#5 Koos Bakker (oprichter Odin, al 40 jaar een biologische foodcoöp)

Michael, we zitten op een boerderij. Ik zit hier te midden van kippen.

Michael, we are on a farm. I am sitting here among chickens.

We rijden tractoren voorbij, er vliegen vogels in en uit deze loods waar we straks het gesprek gaan opnemen.

We drive past tractors, and birds are flying in and out of this shed where we will have the conversation soon.

Want jij hebt Koos Bakker uitgenodigd.

Because you invited Koos Bakker.

Klopt. Koos ken ik via Odin. Hij is een van de oprichters.

That's right. I know Koos through Odin. He is one of the founders.

40 jaar geleden hoorde ik.

I heard 40 years ago.

En als we het over betekenis maken hebben en bedrijven oprichten in de juiste vorm.

And when we talk about creating meaning and founding companies in the right form.

Misschien ook de vormen van de toekomst, de coöperatieve vorm.

Maybe also the forms of the future, the cooperative form.

Ja, Koos heeft daar 40 jaar van zijn leven aan gewijd.

Yes, Koos dedicated 40 years of his life to that.

Dus daar zit ongelooflijk veel ervaring en wijsheid.

So there is an incredible amount of experience and wisdom.

Dat mij zeker heeft geïnspireerd en ook mij gemotiveerd heeft om met You Be Doe een transitie te maken naar de coöperatieve vorm.

That has certainly inspired me and also motivated me to transition You Be Doe to the cooperative form.

Dus daarin is hij...

So in that he is...

Ja, dat noem ik wel zo'n wegvoorbereider.

Yes, I would call that a road preparer.

Nou, dat klinkt goed. We wachten op Koos.

Well, that sounds good. We are waiting for Koos.

Hartelijk welkom Koos Bakker.

Warm welcome, Koos Bakker.

Van Odin.

From Odin.

Vroeger.

Earlier.

Vroeger van Odin.

Formerly of Odin.

Kun je iets vertellen over waar je nu vandaan komt, want dat weten we. Je komt uit Haarlem.

Can you tell us something about where you come from now, because we know that. You come from Haarlem.

Nee, nou, Koedijk.

No, well, Koedijk.

Een dorpje boven Oekmaar.

A village above Oekmaar.

Daar woon ik, ja.

I live there, yes.

Een hele reis hier naartoe gemaakt.

Made a long journey here.

Ja, zeker.

Yes, certainly.

Ja, maar genoten van het landschap.

Yes, but enjoyed the landscape.

Want even aan mensen die luisteren. We zitten op een boerderij in Empe, vlakbij Apeldoorn.

Because we want to reach people who listen. We are at a farm in Empe, near Apeldoorn.

En jij vertelde al toen je over het kanaal hierheen kwam hoe mooi het landschap voor jou was om dit te zien.

And you already mentioned when you came over the channel how beautiful the landscape was for you to see this.

Ja, en vooral wat me opviel, de verandering.

Yes, and especially what struck me, the change.

Ik kwam vanuit Apeldoorn door een natuurgebied en opeens over het kanaal ging het open.

I came from Apeldoorn through a nature reserve, and suddenly the canal opened up.

En kon je proeven en zien dat dit een agrarisch...

And could you taste and see that this is an agricultural...

En ook wel grootschalig agrarisch gebied is met veel vee.

And also large-scale agricultural land with a lot of livestock.

En dus dan merk je direct aan de stemming dat dat anders is.

And so you can immediately tell from the mood that it is different.

Ja, hoezo merk jij dat aan jouw stemming?

Yes, how do you notice that in your mood?

Nou, ik vind, als ik dan nu aan het doen ben, dat het een zekere leegte heeft.

Well, I think that what I'm doing right now has a certain emptiness to it.

Ja, een zekere leegte.

Yes, a certain emptiness.

De diversiteit.

The diversity.

Het is anders, of minder.

It is different, or less.

Het heggenlandschap met weiden.

The hedge landscape with pastures.

Koeien zijn eigenlijk bosdieren.

Cows are actually forest animals.

Dus die willen graag in de schaduw zitten, zeker met het weer van vandaag.

So they would like to sit in the shade, especially with today's weather.

Nou, die missen dat. Of ik zag ze überhaupt niet, omdat ze op de stal staan.

Well, they miss that. Or I didn't see them at all because they're in the stable.

Dus nou, dat zie je eigenlijk wel.

So now, you can actually see that.

Ik kom veel op, mijn leven lang op boerderijen.

I have been to many farms throughout my life.

En dan krijg je daar wel hoop voor.

And then you definitely get hope from that.

Ja, want dat is natuurlijk het mooie bruggetje dan ook naar Odin.

Yes, because that is of course the nice segue to Odin.

Wat je ooit hebt opgericht. Hoeveel jaar geleden is dat ontstaan?

What you once established. How many years ago did that come about?

Nou, ik wou zeggen vandaag, maar 28 september 2023, 40 jaar geleden.

Well, I wanted to say today, but September 28, 2023, 40 years ago.

40 jaar geleden.

40 years ago.

Dus het is dit jaar 40 jaar geleden.

So it has been 40 years this year.

En kun je iets meer vertellen over het ontstaan daarvan?

And can you tell me a bit more about its origin?

Hoe oud was je? Wat was het moment dat je dacht van...

How old were you? What was the moment that you thought...

Nou, ik werkte voor die tijd al voor een...

Well, I was already working for a...

Laat ik het zo zeggen. De biologische landbouw is ontstaan.

Let me put it this way. Organic farming has emerged.

Vanuit twee bewegingen in Nederland.

From two movements in the Netherlands.

Er was een ecologische stroom en er was een biodynamische stroom.

There was an ecological movement and there was a biodynamic movement.

De ecologische stroom kwam echt op in de jaren 60, 70 van de vorige eeuw.

The ecological movement really gained momentum in the 60s and 70s of the last century.

Vanuit natuur, milieu, Club van Rome, Rapport van Rome enzovoort.

From nature, environment, Club of Rome, Report of Rome, and so on.

En de BD-stroom was ouder.

And the BD current was older.

En borduurde voort op de landbouwcursus van Rudolf Steiner.

And continued to elaborate on the agricultural course of Rudolf Steiner.

Die dit jaar...

This year...

100 jaar geleden is gegeven.

100 years ago has been given.

Waarin hij eigenlijk toen al op vraag van boeren die zagen hoe zeer 100 jaar geleden de aard van de landbouw aan het veranderen was.

In which he was actually responding to farmers who saw how much the nature of agriculture was changing 100 years ago.

Voornamelijk door het invoeren van kunstmest.

Mainly by the introduction of artificial fertilizer.

En dat daarmee oude gewoontes of oude praktijken verdwenen of anders ingericht werden.

And that old habits or old practices disappeared or were restructured as a result.

Eigenlijk de kringloop gedacht.

Actually thought about the thrift store.

Verdween daarmee.

Disappeared with that.

Eigenlijk was de kringloop gedachte.

Actually, it was the idea of recycling.

Je hebt vee, akkerbouw, tuinbouw.

You have livestock, arable farming, horticulture.

En dat is een circulair en gesloten geheel.

And that is a circular and closed whole.

Het vee zorgt voor de bemesting.

The livestock provides the fertilization.

Er is bijna geen input van buitenaf nodig.

There is almost no external input needed.

En met de kunstmest was de input van buitenaf direct zichtbaar en duidelijk.

And with the fertilizer, the outside input was immediately visible and clear.

Maar daarmee kwamen de interne processen totaal anders te liggen.

But that completely changed the internal processes.

Je kon...

You could...

Je kon specialiseren, eenzijdig worden.

You could specialize, become one-sided.

Alleen maar vee of alleen maar enzovoort.

Only cattle or only etc.

Maar ook de kwaliteit en de vraagstukken van kwaliteit en plaag en ziekte veranderen.

But also the quality and the issues of quality, pests, and diseases change.

Dus toen is die PD-landbouw eigenlijk gezichtspunten voor een andere landbouw.

So then that PD agriculture is actually perspectives for a different agriculture.

Voortbedurend niet op we gaan terug naar oud, maar hoe moeten we dat in de toekomst zien ontstaan.

Continuing not on going back to the past, but how should we envision that emerging in the future.

En die stroom is eigenlijk ondergronds of betrekkelijk onopgemerkt.

And that current is actually underground or relatively unnoticed.

In Nederland ook, maar in West-Europa doorgegaan.

In the Netherlands as well, but continued in Western Europe.

Overigens, een van de oudste landbouwbedrijven bestaat nog steeds.

By the way, one of the oldest farms is still in existence.

Zit in Zeeland, dus Loverendalen.

I am in Zeeland, so Loverendalen.

Dat is in 25 of zo ontstaan.

That was created around 1925 or so.

Dus ook bijna 100 jaar geleden.

So almost 100 years ago as well.

En eigenlijk met die belangstelling in de jaren 60, 70.

And actually with that interest in the 60s, 70s.

Jonge mensen die andere dingen wilden.

Young people who wanted different things.

Kon de PD-landbouw eigenlijk ook weer opbloeien of meer.

Could the PD agriculture actually bloom again or more?

In de openbaarheid treden eigenlijk.

To come into the open, actually.

Even los van het feit dat de PD-landbouw in de oorlogsjaren in Duitsland zelfs verboden is.

Even aside from the fact that PD farming was even banned during the war years in Germany.

Dus als zijnde niet passend, laat ik het zo maar zeggen.

So, as it is not fitting, I’ll just say it that way.

En nou is het zo dat tegelijkertijd bij die PD-landbouw eigenlijk ook gezichtspunten over het circulaire economie een rol speelde op de achtergrond.

And now it is the case that at the same time in that PD agriculture, viewpoints on the circular economy also played a role in the background.

Een landbouw anders wilt inrichten, voedselsystemen anders wilt inrichten.

Want to organize agriculture differently, want to organize food systems differently.

Heb je ook, want landbouw is economiebedrijven.

Do you also have that, because agriculture is economy-related businesses.

Heb je ook met economievraagstukken te maken.

Do you also deal with economic issues?

En het feit dat bijvoorbeeld de oprichters van Loverendalen zich dat 100 jaar geleden al realiseerden.

And the fact that, for example, the founders of Loverendalen realized this 100 years ago.

En dat anders hebben ingericht.

And that arranged differently.

Maakt ook dat dat bedrijven nu nog is.

That also means that companies are still like that now.

Als ze dat toen niet gedaan hadden, waren allerlei krachten en processen tot stand gekomen.

If they hadn't done that at the time, various forces and processes would have come into being.

Waardoor vermoedelijk dat ook...

Presumably because of that also...

Overgenomen was enzovoort.

Taken over was etc.

En het komt erop neer dat ook toen al in die tijd de oprichters zeiden, dit bedrijf is van zichzelf.

And it comes down to the fact that even back then the founders said, this company belongs to itself.

Dus eigenlijk ook de vraagstukken en problemen die we nu hebben, waren we 100 jaar geleden, zagen we dat dus eigenlijk al in.

So actually, the issues and problems we have now, we were already aware of that 100 years ago.

Ja, en eigenlijk zou je kunnen zeggen dat de vraagstukken die we nu hebben...

Yes, and you could actually say that the issues we have now...

En je zou kunnen zeggen, de patiënt is al decennia ziek eigenlijk.

And you could say, the patient has actually been sick for decades.

De symptomen en de klachten worden steeds ernstiger.

The symptoms and complaints are becoming increasingly severe.

Ook sociaal, economisch, steeds ernstiger.

Also social, economic, increasingly serious.

Maar de diagnose van die kant gaat het op en het is ongezond.

But the diagnosis from that side is coming up and it is unhealthy.

Een ongezonde ontwikkeling is al in dezelfde tijd dat de BD-landbouw, gezichtspunten over BD-landbouw ontstonden, ook over de economie zijn die ontwikkeld.

An unhealthy development has emerged at the same time that perspectives on BD agriculture developed, also concerning the economy.

En men noemt dat driegeleding eigenlijk.

And it is actually called trichotomy.

Driegeleding.

Tripartite arrangement.

Waar veel toen ook over gesproken is in de jaren twintig.

Where much was also discussed in the 1920s.

Eigenlijk ook omdat het niet alleen ging over hoe gaan we die landbouw dan economisch inrichten, maar ook hoe gaan we het maatschappelijk verder inrichten.

Actually, it was not only about how we are going to economically organize agriculture, but also about how we are going to further organize it socially.

Na de Eerste Wereldoorlog, met nieuwe staatsvormen, de verhouding tussen de revolutie, de arbeidersrevolutie, enorme sociale onrust.

After the First World War, with new forms of government, the relationship between the revolution, the workers' revolution, and enormous social unrest.

Waarbij echt de vraag is, wat wordt nou de verhouding tussen economisch bezig zijn, de rol van de staat, en waar is eigenlijk de verdwijnende rol van, zeg maar, de culturele, morele rol die de kerk of andere stromingen altijd vertegenwoordigd hebben.

Where the real question is, what will the relationship be between economic activity, the role of the state, and where is the actually diminishing role of, let's say, the cultural, moral role that the church or other movements have always represented.

En die ook, zeg maar, verbleekte en verwelkte.

And that also, let's say, faded and withered.

Eigenlijk, van wat geloof.

Actually, of what faith.

Wat zijn onze idealen?

What are our ideals?

Die derde component, die eigenlijk al jaren nu vooral door de staat wordt ingevuld, die zal wel, vind ik althans, bepalen wat moreel, waar de grenzen liggen.

That third component, which has actually primarily been filled in by the state for years now, will, I think at least, determine what is moral and where the boundaries lie.

Nou, bepalen vooral.

Well, especially determine.

Ze hoort hem misschien te handhaven of te bewaken namens de burgerij, maar ze bepaalt hem in toenemende mate.

She may be supposed to uphold or protect it on behalf of the citizenry, but she is increasingly determining it.

Nou, dus daar is, zeg maar, in diezelfde tijd driegeleding als een beeld.

Well, so there is, let's say, a trinity as an image at that same time.

Dus van, aan de ene kant, dat wij als mens uit drie processen, uit meerdere, maar, bestaan en dat je de samenleving eigenlijk ook meer langs die wetmatigheid zou moeten inrichten.

So on the one hand, we as humans consist of three processes, among others, and that society should actually be organized more according to that principle.

Ik zit te luisteren naar jouw koos. Wat is er misgegaan?

I'm listening to your chosen one. What went wrong?

Wat de meeste...

What most...

Want als je dit honderd jaar geleden...

Because if you had this a hundred years ago...

Ja.

Yes.

En ik luister je en ik denk, ja, natuurlijk, het is een soort logica.

And I listen to you and I think, yes, of course, it is a kind of logic.

Maar wat is er dan misgegaan in die tijd?

But what went wrong at that time?

De ontkenning van de geest en de ziel, zou ik willen zeggen.

The denial of the spirit and the soul, I would like to say.

Dus dat wij eigenlijk in onze...

So that we are actually in our...

Dat wij alles wat wij zien voor reëel en bestaand beschouwen.

That we consider everything we see to be real and existing.

En alles wat wij niet direct zien of niet wetenschappelijk op de...

And everything that we do not see directly or do not scientifically...

De geaccepteerde manier van wetenschap bedrijven bewijsbaar is, dat dat niet bestaat of niet waar is.

The accepted way of conducting science is demonstrably that it does not exist or is not true.

Ja.

Yes.

En daarmee zou je kunnen zeggen, nou, even...

And with that you could say, well, just...

In toenemende mate het materialisme, het geloof in materialisme, in de maakbaarheid van de dingen en de samenleving, vanuit een materieel, materialistisch oogpunt, zeg maar, heeft in alle...

Increasingly, materialism, the belief in materialism, in the malleability of things and society, from a material, materialistic point of view, let's say, has in all...

In alle...

In all...

In alle richten de overhand gekregen.

Gained the upper hand in all directions.

Sterker nog, dat is nog veel verder gegaan dan honderd jaar geleden.

In fact, it has gone much further than a hundred years ago.

Ja.

Yes.

En in feite is de BD Landbouw en de gezichtspunten over die gelegenheden een appel, zoals dat gelukkig niet alleen door hun alleen gedaan wordt.

And in fact, the BD Agriculture and the viewpoints on those opportunities are an appeal, as it is fortunately not done only by them alone.

Een appel om, zeg maar, de mens en de menselijke waarde en de mens als heelheid, als mens, als uitgangspunt voor ons samenleven en de inrichten van onze samenleving te nemen.

An appeal to take the person and human value, and the person as a whole, as the starting point for our coexistence and the structuring of our society.

Ja.

Yes.

Exclusief ook dat het niet een, zeg maar, afstammeling van de aap is, maar een geestwezen.

Exclusively that it is not, let's say, a descendant of the monkey, but a spiritual being.

Een mens waar krachten die, zeg maar, geestelijk zijn, werken, willen werken.

A person where forces that, say, are spiritual, operate, want to operate.

Dat dat, zeg maar, in toenemende mate nu, dat is ontkend.

That that, so to speak, is increasingly being denied now.

Dat wordt nu herontdekt.

That is now being rediscovered.

Eigenlijk ook omdat je ontdekt dat als je...

Actually also because you discover that if you...

Als je alleen de materiële wereld als uitgangspunt neemt, dat je dan iets mist.

If you only take the material world as a starting point, then you miss something.

Ja.

Yes.

En dat je dan eigenlijk de processen niet meer kunt grijpen en steeds naar meer kunstgrepen zoekt om dat op te lossen.

And then you actually can no longer grasp the processes and are constantly looking for more artificial solutions to solve that.

Ja, er is nu bijvoorbeeld een enorme gap in zingeving, met name aan de jongeren.

Yes, there is now, for example, a huge gap in meaning, particularly for the youth.

Een enorme burn-out rate, zoals ze dat dan zeggen.

A huge burnout rate, as they say.

Dus er is een soort honger naar wie ben ik?

So there is a kind of hunger for who am I?

Wie zijn wij?

Who are we?

Ja.

Yes.

En zingeving.

And meaning.

Dat vind ik als het dan over...

I think that when it comes to...

bijvoorbeeld de voedselketen hebben of überhaupt om economisch bezig zijn.

for example, having the food chain or being economically active in general.

Dat is natuurlijk toch ook, als je een mens zegt waarom werk je, dan zeg je ja voor het geld, doorgaans.

That's of course also the case, when you ask a person why they work, they usually say yes, for the money.

Maar dat, als je puur fenomenologisch, dus echt naar de feiten kijkt, dan kan je niet werken voor geld.

But if you look purely phenomenologically, that is, really at the facts, then you cannot work for money.

Dat kan überhaupt niet, want je werkt altijd omdat je iets voor een ander doet.

That is not possible at all, because you are always working because you are doing something for someone else.

Dat is werken, namelijk je produceert iets, of je maakt iets, of je hebt een dienstverlening, of je hebt advies, of wat dan ook.

That is work, namely you produce something, or you make something, or you provide a service, or you give advice, or whatever.

Het is altijd voor een ander.

It is always for someone else.

En geld is daar de waardering voor.

And money is the valuation for that.

En dus dat is zeg maar een halve waarheid, of een hele leugen, of hoe je het wilt noemen, een halve leugen.

And so that is like a half-truth, or a whole lie, or however you want to put it, a half-lie.

En die zit zo in het DNA van ons allemaal.

And that is so ingrained in the DNA of all of us.

Zo zijn we opgevoed als de eerste, zeg maar, blijkbaar reactie.

This is how we were raised as the first, so to speak, apparent reaction.

Die dus nader beschouwd, niet klopt.

Which, upon closer inspection, does not hold true.

En op, wij werken voor geld, of Adam Smith, dus hoe meer je voor je eigen belang opkomt, hoe meer dat het welzijn van het geheel dient.

And thus, we work for money, or Adam Smith, so the more you advocate for your own interest, the more it serves the well-being of the whole.

Is door Steiner ook precies omgedraaid, eigenlijk als wetmatigheid.

It has also been turned around by Steiner, actually as a law.

Die zei, het welzijn van een gemeenschap wordt des te groter naarmate je de vruchten van je activiteit deelt.

He said, the well-being of a community increases the more you share the fruits of your activity.

En als...

And if...

Dat is inderdaad ook klopt, als iedereen dat zou doen, dan wordt het welzijn van het geheel steeds groter.

That is indeed correct, if everyone were to do that, the well-being of the whole would continually increase.

Ja, er is wel een enorm verlangen nu naar, bij veel mensen.

Yes, there is indeed a huge longing for it now, among many people.

Precies, maar de vraag is ook, of de opgave is, dat je dan vervolgens wel ook dat verlangen, daar moet je handvaten voor bieden.

Exactly, but the question is also whether the task is to provide tools for that desire afterwards.

Dat mensen dan vervolgens zich ook kunnen verbinden met bedrijven, ontwikkelingen, organisaties.

That people can then also connect with companies, developments, organizations.

Waar dat dan ook niet met halve leugens en greenwashing gepropageerd wordt, maar waar dat ook werkelijk gebeurt.

Where that is not propagated with half-truths and greenwashing, but where it actually happens.

En voor de mens zelf ervaarbaar is.

And is perceivable for the human itself.

Even, want als de CEO zegt, wij zijn voor de klant bezig, maar in de hele HR en in de sociale omgang wordt er uitsluitend op prestaties en op output gereageerd.

Exactly, because if the CEO says we are focused on the customer, but in the whole HR and in social interactions, responses are solely based on performance and output.

Dan kan je het wel zeggen, maar natuurlijk...

Then you can say it, but of course...

Dan beleef je het niet.

Then you don't experience it.

Je wordt niet beleefd, want het is niet zo.

You are not polite, because it is not so.

Hoe heb je die reis van 40 jaar geleden tot aan nu, hoe heb je die ervaren?

How have you experienced that journey from 40 years ago to now?

Want jullie zijn heel succesvol daarin, in het vormen van de community en de beweging.

Because you are very successful at it, in shaping the community and the movement.

En ik weet wat je net ook al zei, hoe je kijkt naar leveranciers en een wederkerige relatie daarmee opbouwen en onderhouden.

And I know what you just said, how you look at suppliers and build and maintain a reciprocal relationship with them.

Hoe kijk je naar de afgelopen 40 jaar, hoe is dat bij jullie wel gelukt?

How do you view the past 40 years, how have you managed to succeed in that?

Nou, met val en opstaan, moet ik wel zeggen.

Well, with ups and downs, I must say.

Want we hebben ook best wel existentieel ook moeilijke jaren gehad.

Because we have also had some quite existentially difficult years.

En ook twijfels, van gaat dat nog lukken?

And also doubts, of whether that's still going to work out?

En zijn we al goed bezig?

And are we already doing well?

We hebben ook fouten gemaakt.

We have also made mistakes.

Beoordelingen van, nou, we denken dat het een goede investering of een goede strategie is.

Reviews of, well, we think it's a good investment or a good strategy.

En dat was te vroeg.

And that was too early.

Vaak zijn de goede dingen op het verkeerde moment...

Often the good things are at the wrong time...

Herkenbaar.

Recognizable.

Dat kennen we.

We know that.

Dus dat in je enthousiasme bijvoorbeeld ook.

So that in your enthusiasm, for example, too.

Maar voor mij was de hoop dat het enig volume en betekenis en stabiliteit had voor boeren en afnemers.

But for me, the hope was that it had some volume, meaning, and stability for farmers and buyers.

En dat...

And that...

Dat heeft...

That has...

En ook ons enthousiasme voor de idealen en de passie van onze leveranciers.

And also our enthusiasm for the ideals and passion of our suppliers.

Dus we zagen daar mensen die, net als wij, tegen de stroom in keuzes maakten en uitgangspunten hadden.

So we saw people there who, just like us, made choices against the tide and had principles.

En daar tegenin gingen of voor gingen staan om die uitgangspunten te realiseren.

And to counter that or to stand up for those principles to realize them.

En dan wil je die mensen helpen.

And then you want to help those people.

Want je weet, ze doen dat, maar ze hebben een afnemer nodig.

Because you know, they do that, but they need a buyer.

Of een markt.

Or a market.

Nou, dat houdt je overeind.

Well, that keeps you going.

En ook de banden die daarin ontstaan.

And also the bonds that arise from it.

Omdat je dan zegt, ja, het gaat niet alleen om de goede olijfolie.

Because then you say, yes, it's not just about the good olive oil.

Maar het gaat ook om het gezin en de medewerkers die daarbij staan.

But it also concerns the family and the employees who are involved.

Ja, je kijkt voorbij het product, voorbij de transactie.

Yes, you look beyond the product, beyond the transaction.

Ja, ja. Naar het geheel.

Yes, yes. To the whole.

En sterker nog.

And even stronger.

Naarmate je de verhalen kan verbeteren.

As you can improve the stories.

In het brede, niet alleen over hoe goed die olijfolie is, maar ook wat voor mensen en gezinnen daarachter staan.

In the broad sense, not only about how good that olive oil is, but also what kind of people and families stand behind it.

Wordt de consument ook enthousiaster.

Does the consumer become more enthusiastic as well?

Want die wil, zeg maar, die verlangt naar verhalen en beelden.

Because those who want, so to speak, long for stories and images.

En niet naar de materiële beeld van deze olijfolie is goed en bevatten goede zuren, et cetera.

And not to the material image of this olive oil is good and contains good acids, etc.

En dan ben ik goed bezig.

And then I'm doing well.

Dus er is een honger ook naar dat totale beeld.

So there is a hunger for that complete picture as well.

Vanwege de droom, de honger, dat mensen weer verbinding hebben met waar ze staan in wat voor wereld ze leven, et cetera.

Due to the dream, the hunger, for people to reconnect with where they stand in the world they live in, etc.

Want dat is eigenlijk ons diepste verlangen.

Because that is actually our deepest desire.

Ja, ja. Dat is ons diepste verlangen.

Yes, yes. That is our deepest desire.

Dat wij in een wereld leven die goed, mooi en waar is.

That we live in a world that is good, beautiful, and true.

En je wordt ook enthousiast van die verhalen.

And you also get excited about those stories.

Dus ik heb ook vaak gezegd, als het om marketing gaat, we brengen geen producten aan de man.

So I have often said, when it comes to marketing, we are not selling products.

Maar wij brengen de keten en de mensen in beeld.

But we bring the chain and the people into focus.

En als we dat in goede mate doen, dan zal dat aanspreken en beklijft dat langer.

And if we do that to a good extent, it will resonate and stick with people longer.

We vragen mensen in deze serie altijd om een...

We always ask people in this series for a...

Een treffend boek.

A striking book.

Een boek dat hen heeft geïnspireerd.

A book that has inspired them.

En ik begreep dat jij de auteur wil een beekman.

And I understood that you want the author to be a beekman.

De bioloog.

The biologist.

Ja, het was wel een moeilijke vraag die me gesteld is.

Yes, it was indeed a difficult question that was asked of me.

Want ten eerste ben ik een lezer en heb ik zes, zeven boeken tegelijkertijd liggen.

Because first of all, I am a reader and I have six or seven books lying around at the same time.

Ja, ja, ja. Ik herken dat.

Yes, yes, yes. I recognize that.

En vind ik het heerlijk om afhankelijk van...

And I find it delightful to be dependent on...

Ja, wat speelt of wij zin in hebben.

Yes, what we feel like doing.

Dat je zin in hebt om het vervolg te pakken.

That you are eager to continue the follow-up.

Bovendien zit er ook wel veel Duits-Stalig tussen.

Moreover, there is also a lot of German-language content in between.

Dus dat is dan ook wat lastiger om dat te noemen.

So that makes it a bit more difficult to mention that.

En er zijn dan ook heel wat boeken waar ik de afgelopen jaren erg door geïnspireerd ben geraakt.

And there are quite a few books that I have been very inspired by in recent years.

Maar ik moet zeggen dat, ik meen twee jaar geleden toen dat boekje van Willem Beekman uitkwam.

But I must say that, I mean two years ago when that booklet by Willem Beekman was published.

Dat vond ik zo treffend.

I found that so poignant.

Dat het aan de hand van de feitelijke beschrijving van biologische fenomenen

That it is based on the factual description of biological phenomena.

op een fantastische manier de geest of de niet zichtbare wereld

in a fantastic way the spirit or the invisible world

aan de hand van die biologische fenomenen raakbaar maakt, dichterbij brengt.

makes it tangible, brings it closer, based on those biological phenomena.

Misschien zelfs wel bewijsbaar maakt.

Maybe even makes it provable.

En heb je er een voorbeeld van?

And do you have an example of it?

Van?

From?

Nou, hij noemt onder andere het feit dat wereldwijd er zeedieren zijn

Well, he mentions among other things the fact that there are sea animals worldwide.

die één keer per jaar bij een bepaalde maandstand wereldwijd in de oceaan actief worden.

that become active in the ocean worldwide once a year during a particular lunar phase.

Even als fenomeen.

Even as a phenomenon.

En het mooie is dat hij dan dat beeld ook vervolgens verbindt met de menselijke ontwikkelingen.

And the nice thing is that he then connects that image with human developments.

Van nou, als die werking daar is, hoe is dat dan voor ons mensen?

Well, if that operation is there, what does that mean for us humans?

Maar een ander beeld wat ik heel mooi vond was dat hij aan de hand van de bladmetamorfose van planten

But another image that I found very beautiful was that he illustrated the leaf metamorphosis of plants.

dus daar heeft hij een plaatje ook bij en dan zegt hij ik heb een herderstasje of een distel genomen

So, he has a picture with it and then he says I took a shepherd's bag or a thistle.

en dan vanaf de wortel tot aan de knop plukt hij alle blaadjes van die distel af

and then he picks all the leaves from that thistle from the root to the bud

van onder naar boven en legt hij naast elkaar en dan krijg je een soort bladreeks metamorfose.

from bottom to top and lays them side by side and then you get a sort of leaf series metamorphosis.

Dus de onderste blaadjes zijn rond en weelderig en naarmate je boven komt en dat kennen we ook van een plant

So the lower leaves are round and lush, and as you go higher, and we know that from a plant too.

worden de bladen wat spitser en wat fijner en tot met de ontwikkeling van de knop en dan legt hij uit.

The leaves become sharper and finer and during the development of the bud, he explains.

Dus eigenlijk dat daar een metamorfose, die overigens ook door Goethe zeg maar voor het eerst beschreven en ontdekt is, legt hij uit.

So actually that there is a metamorphosis, which was also described and discovered by Goethe for the first time, he explains.

En dan zegt hij eigenlijk om tot bloei te komen moet dus groei afnemen.

And then he actually says that in order to flourish, growth must therefore decrease.

Even.

Even.

Om tot bloei te komen moet groei afnemen.

To flourish, growth must diminish.

En dan vertelt hij dat hij dat aan een groep van economen uitlegt.

And then he tells that he explains that to a group of economists.

En die man die kijkt er maar en die zegt ja maar dat staat helemaal haaks op alle economische theorieën.

And that man just looks and says yes, but that's completely at odds with all economic theories.

Namelijk daar moet altijd moet het groeien.

Namely, it must always grow there.

Even en nou dat vind ik dat is heel onnatuurlijk en dat is heel onnatuurlijk en dan kom je dus bij het beeld en dat werkt hij overigens in dit boekje niet uit maar zo heeft hij een tiental voorbeelden prachtige voorbeelden uit de natuur die dus die die overslag maken en dus ook zo makkelijk leesbaar en toegankelijk zijn.

Well, I find that very unnatural and it is very unnatural, and then you come to the image, which he actually does not elaborate on in this booklet, but he has about ten beautiful examples from nature that make that leap and are thus also very easy to read and accessible.

Daarom noemde ik dat boek en dan kom je dus eigenlijk ook op een punt dat als.

That's why I mentioned that book, and then you actually come to a point that if.

Dat het over de nieuwe economie of andere economie of een menswaardige economie komen dat we op een van de moeilijkste punten komen namelijk dat economiebedrijven geld waardescheppen is en dat het geld oplevert en dat wij dan economie zien als dat moet alsmaar groeien.

That it comes to the new economy or another economy or a human-worthy economy, we reach one of the most difficult points, namely that economic enterprises create value and that it generates money, and that we then see the economy as something that must keep growing.

En dat als je dat beeld dat is dus een halve misschien wel een geen halve waarheid maar een hele leugen.

And that if that image is, it is therefore half, maybe not even half a truth but a complete lie.

Omdat als wij een economie zo inrichten dat.

Because if we organize an economy in such a way that.

Dat geld ongebreid op moet groeien dat dan bloei om in die analogie te blijven of andere waarden nooit zullen kunnen ontstaan.

That money must grow unrestrained to flourish, or in that analogy, other values will never be able to arise.

Ik sprak toevallig vandaag nog in de auto zat in de file en de huidige directeur een van de voorzitter van de coöperatie Odin stond ook in de file dus had er lekker tijd om weer eens bij te praten.

I happened to speak today while stuck in traffic, and the current director, one of the chairmen of the cooperative Odin, was also in the jam, so I had a nice opportunity to catch up.

En die zei.

And that said.

Het is zwaar werk om dit bedrijf te runnen maar ze zegt het is heerlijk om dat in zo'n coöperatieve setting te doen en dus als het ware de niet vrijheid want je bent toch vrijheid in een kader maar vooral de ruimte te ervaren dat die processen in een bepaalde verhouding zitten waardoor dus ook de persoon die dat wel de eigenaar van het proces kan zijn zonder eigendom te hebben en dus ook die dingen kan doen.

It is hard work to run this company, but she says it is wonderful to do that in such a cooperative setting, and so, in a way, it is not freedom because you are freedom within a framework, but especially to experience the space that those processes are in a certain relationship, which allows the person who is indeed the owner of the process to be so without having ownership, and thus to be able to do those things.

Nou dat is toch mooi als iemand dat zo is een bedrijf van tientallen miljoenen en vele medewerkers als iemand dat zo zo voelt.

Well, that's nice if someone feels that way in a company of tens of millions and many employees.

Ja daar komt eigenlijk dus alles samen.

Yes, that's actually where everything comes together.

Ja.

Yes.

Wat mooi dus ja dus we hebben eigenlijk honderd jaar geleden wisten we al waar de problemen zaten.

How beautiful, so yes, we actually knew a hundred years ago where the problems were.

We hebben het gehad over het fundament en de inhoud en de structuren waar eigenlijk iets op gebaseerd is.

We talked about the foundation and the content and the structures upon which something is actually based.

Ja.

Yes.

En eigenlijk in Odin zijn ook al die dingen gebaseerd.

And actually, all those things are also based on Odin.

Gewoon bij elkaar bij elkaar gekomen waardoor we zien van hey het kan dus anders.

Just coming together which makes us realize that, hey, it can be different.

Ja.

Yes.

En dat is natuurlijk super hoopgevend.

And that is of course very encouraging.

Absoluut.

Absolutely.

En ook dat heel veel mensen zich daar op een bepaalde manier mee kunnen verbinden.

And that many people can connect with it in a certain way.

Namelijk naar de winkel gaan.

Namely going to the store.

Het mee financieel mogelijk maken.

Making it financially possible.

De producten kopen en voor dagelijks gebruik waardoor boeren een bestaan hebben.

Buying the products and using them daily so that farmers can make a living.

Etcetera.

Etcetera.

Waardoor kwalitatief die hele keten eigenlijk steeds slagjes.

Which qualitatively makes the entire chain increasingly effective.

En verbeterpunten en ontwikkelpunten en ontwikkelstappen kan maken.

And improvement points and development points and development steps can be made.

Ja, dat is natuurlijk prachtig.

Yes, that is of course wonderful.

Maar in een weerbarstige wereld met wetgeving en corona wat geweest is et cetera.

But in a stubborn world with legislation and what has happened with corona, etc.

Allemaal maar toch doorgaan en je merkt ook dat veel dus overal zijn vacatures, maar het motief van veel mensen om ook bij Odin te werken is eigenlijk ook de zin.

Everyone just keeps going, and you also notice that there are many job vacancies everywhere, but the motivation of many people to work at Odin is actually the purpose.

Dat mensen zeggen ja, ik werk niet voor een werkgever of voor een baas en natuurlijk, ik heb ook geld nodig, dus dat is ook een nodig, maar ik werk eigenlijk omdat ik steentje en bijdrage lever in dat geheel.

That people say yes, I don't work for an employer or a boss and of course, I also need money, so that is a necessity, but I actually work because I contribute and add value to the whole.

Wat een gesprek man.

What a conversation, man.

Ja, dat was wel even...

Yes, that was quite something...

Lesje geschiedenis.

History lesson.

Lesje geschiedenis ook.

A lesson in history too.

In de tijdslijn van honderd jaar tot nu.

In the timeline of a hundred years to the present.

Ja.

Yes.

En ja, ik was echt even, dat ik dacht, ook heel veel dingen niet stilgestaan.

And yes, I really was just thinking that a lot of things haven't stopped either.

Nee, precies.

No, exactly.

Hij brengt het heel mooi bij elkaar hoe we eigenlijk door die honderd jaar, want we hebben het over honderd jaar gehad, dingen hebben losgelaten waar we nu voelen, maar we zitten in de klem omdat we ze hebben losgelaten.

He brings it together beautifully how, over the course of those hundred years, because we've been talking about a hundred years, we've let go of things that we now feel, but we are stuck because we have let them go.

En hij brengt lichaam en ziel en zingeving, maar ook gewoon het platteland.

And he brings body and soul and meaning, but also just the countryside.

Onze voeding, de hele circulariteit bij elkaar door dit verhaal te vertellen.

Our food, the entire circularity brought together by telling this story.

Ja, en dat dan ook nog samengevoegd hebben in een bedrijf, wat bestaat en dus werkt.

Yes, and to have combined that into a company that exists and thus works.

Precies.

Exactly.

Ja, dat vond ik, ja.

Yes, I thought so too.

En ik vond het ook wel confronterend dat we honderd jaar geleden al wisten.

And I also found it quite confronting that we knew it already a hundred years ago.

Ja.

Yes.

Dat de landbouw dus niet op deze wijze zou gaan werken.

That agriculture would not work in this way.

Een geheimtje verklappen, dat wisten we 2000 jaar geleden ook al.

Revealing a little secret, we already knew that 2000 years ago.

Ja, dat is waar.

Yes, that is true.

Dus ja, wanneer leerden we nu?

So yes, when did we learn now?

Ik hoop dat we echt na aanleiding van dit verhaal weer zoveel meekrijgen van wow, wacht eens even.

I hope that we will really take away so much from this story like, wow, wait a minute.

Het kan en het kan anders en het moet anders, maar het kan.

It can, and it can be different, and it must be different, but it can.

De ingrediënten zijn er.

The ingredients are here.

Precies.

Exactly.

We moeten het alleen nog even samen met elkaar lekker en goed gaan koken.

We just need to cook together nicely and well.

Oké, afgesproken.

Okay, agreed.

Oké, dan gaan we in ieder geval hadden.

Okay, then we will have at least.

We moeten toch niet alleen maar op een hoog niveau gaan.

We shouldn't just aim for a high level.

Dat was de eerste stap.

That was the first step.

We moeten een groot niveau gaan en daarna nog uit de tuin gaan.

We need to go to a high level and then go out to the garden.

Op het eind van de 하ard gaan we een zin op.

At the end of the hard, we will come up with a sentence.

Dan gaan we onder de huidige kracht.

Then we will go under the current power.

En dan zijn we al aan het grote raken tegen het aantal haren van die luchtbewoners.

And then we are already getting close to the number of hairs of those air dwellers.

Dat is dat.

That is that.

Dat is het.

That's it.

Dat is de huidige kracht.

That is the current strength.