#7 - Samen terug en vooruit
Leidse schatten
Een Leidse erfenis
#7 - Samen terug en vooruit
Onze stad zit vol verhalen.
Our city is full of stories.
Verhalen uit andere tijden die je haast voelt als je door de Leidse straten loopt.
Stories from another time that you almost feel as you walk through the streets of Leiden.
Verhalen van lakenhandelaren, schilders, wetenschappers en schrijvers.
Stories of cloth merchants, painters, scientists, and writers.
Het zijn verhalen die de stad vormden.
They are stories that shaped the city.
Maar welke verhalen zijn we vergeten of hoorden we liever niet?
But which stories have we forgotten or preferred not to hear?
In deze serie gaan wij, Venna en Mariska, op zoek naar een Leids verleden dat wij nog niet kenden.
In this series, we, Venna and Mariska, are searching for a Leiden past that we did not yet know.
Een verleden waar we een nieuwe draai aan geven.
A past that we are giving a new twist to.
Het is Christiaan de Wetstraat oorspronkelijk.
It is originally Christiaan de Wetstraat.
Maar er zijn mensen die hebben het veranderd naar Aletta de Wetstraat.
But there are people who have changed it to Aletta de Wet Street.
Een verleden waar we ons niet altijd van bewust zijn.
A past that we are not always aware of.
Tachtig procent van wat je hebt meegenomen ligt daar in de kelders in Leiden.
Eighty percent of what you brought is down there in the cellars in Leiden.
Waarom?
Why?
Een verleden dat we recht willen doen.
A past that we want to make right.
Het eerste gedeelte is een ode aan onze vooroders.
The first part is an ode to our ancestors.
We zijn met onze zoektocht nu echt in onze eigen tijd aangekomen.
We have now truly arrived in our own time with our search.
Maar misschien goed om eerst nog even terug te kijken.
But maybe it's good to take a look back first.
We begonnen in Amsterdam met de tips van Carl van Vattenbleck om helemaal aan het begin van kolonialisme te beginnen.
We started in Amsterdam with the tips from Carl van Vattenbleck to begin right at the start of colonialism.
En door te gaan tot vandaag.
And to continue up to today.
En we maakten daarom een tijdreis door vijf eeuwen en doorkruisten de hele stad.
And so we made a time travel through five centuries and crossed the entire city.
Ja, en we hebben zoveel verhalen gehoord.
Yes, and we have heard so many stories.
Over de lakenhandel en slavernij.
About the cloth trade and slavery.
Wetenschappers die koloniale objecten verzamelden.
Scientists who collected colonial objects.
Leidenaren die betrokken waren bij de afschaffing van slavernij.
Residents of Leiden who were involved in the abolition of slavery.
Nieuwe leidenaren uit Suriname en Indonesië.
New residents of Leiden from Suriname and Indonesia.
En Leidse arbeiders die produceerden voor hun koloniale afzetmarkt.
And Leiden workers who produced for their colonial market.
En dat terwijl ik aan het begin nog twijfelde of we wel genoeg zouden vinden.
And that while I initially doubted whether we would find enough.
Maar we zijn er nog niet.
But we are not there yet.
Want dit verleden is niet af.
For this past is not complete.
Het werkt nog door.
It is still having an effect.
Inderdaad.
Indeed.
Want hoe gaan we als stad vandaag?
Because how are we doing as a city today?
Al met dit verleden?
Already with this past?
In deze laatste aflevering zoeken we dat uit.
In this final episode, we will find that out.
En spreken we mensen die actief met deze geschiedenis bezig zijn.
And we speak to people who are actively engaged with this history.
En laten we voor het eerste verhaal naar de wijk Transvaal gaan.
And let's go to the Transvaal neighborhood for the first story.
Waar we de vorige aflevering ook al waren.
Where we were in the previous episode as well.
Met de historici Alicia Schrikker en Ariadne Smit.
With historians Alicia Schrikker and Ariadne Smit.
Want niet alleen zijn daar plekken die een link hebben met het koloniale verleden.
Because there are not only places that have a connection to the colonial past.
Ook de straatnaambordjes verwijzen naar dit verleden.
The street signs also refer to this past.
Ook niet gek als de naam van de wijk Transvaal is.
Not surprising if the name of the neighborhood is Transvaal.
Een Zuid-Afrikaanse republiek.
A South African republic.
Die in de 19e eeuw gesticht werd door afstammelingen van Nederlandse kolonisten.
That was founded in the 19th century by descendants of Dutch colonists.
En wat doe je als wijkbewoner als je straatnaam naar dit verleden verwijst?
And what do you do as a community resident when your street name refers to this past?
En ja, je dacht misschien.
And yes, you might have thought.
We hebben nu een tijdreis gemaakt.
We have just made a time travel.
En blijven voorlopig dus in onze eigen tijd.
And for now we will stay in our own time.
Maar hiervoor moeten we toch weer even terug in de tijd.
But for this, we need to go back in time again.
Om de historische lading van deze straatnamen te snappen.
To understand the historical significance of these street names.
Want hoe zat het ook alweer met Transvaal en Nederlanders in Zuid-Afrika?
Because how was it again with Transvaal and the Dutch in South Africa?
Alicia Schrikker legt het ons nog even uit.
Alicia Schrikker will explain it to us once more.
Nou ja, dus in Zuid-Afrika.
Well, in South Africa.
Wonen natuurlijk al sinds de tijd van de VOC, sinds de 17e eeuw, Nederlanders.
Naturally, there have been Dutch people living here since the time of the VOC, since the 17th century.
Of afstammelingen van Nederlanders.
Or descendants of Dutch people.
En nadat de Engelsen de Nederlandse bezittingen hebben overgenomen rond 1800.
And after the English took over the Dutch possessions around 1800.
Zijn de nazaten van Nederlanders verder het binnenland ingetrokken.
Have the descendants of the Dutch moved further inland?
En hebben ze halverwege de 19e eeuw hun eigen republieken gesticht.
And in the mid-19th century, they established their own republics.
Nou, Transvaal was er eentje van.
Well, Transvaal was one of them.
En tegen het einde van de 19e eeuw.
And by the end of the 19th century.
Wilden de Britten die gebieden annexeren.
Did the British want to annex those areas?
Zo noemden ze dat.
That's what they called it.
Maar ze wilden het hebben.
But they wanted to have it.
Omdat er van alles in de grond zat wat interessant was.
Because there was all sorts of interesting things in the ground.
Dus goudmijnen, diamantmijnen zaten daar in de buurt.
So gold mines and diamond mines were nearby.
En daar verzetten de boeren, zoals ze genoemd werden.
And there the farmers resisted, as they were called.
Die verzetten zich daartegen.
They oppose it.
En ze hebben vervolgens voor hun strijd.
And then they fought for their battle.
Ook heel veel gelobbyd in Nederland.
Also lobbied a lot in the Netherlands.
Om steun te krijgen voor hun strijd.
To gain support for their struggle.
En het is uiteindelijk een enorm bloedige oorlog geweest.
And it has ultimately been an extremely bloody war.
Die ze uiteindelijk verloren hebben.
That they ultimately lost.
Rond 1900 leefde dat enorm in Nederland.
Around 1900, that was very prominent in the Netherlands.
Iedereen was voor de boeren.
Everyone was in favor of the farmers.
Tegen de Engelsen.
Against the English.
En het zit een hele rare kronkel in.
And it has a very strange twist to it.
Omdat het...
Because it...
Ja, die boeren waren natuurlijk ook kolonisten.
Yes, those farmers were of course also colonists.
Eigenlijk.
Actually.
Maar in het publieke vertog.
But in the public verb.
Of hoe mensen daarover praten.
Or how people talk about it.
Waren de Engelsen de foute imperialisten.
Were the English the wrong imperialists?
En de boeren waren slachtoffer.
And the farmers were victims.
Terwijl, boeren waren ze ook kolonisten.
Meanwhile, farmers were also colonists.
Bovendien was Nederland tegelijkertijd in Atjee.
Moreover, the Netherlands was simultaneously in Atjeh.
Precies hetzelfde aan het doen.
Doing exactly the same.
Zou je kunnen zeggen.
Could you say.
Maar zo werkt de koloniale geest.
But that's how the colonial spirit works.
Dit stukje van de wijk is eigenlijk de wijk waar de eerste straatnamen.
This part of the neighborhood is actually the neighborhood where the first street names are.
De eerste Transvaal straatnamen gegeven zijn.
The first street names in Transvaal have been given.
Het belangrijkste is de Krugerstraat.
The most important thing is Krugerstraat.
Dat is deze straat.
That is this street.
In 1904 geloof ik.
In 1904, I believe.
In 1902 zijn de eerste straatnamen gegeven aan Transvaal.
In 1902, the first street names were given to Transvaal.
Het ging toen om een heel beperkt aantal straten.
At that time, it concerned a very limited number of streets.
Dat was Kruger en Cronje.
That was Kruger and Cronje.
Kruger was echt de spokesperson van de Boerenoorlog.
Kruger was truly the spokesperson of the Boer War.
En hij was ook in die tijd zelf op tournee in Nederland en in Europa trouwens ook.
And he was also on tour in the Netherlands at that time, and in Europe as well.
Volgens mij is hij ook in Duitsland geweest.
I believe he has also been to Germany.
Het is ook wel interessant om te noemen dat Leiden zich in die tijd ook solidair verklaard heeft met de boeren.
It is also interesting to mention that during that time, Leiden expressed solidarity with the farmers.
En met Kruger ook heel letterlijk in die tijd, staat in de handelingen van de raad.
And with Kruger it is also very literal at that time, stated in the records of the council.
Dus dat geeft, laat ik wel zien hoezeer het leefde.
So that shows, let me show how much it lived.
Op dat moment.
At that moment.
Wat ik ook nog wel interessant vind om te vertellen, is dat je ziet dat daar destijds ook protest tegen is geweest.
What I also find interesting to mention is that you can see there was also protest against it at the time.
Van de linkerflank.
From the left flank.
Nuttel, ja precies, de communistische raadslid, die vindt het niet gepast om het koloniale verhaal zo op te hemelen.
Nuttel, yes exactly, the communist councilor thinks it is not appropriate to glorify the colonial story like that.
Ja, ik vond het ook wel leuk om terug te lezen.
Yes, I also found it enjoyable to read back.
Zijn punten zijn dus heel erg sterk anti-imperialistisch.
His points are therefore very strongly anti-imperialist.
Gaat ook over de Indische buurt hier.
It's also about the Indian neighborhood here.
Maar anderen reageren erop van.
But others react to it.
Ja, nou ja, het is ook niet dat ik hier nou zo'n voorstander van ben.
Yes, well, it's not like I'm a big supporter of this either.
Maar ja, we hebben die namen nou eenmaal.
But yes, we have those names after all.
En we moeten gewoon eenheid hebben.
And we just need to have unity.
Dus doen we nog maar wat boerenleiders erbij.
So let's add some more farmer leaders.
Op die manier.
In that way.
En dat geeft toch een heel ander beeld.
And that gives a very different picture.
Dan dat idee dat mensen dit allemaal toen zo ontzettend belangrijk vonden.
Than the idea that people found all of this so incredibly important back then.
We hebben ook in het kader van dit project buurtcolleges georganiseerd.
We have also organized neighborhood colleges as part of this project.
En tijdens een van die buurtcolleges heeft onze collega.
And during one of those neighborhood lectures, our colleague.
Jan Bart Kowalt.
Jan Bart Kowalt.
Een verhaal gehouden over wie zijn nou eigenlijk al die namen achter die bordjes.
A story told about who those names on the plaques actually are.
Ja, want wat voor daden, waar moet je eigenlijk aan denken?
Yes, because what kind of actions, what should you actually think of?
Nou ja, op twee manieren.
Well, in two ways.
De ene is natuurlijk dat ze zelf ook kolonisten waren.
One is of course that they were colonists themselves.
Dus dat ze zelf natuurlijk eigenlijk land claimde.
So that they were actually claiming land themselves, of course.
Waarvan je kan zeggen ja, maar dat was van mensen in Afrika.
Of which you can say yes, but that was from people in Africa.
In die regio ook vooral een pastorale bevolking.
In that region, there is also primarily a pastoral population.
Dus mensen die van plek naar plek trokken.
So people who moved from place to place.
Die hadden een ander begrip van landbezit.
They had a different understanding of land ownership.
Terwijl Nederlanders die maakten, of deze boeren maakten daar dan gewoon.
While the Dutch made them, or these farmers just made them there.
Legden grenzen van nou, nu is dit van ons.
They set the boundaries of now, now this is ours.
Dus dat is de ene kant.
So that's one side.
En de andere kant is dat het een enorm gewelddadige oorlog is geweest.
And the other side is that it has been an extremely violent war.
Waarbij een groot deel van het geweld juist van de kant van de Britten kwam.
Where a large part of the violence actually came from the British side.
Maar wat wel heel mooi was hoe Jan Bart Kowalt dat uitlegde.
But what was really beautiful was how Jan Bart Kowalt explained that.
Was dat deze boerenhelden.
Was that these farmer heroes?
Zeg maar ook niet meer konden stoppen.
Just say they couldn't stop anymore either.
Dus op een gegeven moment was het echt heel duidelijk dat die oorlog niet meer te winnen zou zijn.
So at a certain point, it became really clear that that war could no longer be won.
En ze zijn toch door en door en door gegaan.
And they kept going on and on and on.
En dat is ten koste gegaan van ontzettend veel mensenlevens.
And that has cost an incredible number of human lives.
Mensen werden in concentratiekampen gezet.
People were put in concentration camps.
Boeren, maar ook zwarte Afrikanen.
Farmers, but also black Africans.
En nou ja, er zijn ontzettend veel mensen alleen daardoor al dood gegaan.
And well, an incredible number of people have died just because of that.
En dat was eigenlijk een heel belangrijk punt dat hij meegaaf.
And that was actually a very important point that he made.
Dat die dynamiek van oorlogvoering en doorgaan en doorgaan eigenlijk zo heftig geweest is.
That the dynamics of warfare and the continuation have actually been so intense.
Tussen die twee imperialistische koloniserende machten.
Between those two imperialist colonizing powers.
Over die straatnamen.
About those street names.
Jij sprak met buurtbewoners tijdens een pop-up tentoonstelling in het buurthuis van Transvaal.
You spoke with neighborhood residents during a pop-up exhibition at the community center of Transvaal.
Klopt.
That's right.
Op die tentoonstelling presenteerden Alicia en Ariadne samen met studenten en buurtbewoners hun onderzoek.
At that exhibition, Alicia and Ariadne presented their research together with students and local residents.
Things That Talk.
Things That Talk.
En ik vroeg buurtbewoners hoe zij denken over de straatnamen.
And I asked neighbors how they feel about the street names.
Mag ik jullie wat vragen?
May I ask you something?
Jullie komen uit deze buurt toch?
You come from this area, right?
Ja, klopt.
Yes, that's right.
Ik woon al behoorlijk lang in Transvaal.
I have been living in Transvaal for quite a while.
Maar ik ben niet geboren en getogen.
But I was not born and raised.
Dus ik ben wel import.
So I am indeed an import.
En Claudia die woont er iets minder lang.
And Claudia has lived there for a somewhat shorter time.
Een jaar of twintig denk ik jij?
About twenty years, I think, what about you?
Bijna twintig jaar.
Almost twenty years.
Ik ben in Leiden komen wonen toen ik ging studeren.
I moved to Leiden when I started studying.
En ik woon inmiddels in Paul Krugerstraat.
And I now live on Paul Kruger Street.
Zeventien, achttien jaar denk ik.
Seventeen, eighteen years I think.
Ja.
Yes.
Het heeft natuurlijk een verleden deze wijk.
This neighborhood has, of course, a history.
We wonen zelf in een straat die vernoemd is naar een van de grondleggers van de apartheid.
We live on a street named after one of the founders of apartheid.
En dat geldt voor die hele buurt in Transvaal 1.
And that applies to the entire neighborhood in Transvaal 1.
Paul Krugerstraat, Cronje, President Stijn.
Paul Kruger Street, Cronje, President Stijn.
Dus in die zin heeft de wijk wel degelijk een verleden natuurlijk.
So in that sense, the neighborhood certainly has a history, of course.
Men heeft ook wel eens een poging gedaan om die straatnamen te veranderen.
There have been attempts to change those street names as well.
Dat is niet gelukt.
That didn't work.
Dus we wonen nog steeds in de Paul Krugerstraat.
So we still live on Paul Kruger Street.
Er zit dus wel een randje aan om het zo maar te zeggen.
There's a bit of a edge to it, so to speak.
Hoe vindt u dat eigenlijk?
How do you actually find that?
Ja.
Yes.
Inmiddels woon ik al zo lang dat ik ga nu niet meer.
I've been living here for so long that I'm not going to move now.
Ik spring niet meer op de barricade om die straatnaam te gaan veranderen.
I will no longer jump on the barricade to change that street name.
Dat is geweest die tijd.
That time has passed.
En dat zal wel niet meer gebeuren.
And that probably won't happen again.
Dus ja.
So yes.
En we wonen daar verder prima.
And we live there just fine.
Op een prima plek.
In a great location.
Dus we blijven daar wel zitten.
So we will stay there.
Het was nog niet zo lang geleden was er ook een lezing over de straatnamen.
Not long ago, there was also a lecture about the street names.
En ook de geschiedenis erachter.
And also the history behind it.
En ik kon toen niet die avond.
And I couldn't that evening.
Maar ik was eigenlijk wel heel erg geïnteresseerd.
But I was actually very much interested.
Ik vond het eigenlijk wel heel leuk.
I actually liked it a lot.
Om er meer over te weten.
To learn more about it.
Dus ik vind het wel.
So I like it.
Het goede ervan dat het nog steeds die naam heeft.
The good thing about it is that it still has that name.
Is dat je het erover hebt.
Is that what you're talking about?
En volgens mij is dat heel belangrijk.
And I think that is very important.
Dat we het erover blijven hebben.
That we keep talking about it.
En dat mensen de geschiedenis blijven kennen.
And that people continue to know history.
Dus ja.
So yes.
Volgens mij als je het verandert.
I think if you change it.
Dan verdwijnt het ook of zo.
Then it disappears or something.
En dus.
And so.
Ja.
Yes.
Ik ben dan wel meer voor houd.
I am more for holding.
Maar zomaar zet er wel iets bij.
But it does add something.
Of vertel erover.
Or tell about it.
Maak mensen ermee bekend.
Familiarize people with it.
En mensen ook weten.
And people also know.
Er zit ook een heel stuk lelijke geschiedenis aan.
There is also a lot of ugly history associated with it.
Om het zomaar te zeggen.
Just to put it that way.
Dan nog even terug naar Alicia en Ariadne.
Then back to Alicia and Ariadne.
En hoe zit het met de straat waar jij woont eigenlijk?
And how about the street where you live actually?
Ja daar is iets heel geks gebeurd.
Yes, something very strange happened there.
Daar is de straatnaam wel veranderd.
The street name has indeed been changed.
Een beetje althans.
A little at least.
Het is Christiaan de Wetstraat oorspronkelijk.
It is originally Christiaan de Wetstraat.
Maar er zijn mensen die hebben het veranderd.
But there are people who have changed it.
Naar Aletta de Wetstraat.
To Aletta de Wetstraat.
En dat was zijn moeder.
And that was his mother.
Oké.
Okay.
En dat is al een paar jaar geleden gebeurd.
And that happened a few years ago.
Je hebt het misschien niet gezien.
You might not have seen it.
Maar we kunnen het zometeen nog even aanwijzen.
But we can point it out again shortly.
Het onderschrift is gewoon aangepast.
The caption has just been adjusted.
Ja de gedachte daarvan was.
Yes, the thought of that was.
Dat je op die manier eigenlijk niet echt de straatnaam verandert.
That in that way you don't really change the street name.
Praktisch gezien verandert er niks.
Practically speaking, nothing changes.
Want we wonen nog steeds allemaal in de Wetstraat.
Because we still all live in the Wetstraat.
De post komt nog steeds aan.
The mail is still arriving.
Maar voor de mensen die het willen zien.
But for the people who want to see it.
Krijgt de naam een andere betekenis.
Does the name take on a different meaning?
En hoe voel jij je daarbij?
And how do you feel about that?
Ja ik vind het eigenlijk wel een mooie gedachte.
Yes, I actually think it's a beautiful thought.
En er zijn veel mensen in de straat die het een mooie gedachte vinden.
And there are many people in the street who find it a beautiful thought.
Ik laat tegenwoordig mijn post ook bezorgen op Aletta de Wetstraat.
I now also have my mail delivered to Aletta de Wetstraat.
Ja?
Yes?
Ja als ik hem een adres moet geven dan doe ik dat.
Yes, if I need to give him an address, I will do that.
En het werkt gewoon.
And it just works.
Ik vond het interessant dat die straatnamen ook vroeger al voor discussie zorgden.
I found it interesting that those street names caused discussion even back then.
En mooi dat er nu door sommige bewoners een eigen draai aan wordt gegeven.
And it's nice that some residents are now adding their own twist to it.
Mensen stellen nu vragen bij dit verleden.
People are now questioning this past.
Inderdaad.
Indeed.
En in aflevering 3 zeiden we al dat we nog zouden terugkomen op de koloniale collecties die in Leidse musea liggen.
And in episode 3, we mentioned that we would return to the colonial collections that are in museums in Leiden.
Want ook daar worden steeds meer vragen bij gesteld.
Because more and more questions are being raised about that as well.
Ja jij kwam iemand tegen die erg bezig is met dit onderwerp.
Yes, you met someone who is very focused on this topic.
En er zelfs een theaterstuk over maakte.
And even made a play about it.
Ja klopt.
Yes, that's correct.
Ik ben een tijd terug naar een theatervoorstelling geweest.
I went to a theater performance some time ago.
De Tranen van Ang.
The Tears of Ang.
En in het gesprek na de voorstelling vertelde de maker, Jeff Hofmeister.
And in the conversation after the performance, the creator, Jeff Hofmeister, told.
Dat Leiden onder sommige Indonesiërs een heel bekende stad is.
That Leiden is a very well-known city among some Indonesians.
Door de voor hen betekenisvolle objecten.
Through the objects that are meaningful to them.
Die in musea en in de universiteitsbibliotheek liggen.
Those that are housed in museums and in the university library.
En dit onderwerp houdt Jeff ook heel erg bezig.
And this topic keeps Jeff very busy as well.
En wij zijn benieuwd waarom.
And we are curious why.
En daarvoor moeten we toch weer even Leiden uit.
And for that, we need to go out of Leiden again for a moment.
We zoeken hem op in Amsterdam.
We are looking for him in Amsterdam.
Oké, deze straat moet het zijn.
Okay, this street must be it.
Yes.
Yes.
Ja, bedankt.
Yes, thank you.
Ik denk nog van trappetjes op.
I still think of little stairs.
Daar zijn we.
Here we are.
Goedemorgen.
Good morning.
Dat wil iedereen horen.
Everyone wants to hear that.
Ja, inderdaad.
Yes, indeed.
Hoi.
Hi.
Mariska.
Mariska.
En waarom doet het jou persoonlijk zo veel?
And why does it affect you personally so much?
Dit onderwerp?
This topic?
Nou, omdat Ria in Yogyakarta, toen ze zei ik wil in Leiden naar die spullen van die Buginese kijken.
Well, because Ria is in Yogyakarta, when she said I want to look at those items from the Bugis in Leiden.
Toen begon ik erover te denken pas.
Then I only started thinking about it.
Wat is dat dan?
What is that then?
Roofkunst.
Roof art.
En ja, wat voel ik erbij?
And yes, how do I feel about it?
Weet je wel?
Do you know?
En toen ben ik me gaan verdiepen.
And then I started to delve into it.
Ik heb iets van die landen ook in me.
I have something of those countries in me too.
Waardoor je toch misschien wel meer bezig bent met dat soort dingen dan als je monocultuur bent, zeg maar.
Which may make you more focused on those kinds of things than if you were monoculture, so to speak.
Nou, misschien dat het me daarom raakt.
Well, maybe that's why it touches me.
Voor mij is de cultuur roven of kapot maken, dat is een grotere misdaad.
For me, robbing or destroying culture is a greater crime.
Omdat het helemaal doorwerkt.
Because it has a complete impact.
Cultuur is wat een samenleving echt maakt.
Culture is what truly defines a society.
Daar ging de tranen van Ang ook over, die voorstelling.
There went Ang's tears over that performance.
Waarom doen we er zo moeilijk over?
Why are we making it so complicated?
Op een gegeven moment neem je iets mee als koloniaal.
At a certain point, you take something with you as a colonial.
Je zet het neer.
You put it down.
En je gaat er misschien toch van houden, weet je wel.
And you might end up loving it, you know.
En als het een aantal eeuwen in jouw bezit is, dan is het bijna alsof het van jou is.
And if it has been in your possession for a number of centuries, then it is almost as if it belongs to you.
Ja, hoe ga je iets teruggeven waar je van houdt?
Yes, how do you give back something you love?
En als jij moet toegeven dat al die mooie dingen die je hebt, dat je die geroofde, dat doet ook iets met je identiteit.
And if you have to admit that all those beautiful things you have, that they are stolen, that also affects your identity.
Dan ben je dus die wereldmacht niet meer.
Then you are no longer that world power.
Je moet het teruggeven.
You have to give it back.
Het is heel erg matig dat je het in bezit had.
It is very mediocre that you had it in your possession.
Want als je dat hele verleden gaat toegeven, waar jullie nu mee bezig zijn.
Because if you admit to that whole past, what you are now involved in.
Dan blijft er van de Nederlandse identiteit heel weinig over.
Then there is very little of the Dutch identity left.
We hebben heel lang gedacht en denken we nog steeds dat wij een soort van lichtend voorbeeld in de wereld zijn.
We have thought for a long time and still believe that we are some sort of shining example in the world.
We zijn geweldig.
We are awesome.
Moreel en cultureel, etcetera.
Moral and cultural, etcetera.
Dat denken we.
We think so.
Als je naar het verleden kijkt.
If you look at the past.
We zijn ook niet slechter dan andere volken.
We are not worse than other nations either.
Maar we zijn zeker niet beter.
But we are certainly not better.
En ook de achterloosheid van ons.
And also our carelessness.
Tachtig procent van wat je hebt meegenomen ligt daar in de kelders in Leiden.
Eighty percent of what you brought is down there in the cellars in Leiden.
Waarom?
Why?
Dat is heel raar.
That is very strange.
Dat heeft toch geen enkel nut?
That doesn’t serve any purpose, does it?
Je ziet dus maar het topje van de ijsberg als je in het museum bent.
You only see the tip of the iceberg when you're in the museum.
De rest ligt beneden.
The rest is downstairs.
Maar wat is dan de betekenis van die kunst voor de Indonesiërs?
But what is the significance of that art for the Indonesians?
Dat is hun identiteit.
That is their identity.
Dat is hun verhaal.
That is their story.
Ik vergelijk het altijd met stel dat de Duitsers de nachtwacht hadden meegenomen in de Tweede Wereldoorlog.
I always compare it to the idea that the Germans had taken the Night Watch during World War II.
En dat het ding nu in Berlijn hing.
And that the thing was now hanging in Berlin.
Dat zou vreselijk zijn.
That would be terrible.
Dat pikken we niet.
We won't put up with that.
Dan was het nu nog niet vrede met Duitsland.
Then there was still no peace with Germany.
Door die vergelijking die Jeff maakte met Rembrandt, snapte ik beter hoe belangrijk die objecten kunnen zijn voor bijvoorbeeld Indonesiërs.
Through that comparison Jeff made with Rembrandt, I better understood how important those objects can be for, for example, Indonesians.
Ja, ik voelde me wel een beetje aangesproken.
Yes, I did feel a bit addressed.
Vooral omdat hij het had over de achterloosheid waarmee we die objecten bewaren.
Especially because he talked about the neglect with which we preserve those objects.
En het feit dat wij bijvoorbeeld als museumbezoekers niet altijd doorhebben wat de betekenis van bepaalde objecten is.
And the fact that, for example, as museum visitors we do not always realize the meaning of certain objects.
Wel goed om te zeggen dat we Jeff als een van de eerste mensen spraken voor deze podcast.
Well, it's good to say that we spoke to Jeff as one of the first people for this podcast.
Alweer zo'n twee jaar geleden.
Again about two years ago.
En sindsdien is er wel veel veranderd.
And since then, a lot has changed.
In juli 2023 werden 472 kunstobjecten teruggegeven aan Indonesië.
In July 2023, 472 art objects were returned to Indonesia.
En zes voorwerpen aan Sri Lanka.
And six objects to Sri Lanka.
En één van de musea waar deze objecten tentoongesteld werden is het Wereldmuseum Leiden.
And one of the museums where these objects were exhibited is the Wereldmuseum Leiden.
Eerder Museum Volkenkunde.
Earlier Museum of World Cultures.
Maar het wel of niet teruggeven van koloniale objecten is nog steeds een actueel onderwerp.
But the question of whether or not to return colonial objects is still a relevant topic.
Want er staan nog veel andere teruggaveverzoeken vanuit voormalige koloniën open.
Because there are still many other restitution requests from former colonies pending.
Al een tijd voordat deze teruggavedeal van 2023 rond was, spraken we met Wayne Modest.
A while before this 2023 return deal was finalized, we spoke with Wayne Modest.
Om meer te weten te komen over hoe het Wereldmuseum Leiden omgaat met zijn koloniale verleden.
To learn more about how the Wereldmuseum Leiden deals with its colonial past.
En zijn koloniale collecties.
And his colonial collections.
Wayne is inhoudelijk directeur van het Museum van Wereldculturen waar het Wereldmuseum Leiden onder valt.
Wayne is the content director of the Museum of World Cultures, which includes the Wereldmuseum Leiden.
En we vroegen hem hoe al die koloniale objecten eigenlijk in zijn museum terecht zijn gekomen.
And we asked him how all those colonial objects ended up in his museum.
De museum kan zijn geschiedenis traceren naar een tijd al in de 18e en 19e eeuw.
The museum can trace its history back to a time in the 18th and 19th centuries.
Van verzameling van over de hele wereld.
From a collection from around the world.
Vaak vanuit rijke mensen.
Often from wealthy people.
Zoals Siebold.
Like Siebold.
Die probeerden om de hele wereld te verzamelen.
They tried to collect the whole world.
De wereld die wij niet kenden.
The world we did not know.
Dat was een manier om te laten zien.
That was a way to show it.
Ten eerste, dat je een rijke mens bent.
Firstly, that you are a wealthy man.
Ten tweede, je bent elite.
Secondly, you are elite.
En je hebt heel veel kennis.
And you have a lot of knowledge.
Maar hoe kwamen die verzamelaars dan aan die collectie?
But how did those collectors acquire that collection?
In heel veel verschillende...
In a lot of different...
En eigenlijk wil ik zeggen, de wetenschap.
And actually, I want to say, science.
Een deel van de collectie komt uit de wetenschap.
A part of the collection comes from science.
Wetenschappelijk.
Scientific.
Wetenschappelijk onderzoek.
Scientific research.
Expedities bijvoorbeeld.
Expeditions for example.
Of er waren verzamelaars.
Or there were collectors.
Hoe ging bijvoorbeeld naar Japan.
How did it go, for example, to Japan?
En zij kopen objecten op.
And they buy objects.
Op verschillende manieren.
In different ways.
Cadeaus.
Gifts.
Kopen.
Buy.
Soms geroofd.
Sometimes robbed.
Of gekregen na een oorlog.
Or received after a war.
Geroofd in oorlog en daarna gekregen of gekocht.
Stolen in war and then received or bought.
En de vraag nu, en wat is moeilijk.
And the question now, and what is difficult.
Soms is het niet echt makkelijk om...
Sometimes it's not really easy to...
Echt te weten de biografie van het object.
Really to know the biography of the object.
Wij weten dat wij hebben gekookt van jou.
We know that we have cooked for you.
Maar daarvoor weten we niet.
But for that we do not know.
De documentatie is niet altijd zo duidelijk.
The documentation is not always that clear.
Wat we hebben gedaan in 2019 is ook een soort proces gecreëerd voor claims.
What we did in 2019 also created a kind of process for claims.
En in die zin kan mensen de aanvraag indienen.
And in that sense, people can submit the application.
Wij willen ons object terug.
We want our object back.
En daarna doen wij meer onderzoek.
And then we will do more research.
Wij proberen onderzoek samen te doen met de gemeenschap.
We try to conduct research together with the community.
Van waar het object vandaan komt.
From where the object comes.
Maar als het gaat over het teruggeven.
But when it comes to giving back.
Dan uiteindelijk, dat is een beslissing voor de overheid.
Well, ultimately, that is a decision for the government.
Of voor de eigenaar.
Or for the owner.
Wij zijn beheerders van de collectie van de overheid.
We are the curators of the government's collection.
Dus wij zijn een nationale instelling.
So we are a national institution.
En in die zin zijn we niet eigenaar maar beheerders.
And in that sense, we are not owners but managers.
Jullie kunnen dat niet beslissen als museum?
Can't you decide that as a museum?
Niet zo.
Not like that.
Niet zo beslissen als museum.
Don't decide like a museum.
We kunnen het voorstellen doen.
We can make the proposal.
Er is best wel veel verandering.
There is quite a lot of change.
Maar als je kijkt naar de beweging die jullie helpt om dit podcast te doen.
But if you look at the movement that helps you to do this podcast.
En de beweging die ons pushen in de museumwereld.
And the movement that pushes us in the museum world.
De museum of de universiteit of de curriculum ofzo.
The museum or the university or the curriculum or something like that.
Dan zeggen mensen dat eigenlijk de verandering is te langzaam.
Then people say that the change is actually too slow.
En dat heeft ook te maken met de intellectuele infrastructuur.
And that is also related to the intellectual infrastructure.
De intellectuele infrastructuur van ons museum is nog steeds een beetje koloniaal.
The intellectual infrastructure of our museum is still a bit colonial.
En dat betekent dat het niet zo makkelijk is te veranderen.
And that means it's not so easy to change.
Het is structureel en systemisch.
It is structural and systemic.
En dat je de systemische dingen moet veranderen om de verandering te doen.
And that you have to change the systemic things to make the change happen.
En dat gaat niet alleen over het museum.
And that is not only about the museum.
Het gaat over Leiden als stad.
It is about Leiden as a city.
Over de universiteit.
About the university.
Maar ook over ons als mens.
But also about us as human beings.
En onze verhouding tot elkaar.
And our relationship to each other.
Heel veel van het koloniaal gedachtegoed blijft nog steeds in hoe wij kijken naar elkaar.
A lot of the colonial mindset still remains in how we view one another.
Hoe wij kijken naar het museum.
How we view the museum.
Eigenlijk voor een museum zoals die van ons.
Actually for a museum like ours.
Heel veel mensen komen om ook de exotisch te zien.
Many people come to see the exotic as well.
De ver weg.
The far away.
De raar.
The weird.
En wij moeten dat veranderen.
And we need to change that.
En wat betekent dat?
And what does that mean?
Wij geloven nog steeds dat wij als instelling.
We still believe that we, as an institution.
Wij willen bijdragen aan welbergerschap.
We want to contribute to well-being.
Citizens of the world.
Citizens of the world.
De verantwoordelijkheid voor elkaar.
The responsibility for each other.
En wat betekent dat?
And what does that mean?
En een deel van die verantwoordelijkheid voor ons.
And part of that responsibility is ours.
Is dat wij als museum willen een soort bewustwording creëren voor mensen.
We want to create a kind of awareness for people as a museum.
Dat wij niet het centrum van de wereld zijn.
That we are not the center of the world.
Maar wij delen deze wereld met heel veel verschillende mensen.
But we share this world with many different people.
Maar ook een verantwoordelijkheid voor de planeet.
But also a responsibility for the planet.
Het is belangrijk dat iedereen een soort.
It is important that everyone is a kind.
En ik zeg het heel chagere een beetje.
And I say it very grumpily a little bit.
Dat als iemand komt naar ons.
That if someone comes to us.
In een museum.
In a museum.
Dat ik weet dat ik niet het centrum van de wereld ben.
That I know I am not the center of the world.
Ik ben alleen een deel van de wereld.
I am only a part of the world.
Ik vind het symbolisch dat dat Wereldmuseum Leiden.
I find it symbolic that the World Museum Leiden.
Dat natuurlijk begon als koloniaal instituut.
That naturally began as a colonial institution.
Dat vooral het vreemde en exotische wilde laten zien.
That mainly wanted to show the strange and exotic.
Haar rol veranderd.
Her role has changed.
En bezoekers begrip voor de ander wil bijbrengen.
And visitors want to instill understanding for each other.
En hen bewust wil laten worden van hun plek in de wereld.
And to make them aware of their place in the world.
Ja.
Yes.
Dat verhaal liet mij zien dat het teruggeven van koloniale collecties.
That story showed me that returning colonial collections.
Ingewikkelder is dan ik dacht.
More complicated than I thought.
Niet alle objecten zijn geroofd.
Not all objects have been looted.
En bij veel objecten is het lastig te achterhalen.
And with many objects, it is difficult to trace.
Van wie het ooit geweest is.
Of whom it has ever been.
En naar wie ze eventueel dus ook terug moeten.
And to whom they may also need to return.
Maar dat neemt het ongemak rond die objecten niet weg.
But that does not eliminate the discomfort surrounding those objects.
De culturele en soms spirituele waarde van sommige objecten.
The cultural and sometimes spiritual value of certain objects.
Die voelen de meeste van ons niet.
Most of us don't feel that.
Maar anderen dus wel.
But others do.
Zoals Jeff vertelde.
As Jeff mentioned.
Onze zoektocht sluiten we af op de plek waar we ook begonnen.
We conclude our quest at the place where we also started.
Kittykotty bij het Wereldmuseum.
Kittykotty at the World Museum.
We kwamen natuurlijk veel verhalen tegen over slavernij.
Of course, we encountered many stories about slavery.
Het laken dat naar Afrika ging.
The sheet that went to Africa.
Een lakenhandelaar met plantages in Barbice.
A linen merchant with plantations in Barbice.
Die naast veel anderen tot slaafgemaakte ook het jongetje Mayalla kocht.
Who bought the boy Mayalla, among many others who were enslaved.
De universiteit die slavernij verdedigde.
The university that defended slavery.
Maar ook twee leidenaren die bijdroegen aan de afschaffing van slavernij.
But also two residents of Leiden who contributed to the abolition of slavery.
In Nederlands-Indië.
In Dutch East Indies.
En in Suriname en de Nederlandse Antillen.
And in Suriname and the Dutch Caribbean.
Hoe herdenken leidenaren het slavernij verleden?
How do the people of Leiden commemorate the history of slavery?
En welke persoonlijke verhalen.
And what personal stories.
Hebben zij bij deze geschiedenis?
Do they have a history with this?
Goedemiddag allemaal.
Good afternoon everyone.
We zijn hier om de slavernij te herdenken eigenlijk.
We are here to commemorate slavery actually.
En zeker ook de slachtoffers met name die gevallen zijn.
And certainly also the victims, especially those who have fallen.
In gebieden die we voorheen als de Oost en de West bestempelden.
In areas that we previously labeled as the East and the West.
We zijn aanwezig bij de herdenking van het slavernij verleden.
We are present at the commemoration of the slavery past.
Voorafgaand aan Kittykotty op 1 juli.
Prior to Kittykotty on July 1st.
Straks worden er kransen gelegd.
Soon, wreaths will be laid.
Maar eerst wordt een plengoffer gebracht.
But first, a libation is offered.
Ter herinnering aan de voorouders.
In memory of the ancestors.
Ik ben Edwina Watson.
I am Edwina Watson.
En dit is m'n zus Yvonne Watson.
And this is my sister Yvonne Watson.
En we gaan samen eerst een lied zingen.
And we're going to sing a song together first.
Het is spannend.
It is exciting.
Voor mij is het de eerste keer dat ik het gedaan heb.
For me, it's the first time I've done it.
En wat in mij opkomt.
And what comes to my mind.
Mijn gevoel gaf mij van.
My feeling told me.
Zeg dit.
Say this.
Zeg dat.
Say that.
Het eerste gedeelte.
The first part.
Dat is een ode aan onze voorouders.
That is an ode to our ancestors.
Als ik zeg van.
If I say of.
Mama.
Mom.
Afo.
Afo.
Trotro.
Trotro.
Dan ga ik weer terug.
Then I will go back again.
Trotro.
Trotro.
Oho.
Oho.
Tio.
Tio.
Nana.
Nana.
Tata.
Daddy.
Wowo.
Wowo.
Ja, nu ben ik het kwijt hoor.
Yes, now I've lost it, you know.
Misschien mag ik even aanvullen wat je dus krijgt.
Maybe I can add a little bit about what you will get.
Bij elke bijzondere gebeurtenis.
At every special event.
Grootste gebeurtenis.
Biggest event.
Dan haal je eigenlijk je voorouders.
Then you actually bring forth your ancestors.
Je voorvoorouders.
Your ancestors.
Je geschiedenis.
Your history.
Haal je erbij.
Bring it along.
En je vraagt ze eigenlijk.
And you actually ask them.
Nou niet toestemming.
Well, not permission.
Want dat is dan wat anders.
Because that's something different.
Maar je vraagt eigenlijk ook.
But you are actually asking as well.
Dat ze je begeleiden.
That they guide you.
Je begeleiden.
To guide you.
Je meenemen.
Take you along.
In hetgeen je mee bezig bent.
In what you are doing.
Of wat je wilt tonen.
Or what you want to show.
Aan anderen wilt laten zien.
To show to others.
En daar begin je dus mee.
And that's where you start.
Je krijgt het antwoord ook hoor.
You'll get the answer too, you know.
Ik krijg het antwoord.
I get the answer.
Ja hoor.
Yes, of course.
En dat is ook.
And that is true too.
En voor ons is ook.
And for us too.
Heel belangrijk.
Very important.
En niet alleen voor ons.
And not just for us.
Ik denk voor iedereen.
I think for everyone.
Het contact met.
The contact with.
De aarde.
The earth.
Dat is heel erg belangrijk.
That is very important.
Heel belangrijk.
Very important.
Want het tweede gedeelte.
Because of the second part.
Is nog een beetje.
It's a little bit more.
Een stukje dichterbij.
A little closer.
Bij.
Bee.
Bij jullie.
With you.
Om het te begrijpen.
To understand it.
En het derde gedeelte.
And the third part.
Heb ik dan vertaald.
Did I translate then?
Zodat jullie.
So that you.
Een beetje.
A little bit.
Konden begrijpen.
Could understand.
Wat ik naar voren.
What I put forward.
Gebracht heb.
I have brought.
Wat ik gezegd heb.
What I said.
En nu volgt de vertaling.
And now the translation follows.
Gegroet.
Greetings.
Aanwezigen.
Attendees.
De burgemeester.
The mayor.
De wethouder.
The alderman.
Want het gedicht.
Because the poem.
Dat u voorlas.
That you read aloud.
Ook.
Also.
Heel erg.
Very much.
Indrukwekkend.
Impressive.
Ja.
Yes.
Doe het toch maar.
Just do it anyway.
Zeg dat maar.
Say that.
Tegen jezelf.
Against yourself.
Op die momenten.
In those moments.
Dat je niet meer weet.
That you don't know anymore.
Waarvoor je het doet.
What you are doing it for.
Waarom je.
Why you.
Telkens.
Every time.
Weer.
Weather.
Uit.
Out.
Protest.
Protest.
Zegt.
Says.
Dat.
That.
De straat.
The street.
Opgaat.
Going up.
Je keer.
Your return.
Op keer.
On occasion.
Het gesprek.
The conversation.
Aangaat.
It concerns.
Je wil mengen.
You want to mix.
In het debat.
In the debate.
Om het te benoemen.
To name it.
Aan te kaarten.
To raise/bring up.
Te strijden.
To fight.
Doe het toch maar.
Just do it anyway.
Zeg dat maar.
Say that.
Tegen jezelf.
Against yourself.
Als je ziet.
If you see.
Hoe de grapjes.
How the jokes.
Het wegwuiven.
The waving away.
De spottende blikken.
The mocking glances.
Beledigingen.
Insults.
Hun spoor.
Their trail.
Achterlaten.
Leaving behind.
Op je ziel.
On your soul.
Je welzijn.
Your well-being.
Doe het toch maar.
Just go ahead and do it.
Kom.
Come.
Ik ben wel binnen.
I am inside.
Ja.
Yes.
Dat heb ik van meer mensen gehoord.
I have heard that from more people.
Dat kwam echt weer.
That really came back again.
Nou.
Well.
Je hebt.
You have.
Ik had andere gedichten.
I had other poems.
Aanvankelijk.
Initially.
En op een gegeven moment viel m'n oog hier op.
And at a certain point, my eye fell on this.
En ik was meteen.
And I was immediately.
Gegrepen.
Captured.
En dan is het nog even gaan kijken van.
And then it's just a matter of going to have a look.
Op welke manier breng je het.
In what way do you bring it?
He.
He.
Want je kunt hem heel.
Because you can heal him very.
Strijdvaardig brengen.
Fight back.
Dat je hem afzet.
That you drop him off.
Maar je kunt ook dat die combinatie afwisselend van ingetogen.
But you can also alternate that combination with reserved.
Maar toch eventjes ook dat strijdvaardiger.
But still, let's be a bit more combative as well.
Want je bent soms ben je best wel alles wat je meemaakt.
Because sometimes you are pretty much everything you experience.
Raak je best wel.
You're doing quite well.
Dat maakt je best wel ontmoedigd, want je denkt van, je bent al zo lang bezig.
That can be quite discouraging because you think you've been at it for so long.
En als ik vandaag in de krant lees bijvoorbeeld van, er wordt gepraat om het een nationale feestdag te maken.
And if I read in the newspaper today, for example, that there is talk of making it a national holiday.
En als je dan de reacties leest, dat ik denk van mensen, hé, het is een alles, dat is de verbinding.
And when you read the reactions, I think to myself, people, hey, it's everything, that's the connection.
En dat proberen we tot stand te brengen.
And we are trying to achieve that.
En dat vond ik dus met het gedicht ook, van aan de ene kant ook, ik neem geen feest af.
And that's what I thought about the poem too, on the one hand, I don't take away any celebration.
Niemand neemt een feest af.
No one takes away a party.
Maar je maakt er een gezamenlijk iets van, want je bent met z'n allen hier.
But you make it a collective thing, because you are all here together.
Het is ook meer om de liefde, hè.
It's also more about love, isn't it?
De liefde en de vrede.
The love and the peace.
Kijk, onze voorouders hebben heel wat meegemaakt.
Look, our ancestors have been through a lot.
Maar ondanks dat hebben we vrede.
But despite that, we have peace.
Vrede om verder te gaan, met liefde elkaar te begeven.
Peace to move on, to share love with each other.
Je kan niet blijven haarden.
You can't keep brooding.
Je kan er niks bij.
You can't add anything to it.
Dat lijkt me soms best moeilijk, toch?
That seems quite difficult to me sometimes, doesn't it?
Het is ook best moeilijk.
It is also quite difficult.
Omdat je...
Because you...
Dat zal ook bij jullie geval zijn.
That will also be the case for you.
Er werd vroeger niet over gepraat.
It wasn't talked about before.
Die hele... Dat weet je niet.
That whole... You don't know that.
Dus langzaam kom je nu achter dingen.
So you are slowly coming to realize things now.
En tegelijkertijd, je komt hier en in Leiden, maar niet alleen Leiden, overal.
And at the same time, you come here and in Leiden, but not just in Leiden, everywhere.
Het is altijd ontkend.
It has always been denied.
En nu gaat men onderzoek doen en dan kom je beter.
And now they are going to conduct research and then you will feel better.
Van, oké, dit is het.
Well, okay, this is it.
En komen we op waar u eigenlijk de vraag stelde.
And we come to where you actually posed the question.
Waarom kom je hier?
Why are you coming here?
Heel kort door de bocht.
Very short and to the point.
Je komt hier om te herdenken.
You come here to commemorate.
Terug.
Back.
Naar de herinneringen van dat moment dat mensen vrij zijn.
To the memories of that moment when people are free.
Vrij.
Free.
Tien jaar later, niet 1863, maar 1873.
Ten years later, not 1863, but 1873.
Dat je dan echt vrij bent.
That you are truly free then.
Dat je kunt staan en gaan waar je wilt.
That you can stand and go wherever you want.
En dat is een hele mooie herdenking.
And that is a very nice commemoration.
Ik vind het... Het raakt je hart.
I find it... It touches your heart.
En het treft je emotie.
And it touches your emotion.
En ik merk ook dat er steeds meer naar naartoe gaan om de slachtofferrol kwijt te raken.
And I also notice that more and more people are going there to shed the victim role.
En dat is de echte vrede.
And that is true peace.
Denk ik.
I think so.
En dat is verwoord door sommige mensen hier.
And that has been expressed by some people here.
En ik ga voor de verbinding.
And I go for the connection.
Mooi gezegd.
Well said.
Wij zoeken dus van, wat is nou het koloniale verleden van Leiden?
So we are looking for, what is the colonial past of Leiden?
Ik denk dat het heel veel is.
I think it's a lot.
Het koloniale verleden van Leiden.
The colonial past of Leiden.
Dat het heel veel is, maar het wordt weggestopt.
That it is a lot, but it is being pushed away.
En vele mensen weten het niet.
And many people do not know it.
Want waarin zouden we dat kunnen zien nog?
For what could we possibly see that again?
Het koloniale verleden?
The colonial past?
Het is wat Jacinta Groen zegt.
It is what Jacinta Groen says.
Je hebt geen monument.
You have no monument.
En het staat niet veel op school of in een boekje geschreven dat je dat moet zien.
And it's not written much at school or in a booklet that you should see that.
Of af en toe hier.
Or occasionally here.
Bij de dingen.
By the things.
Dan ga je het museum, dan ga je dat bepaalde dingen zien.
Then you're going to the museum, then you'll see certain things.
Maar als er een monument is en je loopt langs.
But if there is a monument and you walk by.
En dan ga je even stoppen en lezen.
And then you're going to stop and read for a moment.
En dan leeft het weer bij de jongeren.
And then it comes alive again among the young people.
Het was heel bijzonder om bij Kitticoetie te zijn.
It was very special to be at Kitticoetie.
Ik merkte hoe sterk dat verleden leeft onder de aanwezigen daar.
I noticed how strongly that past lives on among the attendees there.
En hoe belangrijk het is dat er een plek komt in de stad waar dit verleden herdacht kan worden.
And how important it is that there is a place in the city where this past can be commemorated.
Een monument kan voor alle Leidenaren een plek zijn om stil te staan.
A monument can be a place for all residents of Leiden to pause.
Bij dat slavernijverleden.
Regarding that slavery past.
Ik zou dat zelf ook wel heel erg mooi vinden.
I would also find that very beautiful myself.
Ja, eens.
Yes, agreed.
En goed nieuws.
And good news.
Want Jacinta Groen van de stichting Songs of Freedom.
Because Jacinta Groen from the foundation Songs of Freedom.
Die onder andere ieder jaar het muziekfestival organiseert rond Kitticoetie.
That organizes the music festival around Kitticoetie every year, among other things.
Riep de gemeente in 2022 op om een monument te plaatsen.
The municipality called for the installation of a monument in 2022.
En om de eigen rol in het slavernijverleden te laten onderzoeken.
And to examine one's own role in the history of slavery.
En die oproep werd gesteund door veel Leidse organisaties.
And that call was supported by many organizations in Leiden.
En had effect.
And had an effect.
Ja, want in juli 2023 besloot de gemeenteraad van Leiden.
Yes, because in July 2023 the municipal council of Leiden decided.
Dat er een slavernijmonument komt.
That a slavery monument will be established.
En er is een verkennend wetenschappelijk onderzoek gestart.
And an exploratory scientific study has been initiated.
Door de gemeente en de universiteit.
By the municipality and the university.
Naar de slavernijgeschiedenis van Leiden.
To the history of slavery in Leiden.
En zodra dat onderzoek is afgerond.
And as soon as that research is completed.
Dan wordt het monument geplaatst.
Then the monument will be installed.
Dit was het, Fenn.
This was it, Fenn.
We zijn aan het einde gekomen van onze zoektocht.
We have reached the end of our quest.
Ja, inderdaad.
Yes, indeed.
En we hebben gezien dat de Leidse geschiedenis.
And we have seen that the history of Leiden.
En het koloniale verleden en het slavernijverleden niet los staan van elkaar.
And the colonial past and the slavery past are interconnected.
Ze vormden de Leidse wetenschap, de handel en de industrie.
They formed the Leiden science, trade, and industry.
Kolonialisme droeg dus bij aan de groei van de stad.
Colonialism contributed to the growth of the city.
Maar het was ook verweven met het alledaagse leven van Leidenaren.
But it was also intertwined with the everyday life of the people of Leiden.
Bijvoorbeeld door het werk dat ze deden.
For example, by the work they did.
Maar ook de nieuwe stadsgenoten die ze op straat tegenkwamen.
But also the new fellow citizens they encountered on the street.
En kijk jij nu anders naar onze stad?
And do you see our city differently now?
Zeker.
Sure.
Want de bekende Leidse verhalen.
Because the famous Leiden stories.
Zoals het verhaal van Rembrandt.
Like the story of Rembrandt.
De ontploffing van het kruidschip.
The explosion of the spice ship.
En Goeie Mie.
And Good Mia.
Die kan ik nu aanvullen met andere belangrijke verhalen.
I can now supplement that with other important stories.
En dat voelt voor mij eerlijker.
And that feels more honest to me.
En doet ook meer recht aan de Leidse geschiedenis.
And it does more justice to the history of Leiden.
Ja, het is eigenlijk wat Carwan Fatteblek zei helemaal aan het begin van onze zoektocht.
Yes, it is actually what Carwan Fatteblek said right at the beginning of our quest.
Het is een deel van het verleden dat we lange tijd over het hoofd gezien hebben.
It is a part of the past that we have overlooked for a long time.
Maar die ons in de afgelopen eeuwen mede gevormd heeft.
But that has also shaped us over the past centuries.
En als ik nu door de stad loop heb ik ook oog voor deze kant van de Leidse geschiedenis.
And as I walk through the city now, I also have an eye for this side of Leiden's history.
En de mensen die we spraken in deze aflevering en ook in de vorige afleveringen.
And the people we spoke to in this episode and also in the previous episodes.
Die stemmen mij hoopvol over hoe we als stad omgaan met deze geschiedenis.
Those give me hope about how we as a city deal with this history.
Er zijn best wel veel initiatieven die dit verleden zichtbaarder maken.
There are quite a few initiatives that make this past more visible.
En die ook voor verbinding zorgen tussen stadsgenoten.
And that also creates connections between city residents.
Zo wordt dit verleden een onderdeel van ons gezamenlijke verhaal.
Thus, this past becomes a part of our shared story.
Een Leid. Verleden.
A Lead. Past.
Dit was een Leidse erfenis.
This was a Leiden legacy.
Een podcast gemaakt door Leidse Schatten met steun van de Historische Vereniging Oud-Leiden,
A podcast made by Leidse Schatten with the support of the Historical Society Old Leiden,
de Gemeente Leiden en het Wereldmuseum Leiden.
the Municipality of Leiden and the World Museum Leiden.
Op Instagram delen we foto's van onze zoektocht.
On Instagram, we share photos of our search.
En zie je onder andere afbeeldingen van Transvaal en Kittykotti.
And you see, among other things, images of Transvaal and Kittykotti.
Neem een kijkje op
Take a look at
Oh ja, en het helpt natuurlijk altijd om deze serie in je podcast app te volgen of positief te beoordelen.
Oh yes, and it always helps to follow this series in your podcast app or to give it a positive review.
Continue listening and achieve fluency faster with podcasts and the latest language learning research.