8. Een nieuwe toekomst. Hoezo?

Kanker. Een onverwachte gast die aan je deur klopt.

Cancer. An unexpected guest knocking at your door.

Eén dat je lijf doet tegensputteren en je hoofd op hol doet slaan.

One that makes your body resist and drives your mind crazy.

In deze podcast zal het gaan over angst, onrust, chemotherapie en de dood.

This podcast will be about fear, unrest, chemotherapy, and death.

Maar ook over hoop, de liefdevolle ondersteuning van mensen

But also about hope, the loving support of people.

en de vele vormen van levenslust na een kankerdiagnose.

and the many forms of zest for life after a cancer diagnosis.

Ik ben Yamina Krossa van het VUB Yamina Krossa Fonds voor Kankeronderzoek.

I am Yamina Krossa from the VUB Yamina Krossa Fund for Cancer Research.

Nadat Tine Maanhout en Sylvia Brouwers het boek schreven

After Tine Maanhout and Sylvia Brouwers wrote the book

Het is kanker, wat nu?

It is cancer, what now?

nodigde ik ze uit om host te zijn van deze podcast.

I invited them to be hosts of this podcast.

Deze podcast kon gemaakt worden dankzij de warme en waardevolle samenwerking

This podcast could be made possible thanks to the warm and valuable collaboration.

van het VUB Yamina Krossa Fonds en de AFAS Foundation.

from the VUB Yamina Krossa Fund and the AFAS Foundation.

Dat waren twee bijzondere perspectieven.

Those were two special perspectives.

Ja, dat was heel fijn om de beide dames samen bij ons in de studio te hebben.

Yes, it was very nice to have the two ladies together in our studio.

Een wetenschapper en een jongere die over de toekomst kunnen spreken

A scientist and a young person who can talk about the future.

als het over kanker gaat.

when it comes to cancer.

Dat was echt heel fijn en indrukwekkend om hen bezig te horen.

It was really nice and impressive to hear them at work.

Ja, inderdaad.

Yes, indeed.

Want in de aflevering die volgt mogen we het inderdaad over de toekomst hebben.

Because in the following episode we are allowed to talk about the future.

Wat betekent dat eigenlijk?

What does that actually mean?

Er wordt door wetenschappers en onderzoekers hard verder gewerkt

Scientists and researchers are working hard on this.

aan nieuwe manieren om kanker te bestrijden.

to new ways to combat cancer.

Chemotherapie, immuuntherapie.

Chemotherapy, immunotherapy.

Maar vandaag zoomen we in op een nog bijzondere toekomstige remedie.

But today we focus on a particularly special future remedy.

Vaccins tegen kanker.

Vaccines against cancer.

En dankzij deze voortdurende evolutie in wetenschappelijk onderzoek krijgen mensen zoals Tine,

And thanks to this ongoing evolution in scientific research, people like Tine,

en ik en velen met ons ook echt nog een toekomst.

and I, along with many others, really still have a future.

Daarom hebben we vandaag twee bijzondere gasten bij ons.

That is why we have two special guests with us today.

Professor dokter Damya Lawi, een onderzoekster.

Professor Doctor Damya Lawi, a researcher.

En Kiana, 17 jaar en herstellend van lymfeklierkanker.

And Kiana, 17 years old and recovering from lymphoma.

Nog even wat meer over deze gasten.

A little more about these guys.

Professor dokter Damya Lawi behaalde een doctoraat in de biomedische ingenieurswetenschappen aan de VUB.

Professor Dr. Damya Lawi obtained a PhD in biomedical engineering from the VUB.

Samen met een gedreven team onderzoekt ze hoe bepaalde cellen het immuunsysteem kunnen beïnvloeden

Together with a dedicated team, she investigates how certain cells can influence the immune system.

om de kans op herval drastisch te verkleinen.

to drastically reduce the chance of relapse.

Dat is als het ware een kankervaccin.

That is essentially a cancer vaccine.

In dat kader vindt ze dendritische cellen de coolste cellen in ons lichaam.

In that context, she finds dendritic cells to be the coolest cells in our body.

Dat mag ze ons zo meteen even uitleggen.

She can explain that to us in a moment.

Naast onderzoekster is ze ook mama van twee kinderen en moet ze soms haar labo uit om geld te vinden

In addition to being a researcher, she is also a mother of two children and sometimes has to leave her lab to find funding.

om dit belangrijke onderzoek te financieren.

to finance this important research.

Onder andere via het VUB Yamina Crossa Fonds.

Among others through the VUB Yamina Crossa Fund.

We leggen straks uit hoe jij als luisteraar ook kan ondersteunen.

We will explain later how you, as a listener, can also support.

Kiana dan is 16 jaar en kreeg op haar vijftiende de diagnose lymfeklierkanker.

Kiana is now 16 years old and was diagnosed with lymphoma at the age of 15.

Sinds enkele maanden is haar chemotherapie afgelopen en kan ook zij ook weer aan de toekomst denken.

For several months now, her chemotherapy has ended and she can think about the future again.

Organisatie, onthaal en sales studeert ze in haar voorlaatste jaar.

Organization, reception, and sales are being studied in her penultimate year.

Haar grote passie is motocross. Hoe cool is dat?

Her big passion is motocross. How cool is that?

En haar ziekte geeft haar veel goesting om eigenlijk zelf met jongeren en kanker aan de slag te gaan.

And her illness gives her a strong desire to actually get involved with young people and cancer.

Moet ze zeker doen, nadat we haar gehoord hebben. Absoluut. Geniet van het gesprek.

She definitely has to do it, after we've heard her. Absolutely. Enjoy the conversation.

Dag Damia, dag Kiana. Welkom bij onze laatste aflevering van deze reeks.

Hello Damia, hello Kiana. Welcome to our last episode of this series.

Ook Tine weer. Fijn dat je er ook weer bij bent.

Also Tine again. Nice that you are back too.

Laten we meteen starten met de vraag die we aan iedereen stellen.

Let's get started with the question we ask everyone.

Het internationale symbool voor kanker is de krab.

The international symbol for cancer is the crab.

Damia, met welk dier zou jij kanker vergelijken?

Damia, which animal would you compare cancer to?

Ik vergelijk het eigenlijk met een skorpioen.

I actually compare it to a scorpion.

Ik heb al veel skorpioenen gezien.

I have seen many scorpions.

En skorpioenen die kruipen zo op jou.

And scorpions crawl right up to you.

En je kunt die een hele tijd op jouw lichaam hebben.

And you can keep that on your body for a long time.

En op een moment gaan die je steken.

And at one moment they will sting you.

En dan is er eigenlijk weinig tijd om er nog iets aan te doen.

And then there is actually little time to do anything about it.

Je hebt die tijd wel nog, maar op een moment is het te laat.

You still have that time, but at some point it will be too late.

En dan is het zoals wat er bij kanker ook kan gebeuren, als je er te laat bij bent.

And then it's like what can happen with cancer, if you're too late.

Mooie vergelijking.

Nice comparison.

Dat vind jij niet ook. Ja, het is ook zo.

You don't think so either. Yes, that's right.

En jij Kiana?

And you, Kiana?

Ik zou gaan voor een kogelvis.

I would go for a pufferfish.

Die kunnen zich heel scherp opstellen.

They can be very sharp in their approach.

Maar die zijn eigenlijk heel giftig van binnen.

But they are actually very toxic on the inside.

En ik denk dat dat kanker eigenlijk ook is.

And I think that's actually what cancer is too.

Want je weet niet wat er in je lichaam juist zit.

Because you don't know what is happening in your body right now.

En daarom dat het ook zo belangrijk is om effectief te blijven onderzoeken wat je kanker juist is.

And that's why it is so important to continue effectively researching what your cancer actually is.

Om onderzoek te blijven doen.

To continue conducting research.

Damia, we hadden het in de inleiding al over dendritische cellen en onderzoek.

Damia, we already talked about dendritic cells and research in the introduction.

Kan je ons eens even uitleggen wat jij doet met jouw team?

Can you briefly explain to us what you do with your team?

Ja, dus wij werken eigenlijk op het immuunsysteem.

Yes, so we actually work on the immune system.

Wij proberen te begrijpen hoe dat de cellen van je immuunsysteem eigenlijk interageren met de kankercellen en met de andere cellen van het immuunsysteem.

We are trying to understand how the cells of your immune system actually interact with cancer cells and with the other cells of the immune system.

En het is eigenlijk zo dat in een tumor heb je kankercellen, maar heb je ook cellen van je immuunsysteem die daarin komen om de kankercellen te proberen vinden en te vernietigen.

And it is actually the case that in a tumor you have cancer cells, but you also have cells from your immune system that come in to try to find and destroy the cancer cells.

En de dendritische cel, dat is zo de leukste cel, die gaat, dat is eigenlijk degene die alles moet herkennen dat vreemd is in je lichaam.

And the dendritic cell, that is the nicest cell, it is actually the one that has to recognize everything that is foreign in your body.

Dus die komt in je tumor en die gaat de kankercellen herkennen.

So it enters your tumor and it will recognize the cancer cells.

En die gaat daar eigenlijk een klein stukje van opnemen en geven aan de soldaten.

And it will actually record a small piece of that and give it to the soldiers.

De soldaten, dat zijn de T-cellen.

The soldiers, those are the T-cells.

En die soldaten met die informatie gaan die dan de kankercellen kunnen dooddoen.

And those soldiers with that information will then be able to kill the cancer cells.

En vroeger, voordat we met dat onderzoek startten, werd er algemeen gedacht dat de meeste dendritische cellen eigenlijk slecht zijn en de kankercellen gaan helpen.

And in the past, before we started that research, it was generally believed that most dendritic cells were actually bad and helped cancer cells.

Een deel van die cellen gaan dat ook doen, maar een groot deel gaat ook echte kankercellen helpen bestrijden.

Some of those cells will do that as well, but a large part will also help combat real cancer cells.

En dus wij willen die cellen eigenlijk gebruiken als een soort therapie.

And so we actually want to use those cells as a kind of therapy.

Dus het idee is...

So the idea is...

Stel dat we een patiënt hebben met, ik zeg zomaar iets, een longtumor of een borsttumor.

Suppose we have a patient with, let's say, a lung tumor or a breast tumor.

We halen die tumor van de borst eruit en dat wordt chirurgisch gedaan door de arts.

We will remove that tumor from the breast, and it will be done surgically by the doctor.

Uit die tumor kunnen we dan de goede dendritische cellen halen.

From that tumor, we can then extract the good dendritic cells.

Die hebben de informatie mee van de kankercellen en we spuiten die dan terug in, in dezelfde patiënt.

They take the information from the cancer cells and then we inject it back into the same patient.

En die dendritische cellen gaan in die patiënt eigenlijk kunnen reizen naar alle plaatsen in het lichaam waar misschien uitzaaiingen al zijn, dat de arts nog niet heeft ontdekt.

And those dendritic cells will actually be able to travel to all places in the body where there may already be metastases that the doctor has not yet discovered.

En die kunnen eigenlijk ook zo een geheugenrespons opwekken, zoals bij een klassiek vaccin.

And they can actually elicit a memory response, just like with a classic vaccine.

Dat ervoor gaat zorgen dat de patiënt niet meer zal hervallen.

That will ensure that the patient will not relapse.

Maar ik zeg nu patiënt, voorlopig werkt het bij muizen en we zijn nog niet in het patiëntstadion.

But I say patient, for now it works in mice and we are not yet in the patient stage.

Als ik het dan goed begrijp, dan betekent het dat je eigenlijk eerst wel een tumor hebt, om dan inderdaad die kans op herval vooral of uitzaaiingen te verkleinen.

If I understand correctly, it means that you actually first have a tumor in order to reduce the chance of relapse or metastasis.

Dat is waar jullie naar op zoek zijn.

That is what you are looking for.

Dus het is geen vaccin tegen het krijgen van kanker, maar wel ja, tegen hervallen, uitzaaiingen.

So it is not a vaccine against getting cancer, but yes, against recurrence, metastasis.

Wat ook heel belangrijk is, want eigenlijk is het zo dat 90%...

What is also very important is that actually 90%...

...van de patiënten overlijden aan herval en uitzaaiingen en niet aan het krijgen van de eerste tumor.

...of the patients die from relapse and metastases and not from getting the initial tumor.

Dus inderdaad, erg belangrijk onderzoek.

So indeed, very important research.

En we begrijpen dus het stadium, we zitten in het stadium dat we testen op muizen.

And we understand the stage, we are at the stage where we are testing on mice.

Die resultaten zijn heel positief, hebben we begrepen.

We have understood that the results are very positive.

Wanneer kunnen we het bij mensen...

When can we do it with people...

Dat is een beetje een strikvraag.

That's a bit of a trick question.

Want ja, onderzoek zoals jullie misschien weten, gaat in het algemeen traag.

Well, research, as you may know, generally goes slowly.

Ook al werken we keihard.

Even though we work extremely hard.

Dus wij hebben nu de data die we nodig hebben.

So we now have the data we need.

De pre-klinische data, dus de muisdata.

The pre-clinical data, so the mouse data.

En nu moeten we eigenlijk alles bij elkaar rapen van kwaliteitscontroles enzo.

And now we actually need to gather everything together from quality controls and so on.

Om eigenlijk een etische goedkeuring te krijgen.

To actually obtain ethical approval.

En we hopen dat we daar zullen zijn tegen 26, 27.

And we hope that we will be there by the 26th, 27th.

Maar dan is er ook nog een grote voorwaarde.

But then there is also a major condition.

Is dat we het geld ook bij elkaar krijgen om een eerste klinische studie te starten.

That we also get the money together to start a first clinical study.

En daar zijn we nu nog niet.

And we are not there yet.

Wij krijgen wel veel hulp, onder andere van het VUB Yamina-Crosa-fonds.

We do receive a lot of help, including from the VUB Yamina-Crosa fund.

Dus Yamina is van alles aan het doen om het bedrag dat nodig is bij elkaar te rapen.

So Yamina is doing everything to gather the amount needed.

Maar we hopen dat er natuurlijk nog heel veel donaties zullen zijn voor het fonds.

But we hope that there will naturally still be many donations for the fund.

Dat we inderdaad, indien we klaar zijn met de ethische rompslomp, ook echt de eerste patiënten kunnen behandelen.

That we can indeed start treating the first patients once we are done with the ethical fuss.

En als ik het ook goed begrijp, deze behandeling zal er eigenlijk ook voor zorgen dat we in sommige gevallen...

And if I understand it correctly, this treatment will actually also ensure that in some cases...

Of eigenlijk in veel gevallen bij herval misschien ook geen chemotherapie meer zouden moeten toedienen.

Or actually, in many cases of relapse, perhaps chemotherapy should no longer be administered.

Omdat ons lichaam zelf eigenlijk al weet, hier is iets dat ik moet bevechten en onze soldaten zijn klaar om te vechten.

Because our body already knows that there is something I need to fight, and our soldiers are ready to fight.

Ja, dat is echt het doel.

Yes, that is really the goal.

Om ervoor te zorgen dat de neveneffecten van de conventionele therapie, dat je die niet meer moet ondergaan.

To ensure that you no longer have to undergo the side effects of conventional therapy.

Ja, dat zal jij waarschijnlijk graag horen Kiana.

Yes, you will probably like to hear that, Kiana.

Want een van de nevenwerkingen is die haaruitval van chemotherapie.

Because one of the side effects is hair loss from chemotherapy.

Wat denk je als je dit hoort?

What do you think when you hear this?

Ik denk dat er heel veel kinderen...

I think that there are many children...

...mee blij gemaakt gaan worden.

...going to be made happy.

Je hebt nog steeds een ziekte wat in je lichaam aan het vechten is.

You still have a disease that is fighting in your body.

Maar ik denk haaruitval, als dat niet zou gebeuren, dat zou heel veel wonder al doen.

But I think hair loss, if that didn't happen, would make a lot of miracles happen.

Dat bestrijdt de onzekerheid wel een beetje.

That does alleviate the uncertainty a bit.

Ja, zeker inderdaad. We gaan het er nog over hebben.

Yes, indeed. We will talk about it further.

Maar als je inderdaad jonger bent, op welke leeftijd, al die nevenwerkingen zijn best heel pittig.

But if you are indeed younger, at what age, all those side effects can be quite tough.

Dus superbelangrijk dat we ons eigen lichaam aan het werk kunnen zetten inderdaad.

So it is super important that we can get our own body to work indeed.

Ja.

Yes.

Wat heeft jou gedreven om met die passie eigenlijk in dat kankeronderzoek te stappen?

What has driven you to actually enter that cancer research with that passion?

Het is niet echt een leuk onderwerp om mee aan de slag te gaan.

It's not really a fun topic to work on.

Nee, voor mij was het echt oorspronkelijk puur uit interesse.

No, for me it was really originally just out of interest.

Dus ik vind het menselijk lichaam in het algemeen fascinerend hoe dat werkt.

So I find the human body in general fascinating how it works.

Als je nu denkt dat je in je lichaam ik weet niet hoeveel cellen hebt die van alles met elkaar aan het doen zijn.

If you think that right now you have I don't know how many cells in your body that are all interacting with each other.

Zonder dat je dat weet, zonder dat je daar iets voor moet doen.

Without you knowing it, without you having to do anything for it.

En het is echt ja, het interesse van hoe dat die cellen werken eerder dan echt kanker te bestrijden.

And it really is about the interest in how those cells work rather than actually fighting cancer.

Dat was mijn eerste, ja, de reden waarom ik ermee gestart ben.

That was my first, yes, the reason why I started with it.

Maar uiteraard ben ik dan hoe langer hoe meer in contact gekomen met mensen die lijden aan kanker.

But of course, I have increasingly come into contact with people who are suffering from cancer.

Mensen die overlijden aan kanker. Ik ben zelf mijn vader aan kanker verloren.

People who die from cancer. I lost my father to cancer.

En dan heb je ook zoiets van oké, wat wij doen is niet enkel cool, maar ook nuttig.

And then you also have the feeling that what we do is not only cool, but also useful.

En dat helpt ook om mensen te motiveren om zelf super gemotiveerd te blijven om nachtjes door te doen.

And that also helps to motivate people to stay super motivated to pull all-nighters.

Om ervoor te zorgen dat we hopelijk ooit mensen gaan kunnen redden.

To ensure that we hopefully one day can save people.

Ja, inderdaad, want zo'n onderzoeken die vragen inderdaad heel veel energie.

Yes, indeed, because such research does require a lot of energy.

Zoals je zegt, nachten door doen, ook die fondswerving die daar natuurlijk mee gepaard gaat.

As you say, staying up all night, also the fundraising that naturally comes with it.

Waar haal jij die energie om toch dag in dag uit daarmee verder te gaan?

Where do you get the energy to keep going day in and day out?

Ja, een groot deel uit mijn team. Dus ik heb een super leuk team van jonge mensen.

Yes, a large part of my team. So I have a really fun team of young people.

Die allemaal gemotiveerd zijn, allemaal anders zijn.

All of whom are motivated, all of whom are different.

En allemaal iets bijbrengen tot echt zo'n, ja echt een super leuke groep, grote groep mensen.

And all contribute something to really, yes really a super fun group, a large group of people.

Ik haal mijn energie ook uit de patiënten.

I also draw my energy from the patients.

Dus wij spreken regelmatig met patiënten.

So we regularly speak with patients.

En die zorgen er ook voor dat we weten waarom dat we het moeten blijven doen.

And they also ensure that we know why we have to keep doing it.

En dan zijn er ook mensen, bijvoorbeeld zoals Yamina Corsa.

And then there are also people, for example like Yamina Corsa.

Die blijft ons hoop geven dat we er ook gaan geraken dankzij de financiering.

That keeps giving us hope that we will make it thanks to the funding.

En ja, ik krijg ook energie natuurlijk uit mijn omgeving, mijn partner, mijn kinderen.

And yes, I also get energy from my environment, my partner, my children.

Die zeggen ook soms van, ah mama, jij bent goed bezig.

They sometimes say, oh mom, you are doing well.

Ook al begrijpen die niet helemaal wat ik doe.

Even if they don't fully understand what I do.

Maar ja, ik word wel gesteund door een grote omgeving rond mij.

But yes, I am supported by a large community around me.

Ja, en ik vermoed ook de resultaten die effectief er ook zijn.

Yes, and I also suspect the results that are actually there.

Waardoor je weet, we zitten hier op een juiste track in ons onderzoek.

Which means you know we are on the right track in our research.

Ja, en alle kleine resultaten geven ook iets bij.

Yes, and all the small results also contribute something.

Dus elke dag is er wel iemand in mijn team dat een experiment uitvoert.

So every day there is someone in my team conducting an experiment.

Dat iets ontdekt, dat al dat niet leuk kan zijn.

That something discovered can all be not fun.

En dat kan de hypothese valideren of tegenwerken.

And that can validate or counter the hypothesis.

Maar op dat moment heb je ook elke dag iets dat je weet van, we hebben nu dit ontdekt.

But at that moment, you also have something every day that you know about, we've discovered this now.

En niemand anders op de wereld weet dat.

And no one else in the world knows that.

En dat geeft ook zoiets van, ja, een soort energie.

And that also gives a kind of energy.

Dat gaat ervoor zorgen dat mijn passie nog groter wordt.

That will ensure that my passion grows even stronger.

Gewoon om die kleine ontdekkingen.

Just for those little discoveries.

Maar dat is wel bijzonder dat je zegt, niemand op de wereld weet dat.

But it's quite special that you say, no one in the world knows that.

Dus jij doet hier onderzoek dat internationaal uniek is.

So you are conducting research here that is internationally unique.

Ja, maar dat is eigenaar onderzoek. Dat is bij elke onderzoeker zo.

Yes, but that is owner research. That is the case with every researcher.

Ja, maar het gaat over een heel belangrijk vaccin.

Yes, but it concerns a very important vaccine.

Als dat er komt, dan is het toch heel indrukwekkend.

If that happens, it will be very impressive.

Zeker en vast, ja.

Sure and certain, yes.

Waar ligt volgens jou de toekomst in dat kankeronderzoek?

Where do you think the future lies in cancer research?

In het algemeen denk ik dat de toekomst echt gaat liggen naar gepersonaliseerde therapieën.

In general, I think the future is really going towards personalized therapies.

Dus therapieën die gemaakt worden op maat van elke patiënt.

So therapies that are personalized for each patient.

Dus nu hebben we ook veel meer technologieën om echt te kijken van, hoe ziet de tumor van een specifieke patiënt eruit?

So now we also have many more technologies to really look at what a specific patient's tumor looks like.

Hoe ziet het immuunsysteem van die patiënt eruit?

What does the immune system of that patient look like?

Om dan te weten van, oké, die patiënt heeft eigenlijk dit nodig.

To then know, okay, that patient actually needs this.

Misschien in combinatie met dit.

Maybe in combination with this.

Maar wat er nu vaak gebeurt is van, we weten dat dat soort kankers gaat waarschijnlijk genieten van die chemothermie.

But what often happens now is that we know that this kind of cancer is likely to benefit from that chemotherapy.

Maar soms werkt dat, soms werkt dat niet.

But sometimes that works, sometimes it doesn't.

Soms moet je wachten op de resultaten.

Sometimes you have to wait for the results.

Als je dan iets anders geeft, dan verlies je tijd.

If you give something else then you lose time.

Voor bepaalde patiënten is er geen tijd.

For certain patients, there is no time.

Dus ik denk wel dat we echt naar persoonlijke therapieën gaan evolueren.

So I do think we will really evolve towards personal therapies.

En ook naar combinatietherapieën.

And also to combination therapies.

Combinatie als in?

Combination as in?

Bijvoorbeeld verschillende soorten immuuntherapieën.

For example, different types of immunotherapies.

Wij werken met een celtherapie aan die dendritcellen.

We are working with a cell therapy involving dendritic cells.

Maar die kunnen ook bijvoorbeeld in bepaalde tumoren, waar het niet super goed zou werken, ook sterker maken.

But they can also strengthen it, for example in certain tumors, where it might not work super well.

Met antilichaam, dat zijn kleine eiwitjes, die die dendritcellen nog sterker kunnen maken.

With antibodies, which are small proteins that can make those dendritic cells even stronger.

Of eventueel bij bepaalde kankers waar chemotherapie wel heel goed werkt.

Or possibly in certain cancers where chemotherapy works very well.

Die dan te combineren met andere immuuntherapieën.

Which can then be combined with other immunotherapies.

Om bijvoorbeeld de dosis aan chemotherapie ook te kunnen verlagen enzo.

For example, to be able to reduce the dose of chemotherapy and such.

Ja, oké.

Yes, okay.

Weeral hoopgevend inderdaad, dat we daar met het gif iets minder...

Again hopeful indeed, that we are a bit less with the poison there...

Al raak ik me dan af.

Even if I lose myself.

We krijgen dan nieuwe soorten medicatie, nieuwe combinaties.

We will then get new types of medication, new combinations.

Verwacht je dan weer een tegenreactie van het lichaam?

Do you expect a reaction from the body again?

Om daar toch weer sluipwegen te vinden?

To find ways to get around it again?

Dat hangt er vanaf.

That depends.

Van welke soort therapie?

Of what kind of therapy?

Bijvoorbeeld met onze celtherapie.

For example, with our cell therapy.

Dat zijn eigenlijk cellen die al in je lichaam zaten.

Those are actually cells that were already in your body.

Oké.

Okay.

Dus je lichaam was eigenlijk al gewoon om die cellen daar te hebben.

So your body was actually already used to having those cells there.

Dus als je die eruit haalt en terug ingeeft.

So if you take that out and input it again.

Waardoor die dan niet meer onderdrukt wordt door de tumor.

Which prevents it from being suppressed by the tumor anymore.

Ja, je lichaam vindt die cellen oké.

Yes, your body thinks those cells are fine.

Want die heeft zichzelf aangemaakt.

Because it created itself.

En dus we verwachten veel minder nebeneffecten bij bepaalde therapieën.

And so we expect much fewer side effects with certain therapies.

Oké.

Okay.

In een eerder gesprek spraken we met een verkiezer.

In a previous conversation, we spoke with a voter.

Ze werkt in de pleegkundige op de oncologische dienst.

She works as a nurse in the oncology department.

En ze zei ja, er zijn vaak patiënten die jarenlang bij ons komen.

And she said yes, there are often patients who come to us for many years.

Omdat er zoveel mogelijk is.

Because there is so much possible.

Zie jij kanker evolueren naar iets als een chronische ziekte ook?

Do you see cancer evolving into something like a chronic disease as well?

Ja, ik denk dat dat het geval gaat zijn voor een aantal kankers.

Yes, I think that will be the case for a number of cancers.

Ideaal voor alle kankers.

Ideal for all cancers.

Maar ja, dat is nu bijvoorbeeld het geval al voor veel soorten prostaatkankers.

But yes, that is already the case for many types of prostate cancer, for example.

Dat mensen prostaatkanker krijgen.

That people get prostate cancer.

Ze geraken er vanaf.

They get away with it.

En soms komt het terug.

And sometimes it comes back.

Maar op zich gaan ze er niet aan overlijden.

But in itself, they won't die from it.

En dan zeggen we van ze overlijden met prostaatkanker en niet aan prostaatkanker.

And then we say they died with prostate cancer and not from prostate cancer.

Hopelijk gaan we therapieën vinden die het volledig stoppen.

Hopefully, we will find therapies that will stop it completely.

Zonder dat het chronisch wordt.

Without it becoming chronic.

Maar ik denk dat voor een aantal kankers het een chronische ziekte zou kunnen worden.

But I think that for some cancers it could become a chronic disease.

Eerder dan echt een dodelijke ziekte.

Rather than a truly deadly disease.

Maar waarschijnlijk niet voor alle soorten kankers.

But probably not for all types of cancer.

Want wij spreken vaak over kanker.

Because we often talk about cancer.

Maar kanker is een verzameling van meer dan tweehonderd soorten ziektes.

But cancer is a collection of more than two hundred types of diseases.

Die elk andere therapieën nodig hebben.

Those who need other therapies.

Dus van die tweehonderd zullen er wel een aantal zijn.

So out of those two hundred, there will probably be some.

Waarschijnlijk de grotere, waar dat er veel onderzoek voor is.

Probably the larger one, for which a lot of research has been done.

Die chronisch zullen worden.

That will become chronic.

Maar er zullen kankers, zoals pancreascanker.

But there will be cancers, such as pancreatic cancer.

Dat blijft een hele moeilijke.

That remains a very difficult one.

En dat zal veel langer duren eerder dat we daar over een chronische ziekte kunnen spreken.

And it will take much longer before we can talk about a chronic illness there.

Waarom is dat eigenlijk dat dat een moeilijke kanker is?

Why is that actually a difficult cancer?

Waarom verschilt dat zo?

Why does that differ so much?

Ja, het is heel moeilijk.

Yes, it is very difficult.

Er is...

There is...

Het is een moeilijk orgaan.

It is a difficult organ.

Er is heel veel heterogeniteit.

There is a lot of heterogeneity.

Dus heel veel verschillen in de soorten kankercellen per patiënt.

So there are many differences in the types of cancer cells per patient.

Maar waarom exact?

But why exactly?

Dat is eigenlijk iets dat ik niet goed weet.

That's actually something I don't know well.

Wij werken ook niet op dat type kanker.

We also do not work on that type of cancer.

Omdat daar ook geen goede muismodellen voor zijn.

Because there are no good mouse models for that either.

Maar ja, vaak heeft dat te maken met weinig infiltratie van je immuuncellen.

But yes, often that has to do with low infiltration of your immune cells.

Dus dat je immuuncellen die niet gaan starten.

So that your immune cells do not get activated.

En als al die kankercellen telkens anders zijn.

And what if all those cancer cells are different each time?

Of verschillende mutaties hebben.

Or have different mutations.

Dan kunnen die ook sneller resistent worden aan bepaalde therapieën.

Then they can also become resistant to certain therapies more quickly.

Maar het blijft nog altijd een beetje een zwarte doos.

But it still remains a bit of a black box.

Waar we nog niet zoveel van weten.

Where we don't know much about yet.

Maak ik een juiste vergelijking?

Am I making a correct comparison?

Als je zegt er zijn 200 verschillende ziektes.

If you say there are 200 different diseases.

Kan ik dat een beetje vergelijken met griep en griepvaccins bijvoorbeeld.

Can I compare that a bit with the flu and flu vaccines, for example?

Waarbij je bij griep ook zoveel varianten hebt.

Where you also have so many variants with the flu.

En dat je eigenlijk in jouw vaccin ook maar altijd een aantal varianten kan aanpakken.

And that in your vaccine you can actually address a number of variants as well.

Ja, maar het is nog meer uit elkaar.

Yes, but it is even more separated.

Je zou kunnen zeggen, het is zoals alle virusinfecties.

You could say, it is like all viral infections.

Waar je griep zou kunnen vergelijken met COVID.

Where you could compare flu with COVID.

Maar ook met HIV.

But also with HIV.

Die totaal niks met elkaar te maken hebben als ziekte.

They have absolutely nothing to do with each other as diseases.

Buiten het feit dat ze uit een virus komen.

Apart from the fact that they come from a virus.

Begrijp ik dan bijvoorbeeld ook, want er zijn tumorenkankers.

Do I then also understand, for example, that there are tumor cancers?

Waar jullie dan mee bezig zijn.

What you are working on.

Zie jij ook in het kader van vaccins.

Do you see it in the context of vaccines as well?

Want Kiana, jij hebt lymfeklierkanker gehad.

Because Kiana, you have had lymphoma.

Dat is eigenlijk geen tumorkanker.

That is actually not a tumor cancer.

Dat is eerder een bloedkanker, als ik het zo mag noemen.

That's more of a blood cancer, if I may say so.

Zie jij ook een evolutie daar naar vaccins?

Do you also see an evolution towards vaccines there?

Dus we zijn voorlopig inderdaad bezig met die vaste tumoren.

So for now we are indeed working on those solid tumors.

Maar ik ben nu een onderzoek gestart met mensen uit UZ Brussel.

But I have now started a study with people from UZ Brussels.

Die werken op multiple myeloom.

They work on multiple myeloma.

Dus dat is eigenlijk een beenmergkanker.

So that is actually a bone marrow cancer.

Waar de kankercellen zich in het beenmerg bevinden.

Where the cancer cells are located in the bone marrow.

Dus ook gelijkaardig aan een bloedkanker.

So also similar to a blood cancer.

En daar zijn we nu ook aan het kijken.

And that is what we are looking at now as well.

Hoe we onze therapie ook in niet vaste tumoren kunnen laten werken.

How we can make our therapy work even in non-solid tumors.

Dus het is wel de bedoeling dat we echt zoveel mogelijk patiënten zouden kunnen includeren.

So the intention is indeed for us to include as many patients as possible.

Ja, ja, amai.

Yes, yes, wow.

Dat is op zich ook weer iets hoopvol hè, Kiana.

That is itself something hopeful, right Kiana?

Natuurlijk, ja.

Of course, yes.

Zie je nog andere evoluties in dat kankeronderzoek?

Do you see any other developments in cancer research?

Of in de westerse geneeskunde rond kanker?

Or in Western medicine around cancer?

Ja, we hebben het daar niet altijd over.

Yes, we don't always talk about it.

Want we spreken vaak over kankerbehandelingen.

Because we often talk about cancer treatments.

Maar we weten dat 35 à 40 procent van de kankers

But we know that 35 to 40 percent of cancers

zijn eigenlijk gerelateerd aan de manier waarop wij leven.

are actually related to the way we live.

Dus ik denk, vaak zegt iemand van ja, om niet aan kanker te overlijden moet je ook geen kanker krijgen.

So I think, often someone says that in order not to die of cancer, you also shouldn't get cancer.

Natuurlijk, in 60 procent van de gevallen kan je er totaal niks aan doen.

Of course, in 60 percent of the cases, you can't do anything about it at all.

En heb je gewoon, ofwel leven.

And you just have, or live.

En heb je gewoon, ofwel slechte genen geërfd.

And you simply inherited bad genes.

Ofwel heb je gewoon pech.

Or you just have bad luck.

Dat wanneer je cellen deelt, want onze cellen delen constant,

That when you divide cells, because our cells are constantly dividing,

dat er een foutje oploopt en dan krijg je kanker.

that a mistake occurs and then you get cancer.

Maar in 40 procent van de gevallen kan jij of de maatschappij er wel iets aan doen.

But in 40 percent of the cases, you or society can do something about it.

En dan is het anders gaan leven, maar ook preventie.

And then it started to take on a different life, but also prevention.

Dat we ervoor kunnen zorgen dat we ook veel sneller kanker kunnen detecteren.

That we can ensure that we can also detect cancer much faster.

En als we spreken van anders gaan leven,

And when we talk about living differently,

de klassieke dingen dat de mensen weten,

the classic things that people know,

roken en longkanker, daar is een enorme directe link.

Smoking and lung cancer, there is a huge direct link.

Dus niet meer roken.

So no more smoking.

We zorgen als maatschappij dat roken bijna onmogelijk wordt of onbetaalbaar.

We as a society ensure that smoking becomes nearly impossible or unaffordable.

Ja, vervuiling is ook iets dat als maatschappij,

Yes, pollution is also something that as a society,

daar kan je als persoon op zich niet zoveel aan doen,

you as a person cannot do much about that,

maar wel als maatschappij.

but as a society.

Ja, er zijn nu in België bijvoorbeeld veel meer huidkankergevallen

Yes, there are now many more skin cancer cases in Belgium, for example.

dan een tiental jaar geleden.

than about ten years ago.

Blijkbaar heeft dat te maken,

Apparently that has to do with,

het is nog niet zeker waarom het dat is,

it is not yet certain why that is,

maar heeft het te maken met het feit dat wij sneller op korte vakanties gaan

but does it have to do with the fact that we go on short vacations more quickly?

in het buitenland,

abroad,

waardoor we dan op een niet gereden huid

which means we then have an untraveled skin

plots keiveel zonnestralen krijgen.

lots of sunshine rays get.

Maar ook iets waar er nu meer en meer aandacht naar wordt gegeven

But also something that is now receiving more and more attention.

is het voedingspatroon.

is the dietary pattern.

Dus er is een enorme link tussen obesitas en kanker.

So there is a huge link between obesity and cancer.

Dus er zijn heel veel correlatiestudies.

So there are very many correlation studies.

Maar om echt het mechanisme te begrijpen,

But to truly understand the mechanism,

daar zijn we nog niet heel ver.

We are not very far along yet.

Wat we weten is dat vetcellen hormonen vrijgeven.

What we know is that fat cells release hormones.

En die hormonen kunnen wel,

And those hormones can,

dat zijn groeihormonen,

those are growth hormones,

ervoor zorgen dat de kankercellen zich veel meer gaan vermenigvuldigen.

ensure that the cancer cells will multiply much more.

Dus die vetcellen gaan ervoor zorgen

So those fat cells will ensure

dat je indien je een heel kleine tumor hebt,

that if you have a very small tumor,

dat je veel sneller kanker kan krijgen,

that you can get cancer much faster,

alleen een grotere tumor kunt krijgen.

you can only get a larger tumor.

En als je dikker bent,

And if you are thicker,

dan heb je eigenlijk ook een soort van constante inflammatie

then you actually have a kind of constant inflammation too

in je lichaam.

in your body.

En hoe meer geïnflameerd je lichaam is,

And the more inflamed your body is,

ook hoe sneller je kanker kan ontwikkelen.

also how quickly you can develop cancer.

Ja, inflammatieontstekingen bedoel je?

Yes, you mean inflammatory inflammations?

Een soort ontstekingen.

A kind of inflammation.

Ja, een globale ontstekingsreactie.

Yes, a global inflammatory response.

Vandaar dat we zeggen, eet groenten en fruit.

That's why we say, eat vegetables and fruit.

Daar zitten zo'n antioxidanten in

There are such antioxidants in there.

die je inflammatie gaan dempen.

that will reduce your inflammation.

Ik ga toch even, want ik weet Kiana,

I'm going to go for a bit, because I know Kiana,

dat jij jezelf eigenlijk heel lang,

that you actually for a very long time,

of misschien nog altijd een beetje,

or maybe still a little bit,

die waarom-vraag stelt.

that asks the why question.

Waarom heb ik kanker gekregen?

Why did I get cancer?

Als je Damia hoort, denk je van,

When you hear Damia, you think of,

oké, daar zit een deel van het antwoord,

Okay, there's part of the answer.

dan breekt er nog iets.

then something breaks.

Nee, ik wil, ja,

No, I want, yes,

waarom zou ik het gekregen hebben?

Why would I have received it?

Ondanks mijn omstandigheden heb ik,

Despite my circumstances, I have,

voor ik ziek werd,

before I got sick,

heel gezond geleefd.

lived very healthily.

Maar dan, zoals je zei,

But then, as you said,

60 of 40% kan er niets aan doen,

60 of 40% can't be helped.

en dan ook weer wel.

and then again yes.

Maar waarom heb ik het dan wel gekregen?

But why did I get it then?

Wel, waarschijnlijk

Well, probably

ben jij in de categorie

are you in the category

van de 60% mensen

of the 60% people

waar je er niets aan kunt doen,

what you can't help.

waar je ook niet per se,

where you don't necessarily,

in die 60% heb je dan iets van een 5%,

In that 60%, you then have something like 5%.

waar je geen erf hebt van je ouders,

where you have no inheritance from your parents,

dat zal bij jou ook niet het geval zijn.

that will not be the case for you either.

Maar dan heb je een grote,

But then you have a big,

het grootste meerdeel van de patiënten,

the vast majority of the patients,

is gewoon pech.

It's just bad luck.

Dat is heel erg om te zeggen aan patiënten,

That is very hard to say to patients.

dat je daar niets aan kunt doen.

that you can do nothing about it.

En ik heb ook in een van mijn collega's

And I also have in one of my colleagues

een persoon van 27 jaar

a 27-year-old person

die keiveel sport, keigezond eet,

that a lot of sports, eat super healthy,

of meditatie doet,

or meditation does,

echt supergezond leeft,

really super healthy lives,

die heeft nu een keizwaren kanker,

he now has terminal cancer,

en dat is ook zo waarom,

and that is also why,

dat is gewoon pech,

that's just bad luck,

en daar kunnen heel weinig aan doen.

and there is very little they can do about it.

En dat is natuurlijk een heel natuurlijke reactie,

And that is, of course, a very natural reaction,

wij hebben ons die vraag ook gesteld,

we have also asked ourselves that question,

waarom ik, waarom niet,

why me, why not,

maar inderdaad, soms heb je effectief wel pech ook.

But indeed, sometimes you do have bad luck too.

Ja, want het is toch iets dat we als samenleving

Yes, because it is something that we as a society

wel waaraan kunnen sleutelen.

Well, what can we tinker with?

Ik heb ook begrepen dat stress ook een factor

I have also understood that stress is also a factor.

kan zijn, dat we met 18 jaar echt leven misschien,

It may be that we really live at 18 years old, maybe.

dus er is dan toch wel

so there is indeed

een belangrijke boodschap voor ons allemaal.

An important message for us all.

Ja, dat heb ik inderdaad ook gehoord,

Yes, I have indeed heard that as well.

dus dat onderzoek naar wat kunnen we doen,

so that research into what we can do,

welke behandelingen, maar er is heel dat stuk preventie,

which treatments, but there is all that aspect of prevention,

waar toch ook nog wel

where there still is

echt een sleutel zit om die,

there's really a key on it,

het aantal gevallen te

the number of cases to

te verkleinen.

to reduce.

Ja, te verkleinen inderdaad.

Yes, indeed to reduce.

En natuurlijk, ik had ook, want er waren

And of course, I also had, because there were

onlangs cijfers uitgekomen dat we,

recent figures released that we,

wat was het, in 2050,

what was it, in 2050,

hoeveel, 75, nee,

how much, 75, no,

35 miljoen gevallen van

35 million cases of

kanker, nu dat heeft ook ergens,

cancer, now that has its place too,

dat was verontrustend, maar anderzijds heeft dat ook

that was disturbing, but on the other hand, that also

ergens te maken met...

somewhere related to...

Ja, dus dat is een globaal cijfer, over de wereld.

Yes, so that is a global figure, around the world.

En dus eigenlijk, zoals je dat cijfer uit elkaar haalt,

And so actually, as you break that figure down,

is het zo dat tegen 2050

Is it true that by 2050

zal er in Europa

will there be in Europe

een stijging zijn van ongeveer

an increase of approximately

30 à 35%

30 to 35%

meer kankers, die waarschijnlijk te maken

more cancers, which are likely related

hebben aan onze levenswijze, dus voedingspatroon,

have to our lifestyle, so diet,

blootstelling aan de zon,

exposure to the sun,

maar dan heb je ook in andere

but then you also have in other

werelddelen, bijvoorbeeld in Afrika, is er een

continents, for example in Africa, there is one

stijging verwacht van 110%,

increase expected of 110%,

en dat heeft daar gewoon te maken dat

and that simply has to do with the fact that

door het feit dat de mensen

due to the fact that people

daar minder gaan overlijden aan andere ziektes,

there will die less from other diseases,

en langer gaan kunnen blijven leven.

and be able to live longer.

En eigenlijk, als ik zeg...

And actually, when I say...

De ouderdomskanker...

The age-related cancer...

Het zei daar net van, je kunt kanker krijgen door pech te hebben,

It just said there that you can get cancer due to bad luck.

hoe langer je leeft,

the longer you live,

hoe meer kans je hebt om op het moment

the more chance you have at the moment

pech te krijgen.

to get unlucky.

En dus, eigenlijk is een mens, dat is heel raar om te zeggen,

And so, actually, a human being, it is very strange to say,

maar wij mensen zijn niet gemaakt om

but we humans are not made to

veel ouder te worden dan

much older than

40, 45 jaar, biologisch gezien.

40, 45 years, biologically speaking.

Wij zijn gemaakt

We are made.

zoals...

such as...

De dieren, zoals wij zijn dieren,

The animals, just like us, are animals.

wij zijn eigenlijk gemaakt om ons

we are actually made to be ourselves

voor te planten, om de soort in stand te houden,

for planting, to preserve the species,

en daarna is er eigenlijk geen functie meer

and after that, there is actually no function anymore.

voor ons. Wij kunnen denken,

for us. We can think,

dus we hebben heel veel andere functies,

so we have many other functions,

maar ons lichaam is daar niet echt op

but our body is not really suited for that

voorbereid. En dus ouder worden,

prepared. And so getting older,

ja, houdt in dat je dan ook

yes, that means you also

veel meer kans krijgt op kanker.

has a much higher chance of getting cancer.

En wat is de verhouding

And what is the ratio?

nieuwe kankers en herval?

new cancers and relapse?

Hoeveel mensen hervallen er dan?

How many people relapse then?

Ja...

Yes...

Dat is een moeilijke vraag,

That is a difficult question,

want die cijfers, dat is prognostisch.

because those numbers, that is prognostic.

Dus we weten eigenlijk niet hoe dat gaat

So we actually don't know how that will go.

evolueren.

evolve.

Maar dat is weer heel kankerafhankelijk.

But that is very dependent on cancer again.

En ook wanneer dat je

And also when that you

het kan detecteren.

it can detect.

Want als je te laat detecteert, dan overlijd je.

Because if you detect it too late, then you die.

Dan ga je niet kunnen genezen

Then you will not be able to heal.

en hervallen. Het is een beetje, ja,

and relapse. It is a bit, yes,

een rare manier om het uit te drukken,

a strange way to put it,

maar het is voorlopig wel heel moeilijk om

but for now it is very difficult to

daar zo'n cijfers op te plakken.

to stick such numbers on it.

Dus ik hoor eigenlijk dat we inderdaad

So I actually hear that we indeed

door onze evolutie, we worden ouder

through our evolution, we grow older

enzovoort, zijn er een aantal kankers

and so on, there are a number of cancers

waar we waarschijnlijk toch moeten,

where we probably have to anyway,

zullen moeten doormaken.

will have to go through.

Anderzijds kunnen we in onze levensstijl wel iets doen

On the other hand, we can do something about our lifestyle.

om dat cijfer toch inderdaad

to indeed confirm that figure

laag genoeg te houden.

to keep it low enough.

Zie jij andere

Do you see others?

ziektes, want dat zijn grote getallen

diseases, because those are large numbers

als we het over kanker hebben,

when we talk about cancer,

zie jij andere ziektes die eigenlijk kanker als

do you see other diseases that are actually cancer like

een dodelijke ziekte zal gaan vervangen

a deadly disease will be replaced

bij al het onderzoek dat we nu doen?

with all the research we are doing now?

Ja, dat hangt een beetje

Yes, that hangs a bit.

af ook van waar in de wereld.

and also from wherever in the world.

We zien in

We see in

de Verenigde Staten bijvoorbeeld

the United States for example

waar de mensen nog sneller

where people are even faster

dikker worden. In Azië is dat ook nu het geval.

getting fatter. This is also the case in Asia now.

Door

Door

goede welzijn van de maatschappij gaan de

the good well-being of society goes the

mensen ook meer vlees beginnen eten,

people are also starting to eat more meat,

minder bewegen, waardoor ze dikker worden.

moving less, which makes them thicker.

Hart- en vaatziekten is iets

Cardiovascular diseases are something

dat misschien

that maybe

kanker zal blijven.

cancer will remain.

Ja, hoe zeg je dat?

Yes, how do you say that?

Overtreffen. Overtreffen

Surpass. Surpass.

in het aantal dodelijke cijfers.

in the number of fatalities.

Ja, ik hoop ook dat dat niet het geval is.

Yes, I hope that is not the case either.

Maar we hopen gewoon dat alle ziektes

But we just hope that all diseases

daar beneden gaan, maar

go down there, but

het is moeilijk om te voorspellen

it is difficult to predict

wat er komt. We weten ook niet

what is to come. We do not know either.

welke virusinfecties er

which virus infections there

te wachten staan voor de komende jaren.

to be expected in the coming years.

Dat is heel moeilijk te bepalen.

That is very difficult to determine.

Hoe werken jullie,

How do you work?

en je verwijst inderdaad ook vaak

and you do indeed refer often as well

naar andere wereldtelen,

to other continents,

waar misschien eventueel verschillen zitten,

where there may possibly be differences,

hoe werken jullie bijvoorbeeld samen met

how do you work together with

onderzoekers in die andere gebieden

researchers in those other areas

om elkaar te voeden daarin?

to nourish each other in that?

Ja, dus wij proberen elkaar

Yes, so we try to help each other.

te leren kennen. Vaak

to get to know. Often

is dat op congressen. Dus om de

is that at conferences. So to the

zoveel maanden gaan wij

how many months are we going

op internationale congressen,

at international conferences,

dus in verschillende delen van de wereld.

so in different parts of the world.

Waardoor we dan

Which is why we then

in contact komen met mensen die

to get in touch with people who

eigenlijkzelfde soorten

actually the same types

onderzoeken doen. Dus ik ben heel geïnteresseerd

conducting research. So I am very interested.

in congressen die gaan over dendritische cellen

in conferences that are about dendritic cells

of over immuuntherapie.

or over immunotherapy.

Is er dan een congres over dendritische cellen?

Is there a congress about dendritic cells?

Moet ik mij dan echt voorstellen waarin dat jullie...

Should I really introduce myself in what you...

Bijvoorbeeld in september is er in

For example, in September there is in

Spanje het

Spain it

tweejaarlijks groot congres over dendritische cellen.

biennial large conference on dendritic cells.

Maar dat gaat niet per se enkel over

But that doesn't necessarily only concern

kanker. Dus daar is wel een sessie over

cancer. So there is indeed a session about that.

kanker, maar ook over dendritische cellen in andere ziektes.

cancer, but also about dendritic cells in other diseases.

Maar daar kan je soms ook wat leren.

But you can also learn something there sometimes.

En dus ja, dan

And so yes, then

proberen we soms ook funding

sometimes we also try for funding

te halen om samen projecten te doen.

to bring together to work on projects together.

Je probeert

You are trying.

ook te kijken van wie wat doet.

also to see who does what.

En idealiter werken

And ideally work

samen. Soms worden dat concurrenten.

together. Sometimes they become competitors.

Dat hangt er ook van af.

That depends as well.

Als dat onderzoekers zijn in een

If those are researchers in a

academische setting of in de industrie.

academic setting or in the industry.

De manier om daarmee

The way to do that

samen te werken is niet altijd dezelfde.

Working together is not always the same.

Hoe verschilt

How does it differ

dat dan? Ja, mensen die in een

that then? Yes, people who are in a

academische setting werken is veel gemakkelijker om

working in an academic setting is much easier to

mee samen te werken. Want dan moet je gewoon zeggen van

to work together. Because then you just have to say that

we doen iets samen en dan is dat zo.

We do something together and then it is just that way.

Met de industrie moet je heel veel dingen

With the industry, you have to deal with a lot of things.

tekenen en dan heb je niet altijd de vrijheid.

drawing and then you do not always have the freedom.

Want die hangen af van hun board of

Because they depend on their board or

directors.

directors.

Dus ja, daar heb je minder vrijheid.

So yes, you have less freedom there.

Zij hebben natuurlijk een verdienmodel achter hun onderzoek.

They naturally have a revenue model behind their research.

Ja, zij hebben een strategie.

Yes, they have a strategy.

Ja.

Yes.

Ja, ik spreek liever met

Yes, I prefer to speak with

mensen uit de universiteit.

people from the university.

Ja, omdat je daar dan echt samen kan bouwen.

Yes, because you can really build together there.

Ja, je hebt ook een veel grotere vrijheid.

Yes, you also have a much greater freedom.

Kijk je soms ook naar

Do you sometimes watch too?

andere domeinen

other domains

buiten de klassieke geneeskunde waarin dat jij actief bent?

outside of the classical medicine in which you are active?

Zo, andere vormen

So, other forms

van geneeskunde, oosterse geneeskunde,

of medicine, eastern medicine,

of zijn er dingen die... Wij zijn daar niet mee bezig.

or are there things that... We're not concerned with that.

Omdat ons domein al zo

Because our domain already is so

groot is.

is big.

Maar dat interesseert

But that interests

mij wel. Dus ik zit ook

me too. So I am sitting as well.

in een aantal commissies van

in a number of committees of

bijvoorbeeld bij Kom op tegen kanker zit ik in

for example, at Come On Against Cancer, I am involved in

de biomedische commissie en soms krijgen

the biomedical committee and sometimes get

we zo van die aanvragen binnen

we receive such requests

en ik vind dat wel interessant om ons open te

and I find it interesting to open ourselves up

stellen tot andere soorten

set to other types

manieren van te genezen of van

ways to heal or of

de kankerpatiënten te kunnen helpen

to be able to help the cancer patients

tijdens de therapie bijvoorbeeld.

during therapy, for example.

Maar ik ben er zelf niet mee bezig.

But I'm not dealing with it myself.

Onderzoek,

Research,

heel veel geld, maar echt

a lot of money, but really

zo ongelooflijk belangrijk.

so incredibly important.

Jij bent zelf ook heel...

You are also very...

Ik weet wel dat je natuurlijk het VUB

I know that of course you have the VUB.

Jamina Crossa Fonds hebt. Er zijn ook fondsen...

You have a Jamina Crossa Fund. There are also funds...

Allee, mensen die fondsen werven

Come on, people who raise funds.

aan de VUB verbonden zelf.

associated with the VUB itself.

Jij spendeert daar zelf ook veel tijd aan.

You also spend a lot of time on that yourself.

Is er daar iets wat

Is there something there that

er zou moeten veranderen eigenlijk om

there should actually be a change to

dat wat te vergemakkelijken?

to facilitate that?

Ja, het is heel het onderzoeksmodel dat

Yes, it is the entire research model that

een beetje... Dat niet perfect in elkaar

a little... Not perfectly put together

zit. Want het is zo dat

sit. Because it is such that

als je prof wordt

if you become a professor

dan ga je een team

then you will have a team

rond jou proberen te krijgen.

trying to get around you.

Maar die mensen moeten betaald worden.

But those people have to be paid.

Dus die kunnen soms een eigen

So they can sometimes have their own

grant krijgen, een doctoraatsbeurs

to receive a grant, a doctoral scholarship

bijvoorbeeld. Maar je hebt

for example. But you have

werkingsgeld nodig. Wij moeten onze

operating funds needed. We need our

producten kopen en dat

buying products and that

is eigenlijk het koste van het geld.

is actually the cost of the money.

Maar dus als prof moet

But as a professor, you must...

je een project schrijven om te

write a project to

zeggen van dit is mijn idee. En dan moet je

saying this is my idea. And then you have to

tonen waarom het dan een kei cool idee is.

showing why it's such a cool idea.

Omdat dat een nuttig idee is.

Because it is a useful idea.

En dat wordt beoordeeld door andere

And that is assessed by others.

onderzoekers die je idee beoordelen.

researchers who assess your idea.

Maar ook je cv.

But also your resume.

Om te zien van gaat die persoon dat wel kunnen?

To see if that person can do it.

Ja. En dus moet

Yes. And so must

je eigenlijk ervoor zorgen dat je

you actually make sure that you

dat idee zo snel mogelijk ontwikkelt.

that idea develops as quickly as possible.

Dat je een publicatie krijgt.

That you receive a publication.

En zodat die publicatie ervoor

And so that publication for it

zorgt dat je cv goed blijft.

ensures that your CV stays good.

En zit je eigenlijk altijd in een heel competitief

And are you actually always in a very competitive environment?

model.

model.

En hoe meer publicaties

And the more publications

je hebt, hoe meer ideeën dat je krijgt,

the more ideas you get,

hoe meer teamleden dat je krijgt, hoe meer

the more team members you have, the more

geld dat je nodig hebt. Dus hoe meer grants dat je

money that you need. So the more grants that you

gaat blijven schrijven. En het is eigenlijk

will continue to write. And it is actually

moeilijk om zo...

difficult to do it like this...

Ideaaliter zou je eigenlijk een soort

Ideally, you would actually have a kind of

basisfinanciering krijgen

to receive basic funding

van, ik weet niet, de universiteit.

from, I don’t know, the university.

Dat je zou zeggen van

That you would say of

oké, ik kan zeker telkens twee mensen

Okay, I can definitely take two people each time.

hebben en

have and

niet minimaal onderzoek

not minimal research

voortdoen. En dat de grants eigenlijk

continue. And that the grants actually

de extraatjes zijn.

the extras are.

Het lijkt ook gewoon zo

It just seems that way too.

logisch om zoiets te doen. Je geeft zo

logical to do something like that. You give like this

veel mensen die aan de ziekte,

many people who suffer from the disease,

die met de ziekte te maken krijgen.

those who are affected by the disease.

Hoeveel zou jij nodig hebben per jaar

How much would you need per year?

om gewoon zorgeloos

to just be carefree

te kunnen gewoon je onderzoek doen?

to be able to just do your research?

Ja, maar dat is weer een moeilijke vraag

Yes, but that's a difficult question again.

in de zin van, ik kijk

in the sense of, I look

heel groot, ik heb een groot team.

very big, I have a big team.

Dus ik wil veel doen.

So I want to do a lot.

En wij zijn gemakkelijk een miljoen, een half

And we are easily a million, one and a half.

per jaar door het overhand.

per year through the handover.

Wat is dat?

What is that?

Je bent altijd moeten verzamelen om te kunnen

You always had to gather in order to be able to.

verder werken.

continue working.

Even op een persoonlijke

Just a personal moment.

note, wat doet

note, what does

de ziekte kanker

the disease cancer

met jou?

with you?

Zelf?

Yourself?

Ja, ik begrijp

Yes, I understand.

het natuurlijk heel goed, hoe dat het

it's very good, how that it

werkt.

works.

En dat maakt mij niet per se

And that doesn't necessarily make me

bang.

scared.

Ik heb heel veel mensen rond mij die kanker hebben.

I have many people around me who have cancer.

Ook mensen van mijn leeftijd.

Also people my age.

Maar ja, ofwel ben ik omringd

But yes, either I am surrounded.

door heel sterke mensen die

by very strong people who

positief naar het leven kijken, ook al zijn er

looking at life positively, even though there are

natuurlijk mensen die overlijden, maar

of course people who pass away, but

ik ben er niet bang voor.

I'm not afraid of it.

Ik ben ook

I am too.

in het algemeen niet bang voor de dood, bijvoorbeeld.

generally not afraid of death, for example.

Dat is denk ik gewoon een instelling.

I think that's just a setting.

Ik weet niet of dat op uw vraag

I don't know if that answers your question.

bij ons hoort.

belongs with us.

Ik denk dat het gezond is om ergens een

I think it's healthy to have a certain

afstand te hebben tussen Damia, de

to have distance between Damia, the

onderzoekster in haar labo, en dan privé.

Researcher in her lab, and then privately.

Maar ik spreek wel vaak

But I do speak often.

over wat ik doe tegen mijn kinderen.

about what I do to my children.

En die

And that

zijn er ook niet bang voor, maar

are not afraid of it either, but

die hebben wel zoiets van, als iemand

they kind of have this idea that if someone

ziek is, van oeh, die heeft toch geen kanker?

Sick is, oh, does he/she not have cancer?

Want die weten ook wat dat kan doen,

Because they also know what that can do,

omdat ik daar misschien een beetje te veel over

because I might be a little too much about that

spreek.

speak.

Dus ja, zij zitten er meer bezig dan ik.

So yes, they are more involved than I am.

Vinden zij de dendritische cellen

Do they find the dendritic cells?

ook al de coolste ondertussen?

is he also the coolest in the meantime?

Goh, dat weet ik niet.

Gee, I don't know that.

Ze weten wel dat ze er zijn, maar soms

They do know that they are there, but sometimes

willen ze een beetje stoer doen en vinden ze een andere cel

they want to act a bit tough and find another cell

cooler om uit te gaan.

cooler to go out.

Het zijn grappige gesprekken bij jullie.

You have funny conversations among you.

Het zit ook aan de keukentafel.

It is also at the kitchen table.

En

And

om dit stukje

about this piece

even af te ronden,

to round off,

Damia, is er hoop voor de toekomst?

Damia, is there hope for the future?

Ja, ik denk dat er echt wel veel...

Yes, I think there really is a lot...

Als we zien van waar we komen, waar we nu staan,

If we see where we come from, where we stand now,

is er echt wel

is there really

een enorme vooruitgang geboekt.

made enormous progress.

En soms lijkt dat niet zo te zijn,

And sometimes it doesn't seem that way,

omdat er natuurlijk meer mensen kanker krijgen

because of course more people are getting cancer

nu, omdat we veel meer oudere mensen hebben,

now, because we have many more older people,

enzovoort. Maar

etc. But

vroeger, als je borstkanker had,

in the past, if you had breast cancer,

dertig jaar geleden,

thirty years ago,

was er niet

was there not

zoveel hoop.

so much hope.

Nu, als je er vroeg bij bent,

Now, if you act early,

dan is dat twee, drie jaar in je leven

then that's two, three years in your life

die moeilijk is.

that is difficult.

Maar kan je soms daarna

But can you sometimes afterwards

terug volledig normaal functioneren

return to full normal functioning

en blijft dat een heel erg slechte

and that remains a very bad

herinnering.

memory.

En ja, de hoop is dat dat zo voor veel

And yes, the hope is that this will be the case for many.

kankers gaat zijn. Maar als we zien

cancers will go. But when we see

hoeveel mensen bezig zijn met onderzoek,

how many people are engaged in research,

in België, in de wereld,

in Belgium, in the world,

elke dag zijn er nieuwe therapieën.

Every day there are new therapies.

Niet altijd efficiënt, maar

Not always efficient, but

er zijn wel elke dag

there are indeed every day

dingen die werken. Dus we

things that work. So we

gaan vooruit.

move forward.

En ik heb veel hoop.

And I have a lot of hope.

Ja, ja. En met wat

Yes, yes. And with what

je net vertelde, heb ik niet alleen die hoop.

What you just told me, I don't only have that hope.

Jij vertelt

You tell.

de hoop in de zin

the hope in the sentence

dat de overlevingskansen zoveel

that the chances of survival are so much

vergroot zijn, maar ook de therapieën die we

enlarge his, but also the therapies that we

beginnen aanbieden, dat die ook minder...

start offering, that it also becomes less...

Ja, de levenskwaliteit.

Yes, the quality of life.

En ik denk dat we bij ons

And I think that we at ours

absoluut ook een heel mooi voorbeeld

absolutely also a very nice example

hebben van wat jouw werk

having of what your work

doet. Want Kiana zit

does. Because Kiana is sitting

bij ons. En het is eigenlijk dankzij dat

with us. And it's actually thanks to that

jarenlange onderzoek

years of research

dat jij hier vandaag ook bij ons bent.

that you are here with us today as well.

Kiana, dat is misschien wel heel gek om te zeggen.

Kiana, that might be very strange to say.

Op...

On...

Ja, zoals ik het in het begin ook al

Yes, as I also mentioned at the beginning.

aankondigde, op 15 jaar krijg je

announced, at 15 years you get

lymfekneerkanker.

lymph kidney cancer.

Kan jij iets heel even vertellen hoe dat

Can you tell me something for a moment about how that works?

juist gegaan is bij jou? Dat we weten

Just went with you? So we know.

wat jouw traject daarin is?

what your journey in this is?

Ehm...

Ehm...

Ik ben vorig...

I was last...

Ja, twee jaar geleden, op 16 november

Yes, two years ago, on November 16.

hebben ze het

do they have it

eigenlijk gevonden bij mij. Dankzij een

actually found with me. Thanks to a

zwelling tussen mijn twee borsten.

swelling between my two breasts.

En dan ook nog een

And then also one more.

zwelling onder mijn sleutel bij een rechtstreeks

swelling under my collarbone in a direct manner

naar mijn oksel. Wij zijn

to my armpit. We are

direct naar het

direct to the

ziekenhuiskors bij Zijnde gegaan.

Hospital visit at Zijnde.

We hebben een echo laten nemen, een foto laten nemen, maar

We had an ultrasound done, a photo taken, but

daar zagen ze eigenlijk niet zo heel

they didn't really see that well

veel op. Ze zagen wel dat er iets was, maar

a lot was going on. They did see that something was there, but

ze konden het niet uitleggen.

They couldn't explain it.

Dan zijn we naar de kinderarts geweest en die

Then we went to the pediatrician and he

heeft direct gezegd van, nu gaan we bellen naar het

he said directly, now we are going to call to the

UZ Leuven. En wij

UZ Leuven. And us

bellen de professor op en

call the professor and

je moet vandaag nog op controle daar gaan.

You need to go for a check-up there today.

Heb ik mama

Do I have mom?

gebeld, want die was nog op haar werk.

Called, because she was still at work.

En zijn we direct naar Leuven vertrokken.

And we headed straight to Leuven.

We hebben dan nog twee dagen

We have two days left.

onderzoek gedaan en toen hebben ze eigenlijk mijn

investigation done and then they actually have my

biopsie al genomen. En daar

biopsy already taken. And there

zagen ze dat het dan lymfekneerkanker

they saw that it was then lymphatic kidney cancer

was en de Hodgkin versie.

was and the Hodgkin version.

En daar

And there

zeiden ze eigenlijk voor een 15 jaar

they actually said for a 15-year-old

is dat normaal, want

is that normal, because

bij 15-jarigen zou je het

with 15-year-olds, you would say it

nu meer voorbij zien komen.

now see more coming by.

Dat is zoals ze in Leuven hebben gezegd.

That's how they said in Leuven.

En negen op de tien was

And nine out of ten was

geneesbaar dus. Ik heb

curable then. I have

heel mooie vooruitzichten gehad.

had very nice prospects.

Dus van in het begin eigenlijk kunnen

So from the very beginning actually being able to.

denken aan genezen.

thinking of healing.

Ja.

Yes.

Jij vond het wel,

You thought so,

Tine en ik zijn natuurlijk heel blij dat je wilt

Tine and I are of course very happy that you want to.

meedoen aan een podcast. Niet zo evident.

Participating in a podcast. Not so obvious.

Wat was de reden waarom

What was the reason why

je eigenlijk hier heel graag

I actually really like it here.

wou zijn of toch wou meedoen?

Would he want to be or would he want to join in?

Over kanker

About cancer

spreken zeg maar is nog altijd een taboe

Speaking, so to speak, is still a taboo.

en ik denk vooral voor jongeren.

and I think especially for young people.

Van kinderen rond mijn

From children around my

leeftijd of zelfs nog jonger. Ik denk niet

age or even younger. I don't think

dat niet iedereen kan het op die

that not everyone can do it that way

manier, denk ik, even goed naar

way, I think, just as well at

mij of even goed bespreekbaar

me or just as easily discussable

maken. En ik wil laten zien dat een 16

to make. And I want to show that a 16

jarige dat wel kan.

birthday that can.

Dus hierbij wil ik de moed geven aan de andere

So here I want to give courage to the others.

kinderen om dat ook te kunnen doen.

children to be able to do that as well.

Maar je hebt dat wel gemerkt in je omgeving,

But you have noticed that in your surroundings,

bij je vrienden, dat dat

with your friends, that that

voor hen moeilijk was om daarover te praten.

it was difficult for them to talk about it.

Ja.

Yes.

Ik heb Julie en Nora leren kennen

I have met Julie and Nora.

dankzij het UZ Leuven. Ik had,

thanks to UZ Leuven. I had,

ik wou heel graag lotgenoten hebben.

I would really like to have peers.

Omdat ik niemand kende daar eigenlijk bij.

Because I didn't actually know anyone there.

En dan heeft het UZ Leuven

And then UZ Leuven has it.

contact opgenomen met andere kinderen dan.

contacted other children then.

En Nora en Julie

And Nora and Julie

wilden daaraan meedoen.

wanted to participate in that.

En het UZ Leuven organiseert ook

And the UZ Leuven also organizes.

het kick-off en het ado-kamp.

the kick-off and the ADO camp.

Dus dat is dat we eigenlijk vier dagen

So that means we actually have four days.

bijvoorbeeld naar de zee gaan of

for example going to the sea or

op een kamp ergens in de zomer.

at a camp somewhere in the summer.

En dan zit je eigenlijk met kinderen tussen de

And then you actually have children between the

zes tot

six to

achttien jaar. En daar heb je allemaal

eighteen years. And there you have it all.

lotgenoten. Ze zijn oftewel al

fellow sufferers. They are either already

genezen, maar binnen

healing, but inside

de twee jaar zeg maar. Of ze zijn nog

the two years let's say. Or they are still

zelfs in behandeling, maar

even in treatment, but

iedereen begrijpt elkaar daar dus.

Everyone understands each other there, then.

Dat is wel heel leuk. Ja, dat had je wel

That's really nice. Yes, you deserved that.

nodig om begrepen te worden. Ja.

necessary to be understood. Yes.

Want jouw leven werd

Because your life became

inderdaad echt helemaal

indeed really completely

op zijn kop gezet. En je bent vijftien jaar.

turned upside down. And you are fifteen years old.

Je bent eigenlijk een opgroeiende

You are actually a growing up.

tiener, met allemaal andere

teenager, with all the others

tieners rondom jou. Gewoon

teenagers around you. Just

even, hoe ging dat dan op school?

So, how did that go at school?

Want inderdaad, wat

Because indeed, what

gebeurde er dan met klasgenoten?

What happened with classmates?

Mijn vorige klas was niet zo

My previous class was not like that.

positief daarin.

positive in that.

Natuurlijk, iedereen had wel medelijnen,

Of course, everyone had their struggles.

maar het was zo, ze namen allemaal

but it was like this, they all took

afstand. Dan heb ik toch

distance. Then I do have

een meisje gehad, wat altijd bij mij is gebleven.

a girl I had, who has always stayed with me.

Bijvoorbeeld, de eerste dag dat ik nog eens

For example, the first day that I again

naar school ging, droeg

went to school, wore

iedereen een muts voor mij, zodat ik niet de enigste

everyone a hat for me, so that I am not the only one

zou zijn met een mutsje op.

would be wearing a little hat.

Dus daar was ik al heel dankbaar voor.

So I was already very grateful for that.

Maar dan, meer naar het einde toe,

But then, towards the end,

ging ik ook niet meer naar school, want

I also wouldn't go to school anymore because

ik en Mal, we waren redelijk voorzichtig.

Me and Mal, we were quite careful.

Want we wilden geen infectie oplopen,

Because we didn't want to contract an infection,

dus altijd via bednet gevolgd.

so always followed via Bednet.

En toen hebben wij wel gemerkt

And then we did notice.

dat ik drie vierden ben

that I am three quarters

kwijtgeraakt. Van je vrienden?

Lost. From your friends?

Ja. Maar ik denk dat dat ook

Yes. But I think that also

vooral is omdat ik niet naar school ben gegaan

mainly because I didn't go to school

en geen sociaal contact meer heb.

and no longer have social contact.

Dus ik begrijp dat ergens

So I understand that somewhere.

wel, maar

well, but

het is toch moeilijk. Dus dat is inderdaad

it is still difficult. So that is indeed

los van die behandeling

apart from that treatment

waar je doorgaat, is effectief die sociale

where you go on, is effectively that social

isolatie. Dus nogmaals,

insulation. So once again,

hoe belangrijk het is dat we vanuit jouw

how important it is that we from your

onderzoek dan ook, Damia, naar andere

research then also, Damia, into other

oplossingen blijven zoeken. Dat we

continue to seek solutions. That we

ergens, ja, vanuit

somewhere, yes, from

ons eigen lichaam,

our own body,

ja, zeker.

Yes, certainly.

Je

You

gaf ook aan van mensen, naam maar wat

also indicated of people, just name something

afstand, wat had je eigenlijk liever gehad

distance, what would you have preferred instead?

dat mensen dan wel deden?

that people would do then?

Vooral

Especially

mij normaal behandelen,

treat me normally,

ook al zie ik er anders uit,

even though I look different,

ook al heb ik een gevecht

even though I have a fight

binnenin mijn lichaam aan de gang,

going on inside my body,

maar je wilt toch hetzelfde zijn als

but you still want to be the same as

iedereen. En je wilt je geen buitenbeentje

everyone. And you don't want to be an outsider

voelen, dus liefst het normaal

feel, so preferably the normal

behandeld worden.

to be treated.

Ja, alsof je Kiana

Yes, like you're Kiana.

van vijftien jaar bent. Ja, de oude Kiana, ja.

you are fifteen years old. Yes, the old Kiana, yes.

Ja.

Yes.

Ik wou ook nog even

I also wanted to...

in een eerdere gesprek

in an earlier conversation

hadden we het ook over

we also talked about it

bij chemotherapie bijvoorbeeld.

for example, during chemotherapy.

Moet je ook eventueel nadenken over

You should also possibly think about

kinderwens enzovoort?

child wish, etc.?

Heb jij dat ook

Do you have that too?

moeten doen? En hoe was

have to do? And how was

dat dan? Ze hebben mij de vraag

What about that? They asked me the question.

gesteld op vijftienjarige leeftijd van

set at the age of fifteen of

stel...

suppose...

Hoe kun je dat dan weten?

How can you know that?

Ja. Ja, knikt.

Yes. Yes, nods.

Hoe is dat mogelijk?

How is that possible?

Op vijftienjarige leeftijd hebben ze mij dat gevraagd en ik was

At the age of fifteen, they asked me that and I was

daar heel van overtuigd dat ik geen

there very convinced that I don't

kinderen zou willen.

would like children.

Maar zoals gezegd, op vijftien jaar

But as mentioned, at fifteen years old

kun je dat echt niet beslissen.

Can you really not decide that?

En dan heb ik dat even uitgesteld

And then I postponed that for a moment.

en dan hebben ik en mama een afspraak gemaakt

and then mom and I made an appointment

in Leuven bij de gynaecoloog.

in Leuven at the gynecologist.

Die heeft dan ons extra uitleg gegeven.

That has given us extra explanation.

Moest het

Had to

niet meer lukken, dan zou ik wel mijn

not working anymore, then I would definitely my

eicel...

egg cell...

Ja, mijn eicellen laten invriezen

Yes, I am freezing my eggs.

voor later. Maar ik

for later. But I

heb dan uiteindelijk... Ze hadden mij vier

I finally had... They had given me four.

kuren gegeven en misschien

given treatments and maybe

nog bestraling achteraf, maar die bestraling is

still radiation afterwards, but that radiation is

niet nodig geweest, dus dan heb ik ook

not necessary, so then I have too

mijn eicellen niet moeten laten invriezen.

I should not freeze my eggs.

Oké, ja. Dus het was

Okay, yes. So it was

wel, inderdaad, een vraag op vijftien

Well, indeed, a question on fifteen.

miljoen kinderen, oh help,

million children, oh help,

nee, nu zeker niet. Maar

no, definitely not now. But

het was wel heel belangrijk, dank je Jan, dat je daar

it was very important, thank you Jan, that you there

die stappen verder nog in gezet hebt, om

the steps you have taken further to

goed te begrijpen, wat gaat er met mijn

good to understand, what is happening with my

lichaam gebeuren, dat je echt een

body happening, that you really a

heel bewuste keuze kon maken, toch?

You could make a very conscious choice, couldn't you?

Ja, ik ben heel blij dat mama mij daarin

Yes, I am very happy that mom supports me in that.

verder heeft geduwd, dat ik toch

further pushed, that I still

eens zou gaan luisteren.

would eventually listen.

En Damia reageerde wel toen je

And Damia did respond when you

dat zei, wat ging er door jou heen?

What was going through your mind when you said that?

Ja, nee,

Yes, no.

ik ben veel in contact, ik geef

I am in contact a lot, I give.

les aan jongeren, die zijn iets ouder,

lesson to young people, who are somewhat older,

die zijn achttien tot tweeëntwintig,

who are eighteen to twenty-two,

maar dat zijn mensen, als je daar

but those are people, if you are there

iets aan vraagt over de toekomst,

asks something about the future,

die hebben geen idee.

they have no idea.

En dat is ook niet nodig, dat

And that is not necessary either, that

die dat nu al weten. Dus ik vind

those who already know that. So I think

die vraag gewoon absurd.

that question is simply absurd.

Dat je aan een

That you are at a

vijftienjarige vraagt, wil je later kinderen?

Fifteen-year-old asks, do you want children later?

Dat kun je gewoon niet weten.

You just can't know that.

Want is het na zo'n behandeling effectief onmogelijk

Because after such a treatment it is effectively impossible.

om nog op een natuurlijke manier...

to still do so in a natural way...

Dat hangt er vanaf, van de behandeling.

It depends on the treatment.

Maar dus ja, ik vind dat heel interessant,

But yes, I find that very interesting.

dat ze dan echt wel ervoor zorgen

that they will really make sure of it

dat eicellen kunnen bevroren worden,

that egg cells can be frozen,

dat gewoon die beslissing later

that just that decision later

terug kan komen.

can return.

Dat je nu niet moet zeggen van, ik neem een beslissing

That you shouldn't say now, I'm making a decision.

voor binnen...

for indoors...

vijftien jaar soms.

fifteen years sometimes.

Ja, inderdaad.

Yes, indeed.

Dus dat we zullen pas binnen een aantal jaar

So we will only do that in a few years.

weten,

to know,

het was uiteindelijk niet nodig.

it was ultimately not necessary.

Maar voilà,

But there you go,

die doordachte beslissingen zijn natuurlijk wel

those well-considered decisions are of course

heel belangrijk. Want het is inderdaad,

very important. Because it is indeed,

je zei het heel mooi Damia,

you said it very beautifully Damia,

wat weet je op vijftien al wat de toekomst is?

What do you know at fifteen about what the future is?

En wij hadden jou die vraag ook gesteld,

And we had asked you that question as well,

de toekomst, is die nu anders

the future, is it different now

voor of na?

before or after?

Ga ik nu anders naar die toekomst

Am I now looking at that future differently?

voor de kanker en na de kanker?

before cancer and after cancer?

En daar, ja,

And there, yes,

ik ben wel benieuwd, vertel maar wat.

I am curious, just tell me what.

Een heel groot

A very big

plan voor mij zie ik niet. Ik denk dat ik

I don't see a plan for me. I think that I

vooral van dag tot dag

especially from day to day

leef, want dat is wat we ook hebben geleerd toen

Live, because that is what we also learned back then.

ik ziek werd. Mama zei van ja,

I got sick. Mom said yes,

de dood is een groot

death is a great

woord, maar je komt er toch voor te staan.

Word, but you still end up facing it.

Want je weet nooit als je lichaam

Because you never know when your body

niet reageert op de chemo of zoiets.

does not respond to the chemo or something like that.

Mama heeft gezegd van,

Mom said that,

als je iets wilt gaan doen, dan gaan we dat doen.

If you want to do something, then we will do it.

Wil je iets, dan krijg je dat. En we genieten van

If you want something, you get it. And we enjoy

dag tot dag. Bijvoorbeeld

day to day. For example

s'avonds alles gaan wandelen,

in the evening go for a walk.

en dan ergens een warme choco

and then a hot chocolate somewhere

gaan drinken, dat was voor ons heel

going to drink, that was very important to us

veel geluk. En daar haalden wij echt ons

good luck. And there we really got our

plezier uit. Ja.

Enjoy it. Yes.

Dus ik denk vooral dat de toekomst eerst

So I mainly think that the future comes first.

zo gaat zijn.

That's how it goes.

Dagelijks, en dan die motocross op

Daily, and then that motocross.

je brommer genieten van die

your moped enjoy that

momenten. Ja. Dat was mijn

moments. Yes. That was my

allereerste doel toen ik ziek werd.

first goal when I got sick.

Ik zei, ik ga dit jaar nog

I said, I'm going this year still.

rijden op de moto, want

riding on the motorcycle, because

dat was echt wat mij hoop en

that really gave me hope and

positiviteit gaf. Ja.

positivity gave. Yes.

En dat is uiteindelijk wel gelukt.

And that has ultimately succeeded.

Ja, want je bent terug heel intensief

Yes, because you're back very intensively.

aan het crossen ondertussen.

in the meantime, cross country skiing.

Ja. Dat hebben we begrepen.

Yes. We have understood that.

Je liet echt net een belangrijke woord

You just left out an important word.

vallen. De dood valt ook wel

fall. Death also falls.

even. Ja, dat

even. Yes, that

valt dan, als je met kanker te maken

"falls then, when you are dealing with cancer"

krijgt. Praat

gets. Talk

jij daarover? Heb je daar toen

you about that? Did you then

over gesproken, met

talked about, with

jongeren van jouw leeftijd of anderen, of

young people your age or others, or

nu? Hoe kijk je daarnaar?

Now? How do you look at that?

Goh,

Wow,

dat is een heel moeilijke vraag.

that is a very difficult question.

Ik ben altijd heel positief

I am always very positive.

gebleven. En bijvoorbeeld ik

stayed. And for example, I

en mama, we hielden elkaar in balans.

and mom, we kept each other balanced.

Ging het bij mij slecht, trok zij

When I was doing poorly, she pulled.

me overeind. Ging het bij haar slecht, trok ik haar

I got up. If things were going badly for her, I would pull her.

overeind. Maar eigenlijk aan de dood

standing up. But actually to death

zelf hebben we niet vaak

we don't have often ourselves

gedacht. Alleen zo aan het begin van

thought. Only like this at the beginning of

oh, ik heb kanker, wie weet

oh, I have cancer, who knows

ga ik dood.

I'm going to die.

Maar uiteindelijk zijn wij heel positief

But in the end, we are very positive.

aan de avontuur begonnen.

started the adventure.

In

In

heel veel van wat je nu

a lot of what you now

zegt, Kiana, klinkt inderdaad

says, Kiana, sounds indeed

heel veel positivisme.

a lot of positivity.

Je bent terug

You are back.

op die motor gesprongen. Je gaat ondertussen ook

jumped on that motorcycle. In the meantime, you are also going

terug naar school. Ja.

Back to school. Yes.

Hoe

How

kijk je nu

are you watching now

naar het leven in de zin, houdt kanker je nog

"to life in the sense, does cancer still hold you?"

bezig? Is dat dagelijks?

Busy? Is that daily?

Hoe zit

How are you?

het nog in je leven op dit moment?

is it still in your life at this moment?

Ik denk dat ik toch altijd in mijn achterhoofd

I think that I will always have it in the back of my mind.

ga houden van stel

go love set

ik zou het morgen terugkrijgen,

I would get it back tomorrow.

dan zou ik vandaag

then I would today

mijn leven, hoe moet ik het

my life, how should I handle it

zeggen, dan zou

say, then would

ik vandaag leven alsof het mijn laatste dag was.

I live today as if it were my last day.

Ik heb een mooi leven

I have a beautiful life.

gehad, dat klinkt zo, maar

had, that sounds like this, but

dan heb ik vandaag al mijn plezier gehad.

Then I have already had all my fun today.

Maar ik ga toch altijd

But I always go anyway.

naar de toekomst met een bang hartje gaan van

going to the future with a frightened heart of

stel ik krijg het opnieuw,

let's say I get it again,

dat is toch wel even terug

that's quite a while ago, isn't it?

naar onder.

down.

Dat heb je dan waarschijnlijk ook als je terug testen

You probably have that too when you test again.

moet gaan doen, ervaar jij ook elke

must go do, do you also experience every

keer terug. Toch de mini schrikken

come back. Still the mini fright.

ja.

yes.

Dus het

So it

is er ook voor jou

is there also for you

eigenlijk wel altijd een beetje.

actually always a bit.

Ja, klopt.

Yes, that's correct.

Ik denk dat bij elke

I think that in every

kankerpatiënt nooit weg gaat.

cancer patient never goes away.

Nee,

No,

inderdaad, dat kunnen wij bevestigen.

Indeed, we can confirm that.

Dat je altijd...

That you always...

Als ik zie de patiënten waarmee

If I see the patients with whom

wij in contact zijn, ook tien, twintig

we are in contact, even ten, twenty

jaar, hebben die nog altijd

year, still have those

stress, van

stress, from

als ze terug hun onderzoek moeten laten doen.

if they have to have their research done again.

Je beseft dat je een sterveling bent,

You realize that you are a mortal.

is er wel, als je een kankerdiagnose

is there, when you have a cancer diagnosis

gekregen hebt.

received.

Want

Want

jullie spreken inderdaad

you do indeed speak

ook nog wel vaak met patiënten,

also often with patients,

Damia, als je het onderzoekt?

Damia, what if you investigate it?

Ja, niet zoveel, maar wel

Yes, not so much, but still.

telkens als we zo een

every time we have such a

idee hebben voor een project.

to have an idea for a project.

Wij bekijken dat vanuit een wetenschappelijk

We look at that from a scientific perspective.

standpunt, maar dan willen we ook weten van

position, but then we also want to know about

hoe kijken de patiënten daarnaar?

How do the patients view that?

En wat is hun opinie?

And what is their opinion?

En soms zeggen we van, ah ja, dit is eigenlijk wat wij willen

And sometimes we say, oh yes, this is actually what we want.

bekomen. En dan zeggen zij maar nee, want wij moeten dan

obtain. And then they just say no, because we have to then

vijf keer naar het ziekenhuis komen die week en zo.

coming to the hospital five times that week and so on.

Dat willen wij niet. Dus wij spreken

We don't want that. So we talk.

wel met patiënten daarover. En dus er zijn een aantal

Well, with patients about that. And so there are a number of

patiënten die we nu

patients that we now

opvolgen.

follow up.

Vanwaar dat we veel input krijgen.

Where does it come from that we receive a lot of input?

En die ons ook doen

And that we also do.

kijken naar een project, zien een

looking at a project, see a

andere, op een andere manier.

other, in a different way.

Ah ja, oké.

Ah yes, okay.

Dus zij geven echt het perspectief vanuit de patiënt?

So they really provide the perspective from the patient?

Ja. Dus als wij een project

Yes. So if we have a project

willen submitten voor een

want to submit for a

geld te krijgen, dan vragen we

to get money, then we ask

ook eerst advies aan patiënten.

also first advice to patients.

Oké, ja. En

Okay, yes. And

zijn zij ook heel ongeduldig om dan

are they also very impatient to then

aan de slag, om echt te kunnen

let's get to work, to really be able to

met die testen aan de slag te gaan?

to get started with those tests?

Niet per se, want de meeste van de patiënten zijn

Not necessarily, because most of the patients are

eigenlijk patiënten die aan kanker genezen zijn.

actually patients who have been cured of cancer.

Of toch voorlopig geen therapie

Or still no therapy for now.

nodig hebben.

to need.

En die weten ook hoe traag het gaat.

And they also know how slowly it goes.

Dat zijn mensen die veel

Those are people who are a lot.

met wetenschappers hebben

with scientists have

gecommuniceerd. Dus die weten van, als wij nu

communicated. So they know that, if we now

geld gaan vragen, dan is dat

asking for money, then that's

misschien binnen vijftien jaar.

maybe within fifteen years.

Dus die beseffen dat.

So they realize that.

Ja, en dat is wel een hele belangrijke die je zegt, want

Yes, and that's a very important point you make, because

dat lijkt allemaal heel ver, maar inderdaad

that all seems very far away, but indeed

die kleine stappen, elk moment, zijn

those small steps, every moment, are

heel belangrijk. Dus dat lijkt zo van

very important. So it seems like

ja, ik geef hier

yes, I give here

geld voor iets dat dan er pas zal zijn,

money for something that will only exist later,

maar besef dat het ook is

but realize that it is also

dankzij onderzoek van twintig jaar geleden, dat we nu

thanks to research from twenty years ago, which we now

bepaalde dingen hebben. Dus we moeten dat echt

certain things to have. So we really need to do that.

in dat perspectief zetten natuurlijk.

putting that in perspective, of course.

Misschien moeten we dan

Maybe we should then.

kijken naar

to watch

een tip of een vraag die we ook aan iedereen

a tip or a question that we also ask everyone

stellen.

to propose.

Als iemand naar jou komt

If someone comes to you

en zegt, Kiana, het is kanker,

and says, Kiana, it is cancer,

wat nu?

what now?

Wat geef jij dan mee?

What do you give then?

Ja, positiviteit

Yes, positivity.

is

is

dat was bij mij het grootste deel van mijn genezing.

That was for me the largest part of my healing.

Dus ik zou het zo

So I would do it like this.

doorgeven, want

pass on, because

we kunnen niet teruggaan. Het is

we cannot go back. It is

erdoorgaan.

continue.

En heel specifiek als jongeren

And very specifically as young people.

bijvoorbeeld, wat

for example, what

is voor jou dan een tip aan

is a tip for you then

eventueel iemand die

possibly someone who

jonger is, erdoor moet?

younger is, have to go through it?

Dat positivisme

That positivism

zeker, en zijn er nog andere

sure, and are there any others

zaken die jou enorm veel

things that matter to you a lot

energie hebben gegeven?

given energy?

Geluk uit de kleine dingen

Happiness from the little things

halen. Dat is

to fetch. That is

wat mij erdoor heeft gehaald.

what got me through it.

En de positiviteit van mijn

And the positivity of my

mama natuurlijk. En de steun

mom of course. And the support

rondom ons ook nog heel hard.

around us still very hard.

Dat is ook wel een mooie

That is also quite nice.

oproep, elke keer weer.

call, time and again.

En Damia, misschien die

And Damia, maybe that one.

vraag voor jou ook. Iemand

Question for you too. Someone.

komt naar jou, het is kanker, wat nu?

It's coming to you, it's cancer, what now?

Wat zeg jij?

What do you say?

Ja, ik denk dat ik Kiana gewoon ga

Yes, I think I'm just going to Kiana.

herhalen. Ik vond dat zo mooi.

repeat. I thought that was so beautiful.

Ja, ik ken

Yes, I know.

er is zo een zin uit de

there is such a sentence from the

serie Game of Thrones.

series Game of Thrones.

Ze zegt, de dood is er nu.

She says, death is here now.

Wat antwoord je tegen de dood?

What do you answer to death?

Not today. Dat is hetgeen

Not today. That is what.

waarmee, ook

with which, also

met mijn familie enzo, die in contact

with my family and so on, who are in contact

zijn geweest van, niet voor vandaag.

have been of, not for today.

We vechten tegen en we blijven zoals

We fight against and we remain as.

Kiana zegt, positief zijn.

Kiana says, be positive.

Ja.

Yes.

Mooi, niet vandaag.

Nice, not today.

Vandaag zijn we hoopvol.

Today we are hopeful.

Ja, absoluut.

Yes, absolutely.

Ja, heel

Yes, very.

erg bedankt Damia om te komen

Thank you very much Damia for coming.

delen waar jullie mee bezig zijn

parts you are working on

voor het ongelooflijk waardevolle

for the incredibly valuable

onderzoek waar jullie mee bezig zijn.

research you are working on.

We gaan absoluut nog een warme oproep doen

We will definitely make another warm appeal.

om die fondsen te blijven

to maintain those funds

in, want het is zo belangrijk.

in, because it is so important.

Dat heb je vandaag nogmaals

You have that again today.

bewezen. Dankjewel om

proven. Thank you for

te komen delen en hier te zijn. Veel plezier.

to come together and be here. Have fun.

En Kiana, ook dank

And Kiana, thank you too.

aan jou. Het is super

to you. It's great.

belangrijk dat ook

important that also

de jonge stem gehoord wordt, want ook jongeren

the young voice is heard, because young people too

krijgen met kanker te maken.

dealing with cancer.

Dus heel straf dat je het zag zitten om

So very tough that you were up for it to

hier bij ons ook te zijn.

to be here with us as well.

Zo open te delen. Dankjewel.

So open to share. Thank you.

Ik wil jullie ook heel veel bedanken

I also want to thank you all very much.

dat ik hier aanwezig mocht zijn.

that I was allowed to be here.

Want ik vind het ook heel leuk om mijn eigen stem

Because I also really enjoy using my own voice.

uit te brengen.

to be released.

Dankjewel.

Thank you.

MUZIEK

MUSIC

Wat een aflevering.

What an episode.

We hebben het op twee manieren

We have it in two ways.

over de toekomst kunnen hebben.

about the future we can have.

Enerzijds de toekomst van het wetenschappelijk

On the one hand, the future of science

onderzoek. En anderzijds

research. And on the other hand

hoe dat onderzoek en de

how that research and the

evolutie daarin toch aan heel veel mensen

evolution in that regard to many people

toekomst geeft. Aan jongeren

future gives. To young people

en aan zoveel mensen rondom ons.

and to so many people around us.

Dus heel mooi. Heel hoopvol.

So very beautiful. Very hopeful.

Zeker.

Sure.

Waar we het niet over gehad hebben

What we haven't talked about.

is natuurlijk na zo'n

is of course after such a

behandeling is er ook effectief

treatment is also effective

veel dat verandert in ons leven.

a lot that changes in our lives.

Dat is zeker

That is for sure.

voet voor andere

foot for another

podcasts.

podcasts.

Maar we willen absoluut wel een stukje

But we definitely want a piece.

uit ons boek voorlezen dat

reading from our book that

daarover gaat.

that's what it's about.

MUZIEK

MUSIC

En hey,

And hey,

als er iets is wat je nu wel

if there is something you do now

kan, dan is het doorbijten.

If it can be done, then it's a matter of persevering.

Weer opstaan als je valt en

Get up again when you fall and

mogelijkheden van alle kanten bekijken.

looking at possibilities from all sides.

Je merkt aan alles dat je

You can tell from everything that you

volwassener bent. Je weet wat

you are more mature. You know what

het is als dood en leven je

it's like death and life to you

uitdagen en hoe je verantwoordelijkheid

challenge and how you take responsibility

neemt in de moeilijke tochten

takes in the difficult journeys

die je in het leven soms te maken

that you sometimes encounter in life

hebt. Je leerde met

you learned with

krabben en monsters praten.

crabs and monsters talk.

Bovendien ben je gewapend met littekens

Moreover, you are armed with scars.

en ervaringen die enkel doorgewinterde

and experiences that only seasoned

strijders kunnen voorleggen.

fighters can present.

Je lichaam is duizend levens sterk

Your body is a thousand lives strong.

want het overwon een oorlog

because it overcame a war

en recupereerde van chirurgische ingrepen,

and recovered from surgical procedures,

radio- en chemotherapie.

radiation and chemotherapy.

Je emotionele veerkracht

Your emotional resilience

is bovendien zo rekbaar

is also so stretchy

dat je het palet aan emoties waarmee

that the palette of emotions with which

een mens te maken kan krijgen makkelijker

a person can become easier

doorzwemt. Je hebt immers

swims through. After all, you have

je trouwe kompas in de hand

your trusty compass in hand

en het wolk je hoop in je achterzak.

and the cloud your hope in your back pocket.

Dus met al de

So with all the

waardigheid die je in je hebt

dignity that you have within you

zet je een kroon op je hoofd

put a crown on your head

en regeer je over je eigen leven.

and govern your own life.

Met deze tekst willen we deze

With this text, we want to…

aflevering ook afsluiten.

also conclude the episode.

Ja.

Yes.

We willen natuurlijk

We want of course

absoluut AFAS Foundation

absolutely AFAS Foundation

en het VUB Yamina Crossafonds

and the VUB Yamina Cross Fund

bedanken en al onze gasten die we

thank and all our guests that we

tot nu toe mochten spreken.

so far have been allowed to speak.

Alle informatie vind je op

You can find all the information at

www.kanker.be

www.cancer.be

Want kanker bespreekbaar maken is heel belangrijk.

Because making cancer a topic of discussion is very important.

Onderzoek

Research

is nog veel belangrijker.

is even more important.

Ja, en ik denk dat iedereen dat ook nu wel echt begrepen heeft

Yes, and I think everyone really understands that now.

uit de aflevering. Damia heeft het zelf verteld.

from the episode. Damia told it herself.

Dus druk op de knop.

So press the button.

Doe een donatie. Jullie hebben gehoord hoeveel geld

Make a donation. You have heard how much money

er nodig is om dat onderzoek echt

is needed to really conduct that research.

verdegen en goed te kunnen uitvoeren.

defend and be able to execute well.

Ga even naar de website kijken.

Go take a look at the website.

Het is kanker.be. Daar staat een knop waarop je

It is cancer.be. There is a button on which you

kan drukken en een

can press and a

bijdrage kan leveren aan het onderzoek.

can contribute to the research.

Over praten is belangrijk inderdaad.

Talking about it is indeed important.

Maar het onderzoek ondersteunen, zo mogelijk nog meer.

But support the research, if possible even more.

Als je er graag over

If you would like to talk about it

praat, op de website staan ook

talk, it's also on the website

alle afleveringen. Je kan je herbeluisteren,

all episodes. You can listen to them again,

je kan je delen met vrienden

you can share your parts with friends

of familie en open het gesprek

"or family and open the conversation"

zodat kanker bespreekbaar wordt.

so that cancer becomes a topic of discussion.

En dat door middel van gesprekken en

And this through means of conversations and

onderzoek er hoop komt voor

Research brings hope.

heel veel mensen die de diagnose

a lot of people who receive the diagnosis

krijgen. Maar rest ons nou eens

get. But let's rest now.

om jullie effectief uit te nodigen om

to effectively invite you to

alle podcast afleveringen nog eens te beluisteren,

to listen to all podcast episodes again,

te delen, er samen over te spreken.

to share, to discuss it together.

Ben je zelf ziek of ken je iemand

Are you sick yourself or do you know someone who is?

die ziek is, zet die kroon op je hoofd

who is sick, put that crown on your head

en stap het leven in.

and step into life.

Voor jullie en jullie levenslust komt elke dag

For you and your zest for life, every day comes.

de zon op.

the sun up.