Blijven Boeren?! - episode 4

Blijven boeren. Een vierdelige podcastreeks van en voor de boeren.

Keep on farming. A four-part podcast series by and for farmers.

Want een boer moet dan toch een beetje geapprecieerd voelen, denk ik.

Because a farmer should feel a little appreciated, I think.

Over de toekomst van de landbouwsector.

About the future of the agricultural sector.

Ik denk dat de landbouwer die binnen twintig of dertig jaar nog landbouwer zal zijn,

I believe that the farmer who will still be a farmer in twenty or thirty years,

op de eerste plaats een ondernemer zal zijn.

First and foremost, an entrepreneur will be.

Ik ben boer. Ik ben boer en ik wil boer blijven ook.

I am a farmer. I am a farmer and I want to remain a farmer as well.

Twaalf portretten van twaalf verschillende landbouwers uit heel de provincie West-Vlaanderen.

Twelve portraits of twelve different farmers from across the province of West Flanders.

Over de mooiste momenten uit hun carrière.

About the most beautiful moments in their career.

Het is niks mooier dan als ik hier op te groeien op een bordree.

There is nothing more beautiful than growing up here on a boardwalk.

Het allerleukste is altijd de koeien in het voorjaar in de wela. Dat is altijd het topmoment.

The most fun is always the cows in the spring in the meadow. That is always the highlight.

Maar ook over de meest donkere.

But also about the darkest.

Op vijf minuten tijd zo van, verhaat uw wereld gewoon.

In five minutes, just like that, change your world.

Het zien afgebroken worden.

Seeing it being broken down.

Op zoek.

Looking for.

Naar de mens achter de boer.

To the person behind the farmer.

Basje.

Basje.

Ieder.

Each.

En nog.

And still.

Die ook nog een fris thee.

That also a fresh tea.

Mijn naam is Achille van Ingelgem en samen met Peter De Roek ga ik in deze podcast de boer op.

My name is Achille van Ingelgem and together with Peter De Roek, I am going to hit the road in this podcast.

Kom jongen, Achille. We zijn weg.

Come on, boy, Achille. We are leaving.

Basje.

Buddy.

Peter en ik beginnen deze vierde en laatste aflevering bij Dennis Bruxelles.

Peter and I start this fourth and final episode at Dennis Bruxelles.

Ik ben Basje.

I am Basje.

En ik ben Basje.

And I am Basje.

Maar hij moet wel toegeven dat hij onze afspraak een klein beetje vergeten is

But he has to admit that he has forgotten our appointment just a little bit.

en eigenlijk op zijn zoontje Basje moest passen.

and actually had to look after his little son Basje.

Kom Bas.

Come on, Bas.

Flink zijn hé.

Being strong, right?

Kijk de keer wie...

Look who's back...

Waar zijn die bietjes?

Where are those beets?

En de auto.

And the car.

Kijk de keer daar. Het is daar een auto.

Look over there. There is a car.

Zie je hem?

Do you see him?

Die ook nog een fris thee?

Would you like a fresh tea as well?

Moet die nog een fris thee?

Does it need a fresh tea?

Ja ja, nog een fris thee hé.

Yes yes, another fresh tea, right?

En wanneer Basje een fris thee op heeft.

And when Basje has a fresh tea.

Lekker hé.

Nice, huh?

En in zijn bedje ligt.

And lies in his little bed.

Zie maar braaf hé.

Just behave, okay?

Kunnen we aan het interview beginnen?

Can we start the interview?

Ik ben Dennis Bruxelles.

I am Dennis Bruxelles.

Ik ben in 2010 begonnen hier op het bedrijf van mijn ouders.

I started here at my parents' company in 2010.

Samen met mijn vrouw Magali.

Together with my wife Magali.

En wij hebben een melkveebedrijf.

And we have a dairy farm.

Met ongeveer 170 melkkoeien.

With about 170 dairy cows.

En bijhorend jongvee en nog wat akkerbouw.

And associated young cattle and some arable farming.

Eigenlijk een moderne boer hé.

Actually a modern farmer, right?

Woensdagnamiddag.

Wednesday afternoon.

Op pas op de kindjes.

Watch out for the little ones.

Ja?

Yes?

We zitten met een robotbedrijf hé.

We are dealing with a robotics company, you know.

Wij zijn niet zo uurgebonden.

We are not so tied to time.

Dat wil niet zeggen dat we niet mogen werken.

That doesn't mean that we can't work.

Maar eh...

But eh...

We kunnen wat beter plannen dan een traditionele melkveehouder.

We can plan a bit better than a traditional dairy farmer.

S'nachts is dat soms wat minder leuk.

At night, that can sometimes be a bit less fun.

Dan moet je een keer naar de robot als die belt.

Then you should go to the robot when it calls.

Dus de koeien worden continu gemolken eigenlijk?

So the cows are continuously being milked, actually?

Ja.

Yes.

En voederen ook dan?

And feeding too then?

Nee, voederen niet.

No, do not feed.

Ze krijgen wel korreltjes om ze te lokken.

They do get pellets to lure them.

Dat wel.

That indeed.

Maar voederen...

But feeding...

We moeten ook nog iets doen als boer hé.

We still have to do something as farmers, right?

Pas op.

Watch out.

Dennis nam het bedrijf van zijn ouders over.

Dennis took over his parents' business.

En moderniseerde.

And modernized.

Mijn papa kan dat niet loslaten.

My dad can't let that go.

Dat is een boer in hart en nieren.

He is a farmer to the core.

Dat zal ook zo.

That will be the case too.

Dat zal ook zo blijven.

That will stay the same.

Van mij mag hij hier ook rondlopen.

He is welcome to walk around here as well.

Ik heb daar geen probleem mee.

I have no problem with that.

Maar die zijn wel trots eigenlijk.

But they are actually proud.

Soms verklaart hij mij wel gek, mijn papa.

Sometimes my dad thinks I'm crazy.

Dat hij zegt, wat ga je nu eruit vinden?

That he says, what are you going to come up with now?

Maar eigenlijk is hij wel trots.

But actually, he is quite proud.

En dan leert hij zijn vrouw Magali kennen.

And then he meets his wife Magali.

Die komt van Brugge onder de kerktoren.

That comes from Bruges under the church tower.

Een echte stadsmadam.

A true city lady.

En toch krijgt hij ze zo ver om mee in het boerderijleven te stappen.

And yet he gets them to join in on farm life.

Maar die ziet enorm graag dieren.

But she loves animals very much.

En in het begin ging hij buiten huis gaan werken.

And at first, he started working outside the home.

Maar ja...

But yes...

De wel.

The well.

Om toch bij die dieren te zijn.

To still be with those animals.

En hebben besloten om nog wat te groeien.

And have decided to grow a bit more.

En blijft Magali thuis op de boerderij.

And Magali stays home on the farm.

Waar vind je het meest voldoening in, in je job?

What do you find most fulfilling in your job?

Ik vind het leuk dat we voeding kunnen produceren.

I like that we can produce food.

Voor iedereen eigenlijk.

For everyone actually.

En ik zie iedereen als een klant van mij.

And I see everyone as my customer.

Ik heb er zo goed gevoel bij dat we gezonde voeding kunnen produceren.

I have such a good feeling about the fact that we can produce healthy food.

En dat we de mensen...

And that we the people...

Als ik mensen zie eten, bijvoorbeeld op restaurant.

When I see people eating, for example in a restaurant.

Ze eten bijvoorbeeld de saus.

They eat the sauce, for example.

En dan denk ik van...

And then I think to myself...

Ah, er zit daar waarschijnlijk een beetje room in.

Ah, there is probably a little cream in there.

Dat zou iets zijn.

That would be something.

Dat komt van bij ons.

That comes from us.

En dat vind ik zo leuk om dat te zien.

And I find it so nice to see that.

En hoewel Dennis de positieve kanten van het boeren blijft zien,

And although Dennis continues to see the positive sides of farming,

is hij ook niet onverschillig voor de problematiek die er nu in de sector speelt.

He is also not indifferent to the issues that are currently present in the sector.

Soms zie ik dat als een uitdaging.

Sometimes I see it as a challenge.

Dat wil niet zeggen dat het altijd zo leuk is.

That doesn't mean it's always that fun.

En ik vind eigenlijk dat de wetgeving veel te traag vooruit gaat.

And I actually think that the legislation is progressing far too slowly.

Er zijn manieren genoeg om de stikstofproblematiek eigenlijk een beetje aan te pakken.

There are plenty of ways to actually tackle the nitrogen issue.

Ik denk dat iedere landbouwer dat zeker zou willen meestappen.

I think that every farmer would definitely want to participate in that.

Maar als je ziet van...

But if you see from...

Kijk, we nemen deze stappen.

Look, we are taking these steps.

Het kost ons eigenlijk geen geld van het betaald en zelf terug.

It actually doesn't cost us any money to pay for it and get it back ourselves.

En het resultaat voor het klimaat is nog beter.

And the result for the climate is even better.

Of voor de stikstof.

Or for the nitrogen.

Of wat dan ook.

Or whatever.

Bijvoorbeeld energie.

For example, energy.

Dat is al een aantal jaren dat dat op de meeste landbouwbedrijven een grote kost wordt.

It has been several years that this becomes a major cost for most agricultural enterprises.

En er zijn daar wat oplossingen voor.

And there are some solutions for that.

Dat is windenergie, zonne-energie.

That is wind energy, solar energy.

Maar...

But...

Vanuit de Vlaamse overheid komt er dan geen regeling dat iedere Vlaamse landbouwer evenveel energie mag produceren.

The Flemish government will not introduce a regulation that allows every Flemish farmer to produce the same amount of energy.

Kan produceren.

Can produce.

En terugleveren op het elektriciteitsnet.

And returning to the electricity grid.

Dat kan zo zijn dat ik in mijn geval bijvoorbeeld 100.000 euro moet investeren om energie op het elektriciteitsnet te injecteren.

It may be the case that I need to invest, for example, 100,000 euros to inject energy into the electricity grid.

En dat hier 5 kilometer verder iemand meer geluk heeft.

And that someone 5 kilometers further is luckier.

Het net langs de straat is beter voorzien en zwaarder.

The net along the street is better equipped and heavier.

Dan het net die hier bijvoorbeeld ligt.

Then the net that is lying here, for example.

En die mensen moeten dan die investering niet doen.

And those people should not make that investment.

Dat vind ik eigenlijk te gek voor woorden.

I actually think that's ridiculous.

En dat is ja...

And that is yes...

Concurrentieel klopt dat eigenlijk niet.

Actually, that doesn't really add up.

Het is geen uniforme wetgeving.

It is not uniform legislation.

Voor mij gaat het altijd te traag.

For me, it always goes too slowly.

Of ik ben altijd een stapje voor een bepaalde dingen.

Or I am always a step ahead in certain things.

Dat wringt soms wel een beetje.

That can sometimes feel a bit uncomfortable.

Maar aan de andere kant is het ook een uitdaging.

But on the other hand, it is also a challenge.

En die uitdaging gaat hij maar wat graag aan.

And he gladly takes on that challenge.

Zo zet hij volop in op automatisering.

This is how he fully focuses on automation.

Ik heb twee maakrobots staan.

I have two manufacturing robots.

Ik zeg niet dat wij niet...

I'm not saying that we don't...

Ik zeg niet dat wij niets moeten doen.

I'm not saying that we shouldn't do anything.

Dat hoor je mij niet zeggen.

You won't hear me say that.

Maar ik heb ook een mestrobot staan die altijd de roosters kiest.

But I also have a manure robot that always chooses the grids.

Wij hebben een voerrobotje staan die het voer dichter schuift.

We have a feed robot that pushes the food closer.

Maar zijn meest indrukwekkende investering

But his most impressive investment

die zie je meteen wanneer je de oprit oprijdt.

you see it immediately when you drive up the driveway.

Daar staan twee prachtige windmolens te pronken.

There are two beautiful windmills proudly standing.

Dat is een van de dingen die ik al vijftien jaar in mijn hoofd had.

That is one of the things I have had in my mind for fifteen years.

Ik wilde ooit een windmolens hebben.

I once wanted to have a windmill.

Een zonnepaneel alleen.

A solar panel only.

Die kon nooit constant genoeg produceren om mijn elektriciteitsverbruik volledig te dekken.

It could never produce consistently enough to fully cover my electricity consumption.

Dat is enkel voor in de zomer.

That is only for the summer.

Een zonnepaneel gaat nooit elektriciteit opwekken.

A solar panel will never generate electricity.

S'nachts.

At night.

Dus ik zit met een robotbedrijf.

So I’m involved with a robot company.

Ik heb een vrij constant verbruik.

I have a fairly consistent usage.

Dus ik wil ook een vrij constante productie.

So I also want a fairly consistent production.

Een vrij constante productie van energie.

A fairly constant production of energy.

Daarom was een windmolen eigenlijk voor mij enorm interessant.

That’s why a windmill was actually very interesting to me.

Want die draait ten eerste dag en nacht.

Because it runs day and night, first of all.

Die heeft in de winter wel meer productie dan in de zomer.

It has more production in the winter than in the summer.

Maar vandaar ook de combinatie zon en wind.

But that is also the combination of sun and wind.

En nu lijkt dat misschien niet zo speciaal meer.

And now that may not seem so special anymore.

Maar enkele jaren terug was er van privéwindmolens nog geen sprake.

But just a few years ago, private wind turbines were not yet a topic.

En dan ben ik eigenlijk, ja, ik weet zelfs niet meer juist hoe

And then I actually, yes, I don't even know exactly how anymore.

bij EAZ Wind terecht gekomen in Nederland.

ended up at EAZ Wind in the Netherlands.

En er waren vijf jonge gasten die eigenlijk Vlaanderen wilden voorzien

And there were five young guys who actually wanted to provide for Flanders.

van groene energie of van windmolens.

of from green energy or from wind turbines.

En er was één van de bazen die hier aan de keukentafel kwam zijn.

And there was one of the bosses who came here to the kitchen table.

En ja, wij hadden direct een goede baan samen.

And yes, we immediately had a good job together.

En ik geloofde in dat bedrijf.

And I believed in that company.

Maar toen voelde je dat al komen van,

But then you already felt that coming from,

we moeten ervoor gaan want dat wordt hier onbetaalbaar in de toekomst.

We need to go for it because it will become unaffordable here in the future.

We mogen op dat vlak Dennis echt wel een pionier noemen.

In that regard, we can really consider Dennis a pioneer.

Wij waren één van de eerste vijf die een windmolen gekocht heeft.

We were one of the first five to buy a windmill.

En wij, ik denk dat we met vijf collega's,

And we, I think we are with five colleagues,

samen waren die de stap gezet hebben.

Together they took the step.

We hebben eerst één windmolen gezet met de optie van,

We first set up one windmill with the option of,

als de eerste windmolen deed wat ze zeiden,

if the first windmill did what they said,

dat ik een tweede windmolen ging aanschaffen.

that I was going to purchase a second wind turbine.

En een jaar later stond die tweede windmolen daar.

And a year later, that second windmill stood there.

Maar eerlijk is eerlijk,

But to be fair,

de sector stond niet meteen open voor windmolens.

the sector was not immediately open to wind turbines.

Vrij grappig als ik daar,

Quite funny when I am there,

voordat er één iemand die windmolen zag staan,

before anyone saw that windmill,

dan verklaarde iedereen eigenlijk ons gek.

then everyone actually declared us crazy.

Wat ga je nu doen?

What are you going to do now?

Dat gaat nooit meer werken.

That will never work again.

Wat gaat dat kosten?

What will that cost?

Dat gaat niet opbrengen.

That's not going to pay off.

Allemaal, ja, negatieve praat.

All of them, yes, negative talk.

En de eerste dag dat die windmolen stond te draaien,

And on the first day that windmill was spinning,

denk ik dat ik tussen de vijf en de tien telefoons gehad heb.

I think I have had between five and ten phones.

En er zijn hier zeker al vijf mensen komen kijken.

And at least five people have already come to take a look here.

En op vandaag, ja.

And as of today, yes.

Ik weet niet net hoeveel er draaien in West-Vlaanderen,

I don't know exactly how many are operating in West Flanders,

maar er zijn er al een hele hoop die draaien.

but there are already a whole lot that are running.

En er zijn er zeker nog een hele hoop verkocht.

And there are certainly still a lot sold.

En dan stel je je natuurlijk de vraag,

And then you naturally ask yourself,

is dat dan zo winstgevend?

Is that really so profitable?

Op vandaag is mijn investering

As of today, my investment is

op twee jaar terugverdiend.

repaid in two years.

Windmolens en zonnepanelen?

Wind turbines and solar panels?

Ja, op vandaag.

Yes, as of today.

En moest ik die windmolens en die zonnepanelen niet hebben,

And if I didn't have those wind turbines and those solar panels,

aan de stroomprijs...

to the electricity price...

Dennis grijpt naar zijn telefoon.

Dennis grabs his phone.

Op vandaag zit ik met een energiekost van...

As of today, I have an energy cost of...

En werpt in minder dan drie seconden een blik

And casts a glance in less than three seconds.

op het totale kostenplaatje van zijn energiefacturen.

on the total cost picture of his energy bills.

64.000 euro plus BTW.

64,000 euros plus VAT.

Per jaar?

Per year?

Ja.

Yes.

Maar een dag dat veel waait, zoals vandaag,

But a day that is very windy, like today,

zit ik met een hogere productie dan mijn verbruik.

I have a higher production than my consumption.

Dus is er eigenlijk een vorm van energieopslag nodig

So there is actually a form of energy storage needed.

om die dan te gebruiken op de momenten

to use it at the moments

dat er bijvoorbeeld geen wind en geen zon is.

that there is, for example, no wind and no sun.

Maar het is een vrij kostelijke investering.

But it is quite an expensive investment.

En als ik die aankoop voor mijn bedrijf,

And if I make that purchase for my business,

kost die eigenlijk meer dan een Tesla.

that actually costs more than a Tesla.

Terwijl dat er in die Tesla ook

While there is also in that Tesla

bijna een vergelijkaardige batterij zit.

almost a comparable battery is.

Dus er moet volgens mij nog een beetje

So I think there's still a little bit that needs to be done.

aan de prijs van die batterij gewerkt worden.

the price of that battery will be worked on.

Dat is zo.

That is true.

Hoe zie je jezelf in dit bedrijf?

How do you see yourself in this company?

Ik denk dat de landbouwer

I think that the farmer

die binnen twintig of dertig jaar

that within twenty or thirty years

nog landbouwer zal zijn,

no farmer will be,

op de eerste plaats een ondernemer zal zijn.

first and foremost, an entrepreneur will be.

En anders ben je een knecht van de industrie.

Otherwise, you are a servant of the industry.

En ik wil nooit of te nooit een knecht zijn van de industrie.

And I never want to be a servant of the industry.

Ik heb het al gezegd, ik ben blij

I have already said it, I am happy.

dat ik kan voeding produceren voor iedereen.

that I can produce food for everyone.

Ik haal daar mijn voldoening uit.

I find my satisfaction in that.

Maar niet om de wil van iemand anders uit te voeren.

But not to carry out someone else's will.

Nee, dat stopt het voor mij. Dan doe ik iets anders.

No, that stops it for me. Then I'll do something else.

Maar of je nu echt rijk wordt van zulke grote investeringen,

But whether you actually become rich from such large investments,

daar heeft Dennis toch een andere mening over.

Dennis has a different opinion about that.

Dat investeren moet je niet doen.

You shouldn't do that investing.

Er zijn miljonaren en ik ben schuldenaar bij de bank.

There are millionaires and I am a debtor to the bank.

Dat is een keuze die je maakt natuurlijk.

That is a choice you make, of course.

Maar tot de laatste plank is alles van de ING-bank.

But everything, down to the last board, is from the ING bank.

En dus gaat het investeren voor hem

And so investing is what he does.

over veel meer dan geld.

about much more than money.

Ik zal altijd in mijn keuzes en investeringen erop letten

I will always pay attention to my choices and investments.

dat het arbeidstechnisch een verbetering is.

that it is an improvement in terms of work technique.

Waardoor ik daarnaast ook nog ergens een privéleven heb.

Which is why I also still have a private life somewhere.

Maar er even een weekje tussenuit,

But just a week away,

dat is dan weer te veel van het goede.

that is then again too much of a good thing.

Een week weg, dat ga ik niet doen.

I'm not going to take a week off.

Dat zou ik niet kunnen. Ik kan dat mentaal niet aan.

I wouldn't be able to do that. I can't handle that mentally.

Mijn bedrijf loslaten, dat ga ik niet doen.

I am not going to let go of my business.

En dan nog, ik heb een telefoon bij me.

And still, I have a phone with me.

Ik kan overal ter wereld eigenlijk zien

I can actually see all over the world.

wat er op mijn bedrijf gebeurt.

what is happening in my company.

Dat bel ik zeker. Moest ik een week weg zijn?

I'll definitely call that. Should I be away for a week?

Dan zou ik meermals per dag kijken

Then I would look several times a day.

van wat steken ze daaruit op mijn bedrijf.

What do they gain from that at my company?

Wat is het langste dat je al weg bent geweest van je bedrijf?

What is the longest time you have been away from your company?

Twee dagen.

Two days.

Ja.

Yes.

Dan ben ik thuisgekomen met een oplegger melkoin.

Then I came home with a trailer of milk.

Vanuit Tsjechië.

From the Czech Republic.

Dat is toch typisch.

That's just typical.

Die waren daar zeker 500 euro goedkoper dan in België.

They were definitely 500 euros cheaper there than in Belgium.

Dus dat vond ik interessant.

So I found that interesting.

Daarvoor kon ik twee dagen tijd maken.

I could make time for two days.

Ik heb weer een heeft gehad.

I had a headache again.

Dat moet zij om haar op haar plaatsen.

She must do that to put her in her place.

Ik heb zo'n schuldkartje gehad.

I received such a debt card.

Dat is die deel van mijn leven,

That is that part of my life,

dat ik heel veel verhaal heb geïnteresseerd.

that I have been very interested in many stories.

Dan heb ik het al op de brug gehaald.

Then I've already gotten it on the bridge.

Dat komt zo goed.

That will be just fine.

Dat voel je altijd meer moeilijk.

You always feel that more difficult.

Verder heb ik ook nooit meer behser gedaan.

Furthermore, I never did anything better again.

Het was heel moeilijk.

It was very difficult.

Dat is niet hoe het zich in het einde gaat.

That's not how it will turn out in the end.

Vanuit het begin heb ik nog niet ge consulterd.

From the beginning, I have not consulted yet.

Dat is helemaal niet zo.

That is not the case at all.

Ik heb ook geen opleiding gehad.

I haven't had any training either.

Zeker niet.

Certainly not.

Dat is heel erg erg moeilijk.

That is very, very difficult.

Ik heb veel kennis gehad.

I have gained a lot of knowledge.

Zeker niet.

Certainly not.

Ik heb veel mannen gehad.

I have had many men.

Dennis is enorm hard bezig met de toekomst.

Dennis is incredibly hard at work on the future.

En dus leek het ons geen slecht idee

And so it didn't seem like a bad idea to us.

om vooraleer we doorrijden naar de volgende boer

before we go on to the next farmer

is langs te gaan bij een academicus.

is to visit an academic.

Die zelf dagdagelijks met de landbouw

Those who deal with agriculture on a daily basis.

en de toekomst ervan bezig is.

and is working on its future.

Professor Tessa Avermate.

Professor Tessa Avermate.

Ik ben Tessa Avermate.

I am Tessa Avermate.

Ik werk aan het departement Aard- en Omgevingswetenschappen

I work at the Department of Earth and Environmental Sciences.

van de KU Leuven.

from KU Leuven.

Meer bepaald bij de bio-ingenieurs in de divisie bio-economie.

More specifically with the bioengineers in the bio-economy division.

Maar ik heb ook een persoonlijke band met de landbouwsector.

But I also have a personal connection to the agricultural sector.

Mijn grootvader was landbouwer

My grandfather was a farmer.

en ondertussen staat daar al de vierde generatie op het veld.

And meanwhile, the fourth generation is already on the field.

En hoewel ze zelf geen boer is geworden,

And although she herself did not become a farmer,

blijft de passie voor landbouw gigantisch groot.

the passion for agriculture remains incredibly large.

Ik vind het een enorm boeiend domein, de landbouwsector.

I find the agricultural sector an incredibly fascinating field.

Mijn eerste ambitie was naar het zuiden te trekken.

My first ambition was to head south.

Maar ik zie dat er hier bij ons in Vlaanderen werk genoeg is

But I see that there is plenty of work here with us in Flanders.

waar wij als landbouweconomen zeker proberen ons steentje bij te dragen

where we as agricultural economists definitely try to make our contribution

naar een meer duurzaam landbouwsysteem.

towards a more sustainable agricultural system.

En dat kan de landbouwsector wel gebruiken.

And the agricultural sector could certainly use that.

Het is vandaag voor die Vlaamse landbouwer

Today is for that Flemish farmer.

absoluut niet gemakkelijk.

absolutely not easy.

Hij staat voor heel wat uitdagingen

He faces quite a few challenges.

en die landbouwer werkt keihard vandaag.

And that farmer is working really hard today.

Dat zijn ondernemers die heel wat risico ook nemen

Those are entrepreneurs who take a lot of risks as well.

en die daar eigenlijk vandaag de dag niet altijd voor gewaardeerd worden.

and that are not always appreciated today.

Maar aan de andere kant denk ik dat zij ook wel belang hebben

But on the other hand, I think they also have an interest.

dat wij als onderzoeker heel goed begrijpen

that we as researchers understand very well

wat die obstakels juist zijn

what those obstacles are

en dat we samen gaan zoeken naar duurzame oplossingen voor de toekomst.

and that we will look for sustainable solutions for the future together.

Wij hebben er als maatschappij alle belang bij

As a society, we have every interest in it.

dat we die land- en tuinbouwer eigenlijk een richting opsturen

that we actually send that farmer and gardener in a certain direction

die future-proof is, dat die vandaag investeringen doet

that is future-proof, that makes investments today

die ook komende 10, 20, 30 jaar eigenlijk nog rendabel blijken.

that will still prove to be profitable in the next 10, 20, 30 years.

Niet kijken naar wat gaan we nu doen om ons populair te maken.

Don't look at what we are going to do now to make ourselves popular.

Het zij aan de natuurkant of aan de kant van de landbouw.

Whether on the nature side or on the agriculture side.

Nee, we moeten durven vooruitkijken.

No, we must dare to look ahead.

Waar willen we eigenlijk naartoe?

Where do we actually want to go?

En wat betekent dat dan voor die landbouwsector?

And what does that mean for the agricultural sector?

Wat is nog toekomstgericht?

What is still future-oriented?

En waar zien we eigenlijk echt limieten van het systeem?

And where do we actually see the real limits of the system?

En een vraag die dan bij velen speelt.

And a question that many then have.

Wat betekent future-proof zijn

What does it mean to be future-proof?

nu juist voor de aantallen van onze land- en tuinbouwers?

now just for the numbers of our farmers and horticulturists?

Misschien moeten we dan eerst heel eventjes naar het verleden gaan kijken.

Maybe we should first take a quick look at the past.

Als we kijken naar 1980 bijvoorbeeld.

For example, if we look at 1980.

Dat is een paar decennia geleden

That was a few decades ago.

waren we met 100.000 landbouwers in Vlaanderen.

we were with 100,000 farmers in Flanders.

Vandaag de dag zijn we met minder dan 25.000 landbouwers in Vlaanderen.

Today, there are fewer than 25,000 farmers in Flanders.

En de investeringen om een rendabel bedrijf uit te bouwen

And the investments to build a profitable business.

die zijn ook enorm hoog.

those are also extremely high.

Het zal niet anders kunnen dan dat er steeds minder landbouwers zijn.

There can be no doubt that there will be fewer and fewer farmers.

We merken ook dat steeds minder jongeren bereid zijn

We also notice that fewer and fewer young people are willing

om het bedrijf van de ouders over te nemen.

to take over the parents' business.

En ik denk dat dat zich gaat doorzetten in de toekomst ook.

And I think that will carry on into the future as well.

En volgens professor Tessa Avermate

And according to Professor Tessa Avermate

gaat de sector ook steeds meer evolueren

is the sector going to evolve more and more?

naar twee soorten landbouwbedrijven.

to two types of agricultural enterprises.

Dus we hebben kleine bedrijven, vooral rond steden doen die het goed.

So we have small businesses, especially around cities that are doing well.

Waar ze de link leggen tussen producenten en consumenten.

Where they establish the link between producers and consumers.

Nu moeten we ook realistisch in zijn.

Now we also have to be realistic.

Niet iedereen is daarin geïnteresseerd.

Not everyone is interested in that.

We hebben zeker in de steden als Leuven, Gent, Antwerpen, Brussel

We certainly have in cities like Leuven, Ghent, Antwerp, Brussels.

heel wat interesse van consumenten die zeggen

a lot of interest from consumers who say

ik wil daar lokaal een groente en fruit bijvoorbeeld in het weekend gaan halen.

I want to go pick up some vegetables and fruit locally there, for example on the weekend.

Maar dat is zeker niet aan iedereen besteed.

But that's certainly not for everyone.

En dan aan de andere kant, die grootte die wordt alleen maar groter.

And then on the other side, that size is only getting bigger.

Het is ook helemaal niet evident vandaag de dag om grond aan te kopen.

It is not at all evident these days to purchase land.

Landbouwgrond is gewoon superduur.

Agricultural land is just super expensive.

Dus ja, dan zie je dat evolueren naar grotere bedrijven.

So yes, then you see that evolving into larger companies.

Maar om naar een echt gezond landbouwklimaat te evolueren

But to evolve towards a truly healthy agricultural climate

moet er eerst iets gedaan worden aan het algemene beeld op land- en tuinbouwers

Something needs to be done first about the general image of land and horticultural farmers.

dat vandaag de dag nog steeds te veel heerst.

that is still too prevalent today.

Misschien wat toch nog wel belangrijk is

Maybe what is still important

is die perceptie van de consument ook op die landbouwsector.

Is that perception of the consumer also in that agricultural sector?

Want vandaag als de landbouw in het nieuws komt

Because today when agriculture is in the news

dan is dat vaak heel negatief.

then that is often very negative.

Een landbouwer die boos is op het beleid die misschien naar Brussel trekt

A farmer who is angry about the policy that may be going to Brussels.

die met de tractoren een stoet vormt om te betogen tegen beleid.

those who form a parade with the tractors to protest against policy.

Dan zien we eigenlijk niet hoe hard dat die mensen werken.

Then we actually don't see how hard those people work.

We hebben eigenlijk een heel vertekend beeld van onze land- en tuinbouwsector.

We actually have a very distorted view of our agriculture and horticulture sector.

En ik hoop dat die positieve stem eigenlijk

And I hope that positive voice actually

die stem van mensen die hard willen werken

the voice of people who want to work hard

en die echt producten afleveren van bijzonder hoge kwaliteit

and that really deliver products of particularly high quality

dat die toch iets meer gehoord wordt in de toekomst.

that it will be heard a bit more in the future.

En als we echt willen naar meer een duurzaam voedselsysteem gaan

And if we really want to move towards a more sustainable food system

dan gaan we dat moeten doen in dialoog.

Then we will have to do that in dialogue.

En dan gaat die polarisatie niet veel bijbrengen.

And then that polarization won't add much.

Maar ik blijf er wel in geloven, anders zou ik hier niet meer zitten.

But I still believe in it, otherwise I wouldn't be here anymore.

Peter en ik rijden door naar Poperingen.

Peter and I are driving on to Poperingen.

Daar wachten de hopetelers Bart en Annabel ons op.

There, the hop growers Bart and Annabel are waiting for us.

Ik ben Bart Boerhaven.

I am Bart Boerhaven.

Ik ben een rasechte Poperingenaar, dus geboren en getogen in Poperingen.

I am a true Poperingian, born and raised in Popering.

Mijn vader is altijd landbouw geweest.

My father has always been in agriculture.

Mijn moeder niet, die heeft bewust ook de keuze gemaakt

Not my mother, she consciously made the choice as well.

dat ze niet wou boeren.

that she did not want to burp.

Ze had ook ooit gezegd

She had also once said.

dat ze nooit wou trouwen met een boer.

that she never wanted to marry a farmer.

Hij is uiteindelijk wel getrouwd met een boer.

He eventually married a farmer.

De liefde gaat soms waar het niet kruipen kan, zeker.

Love sometimes goes where it cannot crawl, for sure.

En ikzelf was ook niet echt voorbestemd om te boeren.

And I myself was also not really destined to be a farmer.

Graag wel buiten in de natuur, maar niet direct.

I would like to be outside in nature, but not directly.

Graag uren op de tractor zitten of zo.

I would like to sit on the tractor for hours or something.

En dat het niet meteen duidelijk was dat Bart boer ging worden,

And that it was not immediately clear that Bart was going to become a farmer,

dat is misschien wel een understatement.

that might be an understatement.

Want vooraleer hij op zijn 38e besloot om het Belhop bedrijf over te nemen,

Because before he decided to take over the Belhop company at the age of 38,

heeft hij een gigantisch lange weg afgelegd.

he has come a tremendous long way.

Hou je vast, want ik neem je

Hold on, because I'm taking you.

even mee doorheen de tijd.

Just come along through time.

Beginnen doen we bij zijn studies.

We start with his studies.

Zonder veel nadenken naar de culac geweest in Kortrijk

Without much thinking, went to the culac in Kortrijk.

om biologie te studeren.

to study biology.

Maar bij de culac stopt het niet.

But with the culac, it doesn't stop there.

Hij trekt nog verder weg.

He is pulling away even more.

En vanuit de culac was het logisch dat hij een maand in Leuven ging

And from the culac, it was logical that he went to Leuven for a month.

om verder te studeren.

to continue studying.

Dan is hij in Leuven beland, dus heel ver weg van Poperingen,

Then he ended up in Leuven, so very far away from Poperingen.

van de landbouw.

of agriculture.

En zo trekt hij van stad naar stad.

And so he travels from city to city.

Ondertussen had ik Annabelle leren kennen.

Meanwhile, I had gotten to know Annabelle.

Teruggekeerd naar Gent.

Returned to Ghent.

En dan uiteindelijk wel in Gent blijven plakken,

And then eventually end up sticking around in Ghent,

want Annabelle studeerde nog.

because Annabelle was still studying.

En zo zijn we eigenlijk een tijdje

And so we have actually been for a while.

blijven aanmodderen eigenlijk in Gent.

Just kind of muddling along in Ghent.

En je zou denken dat de twee dan settelen in Gent.

And you would think that the two would settle in Ghent.

Huisje, tuintje, kindje, je weet wel.

Little house, little garden, little child, you know what I mean.

Maar niets is minder waar.

But nothing could be further from the truth.

Want de wereld wacht op hen.

For the world is waiting for them.

Annabelle was net afgestudeerd.

Annabelle had just graduated.

Het is nu of nooit om eens nog een lange reis te maken.

It's now or never to take another long trip.

En het eigenlijk beslist om dan samen

And actually decided to do it together.

vier maanden rond te trekken in Zuid-Amerika.

four months of traveling in South America.

En dat zet dan ook wel uw blik op de wereld open.

And that certainly opens your eyes to the world.

Eigenlijk rondgetrokken zonder veel centen,

Actually wandered around without much money,

zonder veel luxe.

without much luxury.

Dus eigenlijk met heel weinig centen,

So actually with very little money,

volop genieten van het leven.

fully enjoying life.

En dat hebben we daar eigenlijk wel gedaan.

And we have actually done that there.

En dat was wel tof.

And that was pretty cool.

Maar het zat ook aan het tanken.

But it was also at the tanking.

En toen ik terugkwam was het zo van ja,

And when I came back it was like, yes,

wil ik dat gaan ze me leven?

"Do I want them to take my life?"

Wat gaan we doen?

What are we going to do?

Wat gaan we doen, is dan de vraag.

What are we going to do, is then the question.

Maar als het geld op is,

But when the money is gone,

heb je niet zoveel keuzes meer natuurlijk.

You don't have so many choices anymore, of course.

En dan zijn we moeten gaan wonen bij onze ouders,

And then we had to go live with our parents,

want we hadden ons huurhuis opgegeven

because we had given up our rental house

en niet genoeg centen om direct een huis te kopen.

and not enough money to buy a house right away.

En plots liet mijn vader vallen

And suddenly my father dropped.

en geen goesting om hier te komen wonen,

and no desire to live here,

waar we nu zitten.

where we are now.

Ik heb nog altijd het idee, we gaan wel,

I still have the feeling, we're going to go,

we gaan gaan werken.

We are going to work.

Hier wat centjes verdienen en terug naar Gent.

Earn some money here and go back to Ghent.

Maar de stap naar Gent blijft uit.

But the step to Ghent remains absent.

Ze bouwen een vervallen boerderijtje om

They are renovating a dilapidated farmhouse.

tot een prachtige boerderijwoning,

to a beautiful farmhouse,

maar zelfs dan valt de frang van Bart niet.

but even then Bart's frang does not fall.

Totdat...

Until...

Ik kwam hier op een dag thuis

I came home one day.

en er lag een hopveld plat.

and there was a hop field flattened.

Ik zei, wat ben je aan het doen?

I said, what are you doing?

Wat gebeurt er?

What is happening?

Ja, dat hopveld was versleten

Yes, that hop field was worn out.

en de draad waren versleten, de palen ook.

and the wire was worn, the poles too.

En ik ben nu al vierde, vijfde, zestig.

And I am already fourth, fifth, sixty.

Ik zie het niet zitten om nog te hernieuwen.

I am not looking forward to renewing it.

Ik heb gewoon een aantal kabels doorgeknipt

I just cut a few cables.

en het is helemaal eigenlijk omgevallen.

and it has actually completely fallen over.

Dus ik ben aan het opruimen en het is gedaan.

So I'm cleaning up and it's done.

En dat zette mij aan het denken, ja,

And that got me thinking, yes,

als ik nu niet ja zeg,

if I don't say yes now,

gaat het hier een beetje met een keer achteruit beginnen te gaan

Is it going to start going backwards a bit here?

en gaat het plots verdwenen zijn.

and it will suddenly disappear.

En toen we aan het bil beginnen praten,

And when we start talking about the butt,

eigenlijk is het een beetje uit de kast gekomen.

Actually, it has come out a little bit.

Maar het was een gesprek met mijn vader en moeder

But it was a conversation with my father and mother.

dat ik plots zei, ja, ik zou eigenlijk willen beginnen boeren.

that I suddenly said, yes, I would actually like to start farming.

Maar dat was echt zo, ja.

But that was really true, yes.

Ik weet nog dat iedereen rond jou het al zag,

I still remember that everyone around you could see it already,

maar dat dat in jou hoeft nog niet.

but that doesn't have to be the case for you yet.

Maar ja, kan ik dat nu toch niet doen?

But yes, can't I do that now?

Allee, ik weet nog dat we boven,

Come on, I still remember that we were upstairs,

want we waren nog volop in de verbouwing,

because we were still fully in the renovation.

we woonden nog in de slaapkamers boven.

We still lived in the bedrooms upstairs.

Zullen we dat niet gewoon proberen of een keer verkennen?

Shall we just try that or explore it once?

Allee, ik kan maar een keer informeren hoe dat gaat lopen.

Well, I can only ask once how that's going to go.

Of halftijds een bijberoep of wat,

Or part-time a side job or something,

allee, maar je moet er iets mee gaan doen.

Alright, but you need to do something with it.

Ik kan dat ook niet verloren laten gaan.

I can't let that go to waste either.

En je zag ook aan jou dat je daar echt mee in de knop zat eigenlijk.

And you could really see in you that you were truly grappling with it.

Van ja, hoe moet ik dat gaan doen?

Well, how am I supposed to do that?

Uiteindelijk waagt het koppel toch de sprong.

In the end, the couple takes the leap after all.

Bart wordt boer en Annabel blijft buiten huis werken.

Bart becomes a farmer and Annabel continues to work outside the home.

Ik help wel heel graag mee en ik leer er ook heel veel bij.

I am very happy to help and I learn a lot from it as well.

Voor mij is het iets helemaal nieuw.

For me, it is something completely new.

Ik kom niet uit een landbouwersgezin,

I don't come from a farming family.

dus ik leer er echt nog iedere dag bij.

so I really learn something new every day.

Maar ik denk wel dat ik...

But I do think that I...

Ik ben nu wel trots om te zeggen dat we op een boerderij wonen.

I am now proud to say that we live on a farm.

Oh ja, ik ben ook een boerin, ja.

Oh yes, I am a farmer too, yes.

Het is eigenlijk een akkerbouwbedrijf.

It is actually an arable farming business.

En we hebben binnen de akkerbouw twee hoofdteelten.

And we have two main crops within arable farming.

Dat is de hop.

That is the hop.

Maar dat is heel arbeidsintensief.

But that is very labor-intensive.

Op één hectare hop heb je heel veel handarbeid nodig.

On one hectare of hops, you need a lot of manual labor.

En de toegevoegde waarde op één hectare is ook heel hoog.

And the added value per hectare is also very high.

Het tweede tak is pootgoed.

The second branch is seed potatoes.

Dat is ook relatief intensief.

That is also relatively intensive.

Nog intensiever dan gewoon aardappelen.

Even more intense than just potatoes.

Dat zijn eigenlijk de plantaardappelen die wij telen,

Those are actually the potatoes that we grow.

die dan naar de landbouwers gaan hier in de regio,

that then go to the farmers here in the region,

die dan uiteindelijk aardappelen van telen om dan naar de frietindustrie te gaan.

who then ultimately cultivate potatoes to go to the fries industry.

Daarnaast hebben we dan een aantal traditionele akkerbouwteelten.

In addition, we have a number of traditional arable crops.

We hebben een aantal hone velden,

We have several honey fields,

zodat we dan suikerbiet, tarwe, herfst, maïs,

so that we then have sugar beet, wheat, autumn, corn,

een aantal industriegroenten zetten, zoals bonen, boerenkool, snijbiet.

a number of industrial vegetables such as beans, kale, chard.

We hebben ook nog een oude teelt, zoals vlas.

We also have an old crop, such as flax.

We zijn één van de weinigen die dat nog zetten.

We are one of the few who still do that.

Dus we hebben wel een redelijk palet.

So we do have a decent palette.

En dat is ook een beetje risicospreiding.

And that is also a bit of risk diversification.

Ik zou het ook simpeler kunnen houden.

I could keep it simpler as well.

Pootgoed, hop, en tarwe, een punt.

Seed potatoes, hops, and wheat, a point.

Maar als dat slecht gaat in één van die drie sectoren, dan sta je dan.

But if things go badly in one of those three sectors, then you're stuck.

We hebben eigenlijk altijd bewust gekozen om dat redelijk divers te houden.

We have actually always consciously chosen to keep it fairly diverse.

Dat is wel evident, want dan moet je van alles iets weten.

That is quite evident, because then you need to know something about everything.

Ik ben alleen, dus ik doe zoveel mogelijk zelf.

I am alone, so I do as much as I can by myself.

En als je dat niet kan, is zo'n loonwerker gedaan.

And if you can't do that, such a hired worker is finished.

Dus dan kan ik dan ook kiezen voor verschillende teelten.

So then I can also choose different crops.

Zij hebben dan de machines om te zaaien, om te oogsten.

They have the machines for sowing, for harvesting.

Als akkerbouwer plant of zaai je iets, ga ik het nog heel simplistisch zeggen,

As a farmer, you plant or sow something, I'm going to put it very simply.

in maart of april.

in March or April.

Je oogst pas in augustus, september of oktober.

You harvest only in August, September, or October.

Tegen dat dan de centen uitbetaald zijn, is dat snel december.

By the time the money is paid out, it will be December quickly.

Dus je moet eigenlijk overbruggen van maart tot december.

So you actually need to bridge the gap from March to December.

Dat is heel erg lang, maar ondertussen moet je alle loonwerkers,

That is very long, but in the meantime, you have to deal with all the agricultural workers,

alle sproeimiddelen, alle arbeiders,

all spraying agents, all workers,

je normale belasting, of weet ik veel, dat moet je allemaal betalen.

your regular taxes, or whatever, you have to pay all of that.

Dat is dan altijd zweten, gaan we er raken of niet?

That's always sweating, will we make it or not?

Maar ik ben dat gewoon.

But that's just me.

Maar voor jou was dat zo, we zitten hieronder, hoe kan dat?

But for you it was like that, we are sitting below, how is that possible?

Dat startte al met de overname.

That started with the takeover.

Dat zijn bedragen.

Those are amounts.

Nu.

Now.

Ondertussen zijn we vier jaar bezig.

In the meantime, we have been at it for four years.

Dat lukt wel, maar nu kan ik daar al mee lachen dat wij

That will work, but I can already laugh about the fact that we

vijf minuten in een heel jaar zijn wij rijk.

Five minutes in a whole year, we are rich.

Omdat we geld binnenkrijgen en dan moeten we alles betalen natuurlijk.

Because we receive money and then we have to pay for everything of course.

Maar uit vergelijkbaar, zes jaar geleden, hadden we een heel ander

But from comparable, six years ago, we had a very different

leven dan nu, maar ik ben er wel niet rauw om.

Live now, but I'm not really raw about it.

Het was heel leuk toen, maar op zich vind ik, je moet het ook soms maken zoals je het wil hé.

It was really fun back then, but I think you have to sometimes make it the way you want it, you know.

We letten er echt op dat we ook wel soms een keer gaan eten, dat we weggaan.

We really make sure that we sometimes go out to eat, that we get away.

Dat kunnen we wel en we zorgen ook wel dat we dat nog kunnen doen.

We can do that and we will also make sure that we can still do it.

De dag dat dat allemaal niet meer gaat kunnen, dan ga ik er wel echt zorgen maken.

The day that all of that is no longer possible, then I will really start to worry.

Ik moet niet rijk worden van te boeren, ik moet niet gigantisch veel geld hebben,

I don't need to get rich from farming, I don't need to have a huge amount of money.

maar ik wil wel hebben dat ik nooit van mijn leven moet denken, onze kinderen hebben nieuwe kleren nodig,

but I do want to make sure that I never have to think in my life, our children need new clothes,

maar best een beetje sparen.

but it's best to save a little.

Dat ik dat niet moet doen.

That I shouldn't do that.

Ik moet er aan denken.

I have to think about it.

Eten en kleren en als we naar school gaan, als we naar school reizen, weet ik veel wat,

Food and clothes and when we go to school, when we travel to school, I know a lot of things,

dat we daar niet aan moeten denken, ik wil daarvoor genoeg centen hebben.

That we shouldn't think about that, I want to have enough money for it.

Ik vind ook dat we dat recht hebben, maar ik vind dat meer dan genoeg uren kloppen en

I also believe that we have that right, but I think that more than enough hours are correct and

dat we genoeg investeren en genoeg moeten doen.

that we invest enough and need to do enough.

En dat mag dan toch wel het ene zijn dat we eigenlijk een beetje terugvragen van de maatschappij.

And that should be the one thing we actually ask back from society.

Dus ik vraag dan ook inderdaad dat ze genoeg geld geven voor ons voedsel of hetgeen dat

So I indeed ask that they give enough money for our food or what it is that

we produceren.

we produce.

Hoe zou jij een moderne boer omschrijven?

How would you describe a modern farmer?

Ik denk dat je er niet omheen kunt dat je eigenlijk een beetje manager moet zijn.

I think you can't avoid the fact that you actually need to be a bit of a manager.

Maar ook wel evenzeer iemand die gewoon nog met hart en ziel in de aarde wil pluteren

But also someone who simply wants to dig in the earth with heart and soul.

en ervoor wil gaan.

and wants to go for it.

Ik volg Annabelle wel, maar ik hoop niet, ik heb haar nu wel een paar keer al gezien,

I do follow Annabelle, but I hope not, I have seen her a few times now.

de landbouwers die de laatste tijd vooruit gaan, dat zijn dan meestal landbouwers die

the farmers who are progressing lately are usually farmers who

niet te collegiaal zijn, die de kantjes ervan afrijden, dat dat dan al niet veel kan schelen

not to be too collegial, those who take shortcuts, that it doesn't really matter much then

en als ze kunnen in een andere boer de loef afsteken, dan gaan ze het niet laten.

And if they can outshine another farmer, they won't hesitate to do it.

Ik vind dat niet heel jammer.

I don't find that very unfortunate.

Ik hoop dat ze vroeg of laat toch het ene muur lopen.

I hope that sooner or later they will walk the other wall.

Ik ga niet zeggen dat dat heel veel boeren zijn, maar dat is misschien 5 of 10% of misschien

I'm not going to say that there are a lot of farmers, but that's maybe 5 or 10% or maybe.

nog heel veel.

still a lot.

Het is wel jammer dat we die net vooruit gaan, maar ja, we zitten een beetje in een egoïstische

It's a shame that we're just going ahead with that, but yes, we're a bit in a selfish situation.

maatschappij, vind ik wel.

I do think society is important.

En diezelfde vraag stelden we aan alle landbouwers die deelnamen aan deze podcast.

And we asked that same question to all the farmers who participated in this podcast.

Waarvoor staat een boer?

What does a farmer stand for?

Iemand die met zijn voeten op de grond staat en die toch durft te dromen.

Someone who has their feet on the ground and still dares to dream.

Ik denk een moderne boer die probeert om zoveel mogelijk gedaan te krijgen met zo weinig mogelijk

I think a modern farmer who tries to get as much done as possible with as little as possible.

werk.

work.

Iemand die er niet over heeft om ook te leven.

Someone who doesn't care about living as well.

Ik denk dat dat een omgaan is met de dieren in de natuur.

I think that's a way of dealing with animals in nature.

Dat is denk ik de essentie van een boer, alles zien groeien en bloeien, het leven.

I think that is the essence of a farmer, seeing everything grow and flourish, life.

Je moet als boer ook wel een beetje creatief zijn en ook wel een beetje out of the box

As a farmer, you also need to be a bit creative and a little bit out of the box.

willen denken.

want to think.

Eigenlijk, om iets te produceren waar dat vuur mag op zijn, ja, sommige mensen weten

Actually, to produce something that is allowed to have that fire, yes, some people know.

niet meer wat dan een boer is en sommige mensen hebben een boer niet meer nodig, maar ik denk

not anymore what a farmer is and some people no longer need a farmer, but I think

wel dat een boer nodig is om te blijven.

Well, a farmer is needed to stay.

We zijn ook wat koppig hé, als boer.

We can also be a bit stubborn, you know, as farmers.

De essentie van het leven, punt.

The essence of life, period.

De hop hebben we gewoon gezocht om een op een relatie te hebben.

We simply sought the hop to have a one-on-one relationship.

Dat wil zeggen dat ik rechtstreeks aan mijn afnemer verkoop.

That means that I sell directly to my customer.

Voordat een brouwer X komt kijken en ze zeggen we komen kijken naar onze hop en ze zeggen

Before a brewer comes to see X and they say we are coming to check on our hops and they say

kijk, we gaan die hop kopen en je weet, ik zal een aantal maanden later zitten in dat

Look, we are going to buy that hop and you know, I will be sitting in that a few months later.

bier.

beer.

En als je met vrienden op café zit, zeg je moet eens dat bier drinken.

And when you’re at the pub with friends, you say you should try that beer.

Mijn hop zit erin.

My hop is in it.

Ik ben daar heel fier op.

I am very proud of that.

En je kunt dat niet met de industriegroenten.

And you can't do that with the industrial vegetables.

Industriegroenten kweken voor de massa.

Growing industrial vegetables for the masses.

En op zich ben ik daar nog altijd wel fier op, want uiteindelijk als je dan gaat naar

And in itself, I am still quite proud of that, because ultimately when you go to

een koor uit, kun je zeggen, komt van die fabriek, het zit te dikken dat er ook wel

A choir from, you could say, comes from that factory, it’s thickening that there is also.

misschien al mijn groenten in zitten.

maybe all my vegetables are in it.

Maar aan de andere kant, dat is niks van onderhandelingsmarge of bewegingsmarge.

But on the other hand, that is no bargaining margin or flexibility.

We mogen iedere jaar naar de fabriek gaan om onze contracten te onderhandelen, lees,

We are allowed to go to the factory every year to negotiate our contracts, read,

tekenen, want onderhandelen zit er niet in, de prijs ligt al vast.

Sign, because negotiating is not an option; the price is already set.

En dat vind ik wel jammer.

And I find that quite unfortunate.

Dat is frustrerend, want je rekent dan en je zegt, zou ik zoveel moeten hebben?

That is frustrating, because then you calculate and say, should I have that much?

Maar ja, de contracten zitten op zoveel en je mag er nog op je hoofd gaan staan, je

But yes, the contracts are at so many and you can even stand on your head, you

gaat dat niet krijgen.

that's not going to happen.

Ik persoonlijk, ik vind dat zo onrechtvaardig hoe dat er dan op die manier wordt omgegaan

I personally find it so unfair how it is dealt with in that way.

met landbouwers.

with farmers.

Ja.

Yes.

Het is je eigen product, je steekt daar alles in wat je kan en een ander gaat beslissen

It’s your own product, you put everything you can into it and someone else is going to decide.

over wanneer dat je gaat oogsten, over de centen dat je er dan nog voor krijgt, terwijl

about when you are going to harvest, about the money you will still get for it, while

dat je het zelf niet oké vindt.

that you yourself don't think it's okay.

Maar wij nemen het wel het risico, he.

But we are indeed taking the risk, right?

Want een fabriek vraagt.

Because a factory asks.

Alsjeblieft, wil je dit of dat zaaien?

Please, would you like to sow this or that?

En we doen dat dan.

And we do that then.

Maar wij werken met de natuur, he.

But we work with nature, you know.

Je winkel staat buiten en soms mislukken we, terwijl je eigenlijk alle moeite hebt

Your store is outside and sometimes we fail, even though you are actually making all the effort.

gedaan om goed te boeren.

done to burp well.

Waarom zou je dan geen centen mogen hebben?

Why shouldn't you have any money then?

Wat ik enorm apprecieer is het gezonde boerenverstand, he.

What I really appreciate is the common sense, you know.

Maar hoe kijkt het universitaire gezonde boerenverstand naar de toekomst van de landbouw in Vlaanderen?

But how does the academic common sense view the future of agriculture in Flanders?

Voor mezelf, he.

For myself, you know.

Ik moet direct stoppen, he.

I need to stop immediately, okay.

Ik moet gaan werken, he.

I have to go to work, you know.

Alles verkopen, ik ga veel centen hebben voor mijn grond en ik moet direct gaan werken.

Selling everything, I'm going to have a lot of money for my land and I need to start working immediately.

Maar ga ik gelukkig zijn?

But will I be happy?

Nee.

No.

Ik sta hier iedere dag op.

I get up here every day.

En ik sta hier iedere dag graag op.

And I gladly get up here every day.

Ik heb misschien in die vijf jaar één keer in de morgen niet graag opgestaan, maar de

I maybe didn't like getting up once in the morning in those five years, but the

rest, ik sta hier iedere dag graag op.

rest, I enjoy getting up here every day.

Want ik vind dat geesten buiten werken en je ziet de natuur, dat is gewoon mijn of

Because I believe that ghosts work outside and you see nature, that's just my or.

onze leven.

our life.

Maar puur rationeel, als je kijkt hoeveel centen dat er omgaan in ons bedrijf, hoeveel

But purely rationally, if you look at how many cents are involved in our company, how much

je moet investeren voor uiteindelijk maar twee mensen, of één en een half, dan is dat

you have to invest for ultimately just two people, or one and a half, then that is

gigantisch, he.

gigantic, huh.

Overal.

Everywhere.

Over de crisis in de landbouwsector, en over de varkenssector in het bijzonder, heeft onze

Regarding the crisis in the agricultural sector, and specifically in the pig sector, our

universitaire boer Bart een eigen visie.

University farmer Bart has his own vision.

Dat is een beetje dubbel gevoel.

That's a bit of a mixed feeling.

Iedereen zegt altijd, ja, waarom moeten wij zoveel varkens kweken in Vlaanderen en 90%

Everyone always says, yes, why do we have to raise so many pigs in Flanders and 90%

of 80% is voor de export?

of 80% is for export?

Waarom moet dat allemaal?

Why does it all have to be that way?

Ja, dan stel ik dezelfde vraag.

Yes, then I ask the same question.

Waarom moeten wij zoveel Volvo's maken in Gent?

Why do we need to make so many Volvos in Ghent?

De grootte is ook voor de export.

The size is also for export.

Dat heeft ook een milieu-impact, he.

That also has an environmental impact, you know.

Dan moeten we dat ook niet meer doen, he.

Then we shouldn't do that anymore, right?

Dan kun je die lijn doortrekken.

Then you can extend that line.

Dan moet je gewoon nog produceren enkel voor België.

Then you just have to produce solely for Belgium.

Want we zijn hier in Vlaanderen.

Because we are here in Flanders.

We zijn hier in Vlaanderen.

We are here in Flanders.

Enkel voor België.

Only for Belgium.

Want we zijn hier op Volvo Gent, we zijn hier op de Senderlochemie, we zijn hier op de

Because we are here at Volvo Gent, we are here at the Senderlochemie, we are here at the

Janssens Pharmaceutica, dat we top zijn en dat we alles exporteren.

Janssens Pharmaceutica, that we are top-notch and that we export everything.

Maar we mogen niet hier zijn op de fruitfabrieken, die allemaal hier in de Westhoek zitten.

But we are not allowed to be here at the fruit factories, which are all located here in the Westhoek.

We mogen niet hier zijn op de groentefabrieken, waar we wereldleider zijn.

We are not allowed to be here at the vegetable factories, where we are a world leader.

Het zit ook hier allemaal in de Westhoek, of bij uitbreiding in West-Vlaanderen.

It all takes place here in the Westhoek, or, more broadly, in West Flanders.

En we mogen zeker niet hier zijn op onze varkens.

And we certainly must not be here on our pigs.

Terwijl we wel top zijn in de wereld en alles kunnen exporteren.

While we are indeed at the top in the world and can export anything.

Dat frustreert mij, ja.

That frustrates me, yes.

Terwijl moest iedereen...

While everyone had to...

Ja.

Yes.

...een keer luisteren en kijken, kan er echt wel gewerkt worden op heel lange termijn.

"...if you listen and watch once, work can really be done in the long term."

En begrip hebben voor elkaar.

And understanding each other.

Ook de boeren, hè.

The farmers too, right?

Ja.

Yes.

Allee, want ik heb het nu niet altijd over de andere kant, maar ik geloof ook dat landbouwers

Come on, because I'm not always talking about the other side, but I also believe that farmers

ook wel moeten luisteren en moeten indienen van zo kan het inderdaad niet verder.

We also have to listen and submit; otherwise, it cannot proceed.

Maar op de dag van vandaag als landbouwer ben je alles in één, hè.

But nowadays as a farmer you are everything in one, right?

Je bent personeelschef, je bent dienst communicatie, zeg jij, dienst personeel, technisch dienst,

You are the personnel manager, you are the communication department, you say, personnel department, technical department.

secretaris, ontvanger.

secretary, receiver.

Je bent buurmeester soms op je eigen bedrijf.

You are often a neighbor in your own business.

Nou ja, ik klag er nu mee, maar eigenlijk is het wel zo.

Well, I'm complaining about it now, but actually, it's true.

En je kan ook niet verwachten dat iedereen dat kan.

And you also can't expect that everyone can do that.

Allee...

Come on...

Het wordt al heel moeilijk dan om als landbouwer eigenlijk alles te kunnen.

It becomes very difficult then for a farmer to actually be able to do everything.

Ja.

Yes.

De soep wordt nooit zo gegeten als ze geschonken worden, maar de soep is wel heet voor het

The soup is never eaten the way it is served, but the soup is indeed hot for it.

moment.

moment.

Maar ik denk wel dat er daar ook iets goeds kan uitkomen.

But I do think that something good can come out of that as well.

Misschien gaan we elkaar vinden in de midden, hè.

Maybe we will find each other in the middle, huh.

En doordat we iets meer moeite gaan doen, gaan we misschien ook langer in de maatschappij,

And because we are going to make a little more effort, we might also stay longer in society.

dus dat moet aanvaard worden.

So that must be accepted.

Waar dromen jullie nog van?

What do you still dream of?

Wat mogen we jullie wensen?

What can we wish for you?

Dat we gewoon trots kunnen blijven zijn.

That we can simply remain proud.

Eigenlijk dat we de boerderij kunnen verder uitbouwen zoals we nu bezig zijn.

Actually, that we can further expand the farm as we are currently doing.

Ik hoop dat we nog jaren kunnen verder doen, eigenlijk.

I hope that we can continue for many more years, actually.

Vooral in de hopteelt, eigenlijk.

Especially in hop cultivation, actually.

En dat we met de andere teelten ook wel lukken.

And that we also manage with the other crops.

En dat we toch wel ergens in de maatschappij kunnen gaan.

And that we can still go somewhere in society.

En dat we ook een manier vinden om met de overheid, en zeker met de maatschappij,

And that we also find a way to work with the government, and certainly with society,

blijven samen te werken.

continue to work together.

Dat is respect voor ons.

That is respect for us.

En wij voor hen.

And we for them.

En dat dat respect ook blijft, of groeit.

And that respect also remains, or grows.

Maar is dat aan hun schuld?

But is that their fault?

Nee, het is misschien ook onze schuld, hè.

No, it might also be our fault, right?

Na ons bezoek aan Bart en Annabel en een rondleiding op de velden, is het tijd om

After our visit to Bart and Annabel and a tour of the fields, it is time to

naar onze laatste boer door te rijden.

to drive to our last farmer.

Ik moet het wel zeggen, doordat er zoveel over hop gesproken is, heb ik echt goesting

I have to say, because there has been so much talk about hops, I really feel like it.

gekregen in een frisse piet.

received in a fresh pepper.

Ja, ik kan je daar wel in volgen.

Yes, I can follow you on that.

Maar we gaan toch nog even doorbijten.

But we're going to keep pushing through for a little longer.

We hebben nog één landbouwer te spreken.

We still have one farmer to speak to.

Dat is Bram.

That is Bram.

Die woont in Wattoe.

She lives in Wattoe.

Het goeie nieuws is, Wattoe is niet ver van de brouwerij Sint-Bernardus.

The good news is, Wattoe is not far from the Sint-Bernardus brewery.

En dus als je nog één keer goed je best doet, dan trakteer ik je daar.

And so if you give it your all one more time, then I'll treat you there.

Op mijn lekkere Sint-Bernardus.

On my delicious Saint Bernard.

Trouwens, we hebben over Sint-Bernardus gesproken.

By the way, we talked about Saint Bernardus.

Eén op de duizend paterkes op het etiket van Sint-Bernardus kniepoogt.

One in a thousand labels on Sint-Bernardus kniebokes.

En als je een kniepoogende pater hebt,

And if you have a winking priest,

mocht je je flesje gaan omruilen voor een bak Sint-Bernardusbier.

if you are going to exchange your bottle for a crate of St. Bernardus beer.

Ik heb toch wat aardig gewaar naar kniepoogende pater, zeg.

I did notice something nice about the knee-winking priest, I must say.

Ik ben maar een kniepoogende boer.

I am just a kneeling farmer.

Nou, voilà.

Well, there you go.

Ik ben Bram Mathijs en ik ben varkenshouderij als Vlaam.

I am Bram Mathijs and I am a pig farmer as a Flemish.

We hebben 270 zeugen, dat zijn de moederdieren.

We have 270 sows, those are the mother animals.

En alles bleef op het bedrijf tot als de vrachtwagen opgaan richting het slachthuis.

And everything stayed at the company until the truck set off towards the slaughterhouse.

270 zeugen.

270 sows.

En uit onze ervaring van bij andere varkensboeren,

And from our experience with other pig farmers,

weten we dat dat neerkomt op zo ongeveer

we know that this amounts to approximately

6.000 zeugen.

6,000 sows.

Ik ben wel fan van varkensvlees.

I am a fan of pork.

Het is misschien gek, maar als er iets van varken op het menu staat,

It may be crazy, but if there is something pork on the menu,

is dat meestal wel...

is that usually the case...

Nee, maar ik eet ook wel graag een goeie birste.

No, but I also enjoy eating a good piece of meat.

Brams ouders zijn geen boeren.

Brams parents are not farmers.

En dat is bijzonder, want er zijn maar weinig mensen

And that is special, because there are only a few people.

die zonder die achtergrond toch de stap naar het boerzijn wagen.

who, without that background, dares to take the step into farming.

Maar er is zoals altijd een goeie reden voor.

But there is, as always, a good reason for it.

De liefde.

The love.

En ik heb mijn vrouw ondertussen tegengekomen.

And I have run into my wife in the meantime.

Eerst de liefde voor het meisje.

First the love for the girl.

En zo erin gerold en dan de liefde voor de stilte.

And so I got into it and then the love for silence.

Ik heb eigenlijk vijf jaar gewerkt op het architectenbureau van het autonoom gemeentebedrijf

I actually worked for five years at the architecture firm of the autonomous municipal company.

bij Stad Oostende.

at the City of Ostend.

Dus ik zat in de architectuursector als assistentarchitect.

So I was working in the architecture sector as an assistant architect.

En de vraag kwam dan hier van mijn schoonouders.

And the question then came from my in-laws.

Van, ja, zijn jullie niet geïnteresseerd om het bedrijf verder te doen?

Well, yes, are you not interested in continuing the business?

En eerst, ja, mijn vriendin toen nog.

And first, yes, my girlfriend back then.

Studeerde nog, dus dat was vroeg.

I was still studying, so that was early.

Dus eerst heb ik me een beetje de boot afgehouden.

So first I kept myself a bit off the boat.

Maar ja, eens dat je de liefde voor de stil gevonden hebt,

But yes, once you've found the love for silence,

het antwoord kon alleen maar ja zijn.

The answer could only be yes.

En hoewel de keuze voor Bram vrij snel gemaakt was...

And although the choice for Bram was made fairly quickly...

Maar eigenlijk had ik dat ook niet echt ervaren als een worsteling.

But actually, I didn't really experience that as a struggle.

...moesten zijn ouders toch...

...his parents had to...

Ja, even slikken.

Yes, just a moment to swallow.

Dat was niet de meest logische keuze.

That was not the most logical choice.

Dus ik denk niet dat ze dat direct zagen aankomen.

So I don't think they saw that coming directly.

Want die zijn alle twee zelf boerendochter en boerenzoon.

Because they are both a farmer's daughter and a farmer's son.

Ik denk dat ze dat op die manier wel redelijk rap kunnen plaatsen.

I think they can probably place it fairly quickly that way.

En nu smijt hij zich dus volledig op het varkensboer zijn.

And now he is completely throwing himself into being a pig farmer.

Het is een andere manier. Het is ook weer ergens iets van streven.

It is a different way. It is also in a sense a form of striving.

Want ik wil altijd hetgeen dat ik doe, vroeger ook,

Because I always want what I do, just like before,

wilde ik altijd zo goed mogelijk doen.

I always wanted to do the best I could.

Hoe kan ik dingen verbeteren?

How can I improve things?

Hoe kan ik manieren van werken anders aanpakken om efficiënter

How can I approach ways of working differently to be more efficient?

of om technisch beter of ja...

or to be technically better or yes...

Het was niet echt een worsteling voor mij.

It wasn't really a struggle for me.

Het was meer een ontdekking.

It was more of a discovery.

Ik denk dat dat een betere woord is.

I think that's a better word.

Maar er valt hem toch één gigantisch verschil op

But he does notice one huge difference.

tussen architect zijn of varkensboer zijn.

between being an architect or being a pig farmer.

Het is een levenswijze, he. Landbouwer zijn.

It's a way of life, you know. Being a farmer.

Dat is niet een beroep, he. Dat is een manier van leven.

That is not a profession, you know. That is a way of life.

En eh...

And uh...

Als je...

If you...

Ja, als je plots die kribbel hebt. Dat is een microbe.

Yes, when you suddenly have that tingle. That's a microbe.

Maar zijn zakelijke inzicht van in de architectenwereld

But his business insight in the world of architecture.

helpt hem daar wel bij.

that does help him there.

Ja, sowieso. Je moet zeker zakelijk op een rijtje kunnen zetten.

Yes, definitely. You should definitely be able to organize things business-wise.

Want anders ben je blind bezig aan het varen.

Because otherwise you are sailing blindly.

En...

And...

Allee, een schip zonder kapitein.

Come on, a ship without a captain.

Ooit zinkt die waal, he.

One day that fool will sink, right.

En om ervoor te zorgen dat het varkensschip blijft varen,

And to ensure that the pig ship keeps sailing,

heb je volgens Bram twee zaken nodig.

According to Bram, you need two things.

Om echt bedrijfsleder te zijn.

To truly be a business leader.

Want we zijn niet meer de boer met de rik en het sjaaltje.

Because we are no longer the farmer with the stick and the scarf.

We zijn...

We are...

We zijn goed bezig met hetgeen dat we aan het doen zijn.

We are doing well with what we are working on.

En dan blijf ik erbij. De passie, he.

And then I'll stick to that. The passion, you know.

Aan passie geen gebrek.

There is no lack of passion.

Maar dat neemt niet weg dat ook hij soms moeite ondervindt.

But that does not change the fact that he sometimes encounters difficulties as well.

En we hebben al een paar...

And we already have a few...

Een paar hele diepe watertjes moeten doorzwemmen.

A few very deep waters need to be swum through.

De laatste drie jaar is het in de varkenshouderij een grote ramp.

The last three years have been a huge disaster in pig farming.

Het is een serieuze crisis.

It is a serious crisis.

Maar er is meer dan dat alleen.

But there is more than that alone.

Het is soms moeilijk om positief te blijven, hoor.

It can be difficult to stay positive sometimes, you know.

Maar meestal lukt het mij wel goed.

But usually I manage quite well.

Dus als de consument blijft...

So if the consumer continues...

Dat isomo bakje vanuit de diepvries in de winkel

That is a small container from the freezer in the store.

voorrang te geven omdat het het goedkoopste vlees is...

to give priority because it is the cheapest meat...

Waar ik totaal geen probleem mee heb, he. Pas op.

Which I have no problem with at all, you know. Watch out.

Maar dan is het soms moeilijk om grote veranderingen te kunnen doorvoeren.

But then it can sometimes be difficult to implement big changes.

En dat ligt misschien wel aan onze overheid om te zeggen van

And that may be up to our government to say.

Kijk, wij zorgen er op een goeie manier voor dat er financieel...

Look, we ensure in a good way that financially...

steun kan voorzien worden voor de landbouwers die het wel goed proberen

Support can be provided for the farmers who are making a genuine effort.

in de manier waarop zij denken.

in the way they think.

Dus vooral na die stikstofuitstoot en dergelijke.

So, especially after that nitrogen emission and such.

Maar het probleem is dat er op lange termijn nog niet echt

But the problem is that there isn't really anything long-term yet.

de grootste oplossing uit de bus valt, he.

the biggest solution comes out on top, right.

En ik denk dat iedere landbouwer wel bereid is om mee te werken daaraan.

And I think that every farmer is willing to cooperate with that.

Ik vind het zeker niet verkeerd. Ik ben zeker voorstander van

I definitely don't think it's wrong. I am certainly an advocate of

de regelgeving die op ons afkomt.

the regulations that are coming our way.

Maar ik vind de manier van aanpakken van onze politiekers

But I find the approach of our politicians

vind ik volledig verkeerd. Ik begrijp niet dat je beslissingen kan nemen

I find that completely wrong. I don't understand how you can make decisions.

zonder met de boeren zelf in overleg te gaan

without consulting the farmers themselves

voordat je beslissingen neemt. Dat begrijp ik totaal niet.

before making decisions. I don't understand that at all.

Het grootste probleem is, ik denk dat onze politiekers heel gewoon zijn

The biggest problem is, I think our politicians are very ordinary.

van met gigantisch grote bedrijven aan tafel te zitten

to sit at the table with gigantic companies

waar dat er bestuurvergaderingen zijn en dat er veel beslist wordt

where there are board meetings and many decisions are made

aan een vergadering met koffie en een hele morgen babbelen en doen.

to a meeting with coffee and chatting and doing for a whole morning.

De beslissingen bij ons worden genomen aan de keukentafel.

Decisions are made at our kitchen table.

Misschien ook wel met een pot koffie, maar dat is tussen man en vrouw.

Maybe also with a pot of coffee, but that's between man and woman.

Wij zijn allemaal fan van koffie.

We are all fans of coffee.

Dat zijn de familiebedrijven, of toch de meeste in België.

Those are the family businesses, or at least most of them, in Belgium.

En als de politiek iets beslist, dan beslissen zij

And if politics decides something, then they decide.

rechtstreeks iets op ons gezin.

directly something on our family.

En ik denk dat daar de grote frustratie en de woede zit

And I think that there lies the great frustration and anger.

van onze landbouwers.

from our farmers.

Luister gewoon naar ons. Wij willen helpen.

Just listen to us. We want to help.

We staan allemaal open om te veranderen.

We are all open to change.

We willen niets doen aan onze uitstoot.

We do not want to do anything about our emissions.

We willen niets doen aan dierenwelzijn.

We do not want to do anything about animal welfare.

We willen met ieder verhaal dat voorgesteld wordt meegaan.

We want to go along with every story that is proposed.

Het probleem is, als zij niet luisteren naar ons,

The problem is, if they don't listen to us,

dan kan de politiek niet begrijpen dat we het niet kunnen.

then politics cannot understand that we cannot do it.

We zitten financieel tegen de grond.

We are financially struggling.

Dus als je financieel niets in beweging kan brengen,

So if you can't move anything financially,

dan kan er ook niets veranderen.

then nothing can change either.

Leefbare landbouw is voor mij een mooi verhaal.

Sustainable agriculture is a nice story to me.

Ik denk dat het vooral belangrijk is dat de luisteraar

I think it is especially important that the listener

moet beseffen dat wij als landbouwer, als familiebedrijfje,

must realize that we as farmers, as a family business,

in de mate van onze mogelijkheden, ons best doen om het echt wel goed te doen.

To the best of our abilities, we will do our utmost to truly do it well.

Ik denk als boer, als landbouwer, om trots te zijn op hetgene dat we doen,

I think as a farmer, as an agriculturist, to be proud of what we do,

wil ik niet naar buiten komen van

I don't want to go outside of

hey gasten, wij proberen het hier goed te doen.

Hey guys, we are trying to do well here.

Wij zetten wel in op energie, zonnepanelen,

We are focused on energy, solar panels,

op die ecologische voetafdruk met onze breivoedering.

on that ecological footprint with our knitting nourishment.

Allee, we doen ons best daarin.

Come on, we'll do our best in that.

Wij kunnen maar de stappen nemen die voor ons financieel haalbaar zijn.

We can only take the steps that are financially feasible for us.

Ik denk dat er niet goed genoeg beseft wordt

I don't think it is fully realized.

wat dat landbouw in België wel betekent.

what agriculture in Belgium really means.

Zonder onze landbouw hebben we veel van het buitenland nodig.

Without our agriculture, we need a lot from abroad.

Heel veel.

Very much.

En net zoals bij alle boeren die we gesproken hebben,

And just like with all the farmers we have spoken to,

haalt Bram nog altijd veel voldoening uit zijn job.

Bram still finds a lot of fulfillment in his job.

Voor mij, een van de tofste dingen dat ik heb,

For me, one of the coolest things I have,

in mijn beroep, is dat ik tijd heb om te luisteren,

in my profession, I have time to listen,

niet alleen naar mijn varkens, maar ook naar podcasts.

Not only to my pigs, but also to podcasts.

Dus hetgeen dat ik hier nu aan het doen ben,

So what I am doing here now,

is eigenlijk hetgeen dat ik veel doe in mijn stal.

is actually what I do a lot in my stable.

Mijn woordjes in mijn oren steken en luisteren naar

Sticking my words in my ears and listening to

van wetenschap tot geschiedenis tot alles.

from science to history to everything.

Allee, al de dingen die mij interesseren.

Come on, all the things that interest me.

Dat was wel een van de worstelingen in het begin,

That was one of the struggles in the beginning.

toen ik in de landbouw terecht kwam.

when I got into agriculture.

Het is een eenzaam beroep.

It is a lonely profession.

Ik heb misschien wel het voordeel dat ik niet in de landbouw geboren ben.

I might have the advantage that I wasn't born into agriculture.

Dus mijn vriendengroep zijn vooral niet-landbouwers.

So my group of friends mostly consists of non-farmers.

En ik heb wel een goed vangnet.

And I have a good safety net.

Ik heb wel vrienden die ik kan oprekenen,

I do have friends I can count on.

die ik ook tijd voor probeer te maken.

that I also try to make time for.

Wat soms wel moeilijk is, maar nee.

What is sometimes difficult, but no.

En mijn broers ook. Ik heb nog twee broers.

And my brothers too. I have two more brothers.

Die zijn ook... Ja, dat zijn mijn beste vrienden bijna.

Those are also... Yeah, they are almost my best friends.

En zo blijft Bram optimistisch voor de toekomst.

And so Bram remains optimistic for the future.

Neem de crisis weg.

Remove the crisis.

En dan zijn er bijna alleen maar positieve dingen over.

And then there are almost only positive things about it.

Dus ik vrees dat het verhaal dat je nu vooral binnenkrijgt van mijn collega's

So I fear that the story you are currently mainly receiving from my colleagues

misschien rap negatief is,

maybe rap is negative,

doordat die crisis zodanig hard doorweegt op de mens.

because that crisis weighs so heavily on people.

Doordat de positieve gedachten gewoon weggeduwd worden

Because the positive thoughts are simply pushed away.

door degene die nu op ons afgekomen is de laatste jaren.

by those who have approached us in recent years.

Maar daarbuiten, nee.

But outside of that, no.

Allee, ik zeg het, kijk die rond jou.

Come on, I'm saying it, look at those around you.

Dat is mijn geluk.

That is my happiness.

En als ik tegen mijn vrienden die niet uit de landbouw komen aan het praten ben,

And when I am talking to my friends who are not from agriculture,

en wij zijn bezig over rijkdom, over verdienen en over gelijk wat,

and we are talking about wealth, about earning, and about anything else,

dan stel ik hen altijd de vraag van wat is rijkdom voor jullie?

Then I always ask them the question of what is wealth for you?

Is dat geld dat op je bank staat?

Is that money that is in your bank?

Of is dat hetgene dat je in het leven kan doen?

Or is that what you can do in life?

Als ik opsta en ik kijk door het raam,

When I get up and look through the window,

dan zie ik natuur, zie ik de beestjes rond mij,

then I see nature, I see the little creatures around me,

zie ik mijn vogels als mijn zwaluwen toekomen,

I see my birds as my swallows arrive,

zojuist voor de zomer.

just before the summer.

Dat is voor mij rijkdom.

That is wealth to me.

Mijn kindjes, dat ik elke dag zie,

My little children, whom I see every day,

dat ik elke morgen samen eet,

that I eat together every morning,

dat ik elke avond samen eet,

that I eat together every evening,

als ze mij nodig hebben dat ik er altijd kan zijn,

if they need me, I can always be there,

dat is voor mij rijkdom.

That is wealth to me.

En dan is de afweging tussen geld verdienen en rijkdom,

And then there is the balance between earning money and wealth,

dan geef ik toch meer de voorkeur van hetgene dat ik nu aan het doen ben.

Then I prefer what I am currently doing.

Dat wij weer mogen zeggen van,

That we may say again that,

hetgeen dat wij doen, doen we wel goed,

What we do, we do well.

en mogen we er echt wel trots op zijn.

and we can truly be proud of it.

En dat is denk ik het belangrijkste dat ik wilde vertellen.

And I think that is the most important thing I wanted to share.

Dit was de vierde en laatste aflevering van de podcast Blijven Boeren.

This was the fourth and final episode of the podcast Blijven Boeren.

Een podcast van de podcastplanet.

A podcast from the podcast planet.

In opdracht van de provincie West-Vlaanderen en Boeren op een Kruispunt.

On behalf of the province of West Flanders and Farmers at a Crossroads.

Met dank aan alle boeren die wilden getuigen voor deze podcast.

Thanks to all the farmers who were willing to testify for this podcast.

Een welgemeende merci.

A heartfelt thank you.

Heb je na het beluisteren van deze podcast nood aan een gesprek,

Do you feel the need for a conversation after listening to this podcast?

dan kan je altijd terecht op het gratis nummer 0800 99 138.

Then you can always contact the free number 0800 99 138.

Blijven Boeren

Stay Farming