#4 - Een onverwachte wending

Je bent druk aan het schrijven geweest.

You have been busy writing.

Ja, waarom schrijf ik als het maar door?

Yes, why do I write if it just keeps going?

Ik schrijf als het maar door, omdat ik het zo uit mijn lichaam kan krijgen, uit mijn hersens kan krijgen.

I write as it just keeps coming, because I can get it out of my body, out of my brain.

Max is sinds ons eerste gesprek begonnen aan een roman.

Max has started working on a novel since our first conversation.

En hij vraagt me of ik de eerste hoofdstukken wil lezen.

And he asks me if I want to read the first chapters.

Het verhaal gaat over één van de vier schilderijen die destijds verdwenen.

The story is about one of the four paintings that disappeared at that time.

Het schilderij waar Max inmiddels ieder detail van kan dromen.

The painting that Max can now dream of in every detail.

De jonge wijnbreker van de schilder Isa Koedijk.

The young wine maker of the painter Isa Koedijk.

Hoe zou het zijn als hij een lid van de familie was?

What would it be like if he were a family member?

In een zekere zin, als je een schilderij zo waardeert en bij je wilt houden, dan wordt het een deel van de familie.

In a certain sense, if you value a painting like that and want to keep it, it becomes part of the family.

Zijn hele leven lang is die jongen op dat schilderij voor Max meer aanwezig dan afwezig.

His whole life long, the boy in that painting is more present than absent for Max.

Als een familielid dat bij een bezoek maar niet naar huis wil.

Like a family member who just doesn't want to go home during a visit.

Zo schrijft hij het in zijn verhaal.

This is how he writes it in his story.

De roman is dan ook geïnspireerd op zijn eigen leven.

The novel is therefore inspired by his own life.

Alleen hebben alle personages een andere naam gekregen.

Only all the characters have been given different names.

En waar de werkelijke zoektocht naar de schilderijen voor Max vooral bestaat uit veel wachten en weinig resultaat,

And where the real search for the paintings for Max mainly consists of a lot of waiting and little result,

leest de roman eerder als een spannende detective.

Reads the novel more like an exciting detective story.

Ja, ik heb er een heel verhaal van uitgemaakt.

Yes, I made a whole story out of it.

Maar ik wilde laten uitzien hoe het schilderij naar onze familie terugkwam.

But I wanted to show how the painting returned to our family.

De historie af te maken.

To finish the story.

Het is de zoveelste versie van het verhaal van Max.

It's yet another version of Max's story.

Eindeloos veel boeken en artikelen heeft hij inmiddels over zijn zoektocht geschreven.

He has written countless books and articles about his quest.

Het is een echt raar gevoel om zo vaak na 70, 80 jaar of meer teruggetrokken te worden.

It is a really strange feeling to be pulled back so often after 70, 80 years or more.

Maar het is onvermijdelijk.

But it is inevitable.

Dit is de verdwenen collectie Hebner.

This is the missing Hebner collection.

Een podcast van het Nationaal Holocaust Museum en het Joodsmuseum.

A podcast from the National Holocaust Museum and the Jewish Museum.

En mijn naam is Marike de Veer.

And my name is Marike de Veer.

Dit is aflevering 4, een onverwachte wending.

This is episode 4, an unexpected twist.

Het heeft me even gezien hoeveel pagina's er zijn.

I just saw how many pages there are.

Oké, ik kijk, ik kijk.

Okay, I look, I look.

Oh boy.

Oh jongen.

Max is...

Max is...

Terwijl ik hem aan de lijn heb aan het graven in zijn privéarchief.

While I have him on the line digging into his private archive.

Ik heb hem namelijk gevraagd of hij me kan vertellen wat hij zoal ondernomen heeft om de schilderijen terug te vinden.

I asked him if he could tell me what he has done to find the paintings again.

Maar het antwoord blijkt nog niet zo eenvoudig.

But the answer turns out to be not so simple.

Je vraagt over een poging die letterlijk tien jaren lang, tientallen jaren, waar je ook kijkt, vind je iets.

You're asking about an attempt that literally lasted ten years, for decades, wherever you look, you find something.

Ja, dus je zegt eigenlijk er zijn honderden van dit soort brieven.

Yes, so you're actually saying there are hundreds of these kinds of letters.

Er is zoveel gebeurd.

So much has happened.

Er is zoveel gebeurd dat gewoon niet meer in een dossier bestaat.

So much has happened that simply no longer exists in a file.

Ja, ja, ik snap het.

Yes, yes, I understand.

Ik zie hoe Max het ene na het andere papier opdiept uit grote dossierkasten.

I see how Max pulls one paper after another out of the large filing cabinets.

Van die lage grijze bakken met lades waar tientallen gekleurde mapjes in hangen.

Of those low gray bins with drawers where dozens of colored folders are hanging.

Vol jaartallen, brieven, krabbels, tempels, foto's.

Full of years, letters, scribbles, temples, photos.

Ik heb ook, ja, dus hele archieven van...

I have also, yes, so whole archives of...

Brieven heen en weer, vooral de State of New York outfit.

Letters back and forth, especially the State of New York outfit.

Ik weet niet meer hoe ze heten.

I no longer remember what they are called.

Maar die zijn er een hele tijd mee bezig geweest.

But they have been working on that for a long time.

Ja, even kijken.

Yes, let me see.

Er zitten brieven tussenuit, Duitsland, uit Amerika, uit Nederland.

There are letters missing from Germany, from America, from the Netherlands.

Tientallen instanties zijn er al mee bezig geweest.

Dozens of institutions have already been working on it.

Stuk voor stuk bewijzen van een jarenlange zoektocht.

Piece by piece evidence of a years-long search.

Van brieven schrijven en wachten.

From writing letters and waiting.

Bellen en wachten.

Calling and waiting.

Tot er weer een afwijzing komt.

Until another rejection comes.

Nee, we hebben niets gevonden.

No, we haven't found anything.

Iedere stap die Max of zijn moeder zet, is vervolgens zorgvuldig afgedrukt en opgeslagen.

Every step that Max or his mother takes is then carefully printed and saved.

En nu vraagt Max zich af, wat moet er met zijn archief gebeuren in de toekomst?

And now Max is wondering, what should happen to his archive in the future?

Wie neemt de zoektocht van hem over?

Who will take over his search?

Mijn vrouw en ik zaten net samen te praten en we zeiden...

My wife and I were just talking together and we said...

We moeten niet te veel op nahouden.

We shouldn't hold back too much.

Want wat gaan de mensen doen?

Because what are people going to do?

Wat gaan ze ermee doen als wij eens sterven, al deze vuile paparazzen?

What are they going to do with it when we die, all these filthy paparazzi?

Maar ze gooien ze vermoedelijk weg.

But they probably throw them away.

Dus dan heb ik zoveel weggegeven als ik maar kon.

So I have given away as much as I could.

En toch heb ik een ander gehouden.

And yet I have kept another.

Het is een moeilijke zaak om te weten wat je wil houden en wat niet.

It's a difficult thing to know what you want to keep and what not.

Wanneer laat je los?

When do you let go?

En hoe lang ga je door?

And how long are you going to continue?

Als ik ons telefoongesprek beëindig, laat het beeld van dat...

When I end our phone conversation, the image of that...

archief, de brieven vol afwijzingen, me niet meer los.

archive, the letters full of rejections, no longer release me.

Zou er niet ergens één aanknoppingspunt te vinden zijn?

Wouldn't there be a connection point to be found somewhere?

Uit mijn gesprek met Rudi Eckart, die jarenlang onderzoek deed naar vermiste schilderijen,

From my conversation with Rudi Eckart, who conducted research for many years on missing paintings,

weet ik inmiddels dat de vermiste schilderijen van de familie Hebner...

I now know that the missing paintings of the Hebner family...

zomaar bij iemand thuis kunnen hangen en daarmee feitelijk onzichtbaar zijn.

Just hanging out at someone's place and therefore being essentially invisible.

Dat verandert pas als deze schilderijen op de markt komen.

That will only change when these paintings hit the market.

Bij bijvoorbeeld een veiling of via een kunsthandelaar.

For example, at an auction or through an art dealer.

Maar ja, en dan?

But yes, and then?

Wat gebeurt er vervolgens?

What happens next?

Om een beter beeld te krijgen van die kunstwereld en wat er precies gebeurt als zo'n vermiste schilderij opduikt,

To get a better understanding of that art world and what exactly happens when such a missing painting turns up,

besluit ik langs te gaan bij een kunsthandel die gespecialiseerd is in zeventiende-eeuwse schilderkunst.

I decide to visit an art dealer that specializes in seventeenth-century painting.

Heel mooi.

Very beautiful.

Ik denk het is de mooiste werkplek van het land.

I think it is the most beautiful workplace in the country.

Mijn naam is Emily den Tonkelaar, van kunsthandel Hoogsteder en Hoogsteden in Den Haag.

My name is Emily den Tonkelaar, from art dealership Hoogsteder and Hoogsteden in The Hague.

Zij weet alles over schilderijen van de oude meesters.

She knows everything about paintings by the old masters.

Als een museum een veilinghuis of een particuliere schilderij wil kopen of verkopen, komen ze al snel bij haar terecht.

If a museum wants to buy or sell a painting through an auction house or privately, they quickly end up with her.

Als iemand hier binnenstapt met een schilderij is het vaak de eerste vraag van diegene, wat heb ik en wat is dat waard?

When someone walks in here with a painting, it is often the first question from that person, what do I have and what is it worth?

Dan is het natuurlijk ook een vraag, hoe komt u eraan?

Then it is of course a question, how did you come by it?

En dan vertelt iemand hoe u eraan komt.

And then someone explains how you get there.

En vaak weten mensen het helemaal niet.

And often people don't know it at all.

Het is van mijn vader geweest en ik heb het geërfd en ik heb geen idee wat het is.

It belonged to my father, and I inherited it, and I have no idea what it is.

Als zo'n werk bij Emily belandt, probeert ze te achterhalen wat de herkomst is van het schilderij.

If such a work ends up with Emily, she tries to find out the origin of the painting.

Als je honderd schilderijen onderzoekt en dan heb ik het over schilderijen van zeer hoge kwaliteit,

If you examine a hundred paintings, and I am talking about paintings of very high quality,

dan ontdek je van het merendeel dat je helemaal niet weet waar die schilderijen in de periode 1933 tot 1945 geweest zijn.

Then you discover that for the majority, you have no idea where those paintings were between 1933 and 1945.

Je weet het gewoon niet.

You just don't know.

Maar een enkele keer komt ze eraf.

But once in a while she gets off.

En dan komt ze erachter dat een schilderij in deze periode is verhandeld.

And then she finds out that a painting was traded during this period.

Dan gaan alle alarmmellen af.

Then all the alarm bells go off.

Je zult dus weten, je gaat precies uitzoeken, kan ik erachter komen door wie het is verhandeld?

So you'll know, you're going to find out exactly, can I find out who it has been traded by?

En dan start er een onderzoek om te achterhalen of het al dan niet roofkunst is.

And then an investigation begins to determine whether it is looted art or not.

In vijftien jaar maakte ze dat tweemaal mee.

In fifteen years, she experienced that twice.

Beide keren kon het schilderij aan de oorspronkelijke eigenaren worden teruggegeven.

Both times, the painting could be returned to the original owners.

MUZIEK

MUSIC

Maar wie zou zoiets dus ook ooit nog eens kunnen gebeuren met de schilderijen van de Hebners?

But who could ever let something like that happen again with the paintings of the Hebners?

Ik pak de foto's van de schilderijen van de Hebners uit mijn tas.

I take the photos of the paintings by the Hebners out of my bag.

Ik ben benieuwd wat Emily's indruk is van de werken.

I am curious about Emily's impression of the works.

Of ze me misschien verder kan helpen in mijn zoektocht.

If she can perhaps help me further in my search.

En wat denk je als je deze werken ziet?

And what do you think when you see these works?

Nou, er gaan al meteen een heleboel radartjes in mijn hoofd werken.

Well, a whole bunch of gears are starting to turn in my head right away.

Nou, dan ga je meteen denken, hoe zou ik dat zelf aanpakken?

Well, then you immediately start thinking, how would I approach that myself?

Nou, als we dan beginnen bij de eerste.

Well, if we start with the first one.

De schilderij van Jan van der Heijden.

The painting by Jan van der Heijden.

Jan van der Heijden is een schilder uit de late zeventiende eeuw...

Jan van der Heijden is a painter from the late seventeenth century...

die fenomenaal mooie stadsvoorzichten heeft gemaakt.

that has created phenomenally beautiful city views.

Een hele beroemde schilder.

A very famous painter.

Als ik hier nu naar kijk, dan denk ik...

When I look at this now, I think...

die manier waarop de rimpeltjes in het water zijn geschilderd.

the way the ripples in the water are painted.

Hoe dat bootje daar ligt.

How that little boat is lying there.

Dat vrouwfiguurtje daar links, die zich naar die deur toe buigt.

That female figure over there on the left, bending towards that door.

De manier waarop het metselwerk geschilderd is.

The way the masonry has been painted.

Is dat wel Jan van der Heijden?

Is that really Jan van der Heijden?

MUZIEK

MUSIC

Ik had veel verwacht, maar deze zag ik even niet aankomen.

I had high expectations, but I didn't see this one coming.

Als je hiernaar kijkt en als ik zo kijk...

If you look at this and if I look like this...

dan denk ik, het kan ook een van zijn navolgers zijn.

Then I think it could also be one of his followers.

Misschien uit de achttiende eeuw.

Perhaps from the eighteenth century.

En dan kom je bij andere namen uit.

And then you end up with other names.

Dan zou je ook kunnen gaan kijken...

Then you could also go and take a look...

bij de leerlingen van Jan van der Heijden.

among the students of Jan van der Heijden.

De navolgers van Jan van der Heijden.

The followers of Jan van der Heijden.

De kopiësten van Jan van der Heijden.

The copies of Jan van der Heijden.

Misschien is het wel onder zo'n naam later de kunstgeschiedenis in gerold.

Perhaps it has indeed entered art history under such a name later on.

Maar zou dat kunnen dat het van naam veranderd is?

But could it be that it has changed its name?

Dat de originele naam van de schilder niet meer de schildersnaam is?

That the original name of the painter is no longer the painter's name?

Ja, als we gaan kijken naar wat er in deze periode...

Yes, when we look at what happened during this period...

waar je onderzoek nu naar doet, allemaal Rembrandt heette.

what you are currently researching, all named Rembrandt.

Wat daarvan nu nog Rembrandt heet, zijn er een heleboel minder.

What is now still called Rembrandt, there are a whole lot less of them.

Echt waar?

Really?

Ja, dat is echt waar.

Yes, that is really true.

Hoe kan dat?

How is that possible?

Door voortschrijdend inzicht van de kunsthistorici.

Due to advancing insights from art historians.

Men blijft onderzoek doen.

Research continues.

Er duiken nog steeds nieuwe schildersnamen op.

New painters' names are still emerging.

Dus er zijn gewoon een heleboel mensen...

So there are just a whole lot of people...

die ooit begin vorige eeuw een schilderij hebben gekocht.

who bought a painting at the beginning of the last century.

Gedacht hebben, dit is een Rembrandt, mooi.

To have thought, this is a Rembrandt, beautiful.

Dat misschien ook verkocht hebben voor veel geld.

That might have also been sold for a lot of money.

En wat misschien helemaal geen Rembrandt blijkt te zijn.

And what might turn out to be not a Rembrandt at all.

Ja, dat klopt.

Yes, that's correct.

Ik laat de woorden van Emilie op me inwerken.

I let Emilie's words sink in.

Max en Irene hebben jarenlang gezocht...

Max and Irene have searched for years...

met beperkte gegevens uit Alberts administratie.

with limited data from Albert's administration.

Zou het kunnen dat ze al die jaren op het verkeerde spoor zaten?

Could it be that they were on the wrong track all those years?

De moed zakt me in de schoenen.

My courage sinks in my shoes.

Als we er al niet op kunnen vertrouwen...

If we can't rely on it...

of de naam van de schilder klopt...

or the name of the painter is correct...

tja, dan wordt de zoektocht wel erg ingewikkeld.

Well, then the search becomes very complicated.

We bekijken uitgebreid de andere schilderijen van de Hebners.

We take an extensive look at the other paintings of the Hebners.

Emilie stelt ook voor haar collega erbij te halen.

Emilie also suggests bringing her colleague in.

Willem-Jan Hoogsteder, de eigenaar van de kunsthandel.

Willem-Jan Hoogsteder, the owner of the art dealership.

Hallo. Hoi, Willem-Jan Hoogsteder.

Hello. Hi, Willem-Jan Hoogsteder.

Ik wil even de schilderijen zien.

I want to see the paintings for a moment.

Heel graag, ja.

Very gladly, yes.

Het is een lange man in een mooi donkerblauw pak.

He is a tall man in a nice dark blue suit.

In zijn hand een bril.

In his hand a pair of glasses.

Hij laat zijn oog vallen op het marine gezicht van Herman Saftleven.

He sets his eyes on the marine face of Herman Saftleven.

Ja, Herman Saftleven, die een marine maakt.

Yes, Herman Saftleven, who creates a marine.

Ik ken van Herman Saftleven geen marines.

I am not aware of any marines by Herman Saftleven.

Dus dat kan helemaal niet.

So that's not possible at all.

Maar daar staat HSL.

But there stands HSL.

Het zou wel Hendrik Staats kunnen zijn, ook HS.

It could well be Hendrik Staats, also HS.

En als je naar het schilderij kijkt...

And when you look at the painting...

kan dat Mullier zijn, Porcellis zijn.

Can that be Mullier, Porcellis?

Het is het tweede schilderij waarvan de toeschrijving mogelijk niet klopt.

It is the second painting for which the attribution may not be correct.

Emilie en Willem-Jan plaatsen vraagtegen...

Emilie and Willem-Jan are asking questions...

bij alles waar Irene Max, maar nu dus ook ik, me aan vasthoudt.

in everything that Irene Max, but now also I, cling to.

En dan is er nog een complicerende factor.

And then there is another complicating factor.

Soms is een schilderij in stukken gesneden.

Sometimes a painting is cut into pieces.

Zijn er delen over geschilderd en ontbreken originele etiketjes...

There are parts that have been painted over and the original labels are missing...

omdat het schilderij een nieuw doek of nieuwe lijst heeft gekregen.

because the painting has received a new canvas or new frame.

Wanneer komen wij een schilderij tegen met een originele lijst?

When will we come across a painting with an original frame?

Ik denk één op duizend.

I think one in a thousand.

Ik denk misschien wel één op vijfduizend, één op tienduizend.

I think maybe one in five thousand, one in ten thousand.

Emilie pakt een schilderij van de muur en draait het om.

Emilie takes a painting off the wall and turns it over.

Zo ziet een schilderij eruit.

This is what a painting looks like.

Nieuwe lijst, nieuw spieraam, nieuw doek.

New list, new stretcher, new canvas.

Zo'n schilderij als dat van Hebner, die Jan van der Heijden...

Such a painting as that of Hebner, that Jan van der Heijden...

als dat in de jaren negentig geveld is...

if that was determined in the nineties...

dan heeft iemand gezegd...

then someone said...

het is geen Jan van der Heijden, het is een Nederlands stadsgezicht.

It is not a Jan van der Heijden, it is a Dutch cityscape.

Anoniem stadsgezicht.

Anonymous cityscape.

18e eeuw.

18th century.

Dan is het gekocht door iemand die dacht...

Then it was purchased by someone who thought...

dan moet er een nieuw doek omheen.

Then a new cloth needs to be wrapped around it.

Dan heb je geen enkel aanknopingspunt.

Then you have no point of reference at all.

Ook voor de huidige bezitter.

Also for the current holder.

Naar Hebner.

To Hebner.

Hoe onmogelijk de zoektocht ook leidt...

No matter how impossible the search may lead...

Emilie blijft verrassend optimistisch.

Emilie remains surprisingly optimistic.

Je hebt een foto.

You have a photo.

Je hebt een naam.

You have a name.

Je kan meer namen erbij bedenken.

You can come up with more names.

Dus je hebt aanknopingspunten.

So you have clues.

En dat is echt goud waard.

And that is really worth its weight in gold.

En daarmee denk ik toch dat je een vrij grote kans hebt.

And with that, I do think you have a fairly good chance.

Misschien jij niet, maar laat even in de eeuwigheid kijken.

Maybe not you, but let’s take a look in eternity.

Dan moeten ze toch ooit opduiken.

Then they must turn up eventually.

Mijn handen jeuken.

My hands are itching.

Met de informatie die Max heeft...

With the information that Max has...

en de nieuwe databases die er zijn...

and the new databases that exist...

bestaat er best een kans...

Is there really a chance...

dat er iets over de schilderij terug te vinden is.

that there is something to be found about the painting.

MUZIEK

MUSIC

Het is een fascinerende wereld...

It is a fascinating world...

die Emilie en Willem-Jan me deze middag voorschotelen.

that Emilie and Willem-Jan are serving me this afternoon.

Het recherchewerk, het vakmanschap...

The detective work, the craftsmanship...

de mogelijkheden, de ontdekkingen.

the possibilities, the discoveries.

Maar tegelijkertijd...

But at the same time...

voelt het dubbel.

it feels conflicting.

Juist doordat er meer is gedocumenteerd...

Precisely because more has been documented...

en er steeds meer...

and there are more and more...

kennis beschikbaar is...

knowledge is available...

worden de zoekmogelijkheden steeds groter.

the search options are becoming increasingly extensive.

Zo niet oneindig.

If not infinitely.

Alles wat ik tot nu toe weet...

Everything I know so far...

dat wat Irene zo zorgvuldig...

that which Irene so carefully...

heeft gedocumenteerd...

has documented...

staat opeens op losse schroeven.

is suddenly in a state of uncertainty.

Waar kan ik nog van op aan?

What can I still rely on?

GELACH

LAUGHTER

Ja, dit is een Harry Potter deurtje.

Yes, this is a Harry Potter door.

Zeg ik maar.

I'll just say.

Op advies van zowel Ilke als Emilie...

On the advice of both Ilke and Emilie...

heb ik een afspraak gemaakt met Peri Schier...

I have made an appointment with Peri Schier...

en Annelies Kool.

and Annelies Kool.

Zij werken voor de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed...

They work for the Dutch Cultural Heritage Agency...

en hebben ervaring in het zoeken in archieven...

and have experience in searching archives...

en willen me helpen.

and want to help me.

Ik bezoek ze in het National Archief in Den Haag...

I visit them at the National Archive in The Hague...

waar ze veel van hun onderzoek doen.

where they do a lot of their research.

Als je hier naar beneden loopt...

If you walk down here...

moet je oppassen.

You need to be careful.

GELACH

Laughter

Peri en Annelies hebben alle aangifte...

Peri and Annelies have made all the declarations...

gearchiveerd die er na de oorlog zijn gedaan.

archived that were done after the war.

Iedere dag...

Every day...

zoeken zij in dit archief...

are they looking in this archive...

naar een nieuw puzzelstukje over roofkunst.

to a new puzzle piece about looted art.

Maar jullie zijn dus een beetje...

But you are a bit...

de Sherlock en de Watson van het herkomstonderzoek?

the Sherlock and the Watson of provenance research?

Nou, weet ik niet wie Sherlock...

Well, I don't know who Sherlock...

en wie Watson is. GELACH

and who Watson is. LAUGHTER

Al twintig jaar...

For twenty years...

werken ze samen in de zoektocht...

are they working together in the search...

naar de oorlogsgeschiedenis van schilderijen.

to the war history of paintings.

En dat doen ze niet alleen in de archieven.

And they don't just do that in the archives.

Soms vinden ze zomaar wat...

Sometimes they just find something...

op TripAdvisor.

on TripAdvisor.

Omdat een ijverige toerist in een Russisch museum...

Because a diligent tourist in a Russian museum...

een afbeelding uploadt.

upload an image.

Iedere dag kan er weer nieuwe informatie...

Every day there can be new information...

opduiken.

to surface.

En dat maakt het moeilijk het werk los te laten.

And that makes it difficult to let go of the work.

Je hebt ook soms dan...

You also sometimes have then...

sluit het archief gewoon.

Just close the archive.

En dan weet je dat er nog iets ligt...

And then you know that there is still something there...

en dan wil je eigenlijk het liefst nog eventjes...

and then you actually just want to...

bekijken. Het zijn van die...

watching. They are those...

ik noem het dan maar weer het kiezelsteentje in je schoen.

I’ll just call it the pebble in your shoe again.

Sommige van die...

Some of those...

schilderijen zijn...

paintings are...

dat je denkt, ja, dat moet er ergens zijn.

that you think, yes, it must be somewhere.

Op een bepaald moment heb je...

At a certain point, you have...

ineens een helder moment en dan...

suddenly a clear moment and then...

vind je het gewoon.

Do you just find it?

We zijn in het depot...

We are in the depot...

om met ervaring van Perrie...

to have experience of Perrie...

en Annelies het dossier van de Hebners...

and Annelies the file of the Hebners...

nog een keer goed te bekijken.

to take another good look at it.

Het is de laatste. Hier.

It's the last one. Here.

Het is altijd de laatste.

It's always the last one.

Altijd. Altijd de laatste.

Always. Always the last one.

En even kijken.

And let's see.

Dit is dus wat er te vinden is onder de naam Hebner.

This is what can be found under the name Hebner.

Uit een bruine...

From a brown...

kartonnen doos haalt Annelies een blauwe map.

From a cardboard box, Annelies takes out a blue folder.

Wanneer ze hem openvoudt...

When she unfolds it...

zie ik een stapel documenten...

I see a pile of documents...

formele brieven, foto's en kaarten...

formal letters, photos, and cards...

vol handgeschreven teksten.

full handwritten texts.

Op de vergeelde papieren zien we...

On the yellowed papers we see...

de omschrijvingen die Irene destijds...

the descriptions that Irene at the time...

zo keurig heeft genoteerd.

so neatly noted.

Op basis van die gegevens...

Based on that data...

noemt Perrie en Annelies eerst onderzoek...

Perrie and Annelies first mention research...

in de database van het RKD.

in the database of the RKD.

De Rijksdienst voor Kunstdocumentatie...

The National Service for Art Documentation...

in Den Haag.

in The Hague.

Omdat we foto's van de verdwenen schilderijen...

Because we have photos of the missing paintings...

hebben, kunnen we heel gericht zoeken.

have, we can search very specifically.

In de database van de RKD...

In the database of the RKD...

kun je sinds kort met een visuele tool...

can you recently use a visual tool...

een image search doen.

perform an image search.

Oké, even kijken. Ik heb hier...

Okay, let's see. I have here...

Jan van der Heijden. Dit is een beetje een slecht...

Jan van der Heijden. This is a bit of a bad...

plaatje, maar het is...

picture, but it is...

zicht op een kasteel.

view of a castle.

We zien een aantal kaarten met erop...

We see a number of cards with on them...

de afbeelding van een kasteel.

the image of a castle.

Iedere kaart is een nieuw moment...

Every card is a new moment...

dat er iets over het schilderij is...

that there is something about the painting...

geregistreerd. Mogelijk...

registered. Possibly...

omdat iemand het RKD op de hoogte...

because someone informed the RKD...

heeft gesteld van wat hij of zij...

has stated about what he or she...

in bezit heeft. Omdat een archief...

in possession of. Because an archive...

is overgedragen aan de RKD...

has been transferred to the RKD...

of omdat de schilderij op de markt komt.

or because the painting is coming to market.

Het kan van alles zijn.

It could be anything.

In dit geval is dat...

In this case, that is...

bij de dienststeller Mühlmann terecht gekomen.

ended up with the service provider Mühlmann.

Later scroll ik...

Later I will scroll...

even verder. Bij een onbekende...

even further. In an unknown...

weten we dus niet...

so we don't know...

wie dat geweest is, maar blijkbaar...

who that has been, but apparently...

in de kunsthandel terecht gekomen.

ended up in the art trade.

Dat betekent dus dat hij in 1954...

That means that he in 1954...

al aanwezig nog...

already present still...

heeft de oorlog dus overleefd...

has survived the war then...

zullen we maar zeggen, dit kunstwerk.

let's just say, this artwork.

Het kan ook zijn dat het gebombardeerd is en verbrand is.

It could also be that it was bombed and burned down.

Maar deze dus niet.

But not this one.

Dit kunstwerk is dus nog ergens...

This artwork is still somewhere...

begrijp ik.

I understand.

En dan zien we... Kijk, hier zie je iets.

And then we see... Look, here you see something.

Johannes...

Johannes...

Hubert Prins.

Hubert Prince.

Daarop is hij te vinden.

There he can be found.

Dus hier hebben we hem.

So here we have him.

Wat Emilie voorspelde...

What Emilie predicted...

zie ik hier bevestigd.

I see this confirmed here.

De Jan van der Heijden is geen Jan van der Heijden.

The Jan van der Heijden is not a Jan van der Heijden.

Maar wordt toegeschreven aan...

But is attributed to...

een andere schilder. Johannes...

another painter. Johannes...

Hubert Prins.

Hubert Prins.

Perrie en Annelies checken het...

Perrie and Annelies are checking it...

voor de zekerheid nog één keer.

Just to be sure, one more time.

Dit is hem. Ja.

This is it. Yes.

Dat is dezelfde, hè? Dat is dezelfde.

That's the same one, right? That's the same one.

Dan hebben we dezelfde.

Then we have the same.

Oké, dan de andere schilderijen.

Okay, then the other paintings.

Eerst zoeken we op de Koedijk.

First, we search at the Koedijk.

Dan op de Pacheco.

Then on the Pacheco.

Helaas, beide geven...

Unfortunately, both give...

geen hits. Maar dan...

no hits. But then...

de laatste. Het marine...

the last. The navy...

gezicht van Saftleven.

face of Saftleven.

Ik ben wel benieuwd of hier wat uitkomt, trouwens.

I'm curious to see if something comes of this, by the way.

Ja.

Yes.

Eén plaatje. Oké.

One picture. Okay.

Hendrik Staat. Zo hadden we net...

Hendrik is standing. So we just had...

een ander. Saftleven.

another. Juice life.

Heel even kijken of het wel de juiste...

Just a moment to see if it's the right one...

is.

is.

Wat staat daar?

What is that?

Wat zit er nog? Dik.

What's left? Thick.

Kunsthandel Dik. Kijk.

Art dealer Dik. Look.

Als ik het goed zie...

If I see it correctly...

staat hier... Wacht even.

It says here... Wait a moment.

Het valt even...

It falls for a moment...

stil.

silent.

Het valt even...

It takes a moment...

stil.

still.

Ik zie Perry moeilijk kijken.

I see Perry looking confused.

Die naam heeft hij duidelijk eerder gehoord.

He has clearly heard that name before.

Het is altijd wel bij Dik...

It is always well with Dik...

dat je toch wel denkt van oei, even...

that you still think, oh dear, just a moment...

oppassen.

be careful.

Deze man, laat ik het zo zeggen...

This man, let me put it this way...

zijn handel en wandel tijdens de Tweede Wereldoorlog...

his activities and conduct during World War II...

waren niet helemaal zuiver.

were not entirely pure.

Laat ik het zo voorzichtig stellen.

Let me put it this way.

Dat kun je bij Jan Dik wel zeggen.

You can certainly say that about Jan Dik.

Ja, dit is toch wel...

Yes, this is indeed...

Ja, zeker.

Yes, certainly.

Jan Dik junior...

Jan Dik junior...

blijkt een van de Nederlandse kunsthandelaars...

turns out to be one of the Dutch art dealers...

te zijn die ervan wordt verdacht...

to be suspected of...

dat hij handelde met de naties.

that he acted with the nations.

En uit het document waar wij nu naar kijken...

And from the document we are looking at now...

lijkt het erop dat deze Dik...

it seems that this Dik...

dit schilderij van Saftleven...

this painting by Saftleven...

in handen heeft gehad.

has had in hand.

Maar het is onduidelijk wanneer.

But it is unclear when.

Na de oorlog startte...

After the war, it started...

direct een onderzoek naar Jan Dik junior.

Immediately conduct an investigation into Jan Dik junior.

In zijn huis worden...

In his house are...

12 dozen met 165...

12 dozen with 165...

glas negatief in beslag genomen.

glass negative confiscated.

Het zijn foto's van schilderijen...

They are photos of paintings...

die hij in de oorlog in bezit had.

that he possessed during the war.

En die foto's staan in een album...

And those photos are in an album...

waarvan Perry en Annelies een kopie hebben.

of which Perry and Annelies have a copy.

Dus...

So...

even kijken...

let's see...

Moeten we de D hebben?

Do we need the D?

We beginnen hier maar eventjes.

Let's just start here for a moment.

De D van Dik.

The D of Thick.

En daarvoor moeten we naar de andere kant...

And for that, we need to go to the other side...

van het archief.

from the archive.

Uit een kast halen ze een grote map.

They take a large folder out of a cabinet.

Nou, laten we daar eens doorheen bladeren.

Well, let's go through that.

Ja, plaatjes zijn altijd...

Yes, pictures are always...

fijn, hè?

Nice, isn't it?

Dit is een fotoalbum van Jan Dik.

This is a photo album of Jan Dik.

Even kijken.

Let's see.

Ik ga gewoon beginnen.

I am just going to start.

Even kijken, het is alfabetisch.

Let's see, it's alphabetical.

Begin met...

Start with...

Annelies bladert door de Dikke Ordner...

Annelies flips through the Thick Folder...

vol foto's.

full of photos.

Op iedere pagina staan afbeeldingen van zo'n...

On every page there are images of such a...

twee tot vier schilderijen.

two to four paintings.

Dus eigenlijk zoeken we op Saftleven...

So actually we are looking for Saftleven...

denk ik, hè?

I think so, right?

Zo stond hij in ieder geval toen.

So he was standing like that at least then.

Twee gezichten.

Two faces.

Dat moeten we wel uithalen, zou ik denken.

I would think we need to get that out.

Dit is hem niet, hè? Nee.

This is not him, is it? No.

Nee, nee, dat is hem niet.

No, no, that is not him.

Je hebt ook weleens dat je...

You sometimes have that you...

Nee. Het lijkt er wel op, zie je?

No. It does seem that way, don't you see?

Maar er staat een rots aan de verkeerde kant.

But there is a rock on the wrong side.

Nee. Ik zie wel veel plaatsen die...

No. I do see many places that...

op de werken lijken die...

on the works seem to be those...

Dat, dat, dat...

That, that, that...

Ik probeer ook steeds sneller te bladeren...

I am also trying to turn the pages faster...

maar daar gaat het eigenlijk...

but that's actually what it's about...

niet sneller van.

not faster than.

Geen zegezichten...

No triumphal faces...

geen zegezichten...

no victories...

Nou, het lijkt alsof hij er toch niet in zit.

Well, it seems like he’s not in it after all.

Zo het eind.

So it ends.

Zo vaak ook bij ons onderzoek...

So often in our research...

dat je toch ook weer...

that you also...

dat je het niet vindt.

that you don't think so.

We zijn er nog niet helemaal.

We are not quite there yet.

Bijna.

Almost.

Uit alsof het...

Looks like it...

Hé.

Hey.

Dat is die...

That is that...

Dat is die andere.

That is the other one.

Hé.

Hey.

Inderdaad.

Indeed.

Wat betekent dat?

What does that mean?

Wat betekent dat nou?

What does that mean?

In plaats van...

Instead of...

de saftleven die we zochten...

the life of leisure we were looking for...

vinden we een schilderij...

we find a painting...

met een kasteel...

with a castle...

met daarvoor een gracht met een bootje.

with a canal and a little boat in front of it.

En omdat ik het inmiddels...

And because I have...

zo vaak heb gezien...

so often have seen...

herken ik het direct.

I recognize it immediately.

Het is de Van der Heijden...

It is the Van der Heijden...

die geen echte Van der Heijden is.

who is not a real Van der Heijden.

De Van der Heijden die in 1954...

The Van der Heijden who in 1954...

opdook in een...

I surfaced in a...

Duitse kunsthandel.

German art trade.

Deze Jan Dick junior...

This Jan Dick junior...

had dus op een zeker moment...

so at a certain point...

beide schilderijen in handen.

both paintings in hand.

Zowel het werk van Saftleven...

Both the work of Saftleven...

als de zogenaamde Jan van der Heijden.

as the so-called Jan van der Heijden.

Twee van de vier vermiste kunstwerken...

Two of the four missing artworks...

die onder de ogen...

those under the eyes...

van Jan en Max...

from Jan and Max...

zijn geroofd in november 1941.

were robbed in November 1941.

Ik neem afscheid...

I say goodbye...

van Perry en Annelies.

from Perry and Annelies.

Ze stellen voor dat ik het volledige dossier...

They suggest that I complete the entire file...

van Jan Dick junior opvraag bij het archief.

from Jan Dick junior request at the archive.

Omdat het een strafdossier is...

Because it is a criminal file...

moet ik eerst op toestemming wachten.

I need to wait for permission first.

Ondertussen bel ik Max...

In the meantime, I’ll call Max...

om hem op de hoogte te brengen...

to inform him...

van wat ik gevonden heb.

from what I have found.

Dag Marike.

Hello Marike.

Zeg even wat.

Say something.

Hallo, test, test.

Hello, test, test.

Je hebt een koptelefoon.

You have headphones.

Ja, ik weet niet precies...

Yes, I don't know exactly...

waar het geluid vandaan komt.

where the sound comes from.

Maar zeg maar wat je op je hart zet.

But just say what's on your mind.

Aan de ene kant...

On the one hand...

ben ik razend enthousiast...

I am incredibly excited...

over wat ik heb ontdekt.

about what I have discovered.

Voor het eerst in jaren...

For the first time in years...

ben ik over water gekomen.

I have come over water.

Over de weg die de geroofde schilderijen...

About the road that the stolen paintings...

hebben afgelegd.

have completed.

Maar aan de andere kant...

But on the other hand...

zie ik er ook tegenop om Max te vertellen...

I also dread telling Max...

dat hij mogelijk jarenlang...

that he might have... for years

op de verkeerde namen heeft gezocht.

searched for the wrong names.

Kijk, dat is wel een interessant...

Look, that is indeed an interesting...

en onverwachte uitkomst.

and unexpected outcome.

Een twist.

A twist.

Ja, twist. Dat is een goed woord.

Yes, dispute. That is a good word.

Jonge, jonge.

Young, young.

Jij spant je werkelijk in.

You really put in a lot of effort.

En dat vind ik...

And I think that's...

aandoenend.

touching.

Buitengewoon aardig van je.

Extraordinarily kind of you.

Ja, het is jammer dat ik niks te weten ben gekomen...

Yes, it's a pity that I haven't found out anything...

over de koedijk natuurlijk.

over the cow dike of course.

Ja, maar kijk...

Yes, but look...

je moet niet aan het resultaat denken.

You shouldn't think about the result.

Je moet aan de inspanning denken.

You have to think about the effort.

En aan de toewijding...

And to the dedication...

die je aan je werk...

that you do at your job...

en wat het ermee te doen heeft...

and what it has to do with it...

geeft.

gives.

Je moet nooit denken aan...

You should never think about...

de uitkomst.

the outcome.

We hadden het er net van mogen...

We could have just talked about it...

over wanders.

about wonders.

En als je goed kijkt...

And if you look closely...

dan kan je overal wanders vinden.

Then you can find wands everywhere.

En dat is zo'n mooi inzicht.

And that is such a beautiful insight.

Want als je denkt...

Because if you think...

er zijn nare dingen...

there are unpleasant things...

die je alsmaar kan aanhalen.

that you can always refer to.

En waarom...

And why...

halen we de wanders niet aan?

Aren't we going to touch the walls?

Dat je me kan bellen.

That you can call me.

Ja, je kan gewoon 1, 2, 3...

Yes, you can just 1, 2, 3...

op knopjes drukken.

pressing buttons.

Dat is een wonder.

That is a miracle.

Het leven is wonderbaarlijk.

Life is marvelous.

En dat wij elkaar...

And that we...

zullen leren kennen.

will get to know.

En interesse met elkaar...

And interest in each other...

op nahouden.

to keep in mind.

Dat is buitengewoon.

That is extraordinary.

Dat is op zichzelf een wonder.

That is a miracle in itself.

Max is in jubelstemming.

Max is in a celebratory mood.

Maar ik vertel hem...

But I tell him...

nog niet over de mogelijke betrokkenheid...

not yet about the possible involvement...

van Jan Dick junior.

from Jan Dick junior.

Bij twee van de vermiste schilderijen.

Regarding two of the missing paintings.

Omdat ik het eerst zeker wil weten.

Because I want to be sure of it first.

Een paar dagen later...

A few days later...

krijg ik mail van het Nationaal Archief.

Will I receive an email from the National Archive?

Ik krijg toestemming...

I get permission...

om een grafdossier in te zien van Jan Dick junior.

to view a grave file of Jan Dick junior.

Het dossier bestaat...

The file exists...

uit stapels papier.

from piles of paper.

Getuigenissen, verhoren...

Testimonies, hearings...

beslagleggingen.

seizures.

In de stukken staat hoe Jan Dick junior...

In the documents, it states how Jan Dick junior...

geroofde schilderijen doorspeelde...

stolen paintings played through...

aan Duitse museumdirecteuren.

to German museum directors.

Of aan tussenpersonen.

Or to intermediaries.

Die werkten voor Göring of het Führermuseum in Linz.

They worked for Göring or the Führermuseum in Linz.

Na de oorlog...

After the war...

wordt Jan Dick gearresteerd.

Jan Dick is being arrested.

Maar als de politie hem aanhoudt...

But if the police arrest him...

weet hij te ontsnappen en via een vlucht...

does he manage to escape and via a flight...

zijn straf te ontlopen.

to avoid his punishment.

Nadat ik alle papieren heb doorgeplozen...

After I have sifted through all the papers...

ontmoet ik Ilke.

I meet Ilke.

Ik praat daar eerst bij over...

I'll discuss that first...

hoe ik bij Jan Dick ben uitgekomen.

how I ended up with Jan Dick.

Ja, dat is toch wel interessant.

Yes, that is quite interesting.

Want dan is toch mogelijk bij twee werken...

Because then it is possible with two works...

een link met Jan Dick junior.

a link with Jan Dick junior.

Maar twee is ook al heel wat.

But two is already quite something.

Ik vertel haar...

I tell her...

hoe uit het dossier blijkt...

how it appears from the file...

hoezeer de politie haar best heeft gedaan...

how much the police have done their best...

alle mensen te ondervragen die met hem hebben...

to interview all the people who have interacted with him...

samengewerkt.

collaborated.

Hoe ze op die manier iedere transactie...

How they manage every transaction that way...

proberen te reconstrueren.

trying to reconstruct.

Dat resulteert in lijsten...

That results in lists...

met namen van schilderijen...

with names of paintings...

die laten zien wanneer...

that show when...

aan wie en voor welk bedrag...

to whom and for what amount...

de schilderijen zijn verkocht.

The paintings have been sold.

Maar helaas...

But unfortunately...

zowel de Saftleven als de Van der Heijden...

both the Saftleven and the Van der Heijden...

zitten er niet tussen.

They are not among them.

Jan Dick heeft ook zoveel...

Jan Dick has so much...

verschillende compagnons gehad.

had various companions.

Ze hebben verschillende keren...

They have several times...

ook bij andere onderzoeken...

also in other studies...

dat je een foto ziet in dat album...

that you see a photo in that album...

en je denkt ik heb een lied...

and you think I have a song...

en vervolgens geen idee...

and then no idea...

wat het nou eigenlijk betekent.

what it actually means.

Geen idee.

No idea.

Ik had zelf...

I had myself...

als je dat archief aan het lezen bent...

if you are reading that archive...

dan begin je er bijna in te geloven...

then you almost start to believe it...

dat hij er iets mee te maken heeft gehad.

that he had something to do with it.

Misschien wil je het ook heel graag geloven...

Maybe you really want to believe it...

dat hij er iets mee te maken heeft gehad.

that he had something to do with it.

Want dan hoef je niet weg te gaan...

Because then you don't have to leave...

met een open eindje.

with an open ending.

Ik lees over vrachtwagens...

I am reading about trucks...

die Jan Dick naar Parijs liet rijden.

that Jan had Dick driven to Paris.

Ik zie...

I see...

transacties naar Duitsland.

transactions to Germany.

Je weet niet eens...

You don't even know...

of er nog vermiste werken...

if there are still missing works...

in Duitsland zijn.

to be in Germany.

Oostenrijk misschien.

Perhaps Austria.

Nederland.

Netherlands.

Je weet heel veel niet.

You don't know a lot.

En zo is het toch wel...

And so it is after all...

heel vaak met herkomstonderzoek.

very often with origin research.

Het is geweldig wanneer je...

It's amazing when you...

een spoor vindt.

find a trace.

Maar heel vaak moet je berust in het feit...

But very often you have to resign yourself to the fact...

dat al die dossiers die je doorwerkt...

that all those files you're going through...

toch niet tot het uiteindelijke...

still not to the ultimate...

antwoord leiden.

answer leading.

Ik realiseer me...

I realize...

dat hoe meer mogelijkheden er zijn...

that the more possibilities there are...

hoe langer je ook door kan gaan met zoeken.

the longer you can keep searching.

Hoe verder je kan gaan.

How far you can go.

En tot dat besef...

And to that realization...

is ook Max gekomen.

Max has also come.

Als ik een paar weken later spreek.

If I speak a few weeks later.

We hebben hier gezorgd en daar gezorgd.

We took care of things here and there.

Er zijn allerlei instanties...

There are all kinds of agencies...

over heel Europa.

across all of Europe.

En...

And...

nu weer een nieuwe instantie in Nederland...

now again a new agency in the Netherlands...

die net verleden jaar...

that just last year...

laat eigenlijk verleden jaar...

actually last year...

op steltenis gekomen.

on stilts.

En...

And...

ja.

yes.

Aan de ene kant is dat goed.

On the one hand, that is good.

Aan de andere kant...

On the other hand...

is dat werkelijk nodig?

Is that really necessary?

Al kunnen we eens een streepje eronder zetten...

Even if we can draw a line under it...

en dan is dat genoeg.

and then that is enough.

Door onze gesprekken komt de vraag steeds terug.

The question keeps coming up in our conversations.

Hoe gaat deze zoektocht verder?

How does this search continue?

Komt er ooit een einde aan?

Will there ever be an end to it?

Ik denk vaak...

I often think...

waarom denken we zoveel terug?

Why do we think back so much?

En toch komt het altijd weer naar voren.

And yet it always comes to the surface again.

Want...

Because...

als je eenmaal zo...

if you are once so...

een tijd van je leven doorgebracht hebt...

you spent a time of your life...

als iemand...

if someone...

in je handen gedoken en vervolgd was...

dove into your hands and continued was...

dan blijft het je vervolgen.

then it will continue to pursue you.

En dan...

And then...

je kan best...

you can best...

zonder dat het volstooit is...

without it being complete...

om...

to...

een eind aan te maken.

put an end to it.

En zo het je omheen.

And so it goes around you.

En een lusje.

And a loop.

En wat?

And what?

En een lusje.

And a loop.

Kan je dat zeggen?

Can you say that?

Een lusje?

A loop?

Een strik om...

A bow around...

een lusje eromheen?

a loop around it?

Dat bedoel je?

Is that what you mean?

Of dat helemaal gaat...

Whether that's going to happen at all...

dat weet je niet.

you don't know that.

Want...

Because...

wat er eenmaal...

what once...

in je hersen zit...

in your brain there is...

kan er niet uitgeperst worden.

cannot be squeezed out.

Ook niet zo makkelijk.

Not so easy either.

Ik weet niet hoe...

I don't know how...

ik van dit...

I of this...

verleden wegkom.

past escape.

Het is vermoeiend.

It is exhausting.

Ik voel aan alles...

I feel it in everything...

dat Max zich er langzaam bij neerlegt...

that Max is slowly coming to terms with it...

dat hij de schilderijen niet meer terug gaat zien.

that he will not see the paintings again.

En ik vraag me af...

And I wonder...

of mijn eigen bescheiden poging...

or my own modest attempt...

mee te zoeken...

to search along...

eigenlijk wel iets heeft opgeleverd.

actually has yielded something.

Of heeft het juist meer losgemaakt?

Or has it actually stirred up more?

Jij zou mijn kleintje kunnen zijn.

You could be my little one.

En ik zou zeggen...

And I would say...

als ik jou zou aankijken...

if I were to look at you...

hier zit jij...

here you are...

op een vrije zondag...

on a free Sunday...

met mij over deze zaak te praten.

to talk to me about this matter.

Omdat je hier een vrije zondag...

Because you have a free Sunday here...

voorover hebt.

leaning forward.

En ook je eigen hart...

And also your own heart...

erin verdiept.

immersed in it.

En dat...

And that...

doet mij natuurlijk...

makes me of course...

een hele hoop.

a whole lot.

Het is niet dat ik alleen met deze...

It's not that I'm only dealing with this...

gedachten zit.

thoughts sit.

En dat het niet alleen gekheid is...

And that it's not just crazy...

om zo voor het verleden te denken.

to think about the past in this way.

Maar dat het misschien nut heeft...

But that it might be useful...

voor de dag van heden.

for the present day.

Voor de mensen die...

For the people who...

nu leven.

now live.

En misschien een beter leven kunnen opbouwen.

And maybe build a better life.

Door wat wij hen vertellen.

Through what we tell them.

En tonen.

And show.

En dus doen we precies dat.

And so we do exactly that.

We praten door...

We keep talking...

over het verleden.

about the past.

Leggen het vast.

Record it.

In podcasts, in boeken, films, in musea.

In podcasts, in books, films, in museums.

We maken er verhalen van...

We turn them into stories...

om nare herinneringen te verzachten.

to soften unpleasant memories.

Om logica aan te brengen...

To bring in logic...

in onlogische gebeurtenissen.

in illogical events.

En Max vertelt me...

And Max tells me...

dat hij door deze zoektocht tot een nieuw inzicht...

that through this search he has gained a new insight...

is gekomen. Hij is het opgeschreven.

has come. He has written it down.

En leest het me voor.

And read it to me.

Nu denk ik...

Now I think...

ik kan alles wat ik...

I can do everything that I...

zit kwijtraken.

losing it.

Want alles kan vervangen worden.

Because everything can be replaced.

Maar het zijn...

But they are...

mensen die niet vervangen...

people who cannot be replaced...

kunnen worden.

can be.

Dan ben ik mensen meer gaan...

Then I started to get to know people more...

waarderen dan dingen.

valuing things.

Toen ik dat eenmaal...

When I finally...

had, kon ik stappen met treuren...

had, I could take steps with mourning...

over verloren...

about losing...

bezittingen.

possessions.

Want het is gewoon maar een plaatje.

Because it's just a picture.

Het is een plaatje.

It's a picture.

Het is geen mens. Het heeft geen gevoel.

It is not a human. It has no feelings.

En toch stellen mensen...

And yet people...

de waarde op om...

the value on...

de wereld zo te bekijken als een ander...

to view the world as another...

het gezien heeft.

has seen it.

En dat zei mijn vader in zijn rondleidingen.

And that's what my father said in his tours.

Wat doe ik?

What am I doing?

Ik laat mensen beter zien.

I show people better.

MUZIEK

MUSIC

Ik kan zien dat ik nu...

I can see that I am now...

moe word en niet meer goed...

tired and not well anymore...

denken, spreuken kan.

Think, sayings can.

Nou heb je ook vrienden...

Well, now you also have friends...

in Florida.

in Florida.

Als ze dat niet...

If they don't...

gedaan hadden...

had done...

dan had ik één vriendin minder...

then I would have one friend less...

en jij had één vriend minder.

and you had one less friend.

Dus als iemand je vraagt...

So if someone asks you...

wat heb je eraan?

What do you gain from it?

Dan kan je zeggen, ik heb een vriend aan...

Then you can say, I have a friend at...

Max Amigai.

Max Amigai.

MUZIEK

MUSIC

Je luisterde naar de laatste aflevering...

You listened to the latest episode...

van de verdwenen collectie Hebner.

from the vanished collection Hebner.

Een podcast van het...

A podcast from the...

Helena Holocaust Museum...

Helena Holocaust Museum...

en het Joodsmuseum.

and the Jewish Museum.

In samenwerking met het expertisecentrum...

In collaboration with the expertise center...

Restitutie van het NIOT.

Refund of the NIOT.

En ik ben Marieke de Veer.

And I am Marieke de Veer.

MUZIEK

MUSIC