Deel 3
Stijn Fens & Christian van der Heijden
Het Geheim van Rome
Deel 3
Welkom luisteraars bij de derde aflevering van de podcast Het Geheim van Rome.
Welcome listeners to the third episode of the podcast The Secret of Rome.
Ik ben Christian van der Heijden.
I am Christian van der Heijden.
En ik ben Stijn Fens.
And I am Stijn Fens.
Om met Gerrit Mark te spreken, waar waren we ook alweer gebleven?
To speak with Gerrit Mark, where did we leave off again?
Waar waren we ook weer gebleven?
Where had we left off again?
We liepen op de Viadell Corso richting Piazza Venezia.
We walked on the Viadell Corso towards Piazza Venezia.
We hadden ons vergapen aan die schitterende zuil van Marcus Aurelius.
We had marveled at that magnificent column of Marcus Aurelius.
En nu lopen we door richting dat grote witte monument, het Vittoriano.
And now we walk towards that large white monument, the Vittoriano.
Dat is ons beloofde land, zal ik maar zeggen.
That is our promised land, I suppose.
En we komen nu, en het is voor u als u daar loopt nu, aan uw linkerhand, op Piazza San Marcello.
And we are now arriving, and it is for you as you walk there now, on your left hand, at Piazza San Marcello.
Daar is de genetische namige kerk, die heet San Marcello, of voluit San Marcello al Corso.
There is the genetic named church, called San Marcello, or in full San Marcello al Corso.
En die San Marcello, dat is...
And that San Marcello, that is...
Een paus, een heilige paus, Marcellus.
A pope, a holy pope, Marcellus.
De marteldood gestorven, zo heet het, begin vierde eeuw.
Died a martyr's death, so it is said, early fourth century.
Ja, dat is een beetje een raar verhaal, eigenlijk, die Marcellus.
Yes, that's a bit of a strange story, actually, that Marcellus.
Want er gaat een verhaal dat hij eigenlijk zich uitermate onverzoendelijk toonde tegenover de duizenden christenen in die tijd,
Because there is a story that he actually showed himself to be utterly irreconcilable towards the thousands of Christians of that time,
die uit zelfbehoud voor de Romeinse goden hadden gekozen.
those who had chosen out of self-preservation for the Roman gods.
Ja, de, zo heet de lapsi.
Yes, that's what the lapsi is called.
De lapsi, ja.
The lapsi, yes.
De gevallenen.
The fallen.
Afvalleren.
Falling away.
En dat werd ruzie.
And that led to an argument.
En er waren zelfs vechtpartijen.
And there were even fights.
En Marcellus werd uit de stad verbannen en stierf kort daarna.
And Marcellus was banished from the city and died shortly thereafter.
Nou, dat is toch, ja, eigenlijk wel een beetje treurig.
Well, that's actually a bit sad.
Dus wat gebeurt er dan vaak?
So what often happens then?
Dan in een verzoenende stemming gaat men aan zo'n leven, aan zo'n heilige leven, prutsen.
Then in a conciliatory mood, one starts to meddle with such a life, with such a holy life.
Dus wat werd toen het verhaal?
So what became of the story then?
Op de plek waar die kerk nu staat en waar u wellicht nu staat,
At the place where that church now stands and where you might be standing now,
daar zou deze Marcellus in de paardenstallen van het poststation hebben gewerkt.
This Marcellus would have worked in the horse stables of the post station.
Gewoon een martelaar.
Just a martyr.
Gewoon dwangarbeid.
Just forced labor.
Omdat het een christen was.
Because he was a Christian.
En het huiskerkje in de buurt waar hij dan, ik denk klandestien, zijn missen opdroeg,
And the little church in the neighborhood where he would then, I think clandestinely, celebrate his masses,
dat kreeg zijn naam.
that got its name.
Nou, dat is prachtig natuurlijk.
Well, that is beautiful of course.
Dus waren daar ook paardenstallen?
So were there also stables for horses?
Nou ja, dat weet, dat vermoedt men.
Well, yes, one knows, one suspects that.
Althans, nou ja, boven het altaar zweeft hij dan nu boven de wolken.
Well, I mean, above the altar he is now floating above the clouds.
Of door de wolken.
Or through the clouds.
En in de altaarttafel, als u direct naar binnen gaat, onder de altaarttafel,
And in the altar table, if you go straight in, under the altar table,
rust zijn gebeend.
his bones are at rest.
Dus dat is even het officiële verhaaltje.
So that's just the official story.
Over de heilige Marcellus.
About Saint Marcellus.
Dat is even het officiële verhaaltje over de heilige Marcellus San Marcello.
That is the official story about Saint Marcellus San Marcello.
Nou, die kerk, ik zal heel eerlijk zijn, beste Christian.
Well, that church, I will be very honest, dear Christian.
Daar ben ik, denk ik, jarenlang voorbij gelopen.
There I have walked past, I think, for years.
Stiep veel.
Stiep a lot.
Er zijn zoveel kerken in Rome.
There are so many churches in Rome.
En ik moest, denk ik, naar de Zara of naar een andere kledingzaak.
And I think I had to go to Zara or another clothing store.
En had geen zin die kerk binnen te gaan.
And didn't feel like going inside that church.
Ik schaam me er nu voor.
I am now ashamed of it.
Maar ik kan het wel begrijpen.
But I can understand it.
Want eerlijk gezegd, ik hou helemaal niet van de Via del Corso.
To be honest, I don't like the Via del Corso at all.
Ik vind het veel te druk.
I find it way too crowded.
Met al die kutbrommers.
With all those fucking scooters.
Nou ja, je moet ook oppassen.
Well, you have to be careful too.
Want als ik me niet vergis, is een collega van ons daar ooit aangereden door een brommer.
Because if I'm not mistaken, a colleague of ours was once hit by a moped there.
Ja, dat is daar gebeurd.
Yes, that happened there.
Dat is daar gebeurd.
That happened there.
God hebben zijn ziel.
God have his soul.
Heint en Kortenaar.
Heint and Kortenaar.
Prachtige stem.
Beautiful voice.
Heint en Kortenaar.
Heint and Kortenaar.
Ik deed altijd commentaar bij Urbi et Orbi.
I always provided commentary for Urbi et Orbi.
Maar goed, dat tezijde.
But well, that aside.
We gaan even die San Marcello toch maar binnen.
Let's just go inside that San Marcello.
Die kerk is eigenlijk om twee redenen bezoeken waard.
That church is actually worth visiting for two reasons.
Minstens.
At least.
Ik zie dat er trouwens geen water is.
I see that there is no water, by the way.
In het wijnwatervat zit.
In the wine water barrel is.
Dat klopt.
That's correct.
Dat hebben ze eruit gehaald vanwege corona.
They removed that because of corona.
Misschien dat nu de versoepelingen weer ook in Italië er komen.
Perhaps the easing of restrictions will also happen in Italy now.
Dat het weer terugkomt.
That it comes back again.
Ik vind dat altijd een fijn gebaar.
I always find that a nice gesture.
Namelijk even binnenkomen, even kruisjes slaan.
Namely, just come in briefly and make a few crosses.
Twee dingen.
Two things.
Dat is allereerst.
That is first of all.
Meteen als je daar binnenkomt, die kerk.
As soon as you walk in there, that church.
Aan de linkerkant.
On the left side.
Daar is een heel beroemd en bijzonder grafmonument.
There is a very famous and special tomb monument.
Van de hand van San Sovino.
By the hand of San Sovino.
Om de renaissance.
About the Renaissance.
Architect, beeldhouwer.
Architect, sculptor.
En dat is het grafmonument van een kardinaal.
And that is the tomb monument of a cardinal.
Giovanni Michiel.
Giovanni Michiel.
Je schrijft Michiel, maar je zegt denk ik Michiel.
You write Michiel, but I think you say Michiel.
Hij stierf in de Engelenburg in 1503.
He died in the Engelenburg in 1503.
Twee dagen nadat hij in opdracht van Cesare Borgia.
Two days after he was commissioned by Cesare Borgia.
De zoon van Paus Alexander VI.
The son of Pope Alexander VI.
Beruchte man.
Notorious man.
Was vergiftigd.
Was poisoned.
Dus hij kreeg wel een mooi graf.
So he did get a nice grave.
Maar tevens herdenkt dit epitaaf.
But this epitaph also commemorates.
Mooi woord, epitaaf.
Beautiful word, epitaph.
Zijn neef Orso Michiel.
His cousin Orso Michiel.
Die in 1511, dus acht jaar later, stierf.
He died in 1511, so eight years later.
En waarom is dat nou zo bijzonder?
And why is that so special?
Dat grafmonument.
That tomb monument.
Want kijk maar goed.
Because just take a good look.
Als u daar staat nu.
If you are standing there now.
Hij is uitgebeeld op zijn doodsbest.
He is depicted at his best in death.
Hij is uitgebeeld op zijn doodsbed.
He is depicted on his deathbed.
En eronder zijn doodsbed vind je een menigte boeken.
And beneath his deathbed, you will find a multitude of books.
Zie je een menigte boeken.
You see a crowd of books.
Dat is natuurlijk het ideale graf.
That is of course the ideal grave.
Begraven worden op boeken.
To be buried in books.
Een bibliofiel graf.
A bibliophile grave.
Ja.
Yes.
En waarom is dat nou?
And why is that?
Deze Orso Michiel schonk na zijn dood 730 handschriften aan San Marcello.
This Orso Michiel donated 730 manuscripts to San Marcello after his death.
Aan het klooster van San Marcello.
At the monastery of San Marcello.
Het is een klooster van de orde van Servieten.
It is a monastery of the Order of Servites.
De oude orde.
The old order.
Maar goed.
But alright.
Dat over dat grafmonument.
That about that gravestone.
Maar eigenlijk is toch het grootste pronkstuk van deze kerk.
But actually, the greatest centerpiece of this church is.
Dat bijzondere kruis dat hier hangt.
That special cross that hangs here.
Crucifix.
Crucifix.
En dan moet je voor.
And then you have to go ahead.
Naar het altaar.
To the altar.
Richting het altaar.
Towards the altar.
Aan de rechterkant.
On the right side.
Je kunt het niet missen.
You can't miss it.
Er staan altijd mensen voor.
There are always people in front.
Er worden kaartjes gepakt.
Tickets are being grabbed.
Er worden misschien ook wel kaartjes gebrand.
There may also be tickets burned.
Dat kruis dateert van eind 14e eeuw.
That cross dates from the late 14th century.
Populiere kruis.
Popular cross.
En dat kennen we dat kruis Christian.
And we know that cross, Christian.
Ja zeker.
Yes, certainly.
Dat kennen we dat kruis.
We know that cross.
Want eigenlijk in het midden van de eerste golf van de coronacrisis.
Because actually in the middle of the first wave of the corona crisis.
Toen kwam dat kruis volop in het nieuws.
Then that cross came into the news prominently.
Want wat gebeurde er?
Because what happened?
De heilige vader de paus.
The Holy Father the Pope.
Moet je je voorstellen.
You should imagine.
De hele stad was in lockdown.
The entire city was in lockdown.
Je mocht de stad niet uit.
You were not allowed to leave the city.
Tenzij je je kon legitimeren.
Unless you could identify yourself.
Of dat je een bepaalde volmacht had.
Or that you had a specific power of attorney.
Je moest naar de dokter of zo.
You had to go to the doctor or something.
Of dat je een hond aan het uit laten was.
Or that you were walking a dog.
Met andere woorden de Via del Corso.
In other words, the Via del Corso.
Normaal ontzettend druk.
Normally incredibly busy.
Met brommers en vreselijk verkeer.
With scooters and terrible traffic.
Heel veel Italiaan op straat.
A lot of Italians on the street.
Dat is ook al zoiets.
That's also something.
En helemaal geen toeristen.
And absolutely no tourists.
Dat is ook heel fijn.
That is also very nice.
En in een keer zien we daar de paus lopen.
And suddenly we see the pope walking there.
Met wat beveiliging eromheen.
With some security around it.
In een lege Via del Corso.
In an empty Via del Corso.
En waarom liep hij nu juist daar?
And why was he walking there just now?
Hij ging namelijk op bezoek in de San Marcello.
He went to visit in the San Marcello.
Want hij ging het kruis vereren.
Because he was going to venerate the cross.
Dat daar al heel lang hangt.
That has been hanging there for a very long time.
Het is een miraculeus kruisbeeld.
It is a miraculous crucifix.
Het is een kruisbeeld.
It is a crucifix.
Dat in 1522 in een processie werd gedragen.
That was carried in a procession in 1522.
Ter bezwering van de zwarte dood.
To ward off the black death.
Die zou dan in de eeuwige stad hebben huisgehouden.
That would have taken place in the eternal city.
Het was de zomer van 1522.
It was the summer of 1522.
En er worden tal van wonderen aan dat kruisbeeld toegeschreven.
And countless miracles are attributed to that crucifix.
In 1519 zou dit cultusobject zelfs een felle brand hebben overleefd.
In 1519, this cult object is said to have survived a fierce fire.
22 mei 1519 wordt de San Marcello in de as gelegd door een brand.
On May 22, 1519, the San Marcello was reduced to ashes by a fire.
Alles brandt af.
Everything is burning down.
Er is niks meer over.
There is nothing left.
Maar het enige dat overleeft is dat miraculeuze 14e eeuwse kruisbeeld.
But the only thing that survives is that miraculous 14th-century crucifix.
Dit kruisbeeld wordt als het ware ook als een soort totem of een fetisj door deze paus naar voren gehaald.
This crucifix is, as it were, presented by this pope as a kind of totem or fetish.
Iedereen vindt het allemaal prachtig.
Everyone thinks it's all wonderful.
En toch vind ik het een vorm van gek bijgeloof.
And yet I find it a form of crazy superstition.
De paus staat altijd.
The pope is always standing.
Dat is allemaal devotie.
That is all devotion.
Belangrijk volksdevotie.
Important popular devotion.
Waarom nu juist dat kruisbeeld?
Why exactly that crucifix?
Alsof dat een soort kracht heeft.
As if it has a kind of power.
Prachtig hoor.
Beautiful, isn't it?
De Romeinen vinden het allemaal heel mooi.
The Romans find it all very beautiful.
De wereld vindt het ook heel mooi.
The world also finds it very beautiful.
Maar ik kan dat aan bijvoorbeeld protestantse reizigers niet verkopen.
But I can't sell that to, for example, Protestant travelers.
Ik vind het wel mooi.
I think it's quite beautiful.
Het heeft trouwens ook helemaal niets geholpen.
It actually hasn't helped at all.
Want dat virus raasde door.
Because that virus was raging through.
Dat weet je niet.
You don't know that.
Want dat had allemaal nog veel erger kunnen aflopen.
Because it could have all ended much worse.
Ik vind het wel mooi.
I think it's nice.
Kijk dat kruis is ook...
Look that cross is also...
Het is ook mooi.
It is also beautiful.
Maar de vraag is of het wel behoort tot het weldenkende deel van de mensheid.
But the question is whether it belongs to the thinking part of humanity.
Je vindt het afgoderij.
You consider it idolatry.
Zo ver wil ik ook niet gaan.
I don't want to go that far either.
Maar het is wel een vorm van bijgeloof.
But it is a form of superstition.
Vind ik.
I think so.
Maar als je nou weet dat dat kruis daar al zo lang hangt.
But if you know that cross has been hanging there for so long.
Dat kruis?
That cross?
Nee.
No.
Als je nou weet dat dat kruis daar al zo lang hangt.
If you know that cross has been hanging there for so long.
En dat het sinds mensheugenis elk heilig jaar door de buurten van Rome werd gedragen.
And that it has been carried through the neighborhoods of Rome every holy year since time immemorial.
Sterker nog.
In fact.
Als jij daar zou zijn in die San Marcello.
If you were there in that San Marcello.
Je zou die kapel binnen gaan.
You would go inside that chapel.
En je zou dat kruis omdraaien.
And you would turn that cross upside down.
Dan vind je op de achterkant alle pauzen onder wiens pontificat er een heilig jaar heeft plaatsgevonden.
Then you will find on the back all the popes under whose pontificate a holy year has taken place.
En dat vind ik wel mooi.
And I find that quite beautiful.
Dat het dus ook door Franciscus tevoorschijn is gegaan.
That it has also come forth through Francis.
Is schitterend.
Is splendid.
Godzienst historisch als fenomeen is het prachtig.
Religious history as a phenomenon is beautiful.
Maar er zijn nog andere aspecten van dit verschijnsel.
But there are other aspects of this phenomenon.
Ja.
Yes.
Maar als ik dan nog even iets mag zeggen.
But if I may say something for a moment.
Dus als u er weer uitgaat.
So when you go out again.
Wilt u dan mijn plezier doen?
Would you do me a favor?
Zelf durf ik het niet.
I don't dare to do it myself.
En naar de kosten vragen.
And to ask about the costs.
En aan de kosten kan vragen.
And can ask about the costs.
Om die vreselijke kitsch muziek die je altijd in deze kerk hoort.
About that terrible kitsch music you always hear in this church.
Een soort Mantovani.
A kind of Mantovani.
Een soort kruising van Mantovani en Gregoriaans.
A sort of hybrid between Mantovani and Gregorian.
Of die uit mag.
Or that is allowed.
Wilt u dat alsjeblieft doen voor mij?
Would you please do that for me?
Dank.
Thank you.
We lopen door.
We keep walking.
MUZIEK
MUSIC
Nou, we lopen door.
Well, we're moving on.
Blijf toch maar even aan de linkerkant.
Just stay on the left side for a while.
Oversteek is hier een hachelijke zaak.
Crossing here is a perilous affair.
Mits je een...
Unless you have a...
Hoe zeg je dat?
How do you say that?
Hoe je een goed gebedsleven hebt.
How to have a good prayer life.
We lopen door.
We keep walking.
En zien dan eigenlijk meteen schuin aan de overkant.
And then actually see immediately diagonally across.
Twee dingen.
Two things.
Aan de rechterkant is dat een bijzondere fontein.
On the right side, there is a special fountain.
Je ziet eigenlijk een kruier.
You actually see a porter.
Met een waterkruik.
With a hot water bottle.
Het is de Fontana del Facchino.
It is the Fontana del Facchino.
Facchino is kruier.
Facchino is a porter.
Je ziet een kruier dus.
So you see a porter.
Met een waterkruik.
With a hot water bottle.
Die het water vanuit de Tiber de stad indroeg.
That brought the water from the Tiber into the city.
Om het daar te verkopen.
To sell it there.
En dat is een van de vijf sprekende beelden.
And that is one of the five speaking images.
Zijn het er vijf?
Are there five?
Nou, het is in ieder geval een van de sprekende beelden.
Well, it is definitely one of the striking images.
Van Rome.
From Rome.
En daarnaast is toch wel...
And besides, it is certainly...
Oh, dat moet je even uitleggen.
Oh, you need to explain that a bit.
Ja, de sprekende beelden zijn eigenlijk...
Yes, the speaking images are actually...
Soms vaak antieke beelden.
Sometimes often antique sculptures.
Soms uit de Tiber gevist.
Sometimes fished out of the Tiber.
Die op plekken in Rome staan.
That are located in places in Rome.
Soms verminkt.
Sometimes mutilated.
En waar allerlei...
And where all sorts of...
Ja, waar allerlei menselijke eigenschappen aan worden toegedicht.
Yes, to which all sorts of human characteristics are attributed.
Namelijk, ze spreken.
Namely, they speak.
Ze dichten.
They write poetry.
Ze hekeldichten.
They satirize.
Het beroemdste is natuurlijk het beeld van Pasquino.
The most famous is of course the statue of Pasquino.
Vlak bij de...
Close to the...
En trouwens in de buurt ook.
And by the way, nearby too.
Waar wij zijn.
Where we are.
De Babuino.
The Baboon.
En de Madame Lucrezia.
And Madame Lucrezia.
Is er volgens mij ook een.
In my opinion, there is one as well.
En die Pasquino bijvoorbeeld is eigenlijk al ruim vijf eeuwen.
And that Pasquino, for example, has actually been around for over five centuries.
Worden daar korte hekeldichten.
Are there short satirical poems being made there?
Hekeldichten.
Fence poems.
Spotdichten.
Spot poetry.
Spotdichten over actuele zaken van Rome.
Spotting current affairs in Rome.
En sterker nog, Pasquino heeft tegenwoordig zelfs een Twitter-account.
And even stronger, Pasquino now even has a Twitter account.
Dus het gaat gewoon maar door.
So it just keeps going on.
Dus die Facchino is er ook in.
So that Facchino is in there too.
Ja.
Yes.
Ik heb nooit echt veel van gehoord van die goede man.
I have never really heard much about that good man.
Daar lopen we eigenlijk gewoon steeds zo voorbij.
We just keep walking past that.
Ja, maar misschien houdt hij al eeuwenlang zijn mond.
Yes, but maybe he has been keeping quiet for ages.
Met andere woorden, dit moet gewoon even worden gerehabiliteerd.
In other words, this just needs to be rehabilitated for a moment.
Wordt gerehabiliteerd.
Is being rehabilitated.
Hij kijkt uit, zou je kunnen zeggen, op de zijkant van de Santa Maria in Via Lata.
He looks out, you could say, at the side of the Santa Maria in Via Lata.
Ja.
Yes.
Een heel oude stichting eigenlijk, als kerk.
A very old foundation actually, as a church.
Ja, echt heel interessant en zeker een bezoek waard.
Yes, really very interesting and definitely worth a visit.
Kijk, vooral moet u ook naar de crypte van deze kerk.
Look, you should especially visit the crypt of this church.
Want dan gaat u een paar meter onder de grond.
Because then you go a few meters underground.
En men zegt dat Paulus, de apostel Paulus, daar twee jaar heeft verbleven.
And it is said that Paul, the apostle Paul, stayed there for two years.
En daar zouden ook allerlei aanwijzingen voor zijn.
And there would also be all sorts of indications for that.
Dat moet u zeker eens gaan bekijken.
You definitely should take a look at that.
Ja.
Yes.
Maar het zou pas in de vijfde eeuw een echt gebed zijn.
But it would only be a true prayer in the fifth century.
Een gebedsplaats zijn, een christelijke gebedsplaats.
To be a place of prayer, a Christian place of prayer.
Dan zou een oratorium zijn gesticht.
Then an oratorio would have been established.
Ja, en het is oorspronkelijk gebouwd in pakhuizen die deel uitmaakten van de Septa Iulia.
Yes, and it was originally built in warehouses that were part of the Septa Iulia.
Dat was een groot monumentaalplein in het antieke Rome.
That was a large monumental square in ancient Rome.
Tussen het pantheon en de grote tempel van Isis in.
Between the Pantheon and the great temple of Isis.
Gebouwd onder Julius Caesar, maar voltooid onder Marcus Agrippa.
Built under Julius Caesar, but completed under Marcus Agrippa.
Afgebrand in 80 na Christus.
Burned down in 80 AD.
Dus ja, we lopen hier op hele oude grond.
So yes, we are walking on very old ground here.
En als u toch naar binnen gaat, let dan ook even op...
And if you do go inside, please pay attention to...
op die laat-byzantijnse Marie-icoon uit de 11e eeuw.
of that late Byzantine Mary icon from the 11th century.
Waarvan je je afvraagt of hij wel door mensenhanden geschilderd is.
Of which you wonder whether it was painted by human hands.
Maar dat denk ik wel.
But I do think so.
We staan weer buiten. We staan weer in het rumoer.
We are outside again. We are in the noise again.
De bussen komen langs.
The buses are passing by.
Pas op, want het is een gevaarlijke weg dit.
Be careful, because this is a dangerous road.
We lopen door. We zijn overgestoken.
We walk on. We have crossed over.
Ik zei blijven aan de link, want we zijn ondergestoken.
I said stay to the left, because we are being ambushed.
We lopen nu aan de rechterkant.
We are now walking on the right side.
En we lopen nog steeds af op ons ijdoelde beloofde land, het Vittoriano.
And we are still heading towards our ideal promised land, the Vittoriano.
En passeren dan, dat kan niet anders, aan onze rechterkant de Galleria Doria Pamphili.
And then, it is inevitable, on our right side we pass the Galleria Doria Pamphili.
Ja, een fantastisch museum.
Yes, a fantastic museum.
Prachtig.
Beautiful.
Van twee families eigenlijk, die met elkaar zijn verzwagerd.
From two families, actually, that are related to each other by marriage.
Adelijke families Doria en de adelijke familie Pamphili.
Noble families Doria and the noble family Pamphili.
En dat Pamphili, dan schrijf je een J op het einde.
And that Pamphili, then you write a J at the end.
Ja, Pamphili.
Yes, Pamphili.
En hoe je dat nou precies moet uitspreken, Stijn?
And how exactly are you supposed to pronounce that, Stijn?
Ja, jij bent er bij.
Yes, you are there.
Jij bent er thuis.
You are at home.
Jij bent afgestudeerd in het Italiaans.
You graduated in Italian.
Moeten we dan zeggen Pamphi, Pamphili of Pamphili?
Should we say Pamphi, Pamphili, or Pamphili?
Zeg het nog eens.
Say it again.
Pamphili.
Pamphili.
Ja.
Yes.
Ja, nou ja, goed.
Yes, well, okay.
Ik hoor dat niemand zeggen hoor.
I hear nobody say that, you know.
We kennen allemaal het familiewapen van de Pamphilis.
We all know the family coat of arms of the Pamphilis.
Want dat is een duif met een olijftak in de bek.
For that is a dove with an olive branch in its beak.
En die duif, die staat prachtig op die openlisk bij de Piazza Navona.
And that dove stands beautifully in the square by the Piazza Navona.
De Middelste Fontein.
The Middle Fountain.
De Middelste Fontein, door Bernini gemaakt.
The Fountain of the Middle, created by Bernini.
Want die is daar namelijk neergezet in opdracht van Paus Innocentius X.
Because it was placed there on the orders of Pope Innocent X.
En dat was een telg van de familie Pamphili.
And that was a descendant of the Pamphili family.
Ja, geen gemakkelijke man.
Yes, not an easy man.
Ik moet zeggen dat Bernini had ook in het begin een vrij moeizame verhouding met hem.
I must say that Bernini also had a rather difficult relationship with him at the beginning.
Want Innocentius X zag eigenlijk meer in Borromini, de grote concurrent van Bernini.
Because Innocent X actually saw more in Borromini, the great rival of Bernini.
Nou, in het paleis waar we nu voor staan, daar is eigenlijk de kunstcollectie van de Doria de Pamphili.
Well, in the palace we are now standing in front of, there is actually the art collection of the Doria Pamphili.
Ook van de Landi en de Aldobrandini-familie.
Also from the Landi and Aldobrandini families.
Daar zijn al die schitterende kunst, al die schitterende kunst is daar samengebracht.
There all that brilliant art is, all that brilliant art is brought together there.
Ja, echt schitterend.
Yes, really splendid.
Ook al hing daar geen enkel schilderij, dan is het nog een bezoek waard.
Even if there were no paintings hanging there, it is still worth a visit.
Want het is een prachtig paleis.
Because it is a beautiful palace.
Ja, ik zou dan gaan in het schemer van de late Romeinse middag, zou ik maar zeggen.
Yes, I would then go in the twilight of the late Roman afternoon, I would say.
En dan kom je weer die Innocentius X tegen.
And then you come across that Innocent X again.
Want misschien wel het beroemdste schilderij dat er hangt.
Because perhaps the most famous painting that is hanging there.
Oh, Caravaggio's.
Oh, Caravaggio's.
Trouwens, prachtige Caravaggio's.
By the way, beautiful Caravaggios.
Is het portret van Innocentius X door de Spaanse schilder Velázquez.
It is the portrait of Innocent X by the Spanish painter Velázquez.
Ja.
Yes.
En het heeft zo'n soort eigen kapelletje, dat schilderij.
And it has a sort of private chapel, that painting.
En als ik daarvoor sta, moet ik altijd denken aan het commentaar dat Innocentius X gaf toen hij het uiteindelijke resultaat zag.
And when I stand for that, I always have to think of the comment made by Innocent X when he saw the final result.
En zei, troppelvero, troppelvero, het lijkt...
And said, droplever, droplever, it seems...
Ja, het is te echt.
Yes, it is too real.
Het is te echt eigenlijk, ja.
It's actually too real, yes.
En...
And...
Als u nou ook nog tijdens uw verblijf in Rome de Vaticaanse Musea bezoekt.
If you also visit the Vatican Museums during your stay in Rome.
En niet als een kip zonder kop naar die ellendige Siksijns kapel doorloopt.
And not running to that miserable Siksijns chapel like a headless chicken.
Want je wordt door de afdeling moderne kunst heen geleid.
Because you are being guided through the department of modern art.
Dat is een beetje een pesterijtje van de directie van de Vaticaanse Musea.
That's a bit of a prank from the management of the Vatican Museums.
Dan kom je bij het portret van Francis Bacon.
Then you come to the portrait of Francis Bacon.
Die eigenlijk een soort pastiche heeft gemaakt van dat portret van Velázquez.
He actually created a kind of pastiche of that portrait by Velázquez.
Ja, en Velázquez, die kende Innocentius.
Yes, and Velázquez knew Innocent.
Of deze Pamphili, Giovanni Battista Pamphili.
Or this Pamphili, Giovanni Battista Pamphili.
Omdat hij namelijk eerder gewoond had in Madrid.
Because he had previously lived in Madrid.
Want hij was namelijk Nuncius in Spanje.
Because he was Nuncius in Spain.
En we hebben het even...
And we have it for a moment...
We moeten toch even voor de datering, dat de mensen toch al deze informatie even aan een historische kapsel kunnen hangen.
We need to ensure that for the dating, people can link all this information to a historical context.
Innocentius X was paus van 1644.
Innocent X was pope from 1644.
Tot 1655.
Until 1655.
Dus onze Gouden Eeuw was eigenlijk ook de Gouden Eeuw van Rome.
So our Golden Age was actually also the Golden Age of Rome.
Het waren de hoogtijdaren van de barok.
It was the heyday of the Baroque.
Als u dit paleis uit bent gekomen, wat ik me eigenlijk niet kan voorstellen.
If you have come out of this palace, which I actually can't imagine.
Dan lopen we nu eindelijk door en komen dan gedragen door de stroommensen achter ons op de Piazza Venezia.
Then we finally walk through and are carried by the flow of people behind us to the Piazza Venezia.
Ja, maar voordat het zover is.
Yes, but before it gets that far.
Dus moeten we nog even stilstaan bij een interessant paleis.
So we need to pause for a moment at an interesting palace.
Ja.
Yes.
De Palazzo Bonaparte.
The Palazzo Bonaparte.
Ja, het Palazzo Bonaparte.
Yes, the Palazzo Bonaparte.
Wat zeg je nou?
What are you saying now?
Jij zei de Palazzo.
You said the Palazzo.
Nee, dat zeg ik bewust.
No, I'm saying that intentionally.
Ja?
Yes?
Ja.
Yes.
Kijk, Palazzo is een mannelijk woord.
Look, Palazzo is a masculine word.
In het Italiaans bestaat er geen onzijdig.
In Italian, there is no neuter gender.
Het is hetzelfde als mensen zeggen het Piazza, omdat het het plein is.
It's the same as people saying the Piazza because it is the square.
Slaat nergens op.
Makes no sense.
Ik zeg de Piazza.
I say the Piazza.
Ik laat eigenlijk nog liever het lidstel.
I actually prefer to leave the membership.
Dit wordt weg.
This will be gone.
Dan gaan we nu naar Palazzo Bonaparte.
Let's go to Palazzo Bonaparte now.
Ja, vind ik eigenlijk mooi.
Yes, I actually find it beautiful.
Beter, toch?
Better, isn't it?
Beter, ja.
Better, yes.
Goed.
Good.
En waarom gaan we daar naartoe?
And why are we going there?
Omdat dat een interessant gebouw is.
Because that is an interesting building.
Dateert ook van de 17e eeuw.
Dates back to the 17th century.
Het was in handen van de familie Daste.
It was in the hands of the Daste family.
Maar in 1818 werd het bewoond door Letizia Ramolino.
But in 1818 it was inhabited by Letizia Ramolino.
Ja, want het was...
Yes, because it was...
Het was aangekort door haar halfbroer.
It was shortened by her half-brother.
Een ontzettend interessante figuur.
An incredibly interesting figure.
Haar halfbroer, Jozef Fesch.
Her half-brother, Jozef Fesch.
Ja.
Yes.
Zoon van een Zwitserse man.
Son of a Swiss man.
Zij hadden dezelfde moeder.
They had the same mother.
En deze Jozef Fesch, die maakte pas echt kerkelijke carrière na de staatsgreep van Napoleon Bonaparte in Parijs.
And this Joseph Fesch only really made a church career after the coup d'état of Napoleon Bonaparte in Paris.
Want wie was Letizia?
Because who was Letizia?
Letizia was namelijk, ja...
Letizia was, you see...
Adamère.
Adamere.
Zij was de moeder van Napoleon I, keizer Napoleon I, die daarvoor gewoon Napoleon Bonaparte was.
She was the mother of Napoleon I, Emperor Napoleon I, who was previously just Napoleon Bonaparte.
Of eigenlijk Buonaparte.
Or actually Buonaparte.
Want de familie Buonaparte, die kwam uit Corsica.
Because the Buonaparte family came from Corsica.
Overigens, Letizia Ramolino, dat was een tel van een adellijke familie uit Genua.
By the way, Letizia Ramolino was a member of an aristocratic family from Genoa.
En het is eigenlijk wel...
And it is actually...
Ja, interessant dat de Buonapartes toch worden gezien als een Franse familie.
Yes, interesting that the Buonapartes are still seen as a French family.
Terwijl dat ze van Corsica kwamen.
While they were coming from Corsica.
En Corsica was pas sinds 1769 Frans grondgebied.
And Corsica had only been French territory since 1769.
Dus dat de grote leider van de Fransen eigenlijk helemaal geen Fransman was.
So that the great leader of the French was actually not French at all.
Ja, maar ik heb altijd al de Buonapartes gewoon als Italiaans beschouwd.
Yes, but I have always considered the Bonapartes simply as Italians.
Als Italiaans beschouwd.
Considered Italian.
Ik heb nooit mee willen gaan in die Franse zoen.
I never wanted to go along with that French kiss.
Nee, maar ja.
No, but yes.
Dat hij Frans, dat hij als Fransman werd beschouwd, dat hebben we geweten met z'n allen in Europa.
That he was French, that he was considered a Frenchman, we all knew that in Europe.
In ieder geval, toen keizer Napoleon weer eens een slag had verloren.
In any case, when Emperor Napoleon had lost a battle again.
En dit keer definitief, toen hij al was verbannen naar Sint-Helena.
And this time definitively, when he had already been exiled to Saint Helena.
Ja, toen had Letizia natuurlijk een probleem.
Yes, at that moment Letizia obviously had a problem.
Waar moest ze naartoe?
Where did she have to go?
Naar Rome.
To Rome.
Uitgerekend naar Rome.
Of all places, to Rome.
De stad van de paus, de paus die toen was ontvoerd door haar zoon.
The city of the pope, the pope who was then kidnapped by her son.
Piëste zevende.
Pied seventh.
En nu mocht Letizia Ramolino eigenlijk bij de gratie van de paus,
And now Letizia Ramolino was actually at the mercy of the pope.
de paus die zo hadden geleden onder het bewind van Napoleon, mocht ze daar wonen.
the pope who had suffered so under Napoleon's rule, was allowed to live there.
En die paus, bijvoorbeeld Piëste zevende, die man die heeft ook heel wat te verstaan gekregen
And that pope, for example Pius VII, that man also had quite a lot to understand.
door het bewind van de Buonapartes.
under the rule of the Bonapartes.
Die heeft aan...
That has to...
Luciano, Lucien Buonaparte, een broer van Napoleon, een prinsdom gegeven.
Luciano, Lucien Bonaparte, a brother of Napoleon, was given a principality.
Hoe vind je die?
How do you find that?
Ja, dat is eigenlijk heel aardig van de paus.
Yes, that is actually very nice of the pope.
En die Lucien was echt een radicale revolutionair.
And that Lucien was really a radical revolutionary.
Die is begonnen eigenlijk als klericus.
He actually started out as a cleric.
Hij zat op een militaire academie in Frankrijk.
He was at a military academy in France.
En dat ging hier vanaf omdat hij eigenlijk een carrière wilde in de kerk.
And that was because he actually wanted a career in the church.
Hij ging naar het seminarium Aix-en-Provence.
He went to the seminary in Aix-en-Provence.
Maar toen kwam hij...
But then he came...
in contact met allerlei revolutionairen.
in contact with various revolutionaries.
En toen werd hij zo begeestigd dat hij zich aansloot
And then he became so inspired that he joined in.
bij de meest linkse factie van het revolutionaire bewind.
at the most leftist faction of the revolutionary regime.
Hij stond zelfs achter Diderot.
He even stood behind Diderot.
De man die we bekennen van de terreur.
The man we confess to the terror.
En uitgerekend deze Lucien, Luciano eigenlijk,
And this Lucien, actually Luciano,
die los van zijn broer Napoleon een politieke carrière had gemaakt.
who had built a political career independent of his brother Napoleon.
Deze man was natuurlijk ook down and out.
This man was of course also down and out.
En vluchtte ook naar Rome.
And fled to Rome as well.
Moet je nagaan, Rome.
Just think about it, Rome.
En die monapartes waren dus de ballingen van Europa.
And those monarchs were therefore the exiles of Europe.
Niemand wilde ze hebben.
No one wanted them.
En wie wel? De paus.
And who else? The pope.
En uitgerekend paus Pius VII, die creëerde hem prins van Canino.
And precisely Pope Pius VII, who made him prince of Canino.
Nou, dat is toch sympathiek, hè?
Well, that's quite nice, isn't it?
En we zullen later nog een staaltje van pauselijke baarmachtigheid
And we will later have a sample of papal power.
onder uw oren brengen.
bring to your attention.
Zeker, zeker, zeker.
Certainly, certainly, certainly.
Maar het aardige is natuurlijk,
But the nice thing is of course,
zoals je voor dat paleis staat,
as you stand in front of that palace,
dat dus dat balkonnetje, dat groene balkonnetje,
that little balcony, that green little balcony,
waar dus Letizia achter zat en zo eigenlijk onbespied zelf kon bespieden.
where Letizia was secretly observing while actually being unobserved herself.
Ja, en dan zei ze, kijk eens of je kijkt.
Yes, and then she said, see if you are looking.
En als je kijkt, niet kijken.
And if you look, don't look.
Ja, ja, ja.
Yes, yes, yes.
Maar wat opvalt is natuurlijk het familiewapen.
But what stands out is of course the family crest.
Wat eigenlijk aan de kant van de Piazza Venezia goed is te zien.
What can actually be seen well from the side of the Piazza Venezia.
En dat is de adel.
And that is the nobility.
Dat is het familiewapen van de Bonapartes.
That is the family crest of the Bonapartes.
En Letizia werd uiteindelijk eerst begraven in de Santa Maria in Via Lata.
And Letizia was ultimately buried first in Santa Maria in Via Lata.
Waar we het net over gehad hebben.
What we just talked about.
Ja, en later ging ze terug naar Corsica, waar ze haar laatste rustplaats vond.
Yes, and later she returned to Corsica, where she found her final resting place.
Haar erfgenamen, dat waren de kleinzonen van Luciano, oftewel Lucien Bonaparte.
Her heirs were the grandsons of Luciano, also known as Lucien Bonaparte.
Die verkochten het gebouw in 1905 aan de familie Marchesi Michatelli.
They sold the building in 1905 to the Marchesi Michatelli family.
En sinds 1972 is het eigendom...
And since 1972 it has been owned...
van de Italiaanse verzekeringsmaatschappij Ina Asitalia.
from the Italian insurance company Ina Asitalia.
Dit paleis heeft drie verdiepingen.
This palace has three floors.
En is helaas niet zomaar voor toeristen te bezoeken.
And unfortunately, it is not easily accessible for tourists.
Dat is jammer.
That's a shame.
Dat is heel jammer, ja.
That's really a pity, yes.
Nou, daar staan we nu op ons eindpunt.
Well, here we are now at our endpoint.
Op die Piazza Venezia.
At that Piazza Venezia.
Eigenlijk het verkeersknooppunt van Rome.
Actually, the traffic hub of Rome.
Ja, en wat meteen opvalt is dat prachtige ruiterstandbeeld...
Yes, and what immediately stands out is that beautiful equestrian statue...
van koning...
from king...
Victor Emmanuel II.
Victor Emmanuel II.
Ja.
Yes.
En u weet ook, daar, die Piazza Venezia, dat was de finish van de Corsa.
And you know, there, that Piazza Venezia, that was the finish of the Corsa.
Waarna Via del Corso is genoemd.
After which Via del Corso is named.
De paardenrace, dat het hoogtepunt was van het Romeinse carnaval.
The horse race, which was the highlight of the Roman carnival.
En de paardenvriend Victor Emmanuel II, toen hij het voor het zeggen kreeg in Rome...
And the horse friend Victor Emmanuel II, when he came to power in Rome...
maakte korte metten met de carnavalspaardenrace.
made short work of the carnival horse race.
Hij was echt een paardenvriend, een filipo.
He was really a horse lover, a filipo.
Een paardenvriend.
A horse friend.
En daarom heeft hij zich ook altijd laten afbeelden op een paard.
And that is why he has always had himself depicted on a horse.
Dat vind ik wel mooi.
I think that's nice.
Dus juist op de plek waar de paarden zwaar gehavond arriveren, de finisten.
So right at the spot where the horses arrive heavily laden, the finishers.
Daar staat de grote paardenliefhebber die een einde maakte aan wat in zijn ogen een barbaarse gewoonte was.
There stands the great horse lover who put an end to what he saw as a barbaric habit.
De paus die was verbonden naar het Vaticaan.
The pope who was connected to the Vatican.
En de paarden waren vrij.
And the horses were free.
We kunnen er niet omheen.
We can't get around it.
Het is eigenlijk het eerste wat je ziet.
It's actually the first thing you see.
Je ziet dat Vittoriano, dat enorme witte monument.
You see that Vittoriano, that enormous white monument.
Het is eigenlijk geen grauw gebouw of geen complex in Rome dat zoveel bijnamen heeft als het Vittoriano.
It is actually not a grey building or a complex in Rome that has as many nicknames as the Vittoriano.
Typemachine, slagroomtaart, kunstgebit.
Typewriter, cream cake, dentures.
Nou ja, ga maar door.
Well, go ahead.
Het is dus het monument voor koning Victor Emmanuel II.
It is the monument for King Victor Emmanuel II.
Het moment van de eenheid, van het Verenigd Italië.
The moment of unity, of United Italy.
Het is iets enorms.
It is something enormous.
Ja, maar voordat wij naar het graf van de onbekende...
Yes, but before we go to the grave of the unknown...
van de onbekende soldaat gaan...
from the unknown soldier going...
moeten we eerst het plein zelf nog eens even bekijken.
We need to take another look at the square itself first.
Ja, maar goed, dan doen we dat eerst wel even.
Yes, well, we'll do that first then.
Ik had eigenlijk eerst dat hele monument willen behandelen.
I actually wanted to address the entire monument first.
Maar dat doen we niet.
But we won't do that.
Dan gaan we eerst naar de naamgever.
Then we will first go to the namesake.
De naamgever van het plein is Venetia.
The square is named after Venetia.
Venetia is natuurlijk het Palazzo Venetia.
Venetia is of course the Palazzo Venetia.
Ja, want als we naar de rechterkant gaan kijken...
Yes, because if we look at the right side...
dan zien we inderdaad daar dat paleis.
Then we indeed see that palace there.
En daarachter heb je een basiliek.
And behind that, you have a basilica.
En dat was eigenlijk het grondgebied van de Venetianen.
And that was actually the territory of the Venetians.
Ja, het was de basiliek van San Marco.
Yes, it was the Basilica of San Marco.
Ja, Sint Marcus.
Yes, Saint Mark.
Sint Marcus, de patroonheilige van Venetië.
Saint Mark, the patron saint of Venice.
En waarom is dat de patroonheilige van Venetië?
And why is that the patron saint of Venice?
Want je ziet overal inderdaad daar in de buurt die leeuw met Marcus.
Because you indeed see that lion with Marcus everywhere around there.
Namelijk, de Venetianen die hadden het stoffelijk overschot...
Namely, the Venetians had the bodily remains...
van de evangelist Marcus...
from the evangelist Mark...
eigenlijk min of meer gejat uit Alexandria.
actually more or less stolen from Alexandria.
In Egypte.
In Egypt.
U weet ook de Koptische paus.
You also know the Coptic pope.
De patriarch van Alexandria wordt gezien als de opvolger...
The patriarch of Alexandria is seen as the successor...
van Sint Marcus.
of Saint Mark.
En omdat Sint Marcus dus overgeplaatst is...
And because Saint Mark has been relocated...
naar de kathedraal van San Marco.
to the Cathedral of San Marco.
Hij ligt dus ook begraven in Venetië.
He is also buried in Venice.
Hij heeft eigenlijk...
He actually has...
Ja, het is de traditie van Sint Marcus overgedragen...
Yes, it has been passed down the tradition of Saint Mark...
min of meer tot grote ergernis van de Kopten in Venetië.
more or less to the great annoyance of the Copts in Venice.
Daarom heet eigenlijk de bischop van Venetië ook patriarch.
That is why the bishop of Venice is also called a patriarch.
Ja.
Yes.
Dat is eigenlijk geen fraaie geschiedenis.
That is actually not a beautiful history.
Maar goed, als u dus die leeuw aantreft...
But well, if you come across that lion...
dan denkt u...
then you think...
Ah, Marcus.
Ah, Marcus.
Leeuw staat voor Marcus.
Lion stands for Marcus.
En waarom?
And why?
Er is een ezelsbruggetje voor.
There is a mnemonic for that.
Kijk mensen, als u in Rome bent...
Look people, when you are in Rome...
trouwens in heel Europa bent...
by the way, you're in all of Europe...
dan moet u ook een beetje de monumenten kunnen lezen.
Then you should also be able to read the monuments a bit.
U treft overal in Rome...
You will encounter everywhere in Rome...
de zogeheten tetramorf aan.
the so-called tetramorph.
En wat is de tetramorf?
And what is the tetramorph?
Kunsthistorici weten dat.
Art historians know that.
Dat zijn de vier dieren...
Those are the four animals...
die je overal in kerken kunt aantreffen.
that you can find everywhere in churches.
Je hebt een mensachtige.
You have a humanoid.
Je hebt een rund.
You have a cow.
En je hebt een stier.
And you have a bull.
Dat is dan dat rund.
That is that cow.
Je hebt de adelaar.
You have the eagle.
En je hebt de leeuw.
And you have the lion.
Nou staat...
Well, it stands...
de mensachtige staat voor het Matthäus-evangelie.
the humanoid stands for the Gospel of Matthew.
En waarom?
And why?
Omdat het evangelie van Matthäus begint...
Because the Gospel of Matthew begins...
met de stamboom.
with the family tree.
Waarmee hij eigenlijk de...
With which he actually the...
de stamboom van Jezus.
the family tree of Jesus.
Waarmee hij eigenlijk...
What he actually...
liever gezegd de stamboom van Jozef.
better said the family tree of Joseph.
Hij wil daarmee de menswording van Jezus benadrukken.
He wants to emphasize the incarnation of Jesus.
Zo luidt het ezelsbruggetje.
This is how the mnemonic goes.
Dan zien we de stier...
Then we see the bull...
en die stier staat voor Lukas.
and that bull is for Lukas.
Dus overal wat...
So just a bit of everything...
Lukas dat is eigenlijk de patroon...
Lukas, that is actually the pattern...
omdat hij schilder was van alle kunstenaars.
because he was the painter of all artists.
Maar ook van alle artsen.
But also of all the doctors.
Hij was een Griekse arts.
He was a Greek doctor.
Dus heel veel ziekenhuizen eten ook...
So many hospitals also eat...
het Lukas-ziekenhuis.
the Lukas Hospital.
Dan vind je vaak het symbool van de stier bij.
Then you often find the symbol of the bull nearby.
En waarom van de stier?
And why of the bull?
Omdat het Lukas-evangelie...
Because the Gospel of Luke...
dat begint met het grote offer...
that starts with the great sacrifice...
dat Zacharias...
that Zacharias...
de vader van Johannes de Doper...
the father of John the Baptist...
opdroeg in de tempel.
was dedicated in the temple.
En dat is...
And that is...
en het was vaak een stierenoffer.
and it was often a bull sacrifice.
Dan hebben we de adelaar van Sint-Jan.
Then we have the eagle of Saint John.
De evangelist Sint-Jan...
The evangelist Saint John...
die begint zijn evangelie met...
who begins his gospel with...
in het begin was het woord...
In the beginning was the word...
en het woord was bij God.
and the word was with God.
En dan daalt dat woord helemaal af.
And then that word descends completely.
En het woord is vlees geworden...
And the word became flesh...
en het heeft onder ons gewoond.
and it has dwelt among us.
Dus zoals de adelaar...
So like the eagle...
van heel ver in de hoogte...
from very far up high...
snel kan afdalen naar zijn prooi.
can quickly descend to its prey.
De adelaar...
The eagle...
en dan hebben we tot slot natuurlijk de leeuw.
and then we finally have the lion, of course.
En waarom de leeuw?
And why the lion?
Omdat Marcus zijn evangelie begint met...
Because Mark begins his gospel with...
Johannes de Doper die...
John the Baptist who...
als een roepende in de woestijn...
like a voice crying in the wilderness...
de komst van de Messias aankondigt.
announces the coming of the Messiah.
Johannes de Doper woonde in de woestijn.
John the Baptist lived in the desert.
Was een aceet.
Was an ace.
Geheel en al verlaten.
Completely and utterly abandoned.
En wie heerste er in de woestijn?
And who ruled in the desert?
De leeuw.
The lion.
The king of the jungle.
The king of the jungle.
Dus dan weten we dat mensen.
So then we know that people.
De tetramorf, de viervorm.
The tetramorph, the four-formed.
De vier dieren.
The four animals.
Ja, nou...
Yes, well...
Nou, dan hebben we het wel even neergezet.
Well, then we have put it down for a moment.
Ja, dat dacht ik wel, ja.
Yes, I thought so, yes.
Even terug naar dat Palazzo Venezia.
Just back to that Palazzo Venezia.
Dit grote paleis in Rome...
This large palace in Rome...
werd gebouwd voor...
was built for...
en zijn naam is hier al meerdere malen gevallen...
and his name has already been mentioned several times here...
kardinaal Pietro Barbo.
Cardinal Pietro Barbo.
Hij werd later pauspaulus de tweede.
He later became Pope Paul II.
En hij was titelhouder van die basiliek...
And he was the titleholder of that basilica...
van San Marco.
from San Marco.
Hij dacht, denk ik, nou ja, als dat mijn titel...
He thought, I think, well, if that's my title...
kerk is, dan kan ik maar beter...
if church is, then I might as well...
daar dichtbij gaan wonen.
to live close by there.
En toen hij paus werd, is hij daar ook gaan wonen.
And when he became pope, he also went to live there.
Het was ook niet onlogisch...
It wasn't illogical either...
omdat het vatikaan, ja, dat lag...
because the Vatican, yes, that was...
dat was eigenlijk nog niet veel in die tijd.
that wasn't actually much at that time.
Dus hij heeft daar gewoond.
So he has lived there.
De architect schijnt te zijn...
The architect seems to be...
Leon Battista Alberti.
Leon Battista Alberti.
Wordt genoemd.
Is mentioned.
En het is natuurlijk toch opvallend dat eigenlijk...
And it is, of course, remarkable that actually...
de renaissance is niet Romeins.
The Renaissance is not Roman.
Dus die grote...
So that big...
renaissance paleis werden vaak gebouwd...
Renaissance palaces were often built...
door mensen uit Rome.
by people from Rome.
Uit Florence. Ze moesten geholpen worden.
From Florence. They needed to be helped.
Baroque is echt Romeins, maar...
Baroque is truly Roman, but...
renaissance was import eigenlijk.
Renaissance was actually important.
Ja.
Yes.
Mag ik nog even iets vragen over die Pietro Barbo?
May I ask something about that Pietro Barbo?
Ja.
Yes.
Die kwam toch uit Venetië?
That one came from Venice, didn't it?
Ja.
Yes.
Dus die is daar geboren?
So they were born there?
In Venetië? Dat weet ik niet.
In Venice? I don't know.
Nee, ik weet dat nu wel.
No, I know that now.
Oh, jij weet dat nu wel. Want?
Oh, you know that now. Why?
Ja, omdat ik zojuist...
Yes, because I just...
krijg ik in mijn oortje dat toegefluisterd.
I'm getting that whispered in my ear.
Ja, nee, maar dat is belangrijk.
Yes, no, but that is important.
Ja, dat is ook belangrijk.
Yes, that is also important.
Omdat die latere paus...
Because that later pope...
Paulus II...
Paul II...
dat was een Venetiëan.
that was a Venetian.
Ja, en daar nam hij het carnaval mee.
Yes, and there he took the carnival with him.
Ja, precies.
Yes, exactly.
En dan zijn we bijna rond.
And then we're almost done.
Dat gebouw is, en dat zie je bij veel...
That building is, and you see that in many...
palazzi in Rome.
palaces in Rome.
Dat heeft...
That has...
van alles...
Of everything...
tot van alles gediend.
to be at everyone's service.
Het deed natuurlijk...
It did, of course...
het deed dienst als ambassade van de Republiek Venetië.
it served as the embassy of the Republic of Venice.
In de 19e werd het...
In the 19th it became...
het gebouw van de Oostenrijkse ambassadeur.
the building of the Austrian ambassador.
Want toen hoorde Venetië...
Because then Venice heard...
bij het Habsburgse Rijk.
at the Habsburg Empire.
Denk aan die beroemde scène...
Think of that famous scene...
uit Sissi.
from Sissi.
Ja, ja.
Yes, yes.
En in 1917 nam de Italiaanse...
And in 1917, the Italian...
regering het weer over.
government takes control again.
En werd het het...
And it became the...
werkpaleis, om het zo maar even te zeggen, van...
work palace, so to speak, of...
Benito Massolini.
Benito Mussolini.
Il Duce. Die vanaf dat hele kleine...
Il Duce. From that very small...
balkonnetje dat u daar ziet...
the little balcony that you see there...
vele malen de Italiaan...
many times the Italian...
heeft toegesproken.
has addressed.
En daarachter bevindt zich dan...
And behind that is then...
die beroemde Sala del Mappalmondo.
the famous Sala del Mappalmondo.
Eigenlijk omdat er ook een...
Actually because there is also a...
kaart van de wereld te zien was.
to see a map of the world.
Het was zelfs een globe volgens mij, uit mijn hoofd.
It was even a globe, I think, off the top of my head.
En een enorme zaal.
And a huge hall.
En nu gaat het verhaal dat je daar binnenkwam...
And now the story goes that you walked in there...
en dat je dan, dat zou men zeggen...
and that you then, one would say...
tientallen meters moest lopen voordat je bij Mussolini was.
You had to walk dozens of meters before you reached Mussolini.
Maar dat schijnt ook weer niet zo te zijn.
But that doesn't seem to be the case either.
Hij schijnt je ook wel eens tegemoet gekomen te zijn.
He seems to have come towards you once as well.
Maar dat is dus eigenlijk...
But that is actually...
die Sala del Mappalmondo...
that Sala del Mappalmondo...
dat was lange tijd...
that was a long time...
het epicentrum van het Italiaanse...
the epicenter of the Italian...
fascisme, van de Italiaanse regering.
fascism, from the Italian government.
Onder Mussolini.
Under Mussolini.
En weet je wat nou zo aardig is?
And do you know what's so nice?
Je kunt dat paleis bezoeken.
You can visit that palace.
En je kunt dus uit dat raam kijken...
And you can looking out of that window...
waar hij het volk stond toe te schreeuwen.
where he was shouting at the crowd.
Ik heb dat een paar keer gedaan.
I have done that a few times.
Ik probeerde hem die kin omhoog te duwen.
I tried to push his chin up.
En met de armen over elkaar heen.
And with arms crossed.
En dan krijg je toch...
And then you end up...
een heel kil gevoel over je heen.
a very cold feeling over you.
Het Palazzo Venezia is een schitterende paleis.
The Palazzo Venezia is a magnificent palace.
Het zijn tegenwoordig...
They are nowadays...
gewoon mooie tentoonstellingen.
just beautiful exhibitions.
En als je het helemaal niet meer weet...
And if you completely don't remember anymore...
en je wordt helemaal gek van de Romeinse gekte...
and you go completely crazy from the Roman madness...
je wordt gek van de Romeinse gekte, zeg ik gewoon...
You go crazy from the Roman madness, I just say...
dan kun je in die prachtige binnentuin...
then you can in that beautiful inner garden...
even op een bankje gaan zitten.
just sit on a bench.
Wij lopen even terug...
We're just going back...
en kijken dan uit op dat plein.
and then overlook that square.
En dan zien we vooral auto's en bussen.
And then we mainly see cars and buses.
Een gekkenhuis.
A madhouse.
Middenin op dat Palazzo Venezia...
In the middle of that Palazzo Venezia...
daar bevindt zich de standplaats...
there is the location...
van de verkeersagent van dienst.
from the on-duty traffic officer.
Vroeger zetten ze daar een soort...
In the past, they used to put a kind of...
ja, een soort krukje neer...
yes, putting down a kind of stool...
of poefje, zoals de olifanten...
or puffs, like the elephants...
dat ook in het circus vroeger hadden.
that they also had in the circus before.
Tegenwoordig komt dat geloof ik uit de grond.
Nowadays, I believe that comes from the ground.
En een tijd geleden...
And some time ago...
alweer stond er in de Italiaan...
again there was in the Italian...
in een van de Romeinse kranten...
in one of the Roman newspapers...
het verhaal dat ze zochten een nieuwe verkeersagent...
the story that they were looking for a new traffic officer...
voor de Piazza Venezia.
in front of the Piazza Venezia.
En dat was iemand geworden...
And that had become someone...
ik geloof dat er honderden kandidaten waren.
I believe there were hundreds of candidates.
En toen vroegen ze aan hem...
And then they asked him...
waarom moet je nou voldoen...
why do you have to comply now...
om daar de boel een beetje in de hand te houden?
to keep the situation a bit under control there?
Toen zegt hij, net als thuis...
Then he says, just like at home...
er is er maar één de baas...
there is only one in charge...
en dat ben jij.
and that is you.
En later is het natuurlijk in die film...
And later, of course, it's in that movie...
van Woody Allen...
by Woody Allen...
die ook een film in Rome heeft gemaakt...
who also made a film in Rome...
speelt die verkeersagent...
is that traffic officer playing...
een rol natuurlijk van een andere acteur...
a role of course from another actor...
die wordt ook helemaal tureluurs...
she gets completely dizzy...
van het verkeer.
from the traffic.
Piazza Venezia.
Venezia Square.
Nou, daar staan we daar.
Well, here we are.
We kunnen bijvoorbeeld even oversteken...
For example, we can cross over for a moment...
naar dat prachtige perkje daar.
to that beautiful little flowerbed over there.
Ja, dat vind ik wel...
Yes, I think so too...
mag ik daar even iets over zeggen?
May I say something about that?
Dat perkje daar...
That little patch there...
in de kersttijd...
in the Christmas season...
of eigenlijk in de adventstijd...
or actually in the Advent season...
maar als het commerciële kerstfeest begint...
but when the commercial Christmas celebration begins...
dan wordt daar de Romeinse kerstboom neergezet.
then the Roman Christmas tree will be placed there.
En daar zou altijd...
And there would always...
een beetje een rivaliteit zijn...
there might be a bit of rivalry...
tussen de kerstboom van het Vaticaan...
between the Christmas tree of the Vatican...
en de kerstboom van de stad Rome.
and the Christmas tree of the city of Rome.
En in...
And in...
ja, afgelopen tijd...
Yes, recently...
het gaat niet zo goed met de financiën...
Things aren't going very well with the finances...
van de gemeente Rome.
from the municipality of Rome.
Dus daar stond eigenlijk altijd...
So there was actually always...
een beetje een teurige kerstboom.
a bit of a sad Christmas tree.
En ik ben er eens een keer geweest...
And I have been there once...
nog niet zo heel lang geleden...
not so long ago...
toen besloot het stadsbestuur...
then the city council decided...
tot sponsoring van die kerstboom.
for sponsoring that Christmas tree.
Dus op een gegeven moment kom ik daar...
So at one point I arrive there...
ik was daar toevallig in de kersttijd...
I happened to be there during Christmas time...
en wat zie ik daar heel groot staan?
And what do I see written very big there?
Netflix.
Netflix.
Dus de kerstboom op de Piazza Venezia...
So the Christmas tree in Piazza Venezia...
had een sponsor gevonden.
had found a sponsor.
Dat was Netflix.
That was Netflix.
Maar nog steeds een...
But still a...
goed gesponsorde boom.
well-sponsored tree.
Een mizerig boompje.
A miserly little tree.
Ja, ik vind dat de boom op het Sint-Pietersplein...
Yes, I think that the tree in St. Peter's Square...
wint altijd, deze tweestrijd, vind ik.
Always wins, this duel, I think.
Nou, we kijken natuurlijk naar dat enorme...
Well, we are of course looking at that huge...
witte gevaarte.
white monstrosity.
Monument.
Monument.
Uit de hand gelopen...
Out of control...
klei-sessie.
clay session.
Het probleem van dat monument...
The problem of that monument...
is natuurlijk niet alleen dat het zo groot is.
it's not just that it's so big.
Dat het zo groot is, is trouwens wel logisch.
That it is so large is, by the way, quite logical.
Je moet je voorstellen...
You have to imagine...
je bent eeuwenlang, dus dat gevoel...
you've been for centuries, so that feeling...
heb je onderdrukt door die pauze.
Have you suppressed it by that pause?
Dan wordt Rome...
Then Rome becomes...
hoofdstad van het verenigd...
capital of the united...
verenigd Italië.
united Italy.
En dan krijg je de kans om daar een monument...
And then you get the chance to create a monument there...
voor op te ritten, voor die eenheid.
for mounting, for that unit.
Dan ga je groot denken.
Then you will think big.
Te groot denken.
Think too big.
Je hebt bijvoorbeeld het Justitiepaleis aan de Tiber.
For example, you have the Palace of Justice on the Tiber.
Dat is eigenlijk ook veel te groot.
That is actually way too big.
Een megalomaan.
A megalomaniac.
En dit is ook een megalomaan.
And this is also a megalomaniac.
En de pech die het Vittoriano...
And the misfortune that the Vittoriano...
dit monument heeft, is dat het gemaakt is...
this monument has, is that it is made...
van een marmersoort...
of a type of marble...
die niet meekleurt met de omgeving.
that does not blend in with the surroundings.
Die blijft mooi wit.
That remains nicely white.
Die blijft mooi wit. Ik zou bijna zeggen lelijk wit.
That remains beautifully white. I would almost say ugly white.
Ja, maar sorry.
Yes, but sorry.
Stijn, mag ik je even onderbreken?
Stijn, may I interrupt you for a moment?
Ik weet dat...
I know that...
je als iemand die...
you as someone who...
smaak...
taste...
zou hebben...
would have...
moet je dit lelijk vinden.
You have to find this ugly.
Nee, ik vond het lelijk, maar ik begin het eigenlijk steeds mooier te vinden.
No, I found it ugly, but I'm actually starting to find it more beautiful.
Nou, gelukkig.
Well, fortunately.
Want ik ben niet politiek correct...
Because I am not politically correct...
in deze...
in this...
Ik vind het gewoon mooi.
I simply think it's beautiful.
En daar schaam ik me niet meer voor.
And I am no longer ashamed of that.
Vroeger wel.
Used to be.
Hoe is het er nou gekomen?
How did it come about?
Er moest dus een monument komen.
A monument had to be established.
En daar is dus een ontwerpwedstrijd voor uitgeroepen.
And so a design competition has been announced for that.
Er waren 98 inzendingen...
There were 98 submissions...
in totaal.
in total.
En de wedstrijd werd gewonnen door Giuseppe Sacconi.
And the match was won by Giuseppe Sacconi.
Die heeft dit megalomane...
That has this megalomaniac...
dat blijft het toch...
that still remains it...
monument verzonnen.
monument invented.
En wat eigenlijk eerst opvalt...
And what actually stands out first...
is dat in een stad die zo...
is that in a city that is so...
wordt gekenmerkt...
is characterized...
door het christendom...
through Christianity...
door het katholieke geloof...
through the Catholic faith...
dat het nergens...
that it is nowhere...
de sporen draagt...
the tracks carry...
Ik blijf opnieuw, hoor.
I'm staying again, you know.
Wat dan?
What then?
Wat dan meteen opvalt aan dat...
What immediately stands out about that...
toch wel megalomane monument...
still a megalomaniac monument...
is dat het staat in een stad...
is that it is located in a city...
dat gekenmerkt wordt door het christelijk geloof.
that is characterized by the Christian faith.
En dit monument...
And this monument...
ontbeert elk christelijk symbool.
lacks any Christian symbol.
Dus het is compleet seculier.
So it is completely secular.
En die afwezigheid daarvan...
And that absence of it...
wil natuurlijk de breuk...
I naturally want the break...
met het verleden accentueren.
with the past accentuating.
Het enige...
The only...
zou je moeten kunnen zeggen...
you should be able to say...
sacrale dat dit monument heeft...
sacred that this monument has...
is dat graf.
is that grave.
Of die crypte waarin zich het graf...
Of that crypt in which the grave...
van de onbekende soldaat bevindt.
of the unknown soldier.
Dat is eigenlijk het enige religieuze element.
That is actually the only religious element.
En voor de rest is het...
And for the rest, it's...
is het religieus onzichtbaar.
is it religiously invisible.
Nou, dan moet je het niet zeggen.
Well, then you shouldn't say it.
Want het heet het altaar van het vaderland.
Because it is called the altar of the homeland.
Ja, maar een altaar is...
Yes, but an altar is...
Een altaar is iets religieus, toch?
An altar is something religious, isn't it?
Ik zou zeggen dat het toch een seculier altaar is.
I would say that it is still a secular altar.
Ja, natuurlijk.
Yes, of course.
Maar er bestaat eigenlijk niet zoiets...
But such a thing doesn't really exist...
als een seculier altaar.
as a secular altar.
Trouwens, de plek...
By the way, the place...
waar het stond...
where it stood...
dat was vroeger een zeer sacrale plaats.
that used to be a very sacred place.
Ja, maar er is van alles ook afgebroken.
Yes, but a lot has also been taken apart.
Ja, nou, dat is...
Yes, well, that is...
Er is heel veel voor gesloopt.
A lot was destroyed for it.
Maar dat was toch het cultische centrum...
But that was the cultic center...
van het oude Rome.
from ancient Rome.
Ja, kijk, wat er bijvoorbeeld verdwenen is...
Yes, look, what has disappeared for example...
en dat is toch wel jammer...
and that's a real shame...
de sacristie en een deel van het Franciscanen-klooster...
the sacristy and part of the Franciscan monastery...
dat hoorde bij de basiliek van Santa Maria in Aranceli.
that belonged to the basilica of Santa Maria in Aranceli.
Een toren van Paulus III.
A tower of Paul III.
Het Palazzo Torlonia.
The Torlonia Palace.
Er stond...
There was...
met dat monument...
with that monument...
werd dat hele plein opnieuw ingerecht.
the whole square was redesigned again.
Er stond dus het Palazzo Venezia.
So there was the Palazzo Venezia.
Je hebt dus het Palazzo Venezia...
So you have the Palazzo Venezia...
en het Palazzetto Venezia.
and the Palazzetto Venezia.
Dat is later toegevoegd.
That was added later.
Eigenlijk een soort binnentuin.
Actually a kind of indoor garden.
En dat is gewoon afgebroken...
And that has simply been demolished...
en op een andere plek neergezet.
and placed in another location.
Ja.
Yes.
En het is wel zo dat...
And it is true that...
Ik heb wel eens foto's gezien van dat Piazza Venezia...
I have seen photos of that Piazza Venezia before...
voordat dat monument stond.
before that monument was built.
Het was eigenlijk een heel klein pleintje.
It was actually a very small square.
En eigenlijk kan het niet anders...
And actually, it can't be any other way...
als wil je die verkeersstromen daar...
if you want those traffic flows there...
in goede banen leiden.
to steer in the right direction.
Dat je dat plein is flink aanpakt.
That you are tackling that square quite thoroughly.
Ja.
Yes.
En dat verkeer zou eigenlijk...
And that traffic should actually...
daar niet meer moeten komen.
not having to go there anymore.
Want daar loopt ook de Corso Vittorio Emanuele Secundo op uit.
Because the Corso Vittorio Emanuele Secondo also leads to that.
Dat is ook zo'n vreselijke verkeersader.
That is such a terrible traffic artery.
Maar het geeft altijd een onrustig gevoel.
But it always gives an uneasy feeling.
Terwijl je eigenlijk heel rustig...
While you are actually very calm...
daar naartoe zou willen lopen.
would like to walk there.
En toch wel genieten van deze...
And yet enjoying this...
Ja.
Yes.
En je kunt er ook op staan.
And you can also stand on it.
Wat mag je zeggen?
What can you say?
Prachtige architectuur.
Beautiful architecture.
Ja, zeker.
Yes, certainly.
Je kunt er ook op staan.
You can also stand on it.
Het is echt een schitterend uitzicht.
It is truly a breathtaking view.
Je kunt er zelfs in.
You can even go in it.
Je kunt er in.
You can go in there.
Je kunt er op staan.
You can stand on it.
Het is een prachtig panorama over Rome.
It is a beautiful panorama over Rome.
Even die vier spannen die je daar ziet.
Even those four teams that you see there.
Die zijn enorm.
Those are enormous.
Die zie je eigenlijk pas hoe groot ze zijn...
You only really see how big they are...
als je daar bovenop staat.
if you are on top of that.
Links de eenheid en rechts de vrijheid.
Left the unity and right the freedom.
Het is dus een monument van de eenheid...
It is therefore a monument of unity...
maar ook van de vrijheid.
but also of freedom.
En de vrijheid betekent eigenlijk...
And freedom actually means...
vrijheid van...
freedom of...
De paus.
The pope.
De paus, ja.
The pope, yes.
En onderaan, dat maak ik toch maar even af...
And at the bottom, I'll just finish that off...
rechts de Tyreense Zee...
to the right the Tyrrhenian Sea...
en links de Adriatische Zee.
and to the left the Adriatic Sea.
Het is eigenlijk, zou je kunnen zeggen...
It's actually, you could say...
het is van alles wat.
it's a bit of everything.
En het is helemaal omsloten ook.
And it is completely enclosed as well.
Er is wel goed over nagedacht.
It has been well thought out.
Het tragische is nu, beste Christian...
The tragic thing now, dear Christian...
dat deze Giuseppe Sacconi...
that this Giuseppe Sacconi...
zijn eigen creatie nooit af heeft gezien.
has never seen his own creation finished.
Want zes jaar voordat het uiteindelijk klaar was...
Because six years before it was finally finished...
is hij aan uitputting gestorven.
Did he die of exhaustion?
Dus dat megalomane monument...
So that megalomaniac monument...
heeft op zijn schouders gedrukt...
has pressed on his shoulders...
en heeft hem uiteindelijk...
and finally got him...
de dood ingejaagd.
hunted to death.
Nou, dat was wel tragisch.
Well, that was quite tragic.
Een beetje zoals Mozes.
A bit like Moses.
Ja.
Yes.
Maar jij zei van...
But you said about...
dit moest zo groots worden...
this had to be so grand...
want men wilde opnieuw beginnen.
because they wanted to start over.
Het verenigde Italië.
United Italy.
Wat ze trouwens...
What they anyway...
deze eerste koning van Italië...
this first king of Italy...
altijd een beetje hebben verweten...
always having a bit of blame...
is dat hij...
is that he...
Victor Emmanuel II is blijven heten.
Victor Emmanuel II continued to be called.
Hij was Victor Emmanuel II...
He was Victor Emmanuel II...
omdat er al een Victor Emmanuel I was...
because there was already a Victor Emmanuel I...
als koning van Sardinië.
as king of Sardinia.
Zij resideerde in Turijn.
She resided in Turin.
Piemonte had zich gevoegd...
Piedmont had joined...
bij het koninkrijk Sardinië.
at the Kingdom of Sardinia.
En de Romeinen namen het hem eigenlijk kwalijk...
And the Romans actually blamed him for it...
dat hij dan niet...
that he then does not...
heette Victor Emmanuel I.
was named Victor Emmanuel I.
Dat hij toch...
That he still...
teruggreep op de...
reversion to the...
Sardijnse dynastie...
Sardinian dynasty...
om het zomaar te zeggen.
just to say it like that.
Dus heel veel Romeinen zeiden van...
So many Romans said of...
ja, we zijn nu wel één...
Yes, we are now one...
maar eigenlijk zijn we gewoon bezet...
but actually we are just occupied...
door de Piemontese.
through the Piedmontese.
Dus dat had hij niet moeten doen.
So he shouldn't have done that.
Ja, daar zijn ze uiteindelijk wel overheen gekomen.
Yes, they eventually got over that.
En daarom is het misschien toch terecht...
And that is why it might be justified after all...
dat deze koning Victor Emmanuel II...
that this king Victor Emmanuel II...
door de paus is geëxcommuniceerd.
excommunicated by the pope.
Ja, en dat gebeurde al, geloof ergens...
Yes, and that already happened, I believe somewhere...
in 1860...
in 1860...
toen de Piemontese vanuit het noorden...
when the Piedmontese from the north...
de kerkelijke staat aanvielen.
attacking the papal state.
En toen werd hij dus door de paus...
And then he was therefore by the pope...
geëxcommuniceerd.
excommunicated.
Ja, maar hij was natuurlijk wel katholiek.
Yes, but he was of course Catholic.
En in...
And in...
1878...
1878...
de paus was inmiddels al de gevangene...
the pope was by now already the prisoner...
van het vatikaan...
from the Vatican...
of van het vatikaan...
or of the Vatican...
in het vatikaan, moet ik zeggen.
In the Vatican, I must say.
Toen kregen ze toch een beetje vroeging.
Then they got a bit of an advance after all.
En dat was de paus...
And that was the pope...
daar oorig gekomen.
there came about.
Die heeft daar een stelje priesters naartoe gestuurd.
He sent a group of priests there.
En toen is de excommunicatie...
And then the excommunication...
opgeheven. En...
lifted. And...
toen hij dus op sterven lag...
when he was dying...
is Victor Emmanuel II...
is Victor Emmanuel II...
toch nog met de laatste sacramenten...
still with the last sacraments...
gestorven.
deceased.
En heeft hij een praalgraf gekregen...
And has he received a grand tomb...
in een van de weinige kerken...
in one of the few churches...
die niet over zijn gegaan...
that did not pass...
bij de Lateraanse verdragen.
at the Lateran Treaties.
Namelijk het Pantheon.
Namely the Pantheon.
Dus heel veel...
So a lot...
kerken zijn...
churches are...
zijn teruggegeven aan de Heilige Stoel.
have been returned to the Holy See.
Maar het Pantheon niet, want die...
But the Pantheon doesn't, because it...
behoort tot het...
belongs to the...
toenmalige Koninkrijk en nu van de Republiek.
then Kingdom and now of the Republic.
Dus als u...
So if you...
naar het Pantheon gaat, moet u natuurlijk...
...to the Pantheon, you must of course...
ook daar eens gaan kijken.
also go take a look there.
En daar ligt ook...
And there lies also...
zijn zoon Umberto I.
his son Umberto I.
Een dienstvrouw.
A maid.
Koningin Margherita.
Queen Margherita.
Die we allemaal kennen van de...
We all know from the...
Pizza Margherita.
Pizza Margherita.
En beste Christian, na deze lange wandeling...
And dear Christian, after this long walk...
heb je, moet ik zeggen, wel trek gekregen...
I must say, you've got quite an appetite...
in zo'n Pizza Margherita. Zullen we die lekker gaan eten?
in such a Pizza Margherita. Shall we go eat that deliciously?
Nou, ik wil eerst een lekkere...
Well, I first want a nice...
apparattivo. Op de piazza.
apparent. In the square.
Op het piazza.
On the piazza.
Tot de volgende keer.
Until next time.
***
Sure, please provide the text you would like me to translate from Dutch to English.
Continue listening and achieve fluency faster with podcasts and the latest language learning research.