Financiering in transitie – over pensioenfondsen gesproken

De pensioenfondsen hebben het geld om de transitie naar een duurzame economie flink aan te jagen.

The pension funds have the money to significantly accelerate the transition to a sustainable economy.

Toch wordt nog lang niet elke euro duurzaam belegd.

Still, not every euro is invested sustainably yet.

Hoe brengen we daar verandering in?

How do we bring about change in that?

Dit is Onze Leefomgeving, de podcast van de RLE.

This is Our Living Environment, the podcast of the RLE.

En mijn naam is Lotte Sluiter.

And my name is Lotte Sluiter.

In twee afleveringen gaan we in op het advies Financiering in Transitie.

In two episodes, we will discuss the advice Financing in Transition.

Welkom bij deze tweede editie over pensioenfondsen gesproken.

Welcome to this second edition on the topic of pension funds.

Hier aan tafel aangeschoven zijn allereerst Jeannette van Antwerpen,

Here at the table joining us is first of all Jeannette van Antwerpen,

raadslid bij de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur

council member of the Council for the Living Environment and Infrastructure

en voorzitter van de adviescommissie die dit advies heeft voorbereid voor de RLE.

and chair of the advisory committee that prepared this advice for the RLE.

Dank je.

Thank you.

Welkom.

Welcome.

Aan de overkant Eloy Lindeyer, voormalig chief investment manager bij PGGM

On the other side Eloy Lindeyer, former chief investment manager at PGGM.

en extern commissielid bij het advies.

and an external committee member for the advice.

Goeiedag.

Good day.

En Anne Gram, pensioenfondsbestuurder onder andere bij het ABP

And Anne Gram, pension fund manager among other positions at ABP.

en expert op het gebied van investeringen en duurzaamheid.

an expert in the field of investments and sustainability.

Welkom.

Welcome.

Dank je wel.

Thank you.

Goed, vandaag gaan we het dus hebben over hoe we duurzame financiering

Alright, today we are going to talk about how we can achieve sustainable financing.

door de pensioenfondsen kunnen verbreden en versnellen.

through the pension funds can broaden and accelerate.

Het advies Financiering in Transitie is ook door de Tweede Kamerleden gelezen,

The advice Financing in Transition has also been read by the members of the House of Representatives.

waaronder Liane Den Haan van de oudere partij Goud Nederland.

including Liane Den Haan from the older party Goud Nederland.

Zij noemt het belangrijk dat de banken en pensioenfondsen een actieve rol pakken

She believes it is important for banks and pension funds to take an active role.

als het gaat om de verduurzaming van de economie.

when it comes to the sustainability of the economy.

Maar ze plaatsen bij wel een kanttekening.

But they do add a caveat.

Pensioenfondsen hebben natuurlijk wel als primair doel om een waardevast pensioen uit te keren.

Pension funds primarily aim to provide a pension that retains its value.

Maar als het investeren in bijvoorbeeld infrastructuur, klimaat,

But when it comes to investing in, for example, infrastructure, climate,

waar bijvoorbeeld ook ouderhuisvesting helpt om dat doel te bereiken,

where, for example, parent housing helps to achieve that goal,

dan is het heel mooi dat naast het primaire doel ook verduurzaming gerealiseerd kan worden.

Then it is very nice that, in addition to the primary goal, sustainability can also be achieved.

Maar het mag niet ten koste gaan van het rendement.

But it must not come at the expense of the return.

En het uitgangspunt moet dus zijn dat het ten goede komt aan de deelnemers van het fonds.

And the premise must therefore be that it benefits the participants of the fund.

Nou, dat is meteen een lekkere binnenkomer.

Well, that's quite an entrance.

Ik ben benieuwd.

I am curious.

Ja, mag een duurzame belegging niet ten koste gaan van het rendement?

Yes, shouldn't a sustainable investment not come at the cost of returns?

Bent u het daar maar eens of oneens?

Do you agree or disagree with that?

Begin ik even bij Eloy.

I'll start with Eloy.

Ja, gelukkig.

Yes, fortunately.

Gaat het niet ten koste van het rendement?

Doesn't it come at the expense of the return?

We hebben inmiddels voldoende ervaringen opgedaan dat duurzame beleggingen vaak zelfs nog beter presteren.

We have now gained enough experience that sustainable investments often perform even better.

Omdat vaak het risicoprofiel gunstiger is.

Because often the risk profile is more favorable.

Neem nou bijvoorbeeld in de woningmarkt nu.

Take the housing market now, for example.

De prijzen staan onder druk.

Prices are under pressure.

Als je een goed geïsoleerd huis hebt, daalt dat minder in waarde.

If you have a well-insulated house, its value decreases less.

Dus ook op de langere termijn is dat een betere belegging.

So even in the long term, that is a better investment.

En zo zijn er eigenlijk talloze voorbeelden te noemen.

And so there are actually countless examples to mention.

Dus de twee gaan goed samen.

So the two go well together.

Oké, oké. Anne?

Okay, okay. Anne?

Ja, dat is een vraag die ik eigenlijk meer in 2015...

Yes, that's a question I actually had more in 2015...

2023 verwacht.

Expected in 2023.

Het is gewoon niet meer aan de orde.

It's simply no longer relevant.

Het is gewoon duidelijk dat rendement en duurzaamheid hand in hand gaat.

It is simply clear that yield and sustainability go hand in hand.

En natuurlijk is het vertrekpunt de deelnemers.

And of course, the starting point is the participants.

Dus hun geld gaat om hun oude dagsvoorziening.

So their money is for their retirement provision.

Maar je hebt niks aan een uitkering in een niet leefbare wereld.

But you don't benefit from a social security benefit in an unlivable world.

Dus daarom is het heel belangrijk dat je richt op zowel de deelnemers financiële uitkering...

So that's why it's very important that you focus on both the participants' financial benefits...

maar ook de leefbaarheid van de wereld.

but also the livability of the world.

Ja, toch zegt Liane Den Haan.

Yes, Liane Den Haan says so.

Dat het primaire doel moet zijn dat die pensioenen overeind blijven.

That the primary goal must be to ensure that those pensions remain intact.

Maar dat is dus eigenlijk onterecht.

But that is actually unfair.

Nou nee, ik denk dat dat op zich terecht is.

Well no, I think that's actually justified.

Dat is het primaire doel van een pensioenfonds.

That is the primary goal of a pension fund.

Maar het gaat heel goed samen met duurzame belegging.

But it goes very well together with sustainable investment.

Het gaat hand in hand.

It goes hand in hand.

En als pensioenfonds dan kijk je dus altijd naar rendement en risico samen.

And as a pension fund, you always look at return and risk together.

Omdat dat gaat ook hand in hand.

Because that goes hand in hand as well.

Dus als je niet risico's meeneemt in je afweging...

So if you don't take risks into account in your consideration...

dan ben je eigenlijk...

then you are actually...

ook gewoon niet verantwoord bezig voor jouw pensioendeelnemers.

It's simply not responsible behavior for your pension participants.

En dan breng je op langere termijn je rendement in gevaar.

And then you risk jeopardizing your returns in the long term.

Dus wij zien heel veel pensioenfondsbestuurders met mij...

So we see a lot of pension fund managers like me...

zien duurzaamheid niet alleen als iets wat rendement raakt...

see sustainability not only as something that affects returns...

maar zeker iets wat risico raakt.

but certainly something that involves risk.

En als je daar geen rekening mee haalt...

And if you don't take that into account...

dan breng je eigenlijk jouw investeringen op langere termijn in gevaar.

then you are actually jeopardizing your long-term investments.

Ja, dus Jeannette, het is niet het een of het ander.

Yes, so Jeannette, it's not one or the other.

Nee, je ziet eigenlijk...

No, you actually see...

van deze opmerking over rendement...

about this remark on yield...

waar inderdaad altijd risico een integraal onderdeel van is...

where indeed risk is always an integral part of...

dat men nog eigenlijk in die oude wereld, in die oude economie zit.

that one is still actually in that old world, in that old economy.

En eigenlijk het risico vanuit die bril percipieert...

And actually perceives the risk from that perspective…

en niet vanuit een duurzame economie waar we naartoe aan het gaan zijn.

and not from a sustainable economy that we are moving towards.

En dat was natuurlijk ook voor ons de aanleiding...

And that was of course the reason for us as well...

voor de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur...

for the Council for the Living Environment and Infrastructure...

om eens een keer een advies te maken...

to make a recommendation for once...

juist over die financiële kant...

just about that financial aspect...

want al die transitieopgaven die we hebben...

because all those transition tasks we have...

die vragen ook financiering.

they also request funding.

En dus niet alleen onze leefomgeving die verduurzaamt...

And so not only our living environment is becoming more sustainable...

maar onze economie gaat zich ook aanpassen.

but our economy will also adapt.

En je ziet dat heel veel mensen dus nog die oude bril opzetten.

And you can see that a lot of people still put on those old glasses.

Ja, dat is eigenlijk een beetje een achterhaald idee.

Yes, that is actually a bit of an outdated idea.

En Eloy, zijn er goede voorbeelden van duurzame beleggingen?

And Eloy, are there good examples of sustainable investments?

Jazeker.

Certainly.

We hebben het net al even gehad over duurzaam vastgoed...

We just talked a little about sustainable real estate...

maar met name de energietransitie...

but specifically the energy transition...

de investering van duurzame energie...

the investment in renewable energy...

het aanleggen van de infrastructuur...

the construction of the infrastructure...

om duurzame energie van A naar B te brengen...

to transport sustainable energy from A to B...

dus netwerkinvesteringen, maar ook nieuwe technologieën.

so network investments, but also new technologies.

Dus je ziet eigenlijk over een heel beeld spectrum...

So you actually see across a whole visual spectrum...

grote kansen om te investeren in energietransitie...

great opportunities to invest in energy transition...

en verduurzaming van de economie.

and sustainability of the economy.

Ook circulaire businessmodellen...

Also circular business models...

waarbij je dus probeert om afvalstromen in te dammen...

where you are trying to curb waste streams...

en daarmee de belasting van het milieu te beperken...

and thus to limit the burden on the environment...

zijn ook heel kansrijk.

are also very promising.

En met name voor langetermijnbeleggers...

And especially for long-term investors...

die een belegging doen in lijn met ook de lange looptijd van een pensioen...

that make an investment in line with the long term of a pension...

zijn dit bij uitstek enorme kansen.

these are exceptionally huge opportunities.

En met die 1800 miljard euro...

And with that 1800 billion euros...

die volgens de laatste CBS-cijfers...

according to the latest CBS figures...

de Nederlandse pensioenfonds er gezamenlijk te beleggen hebben...

the Dutch pension funds have jointly invested in...

hoeveel gaat er nu richting dat duurzaam beleggen, Jeannette?

How much is going towards sustainable investing now, Jeannette?

Een heel klein aandeel. Volgens mij was het 6% even uit mijn hoofd.

A very small share. I think it was 6%, just off the top of my head.

Maar dan kijk ik even naar de andere gasten aan tafel.

But then I take a moment to look at the other guests at the table.

Nou, het is in ieder geval te laag.

Well, it is definitely too low.

Als ik kijk naar ABP, ken ik natuurlijk goed...

When I look at ABP, I know it well, of course...

omdat ik daar zelf in bestuur zit.

because I am part of the board there myself.

Daar investeren we nu iets van 5%.

We are currently investing about 5% in that.

Maar we hebben wel besloten dat we veel meer in gaan investeren.

But we have decided that we are going to invest a lot more.

Dus vorig jaar hebben wij en ook een aantal andere fondsen besloten...

So last year we and also a number of other funds decided...

om niet meer in olie en gas te investeren...

to stop investing in oil and gas...

maar dat geld juist vrij te maken.

but to free up that money.

Ook vanwege toekomstige risico's...

Also due to future risks...

om meer investeringen met zich mee te brengen...

to bring in more investments...

maar ook juist om die energietransitie te kunnen medefinancieren.

but also precisely to be able to co-finance that energy transition.

Daar gaan we dus in de toekomst 30 miljard aan wijden.

So we're going to allocate 30 billion to that in the future.

Dus als je naar duurzame investeringen kijkt...

So if you look at sustainable investments...

dan moet je echt integraal denken.

Then you really have to think integrally.

Klimaattransitie of ontwrichting noem ik dat eigenlijk liever...

I actually prefer to call that climate disruption...

is een integraal systemisch risico...

is an integral systemic risk...

wat alle beleggingen gaan beïnvloeden.

what will influence all investments.

Dus je moet gewoon heel goed kijken naar alle jouw beleggingen...

So you just have to look very closely at all your investments...

en niet meer in niet duurzame bedrijfsmodellen investeren...

and no longer invest in unsustainable business models...

die gebaseerd zijn op roofbouw.

that are based on exploitation.

En juist veel meer in die energietransitie...

And certainly much more in that energy transition...

waar een gigantische investeringsbehoefte nu al is.

where there is already a huge investment need.

En daar moeten wij ook met wat Elia heel terecht zegt...

And we must also consider what Elia rightly says...

met dat langetermijngeld van de pensioenfondsen...

with that long-term money from the pension funds...

kunnen wij en de economie en de deelnemers heel goed mee helpen.

We can help the economy and the participants very well.

Ja, en is er dan voldoende oog ook voor de gevaren bijvoorbeeld...

Yes, and is there also sufficient awareness of the dangers, for example...

als afnemende biodiversiteit?

as declining biodiversity?

Als jullie keuzes maken waar je wel of niet in investeert?

When you make choices about what to invest in or not?

Nou, goede nieuws is dat er eigenlijk nu gewoon...

Well, the good news is that there is actually just...

een soort enorme toename van bewustheid is...

a kind of enormous increase in awareness is...

omtrent de grote systemische risico's die op ons als...

regarding the large systemic risks that are upon us as...

nou ja, eigenlijk iedereen...

well, actually everyone...

maar ook zeker de financiële instellingen afkomen.

but also certainly come from the financial institutions.

Dus verlies van biodiversiteit, vuil en reiniging...

So loss of biodiversity, dirt and cleaning...

en natuurlijk klimaatontwrichting.

and of course climate disruption.

Het heeft alles met elkaar te maken.

It all has to do with each other.

Ja, de meeste pensioenfondsen zijn er gewoon nu met...

Yes, most pension funds are just there now with...

op dit moment gewoon heel hard mee bezig...

At the moment, just very hard at work on it...

van hoe gaan we dit vormgeven?

How are we going to shape this?

Hoe gaan we het meten?

How are we going to measure it?

Maar hoe kunnen we ook bijvoorbeeld investeringen maken...

But how can we also make investments, for example...

om ontbossing tegen te gaan?

to combat deforestation?

Biodiversiteit te herstellen?

Restoring biodiversity?

Nog een voorbeeld van ABP, maar ik weet dat PME er ook mee bezig is.

Another example from ABP, but I know that PME is also working on it.

Investeren in offshore wind, grote projecten.

Investing in offshore wind, large projects.

Hoe hou je daar nadrukkelijk rekening met het leven op zee?

How do you explicitly take sea life into account?

Dus ja, het gaat echt steeds meer gelukkig door die integrale lens.

So yes, it really is becoming happier through that integral lens.

Maar het gaat niet snel genoeg, dus...

But it's not fast enough, so...

Niet snel genoeg, je zei net.

Not fast enough, you just said.

Nee, dat is inderdaad precies het punt.

No, that is indeed exactly the point.

Het gaat veel te langzaam.

It's going way too slowly.

Want het feit dat wij dit advies als RLE hebben uitgebracht...

Because the fact that we issued this advice as RLE...

is dat we zien dat er nog heel weinig euro's...

is that we see that there are still very few euros...

in die duurzame financiering terechtkomen.

to enter into that sustainable financing.

Veel te weinig.

Far too little.

Of je het nu over de pensioensector hebt, bankensector, venture capital...

Whether you're talking about the pension sector, banking sector, venture capital...

of de overheid zelf.

or the government itself.

Die staat natuurlijk ook nog als speler in.

That player is, of course, still in.

En het feit dat we net inderdaad het hebben over percentages van zo'n 5 procent...

And the fact that we are indeed talking about percentages of around 5 percent...

dat is natuurlijk heel weinig.

that is of course very little.

Dus kortom, er is echt wel naast het bewustzijn wat er nu is...

So in short, there is really more to consciousness than what exists now...

ook actie nodig, omdat werkt het er meer van afwegen...

Action is also needed, because it weighs more on it...

als het gaat om beleggen, te gaan veranderen.

when it comes to investing, is about to change.

Ja, Eloy, zit er genoeg actie op naar jouw idee?

Yes, Eloy, do you think there is enough action?

Ik denk dat het in ieder geval heel positief is om te stellen dat...

I think it is very positive to state that...

als je kijkt naar die ambities die geformuleerd zijn...

if you look at those ambitions that have been formulated...

als je kijkt naar de klimaatplannen die zijn gepubliceerd...

if you look at the climate plans that have been published...

door de grote pensioenfondsen...

through the large pension funds...

dan zie je daar een groot ambitieniveau.

then you see a great level of ambition.

Ook geformuleerd over vijf en tien jaar.

Also formulated over five and ten years.

En dat betekent dat men dus nu in een versnellingsmodus terechtkomt...

And that means that people now find themselves in a mode of acceleration...

het gaat niet alleen om klimaatplannen...

it's not just about climate plans...

er zijn ook andere doelen geformuleerd...

there are also other goals formulated...

gekoppeld aan de ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties.

linked to the United Nations' development goals.

En dat loopt echt op in...

And that really adds up to...

als je dat voor heel Nederland optelt...

if you add that up for the whole of the Netherlands...

gaat dat echt om honderden miljarden te realiseren in de komende jaren.

Is it really about realizing hundreds of billions in the coming years?

Dan ligt er ook een enorme kans voor de overheid...

Then there is also a huge opportunity for the government...

om een stuk regie te pakken en een deel van dat kapitaal...

to take a piece of direction and part of that capital...

ook in Nederland aan het werk gezet te krijgen.

also to be employed in the Netherlands.

Want onze pensioenfondsen, we leggen nou eenmaal internationaal...

Because our pension funds, we are simply investing internationally...

dus je moet ook de voorwaarden scheppen...

so you also have to create the conditions...

dat hier ook een deel van dat grote vermogen aangewend wordt...

that here too a part of that great wealth is being used...

om bijvoorbeeld de energietransitie te bevorderen...

for example, to promote the energy transition...

of andere maatschappelijke doelen...

or other societal goals...

waar goede rendementen kunnen worden gerealiseerd.

where good returns can be achieved.

Neem nou studentenhuisvesting of zorg.

Take student housing or healthcare, for example.

Ja, Anne?

Yes, Anne?

Ja, daar wil ik eigenlijk ook graag een oproep doen.

Yes, I would actually like to make a call for that as well.

We nemen nu nadrukkelijk onze verantwoordelijkheid...

We are now explicitly taking our responsibility...

als pensioenfondsbestuurder zeg...

as a pension fund manager say...

we willen echt aan de grote maatschappelijke uitdagingen bijdragen.

We really want to contribute to the major social challenges.

Maar we hebben heel hard ook hulp van de overheid nodig.

But we also need a lot of help from the government.

Dus we willen graag dat een overheid...

So we would like a government to...

wat veel meer vervuilende en roofbouwactiviteiten beprijst...

what praises many more polluting and exploitative activities...

tussen twee belasting en normeert en reguleert.

between two taxes and regulates and standardizes.

Omdat dan kunnen wij pas echt onze langetermijn...

Because then we can really focus on our long-term...

investeringsbeslissingen maken.

making investment decisions.

Zolang dat het nog lucratief is om businessmodellen in de lucht te houden...

As long as it is still profitable to keep business models afloat...

waar je de negatieve effecten op de samenleving afwendelt.

where you shift the negative effects onto society.

En die bedrijven gaan dat blijven doen.

And those companies will continue to do so.

Dat gaan ze echt niet doen, tenzij dat moet.

They really won't do that, unless they have to.

Dat maakt het gewoon voor ons veel moeilijker.

That simply makes it much harder for us.

Niet dat we daarop gaan zitten wachten.

Not that we are going to sit around waiting for that.

Maar dat geeft voor ons veel meer duidelijkheid.

But that gives us much more clarity.

En dus ook ruimte om veel meer in te investeren...

And also room to invest much more...

als we weten wat standaardbepalers en overheden gaan doen.

if we know what standard setters and governments will do.

Ja, precies. Die beprijzing is nodig.

Yes, exactly. That pricing is necessary.

De RLE heeft er al eens eerder op geantwoord.

The RLE has responded to it before.

Geadviseerd, dit is aanvullend daarop.

Advised, this is in addition to that.

Overheid, neem je rol.

Government, take your role.

Jazeker, want het gaat om alle spelers in het veld.

Certainly, because it concerns all players on the field.

Als één speler gaat rennen, dan schiet het niet op.

If one player starts running, it won't get anywhere.

Je moet samen gaan.

You must go together.

Dus het is ook aan de overheid om helderheid te hebben.

So it is also up to the government to provide clarity.

Ook over de visie.

Also about the vision.

Waar gaan we naartoe in Nederland?

Where are we going in the Netherlands?

Met onze energieinfrastructuur bijvoorbeeld.

For example, with our energy infrastructure.

Welke keuzes maken we daarin?

What choices do we make in that?

Dus het zit niet alleen in beprijzen.

So it's not just about pricing.

En daarnaast, dat is natuurlijk een ander advies in ons RLE-rapport.

And in addition, that is of course another recommendation in our RLE report.

Dat gaat over het instellen van een nationale investeringsinstelling.

That is about setting up a national investment institution.

Waar je als overheid dan de regie kan pakken.

Where you as the government can take control.

Hoog risicofinancieringen kan gaan uitzetten.

High-risk financing may start to expand.

Gekoppeld aan gelden uit de private sector.

Linked to funds from the private sector.

Het feit dat de overheid dan zelf ook dat risico neemt.

The fact that the government is also taking that risk itself.

Zorgt ervoor dat het voor de private sector ook aantrekkelijker wordt...

Ensures that it becomes more attractive for the private sector as well...

om daarin mee te gaan.

to go along with that.

Ja, Eloy, zo'n nationale investeringsinstelling.

Yes, Eloy, such a national investment institution.

Zie je dat zitten?

Do you see that happening?

Ja, daar ben ik absoluut een groot voor.

Yes, I am absolutely a big advocate for that.

Ik heb er geen voorstander van.

I am not in favor of it.

De overheid kan daardoor veel meer regie uitoefenen...

The government can therefore exert much more control...

op het samen met institutionele beleggers...

together with institutional investors...

vormgeven aan die economie van de toekomst.

shaping that economy of the future.

En je ziet dat landen in het buitenland daar...

And you see that countries abroad...

al veel meer ervaring mee hebben om dat zo te doen.

already have much more experience to do it that way.

Die hebben vaak ook niet het voordeel...

They often don't have the advantage...

dat ze die hele grote institutionele beleggers thuis hebben.

that they have those very large institutional investors at home.

Dus die moeten juist dat kapitaal van buiten aantrekken.

So they need to attract that external capital.

Dus die zijn eerder erop ingesteld om daarop georganiseerd...

So they are more geared towards being organized around that...

te zijn.

to be.

Wij hebben de luxe dat veel van dat geld kapitaal al in Nederland is.

We have the luxury that a lot of that capital is already in the Netherlands.

Maar de opdracht is zo groot de komende jaren...

But the task is so large in the coming years...

dat ook wij samen met die lange termijn beleggers...

that we together with those long-term investors...

daar op een hele goede manier invulling aan kunnen geven.

be able to give it a very good interpretation.

En we hebben ook een traditie op dat vlak dat we dat kunnen.

And we also have a tradition in that regard that we can do that.

Dus het is een kwestie van onszelf een beetje opnieuw uitvinden...

So it's a matter of reinventing ourselves a bit...

om het gerealiseerd te krijgen.

to get it realized.

Ja, en ik hoor jou ook zeggen...

Yes, and I also hear you say...

meer investeren in binnenland, minder in buitenland.

more investment in the domestic market, less abroad.

Zou je daar een percentage aan kunnen hangen, willen hangen?

Could you attach a percentage to that, would you like to?

Misschien ook als pensioenfonds zelf? Anne?

Maybe also as a pension fund itself? Anne?

Nou, ik denk dat er sowieso totaal geen tekort aan kapitaal is.

Well, I think there is definitely no shortage of capital.

Dus ik denk dat je en-en moet doen.

So I think you should do both.

Ja, het is logisch dat je sowieso in Nederland meer investeert...

Yes, it makes sense that you invest more in the Netherlands anyway...

omdat daar zitten onze deelnemers en is ook gewoon heel veel te doen.

because that’s where our participants are and there is just so much to do.

Maar de klimaatontwrichting treft natuurlijk met name de global south.

But climate disruption mainly affects the global south, of course.

En de mensen hebben ook gewoon minsten aangedaan.

And the people have also simply put on socks.

En daar wordt gewoon heel veel mitigatie en investeringen nodig.

And there is just a lot of mitigation and investment needed.

En dat is iets wat...

And that is something that...

het Pensioenfonds natuurlijk nu toe heeft vermeden.

the Pension Fund has of course now avoided.

Omdat, in ieder geval grotendeels...

Because, in any case mostly...

omdat het natuurlijk risicovoller is.

because it is of course riskier.

Maar tegelijkertijd zie je ook dat het gewoon nodig is.

But at the same time, you also see that it is simply necessary.

En dat gaat ook wel gepaard met hoge rendementen.

And that is also accompanied by high returns.

Dus er zijn ook gewoon investeringsmogelijkheden...

So there are also investment opportunities...

waar je dus en-en kunt doen.

where you can do both.

Dus wij blijven mondiaal beleggen.

So we continue to invest globally.

En schaarste aan geld, dat is echt niet de issue.

And a shortage of money is really not the issue.

Dus niet een kwestie van of, of.

So it's not a matter of either, or.

Nee, en ook niet dus voor Nederland.

No, and also not for the Netherlands.

Het is niet zo dat je zou zeggen meer naar Nederland...

It's not that you would say more toward the Netherlands...

want dat is goed voor Nederland.

because that is good for the Netherlands.

Jeannette?

Jeannette?

Nou ja, dat zeggen we eigenlijk wel.

Well, we actually do say that.

We hebben hele rijke pensioenfondsen.

We have very rich pension funds.

En die beleggen nog maar voor een klein deel...

And they are only investing a small part...

dat kwam eerder in het gesprek aan de orde...

that was mentioned earlier in the conversation...

in duurzame bedrijven, duurzame beleggingen.

in sustainable companies, sustainable investments.

En we hebben in Nederland natuurlijk enorme investeringsopgaven.

And we have, of course, enormous investment challenges in the Netherlands.

Nou ja, de energieinfrastructuur kwam net al voorbij.

Well, the energy infrastructure just came up.

Dat is er maar één.

There is only one.

Maar ook bijvoorbeeld als het om waterveiligheid gaat.

But also, for example, when it comes to water safety.

Dat zijn echt majeure investeringen.

Those are really major investments.

En...

And...

en als we daar een deel van ons eigen pensioengeld voor kunnen aanwenden...

and if we can use part of our own pension money for that...

dan is dat natuurlijk gewoon een hartstikke goed doel.

Then of course that is just a really good cause.

Wij zeggen ook in ons advies van...

We also say in our advice of...

ja, we zien ook dat een groot deel van de pensioenfondsen...

Yes, we also see that a large part of the pension funds...

zit nu ook nog in staatsobligaties.

is also currently in government bonds.

Dat is natuurlijk veilig.

That is of course safe.

Maar ja, als je daar een deel wat minder van zou doen...

But yes, if you would do a little less of that...

en wat meer in die duurzame financiering waar we het nu over hebben...

and what more in that sustainable financing that we are talking about now...

dat zal een slok op een model schelen.

That will save a sip on a model.

Ik wil eigenlijk ook graag...

I actually also want to...

reageren op de vraag omtrent de Nationale Investeringsinstelling.

responding to the question regarding the National Investment Institution.

Ik denk dat het heel erg goed zou zijn om krachten te bundelen.

I think it would be very beneficial to join forces.

Wij als pensioenfondsen willen gewoon heel graag.

We as pension funds just really want to.

Maar we hebben coördinatie en hulp nodig.

But we need coordination and help.

Omdat het nu echt heel versnipperd is.

Because it is really very fragmented now.

Dus iedereen is bezig en iedereen wil.

So everyone is busy and everyone wants.

Maar we hebben ook de overheid nodig.

But we also need the government.

En daar willen we ook graag samenwerken.

And we would like to collaborate on that as well.

We willen graag PPS-projecten doen, blended finance...

We would like to engage in PPP projects, blended finance...

waar je ook veel meer die staatrisico's kunt...

where you can also much more those state risks...

kunnen delen.

can share.

Dat zal ook veel meer pensioenfondsen over de streep kunnen trekken.

That will also be able to attract many more pension funds.

En dan over het keuze of Nederland of buitenland.

And then about the choice of the Netherlands or abroad.

Wij gaan juist heel veel in Nederland beleggen.

We are actually going to invest a lot in the Netherlands.

Maar we hebben zoveel geld.

But we have so much money.

Dus we kunnen een end doen.

So we can put an end to it.

Zeker in nieuwe technologieën.

Certainly in new technologies.

En de hele energieopslag.

And the entire energy storage.

En warmtenetten.

And heat networks.

En natuurlijk schone technologieën.

And of course clean technologies.

Wind op zee, wind op land.

Wind at sea, wind on land.

Zon enzovoort.

Sun, and so on.

Er is echt heel veel te doen.

There is really a lot to do.

We zijn daar eigenlijk met z'n allen nu gewoon heel erg mee bezig.

We are actually all very much involved with that right now.

Dus het geeft aan dat er op dit moment gewoon heel veel tractie is.

So it indicates that there is simply a lot of traction at this moment.

Dus dat stemt me blij.

So that makes me happy.

Maar ik wil nog een keer, ja, nogmaals oproep doen van...

But I want to make a call once more, yes, a call from...

Het is niet vijf voor twaalf.

It's not five to twelve.

Het is een half minuut voor twaalf.

It is half a minute to twelve.

Helder.

Clear.

Ja, een half minuut over twaalf misschien.

Yes, maybe half a minute past twelve.

En de behoefte om gezamenlijk op te trekken.

And the need to collaborate together.

Dat zou ik ook graag willen benadrukken.

I would like to emphasize that as well.

Ik vind bijvoorbeeld...

I think for example...

Er is eigenlijk een heel apart voorbeeld waarbij het de andere kant op gaat.

There is actually a very specific example where it goes the other way around.

Bijvoorbeeld de overheid heeft aangekondigd...

For example, the government has announced...

dat warmtenetten in principe genationaliseerd gaan worden.

that district heating networks will in principle be nationalized.

Er zijn een aantal pensioenfondsen in Nederland...

There are a number of pension funds in the Netherlands...

die hebben daar expliciet jaren geleden al in geïnvesteerd.

They explicitly invested in that years ago.

Hebben die warmtenetten uitgebreid.

Have those district heating networks expanded?

En die zien met ledenoog aan dat er een plan is om dat te nationaliseren.

And they see with concern that there is a plan to nationalize that.

Terwijl ze eigenlijk veel meer willen investeren in warmtenetten.

While they actually want to invest much more in district heating networks.

Dus er is echt al even de behoefte om nog even te kijken...

So there is really already a need to take another look...

naar hoe het hele landschap eruit ziet.

to how the entire landscape looks.

En hoe ieder zijn rol kan pakken.

And how everyone can take on their role.

En vooral voor de lange termijn.

And especially for the long term.

Dus niet wat doen we volgend jaar.

So not what are we doing next year.

Maar ook wat gaan we de komende vijf, tien, vijftien, twintig jaar doen.

But also, what are we going to do in the next five, ten, fifteen, twenty years?

En hoe kunnen daar pensioenbeleggingen uit voortkomen...

And how can pension investments arise from that...

die dus rendementen opleveren die in ieder geval positief zijn.

which therefore yield returns that are at least positive.

Dus goede lange termijn rendementen.

So good long-term returns.

Het liefst ook nog in lijn met de Nederlandse inflatie.

Preferably also in line with Dutch inflation.

Want daarmee maak je ook een waardevals pensioen mogelijk.

Because that also makes a value-declining pension possible.

En zo kan de overheid met pensioenfondsen...

And so the government can use pension funds...

en andere institutionele beleggers...

and other institutional investors...

denk ik heel goed tot iets komen...

I think of coming up with something very good...

wat voor alle partijen werkbaar is.

what is workable for all parties.

Maar dat zijn we nog niet gewend om te doen.

But we are not used to doing that yet.

We denken nog niet zo.

We don't think that way yet.

Terwijl dat in het buitenland veel gangbaarder is.

While that is much more common abroad.

Ja, precies.

Yes, exactly.

Nou, en dat denk ik ook.

Well, I think that too.

Want u bent allebei ontzettend welwillend.

Because you are both incredibly accommodating.

Toch staat u bekend als behoudend.

Yet you are known for being conservative.

Die actievere rol.

That more active role.

Gaat dat gebeuren?

Is that going to happen?

Ik zie het nu wel heel erg gebeuren.

I can really see it happening now.

Maar je moet niet vergeten.

But you must not forget.

Wij komen ook uit een context.

We also come from a context.

Als je terugdenkt naar 2008, de financiële crisis.

When you think back to 2008, the financial crisis.

Daar hebben onder andere de toezethouders...

There, among others, the supervisors...

ook heel erg op geslaan.

also very much hit.

Jullie moeten niet zoveel risico's nemen, pensioenfondsen.

You shouldn't take so many risks, pension funds.

Ga heel erg op die dekkingsgraad richten.

Focus very much on that coverage ratio.

En vereist eigen vermogen wordt berekend...

And required equity is calculated...

op een manier waarin staatsobligaties in de handwerk...

in a way that government bonds in craftsmanship...

en risicodragende investeringen afstraft.

and punishes risk-taking investments.

Dus dat heeft zeker niet geholpen.

So that definitely didn't help.

Daar heeft ook korte termijnbeleid en focus in de hand gewerkt.

That has also contributed to short-term policy and focus.

Dus daarom kijken heel veel pensioenfondsen...

So that's why very many pension funds are looking...

heel erg naar de volatiliteit van de dekkingsgraad.

very much to the volatility of the coverage ratio.

Hoewel, als wij naar de toekomst kijken...

However, when we look to the future...

is dat gewoon veel niet echt een relevante risico.

That's just not really a relevant risk.

Veel relevanter zijn die systemische risico's die op ons afkomen.

Much more relevant are those systemic risks that are coming towards us.

Dus bijvoorbeeld stranded assets.

So for example stranded assets.

Dus de verre echt dat je andere modellen gaat gebouwen.

So the far truth that you're going to build other models.

Dat noemen jullie ook in het advies.

You also mention that in the advice.

Dat vind ik wel terecht.

I think that's fair.

Het focus op staatsobligaties.

The focus on government bonds.

Ik denk dat dat wel iets zal afnemen.

I think that will decrease somewhat.

Omdat ik denk niet per se dat staatsobligaties...

Because I don't necessarily think that government bonds...

per definitie altijd even veilig zijn.

By definition, always be equally safe.

Maar zelf blijft dat...

But that remains...

dat is niet de oorzaak waarom er niet in de energietransitie wordt geïnvesteerd.

That is not the reason why there is no investment in the energy transition.

Er is meer dan genoeg geld in de rendementspartnervui.

There is more than enough money in the profit partner window.

Maar de manier van beleggen is dat je nu tegenwoordig...

But the way of investing now is that you...

pensioenfondsen kopen alle uitstaande aandelen en index.

Pension funds buy all outstanding shares and index.

En we moeten veel meer naartoe dat je gewoon veel selectiever kijkt...

And we need to move much more towards being much more selective in our view...

van welke aandelen in de markt wil je kopen.

Which stocks in the market do you want to buy?

Als je een supermarkt inloopt ga je ook niet alles kopen.

When you enter a supermarket, you don't buy everything either.

Je hebt geen beleggingsplicht.

You have no investment obligation.

Dus er moet echt even een mindshift komen.

So there really needs to be a mindset shift.

Dat je gewoon echt de vervuilende bedrijven niet meer steunt.

That you simply no longer support the polluting companies.

Daar komt het eigenlijk op neer.

That's actually what it comes down to.

En bedrijven die dan wel willen en kunnen veranderen...

And companies that are willing and able to change...

die moet je helpen die transitie door te komen.

You need to help them get through that transition.

Als actief aandeelhouder heb je daar echt een verantwoordelijkheid in.

As an active shareholder, you really have a responsibility in that.

En dan zit je ook met een stuk opbouw.

And then you're also dealing with a piece of buildup.

Dus investeren in nieuwe opkomende bedrijven die we hard nodig hebben.

So investing in new emerging companies that we desperately need.

Ja, Jeannette?

Yes, Jeannette?

Ja, als ik hierop mag aanvullen.

Yes, if I may add to this.

Hebben we inderdaad in het advies ook gezegd...

Indeed, we also stated in the advice...

dat als je kijkt naar het toezicht...

that if you look at the supervision...

op de pensioensector, maar ook op de bankensector...

on the pension sector, but also on the banking sector...

dan is dat eigenlijk onvoldoende gericht op verduurzaming.

Then that is actually insufficiently focused on sustainability.

Eigenlijk precies waar we het nu over hebben.

Actually exactly what we are talking about right now.

In principe is dat mandaat er wel.

In principle, that mandate is there.

Maar daar wordt nog eigenlijk vrijblijvend, redelijk vrijblijvend mee omgegaan.

But it's still treated fairly casually, reasonably casually.

Dus daar zou je ook meer richting handhaving kunnen.

So you could also move more towards enforcement there.

Want het is natuurlijk ook een cultuurverandering...

Because it is of course also a cultural change...

die je zowel in de pensioensector als in de bankensector gaat doorvoeren.

that you will implement in both the pension sector and the banking sector.

Het is echt een andere manier van kijken.

It's really a different way of looking.

En andere risico's, andere risicoprofielen.

And other risks, other risk profiles.

En dat heeft invloed op je afwegingen in je financiering en je beleggingen.

And that affects your considerations in your financing and your investments.

Ja, en het woord viel net al even, de staatsobligaties.

Yes, and the word was just mentioned briefly, the government bonds.

Het rapport spreekt ook van een oververtegenwoordiging van staatsobligaties.

The report also mentions an overrepresentation of government bonds.

Hoe wenselijk is dat dat dat minder wordt? En hoeveel minder dan?

How desirable is it that that decreases? And by how much less?

Nou ja, Anne gaf het net eigenlijk al aan.

Well, Anne actually just pointed that out.

Het komt voort uit de financiële crisis en de focus op dekkingsgraden.

It stems from the financial crisis and the focus on coverage ratios.

Maar tegelijkertijd...

But at the same time...

zijn er veel grotere risico's aan het ontstaan.

There are much greater risks emerging.

Die systeemrisico's als gevolg van de klimaattransitie bijvoorbeeld.

Those systemic risks resulting from the climate transition, for example.

Dus kortom sta je niet blind op die dekkingsgraden en staatsobligaties.

So in short, don't be blinded by those coverage ratios and government bonds.

Maar ga juist kijken waar je elke euro van ons pensioen...

But just go see where every euro of our pension...

op een goede en verantwoorde manier kunt beleggen met een mooi rendement.

you can invest in a good and responsible way with a nice return.

En gaan we dan helemaal stoppen met staatsobligaties, Eloy?

And are we completely going to stop with government bonds, Eloy?

Hoe gaan we daar dan mee om?

How do we handle that?

Nee, absoluut niet.

No, absolutely not.

Maar als je dus Nederland vergelijkt met vergelijkbare pensioenstelsels elders...

But if you compare the Netherlands with similar pension systems elsewhere...

dan zie je dat de staat is hier over tegenwoordig.

Then you see that the state is present here.

En dat komt door het huidige pensioenstelsel.

And that is due to the current pension system.

En het nieuwe pensioenstelsel zullen we nog steeds...

And we will still...

in de zogenaamde lifecycle benadering en allocatie aan staat hebben.

in the so-called lifecycle approach and allocation to the state.

Maar ik zou wel echt toezichthouders ook willen oproepen...

But I would really like to call on supervisors as well...

om naar de uitwerking van het pensioenakkoord te kijken.

to look at the elaboration of the pension agreement.

Als we echt een waardevuldig vast pensioen willen opbouwen...

If we really want to build a valuable fixed pension...

dat zekerheidsdenken wat gekoppeld is aan staatsobligaties...

that certainty thinking linked to government bonds...

zelfs een garandeerd verlies inkoopt met een negatief rendement...

even purchases a guaranteed loss with a negative return...

omdat het dan een stabiele negatieve cashflow is.

because then it is a stable negative cash flow.

Ik heb liever in die portefeuille een duurzame vastgoedbelegging...

I prefer a sustainable real estate investment in that portfolio...

met een positief rendement.

with a positive return.

Hopelijk ook nog een gebouw, wellicht wat zelfs nog energie kan opwekken...

Hopefully also a building, perhaps one that can even generate some energy...

omdat er zonnepanelen op liggen, waarin wordt geïnvesteerd.

because there are solar panels on it, in which is invested.

En wat ook wordt gezien als een goede langetermijnbelegging...

And what is also seen as a good long-term investment...

die bijdraagt aan een waarde van het pensioen.

that contributes to the value of the pension.

En ik denk ook wel dat beleggingen die dichter bij huis zijn...

And I also think that investments that are closer to home...

gekoppeld aan de Nederlandse inflatie...

linked to Dutch inflation...

eigenlijk eerder die karakteristieken vertonen...

actually show those characteristics earlier...

wat we vroeger een staatsobligatie noemden...

what we used to call a government bond...

qua zekerheid en risicorendement...

in terms of security and risk-return...

dan als je dat heel ver weg doet.

then if you do that very far away.

Dus het is een oproep om opnieuw te kijken naar de risicomodellen...

So it's a call to reevaluate the risk models...

die ook in de uitwerking van het nieuwe pensioenstelsel...

that also in the elaboration of the new pension system...

nog moet plaatsvinden...

still has to take place...

om te kijken hoe we daar meer op de toekomst gericht kunnen investeren.

to see how we can invest more towards the future there.

En laten we zeggen, de raamwerken, de modellen die ons goed...

And let's say, the frameworks, the models that serve us well...

die eigenlijk heel goed gewerkt hebben...

that have actually worked very well...

eigenlijk in de naoorlogse periode van lage inflatie en hoge groei...

actually in the post-war period of low inflation and high growth...

dat we die gewoon herijken.

that we simply recalibrate that.

Ja, je boodschap is helder.

Yes, your message is clear.

En hoe zou dat dan concreet in regelgeving moeten gaan veranderen?

And how should that concretely change in regulations?

Nou ja, kijk, bijvoorbeeld als we naar die lifecycle gaan...

Well, look, for example when we look at that lifecycle...

daar in het, laten we zeggen, het traditionele denken...

there in what we might call traditional thinking...

heb je een allocatie aan risicoloze investeringen.

Do you have an allocation to risk-free investments?

En dat zijn de staatsobligaties in dat denken.

And those are the government bonds in that thinking.

En naarmate de bevolking vergrijst en je eerder op je pensioendatum komt...

And as the population ages and you reach your retirement date earlier...

moet je steeds meer van dat soort investeringen in portefeuille hebben...

you need to have more and more of those kinds of investments in your portfolio...

volgens die lifecycle benadering.

according to that lifecycle approach.

Nou, als dat helaas investeringen zijn die nu fors onder de inflatie renderen...

Well, if those are unfortunately investments that are currently performing significantly below inflation...

dan ben je eigenlijk je pensioenuitkomst aan het uithollen.

Then you are actually hollowing out your pension outcome.

Nou, dat wil je niet.

Well, you don't want that.

Dus probeer iets te vinden wat daar als een uitstekend substituut kan dienen.

So try to find something that can serve as an excellent substitute there.

Nou, ik denk bijvoorbeeld het investeren in duurzaam vastgoed...

Well, I think, for example, investing in sustainable real estate...

voor het allereerst, relatief stabiele cashflows.

for the very first time, relatively stable cash flows.

Op de lange termijn zie je dat vastgoed in lijn met de inflatie.

In the long term, you see that real estate is in line with inflation.

De waarde ook stijgt, je kan er een stabiel rendement uithalen.

The value also increases, you can get a stable return from it.

Maar je kan ook denken aan duurzame energieopwekking.

But you can also think of sustainable energy generation.

Investeren van pensioenfondsen in die warmtenetwerken en energiereptonden.

Investing pension funds in those district heating networks and energy regions.

Dat zijn allemaal mitsgoed gereguleerd.

Those are all well-regulated conditions.

En wat de rol van een ieder daarin is.

And what everyone's role in that is.

En dat je dus beleggers hebt die daar voor de lange termijn aan committeren.

And that you have investors who commit to that for the long term.

Dan kan je ook daar stabiele rendementen uithalen...

Then you can also achieve stable returns there...

omdat regelgeving...

because regulations...

en de overheid zorgt voor een stabiel kader daaromtrend.

and the government provides a stable framework in this regard.

En dus dan kan je een hele goede verhouding met pensioenbeleggers opbouwen.

And so you can build a very good relationship with pension investors.

En die dan ook niet graag dat geld heel ver wegbrengen.

And they also don't like to take that money very far away.

Maar vooral in Nederland investeren.

But especially invest in the Netherlands.

Wij zijn natuurlijk wel als pensioenfonds een langetermijnbeleggers.

Of course, as a pension fund, we are long-term investors.

En jullie benoemen ook in het advies dat de financiële sector te korte termijn gericht is.

And you also mention in the advice that the financial sector is too short-term focused.

En daar ben ik het eigenlijk helemaal mee eens.

And I actually completely agree with that.

En ik zou ook een toezichtstelsel toejuichen...

And I would also welcome a supervision system...

dat je eigenlijk meer jouw rol kunt pakken als langetermijnbelegger.

that you can actually take on your role as a long-term investor more.

Wij zijn grote beleggers in vastgoed.

We are large investors in real estate.

Daar gaan we onze actieve aandeelhouderschap in zetten...

There we will put our active shareholder engagement...

om die bestaande vastgoed te helpen verduurzamen.

to help make that existing real estate more sustainable.

En we gaan nieuwe zaken bouwen.

And we are going to build new things.

En infrastructuur is ook iets wat heel aantrekkelijk is voor langetermijnbeleggers.

And infrastructure is also something that is very attractive to long-term investors.

Dus eigenlijk is het zo'n soort win-win situatie.

So it's actually a kind of win-win situation.

Omdat daar heb je juist de behoefte aan veel investeren...

Because that's where you really need to invest a lot...

en dat is eigenlijk waar wij het als langetermijnbeleggers ook heel goed kunnen zoeken.

And that is actually where we as long-term investors can also find great opportunities.

Ja, precies.

Yes, exactly.

Jullie verwachten ook best veel van de Nederlandse overheid, als ik jullie zo hoor.

You seem to have quite high expectations of the Dutch government, from what I hear.

We hebben ook Tom van der Lee gevraagd om te reageren op dit rapport.

We also asked Tom van der Lee to respond to this report.

Tweede Kamerlid voor GroenLinks.

Member of the House of Representatives for GroenLinks.

En hij heeft onze reactie gegeven.

And he has given our response.

Hij ziet nu nog te veel verschil tussen de verschillende pensioenfondsen...

He still sees too much difference between the various pension funds...

en hij zou willen dat ze allemaal harder gaan lopen.

And he would like them all to run faster.

Dan moet je niet alleen over rapportatie denken...

Then you should not only think about reporting...

maar ook echt over concrete stappen om de footprint, de ecologische footprint...

but also really about concrete steps to reduce the footprint, the ecological footprint...

maar ook de sociale footprint op meer verantwoorde wijze in te richten.

but also to shape the social footprint in a more responsible manner.

En dat betekent niet alleen rapporteren...

And that doesn't just mean reporting...

maar ook besluiten bepaalde investeringen niet meer te doen.

but also decide not to make certain investments anymore.

Zoals ABP recent deed als het gaat om het niet meer investeren in fossiele projecten.

As ABP recently did regarding not investing in fossil projects anymore.

Want we moeten in lijn breiven met de opmerking die maximaal anderhalve graad mag bedragen.

Because we need to align with the comment that it may be a maximum of one and a half degrees.

En dat betekent ook concreet uitwerken...

And that also means working it out concretely...

wat dat voor het beleid van het pensioenfonds of bank betekent...

what that means for the policy of the pension fund or bank...

voor de strategie, maar ook het risicomanagement.

for the strategy, but also the risk management.

Want de financiële sector neemt ook risico's als ze wachten met stappen...

Because the financial sector also takes risks when they delay taking actions…

met potentieel grote financiële schokken tot gevolg.

with potentially significant financial shocks as a consequence.

En daarom vinden wij dit een cruciale prioriteit...

And therefore we see this as a crucial priority...

waar de overheid ook een belangrijke aanjaagfunctie heeft.

where the government also plays an important stimulating role.

Hij zegt eigenlijk een paar dingen.

He is actually saying a few things.

Maar onder andere een aantal investeringen moet je niet meer willen doen...

But among other things, there are some investments you should no longer want to make...

en die overheid moet een grotere rol pakken.

and the government must take a bigger role.

Anne, hoe lastig...

Anne, how difficult...

is het eigenlijk om niet duurzame beleggingen af te bouwen?

Is it actually to divest from non-sustainable investments?

Nou, ten eerste, ik ben er hardgrondig mee eens.

Well, first of all, I completely agree.

En volgens mij zei ik dat ook al eerder.

And I believe I already said that before.

Dat is precies wat wij gaan doen.

That is exactly what we are going to do.

Wij gaan nu eigenlijk door het hele universum kijken...

We are actually going to look through the entire universe now...

van welke bedrijven zijn bij wijze van spreken de wereld aan het vernietigen.

Which companies are, so to speak, destroying the world?

En daar gaan we niet meer in investeren.

And we will no longer invest in that.

Wij zijn begonnen met olie en gas.

We have started with oil and gas.

En veel fondsen hebben dat ook besloten en zullen ons volgen.

And many funds have also made that decision and will follow us.

Daar ben ik van overtuigd.

I am convinced of that.

Aan het hele voedselsysteem enzovoort.

To the entire food system and so on.

Het is best lastig, omdat elke economische activiteit heeft natuurlijk een footprint.

It is quite tricky because every economic activity naturally has a footprint.

En je moet niet van compensatie uitgaan.

And you shouldn't assume compensation.

Dus het gaat met name over hoe kun je het footprint verlagen.

So it is mainly about how you can reduce the footprint.

Maar zolang je in economische activiteit investeert...

But as long as you invest in economic activity...

zul je altijd een footprint hebben.

you will always have a footprint.

Dus ik denk dat je met name als actief langzaam aandeelhouder...

So I think that especially as an actively passive shareholder...

dan enerzijds moet je inderdaad...

then on the one hand you do indeed need to...

goed formuleren van waar gaan we echt niet meer in beleggen.

Well formulating what we really will not invest in anymore.

Ik gaf een paar voorbeelden, maar denk ook aan mobiliteiten.

I gave a few examples, but also think of mobilities.

Er zijn gewoon echt niet duurzame manieren van mobiliteit.

There are simply no truly sustainable ways of mobility.

Die moeten echt vervangen worden.

They really need to be replaced.

Er blijft dus gewoon best weinig over...

So there's really very little left...

als je zo'n universum neemt van pakweg een beetje 8.000 à 10.000 aandelen.

if you take such a universe of about 8,000 to 10,000 stocks.

Als je echt alles afvinkt wat je niet wil hebben...

If you really check off everything you don't want...

blijft er eigenlijk gewoon te weinig over.

there simply isn't enough left.

Tegelijkertijd, je hoeft ook niet duizenden aandelen.

At the same time, you also don't need thousands of shares.

Prima in veel minder beleggen en voldoende diversificatie behalen.

Great to invest in much less and achieve sufficient diversification.

Dus dat is een exercitie waar heel veel pensioenfonds...

So that is an exercise where a lot of pension funds...

op dit moment mee bezig zijn.

to be occupied with at this moment.

Ja, en kiezen jullie er dan ook bewust voor...

Yes, and do you also consciously choose for it...

om niet in gesprek te gaan met die partijen?

to avoid engaging in conversation with those parties?

Als het bijvoorbeeld gaat om fossiele bedrijven...

For example, when it comes to fossil companies...

die misschien wel ook bezig zijn met een transitie?

who might also be undergoing a transition?

Nou, wij doen verschillende dingen.

Well, we do different things.

Afbouw, ombouw en opbouw.

Dismantling, conversion, and assembly.

Wanneer gaan wij in bedrijven investeren?

When are we going to invest in companies?

Wij willen in bedrijven investeren...

We want to invest in companies...

die de transitie kunnen en willen meemaken.

those who can and want to experience the transition.

En we gaan ons actieve aandeelhouderschap...

And we are going to engage in our active shareholding...

in de volle brede inzetten.

deploying in full breadth.

Dus we gaan dialoog voeren met bedrijven...

So we are going to engage in dialogue with companies...

die aantoonbaar kunnen en willen veranderen.

those who can and want to change demonstrably.

Maar als je kijkt naar de olie- en gassector...

But if you look at the oil and gas sector...

decennialange engagement en praat...

decades-long commitment and talk...

heeft aantoonbaar helemaal...

has demonstrably completely...

of in ieder geval veel te weinig opgeleverd.

or in any case produced far too little.

Dus het heeft gewoon geen nut.

So it just doesn't make sense.

Omdat het gaat gewoon veel te langzaam.

Because it's just going way too slow.

Ja.

Yes.

We liever onze resources focussen op bedrijven...

We prefer to focus our resources on companies...

die dat wel kunnen.

those who can.

Dus denk aan bedrijven die grote energieverbruikers zijn.

So think of companies that are large energy consumers.

Hoe kunnen we die bedrijven helpen...

How can we help those companies...

om minder energie te gebruiken?

to use less energy?

Ja, Jeannette?

Yes, Jeannette?

Het gaat natuurlijk inderdaad om die opbouw, ombouw en afbouw.

It is indeed about that construction, transformation, and deconstruction.

Maar dat vergt ook kennis.

But that also requires knowledge.

En dat vergt expertise van mensen.

And that requires expertise from people.

Ook bij jullie, bij de pensioenfondsen.

Also with you, with the pension funds.

Is die kennis in voldoende mate aanwezig...

Is that knowledge sufficiently present...

om dit hele proces...

to this whole process...

want het is nogal wat, wat je net allemaal zei...

because it's quite a lot of what you just said...

om dat ook te begeleiden...

to guide that as well...

en tot resultaten te brengen?

and to bring about results?

Er is ongelooflijk veel kennis in de financiële sector.

There is an incredible amount of knowledge in the financial sector.

Dus ik denk dat met name een cultuuromslag nodig is.

So I think that a cultural shift is particularly needed.

Het is toch wel een andere manier van denken...

It's definitely a different way of thinking...

in het termen van risico's.

in terms of risks.

En ik denk dat verantwoordelijkheid ook...

And I think that responsibility also...

toch wel een stuk op de bestuurstafel ligt...

it is still a significant piece on the boardroom table...

bij pensioenfondsen.

at pension funds.

Dat wij als asset owners...

That we as asset owners...

gewoon veel meer het heft in eigen handen gaan nemen...

just take much more control into your own hands...

en die koers uitzetten.

and set the course.

En de uitvoerders...

And the performers...

zijn natuurlijk veel minder gewend om...

are of course much less used to...

of zij zijn gewoon gewend...

or they are just used to it...

om op een bepaalde manier te werken.

to work in a certain way.

En dat gaat veranderen.

And that is going to change.

En dat is iets wat wij ook gewoon als eigenaren...

And that is something that we as owners also...

of bestuurders...

of drivers...

mede moeten afdwingen.

must also be enforced.

Dus elk verandering is gewoon...

So every change is just...

gaat gewoon met tegenstand...

just go with opposition...

een moeite gepaard.

a accompanied effort.

Maar dat betekent niet dat je het niet moet doen.

But that doesn't mean you shouldn't do it.

Het is juist heel hard nodig.

It is indeed very much needed.

In onze vorige aflevering over banken...

In our previous episode about banks...

ging het ook over die kennis en expertise.

It was also about that knowledge and expertise.

Toen werd er ook gezegd door Marleen...

Then Marleen also said...

toen werd er ook gezegd door Marleen...

Then it was also said by Marleen...

dat het toch best ingewikkeld is.

that it is quite complicated after all.

Dat we eigenlijk niet voldoende mensen hebben...

That we actually don't have enough people...

met voldoende kennis om goede risico-inschattingen te maken.

with sufficient knowledge to make good risk assessments.

Eloy, zie je dat ook zo?

Eloy, do you see it that way too?

Ja, ik ben het daar wel mee eens.

Yes, I do agree with that.

Maar die expertise en kennis kunnen we wel opbouwen.

But we can certainly build that expertise and knowledge.

Dus je ziet ook wel dat de grote uitvoerders...

So you can also see that the major performers...

van pensioenfondsen de laatste tien jaar...

from pension funds the last ten years...

enorm gegroeid zijn.

grown enormously.

Omdat met name de competentie om directe beleggingen te doen...

Because especially the competence to make direct investments...

buiten de beurs, om, in bedrijven.

outside of the stock exchange, in companies.

Bijvoorbeeld Windmolenpark...

For example, Wind Farm...

is een mooi voorbeeld daarvan.

is a good example of that.

Dus de grote uitvoerders...

So the major performers...

zijn nu allemaal rechtstreeks in Windmolenpark.

are now all directly in Wind Farm.

Maar ze hebben inmiddels ook specialisten in dienst genomen...

But they have since hired specialists...

die dus ook een achtergrond hebben in de industrie.

who therefore also have a background in the industry.

En dat zijn vaak specialisten...

And those are often specialists...

die betrokken zijn geweest bij de ontwikkeling van dat soort parken.

those involved in the development of that kind of parks.

Of die gewerkt hebben vanuit een M&E-praktijk...

Or those who have worked from an M&E practice...

waarin ze ervaring hebben gedaan met het integreren van bedrijven...

in which they have gained experience in integrating companies...

het uitbouwen van bedrijven.

the expansion of businesses.

Dat is een hele andere competentie...

That is a whole different competency...

dan een aandeel selecteren op de beurs.

then select a share on the stock market.

Dus dat is wel denk ik een concreet voorbeeld...

So that is certainly, I believe, a concrete example...

waar die interne kennis...

where that internal knowledge...

moet worden opgebouwd.

needs to be built up.

En ook verder wordt opgebouwd door de grote uitvoerders.

And is also further developed by the large contractors.

En dat geldt even zo goed...

And that applies just as well...

voor een nationale investeringsinstelling.

for a national investment institution.

Dus de overheid moet die capaciteit ook opbouwen...

So the government must also build that capacity...

om een goede partner te kunnen zijn...

to be able to be a good partner...

voor die institutionele beleggers...

for those institutional investors...

om gezamenlijk...

to collectively...

die grote uitdaging aan te gaan.

to take on that big challenge.

Dus ik zie inderdaad een behoefte aan...

So I do see a need for...

gespecialiseerde kennis op te bouwen...

to build specialized knowledge...

in Nederland, in nieuwe instituten...

in the Netherlands, in new institutions...

in bestaande instituten.

in existing institutions.

En die kunnen we deels ook uit het buitenland halen.

And we can partly source that from abroad as well.

Het is niet zo dat je die alleen maar...

It's not that you only...

maar dit is een internationale markt...

but this is an international market...

voor dit soort specialisten.

for this type of specialists.

En als het gaat om dat afbouwen van die beleggingen...

And when it comes to reducing those investments...

wat denk jij over het aangaan van die dialoog?

What do you think about entering into that dialogue?

Ja, ik denk dat dat heel belangrijk is.

Yes, I think that is very important.

Dus kijk...

So look...

pensioenfondsen...

pension funds...

als langetermijnbelegger...

as a long-term investor...

kan je het risico verlagen door...

can you reduce the risk by...

een evenwichtige portefeuille op te bouwen...

to build a balanced portfolio...

die verdeeld is over verschillende sectoren.

that is divided over different sectors.

Dus als je geïnvesteerd bent...

So if you are invested...

in bijvoorbeeld de energiesector...

in, for example, the energy sector...

die zien dat daar binnen...

those who see that in there...

een verschuiving plaatsvindt...

a shift is taking place...

van fossiel naar duurzaam.

from fossil to sustainable.

En ik ben er altijd...

And I am always there...

de voorstander van geweest...

the proponent of been...

om die beweging...

to that movement...

geleidelijk in te zetten.

to gradually implement.

Omdat je daarbij wel bedrijven een kans geeft...

Because you are giving companies a chance with that...

die in de oude economie zit...

that is in the old economy...

om de transformatie door te maken.

to undergo the transformation.

Dus dat je niet onmiddellijk afscheid neemt.

So that you do not say goodbye immediately.

Maar je moet wel degelijk in gesprek blijven.

But you definitely need to keep the conversation going.

En dan zie je dat een aantal bedrijven...

And then you see that a number of companies...

bijvoorbeeld in Scandinavië...

for example in Scandinavia...

in Scandinavië...

in Scandinavia...

heb je een aantal voormalige oliebedrijven...

do you have a number of former oil companies...

die zich volledig hebben gericht op...

that have completely focused on...

offshore wind productie.

offshore wind production.

Dus je hebt het wel.

So you have it after all.

Alleen de voorbeelden zijn nog steeds...

Only the examples are still...

heel schaars.

very scarce.

En dus betekent dat...

And so that means...

dat de grote institutionele beleggers...

that the large institutional investors...

en wij zijn die in Nederland...

and we are the ones in the Netherlands...

we hebben veel kapitaal.

we have a lot of capital.

We kunnen veel invloed uitoefenen.

We can exert a lot of influence.

Precies, het is een bestiemiddel zou je denken.

Exactly, you would think it's a means of transportation.

Ja, je moet er aan denken...

Yes, you have to think about it...

als we specifiek over fossiel hebben...

if we specifically talk about fossil...

je hebt ongeveer 1400 bedrijven.

you have about 1400 companies.

En het voorbeeld...

And the example...

hetzelfde voorbeeld...

the same example...

wordt eigenlijk altijd genoemd.

is actually always mentioned.

Dat is eigenlijk enige bedrijf...

That is actually the only company...

die een succesvolle transitie is doorgemaakt.

that has gone through a successful transition.

En de rest gaan gewoon...

And the rest just go...

vervangen worden door nieuwe bedrijven.

to be replaced by new companies.

En sommigen zullen meegaan.

And some will go along.

Maar bottomline is dat het gewoon...

But the bottom line is that it just...

veel te langzaam gebeurt.

happens much too slowly.

En decennia langer engagement...

And decades of commitment...

heeft dus alleen maar...

so it only has...

extra lobbyactiviteit geleid.

extra lobbying activity conducted.

En geen wezenlijke verandering.

And no substantial change.

Dus daarom zeggen wij...

So that is why we say...

richtje peilen op de bedrijven...

check in with the companies...

die wel willen en kunnen veranderen.

those who want and can change.

En dat is ook een kwestie van resources.

And that is also a matter of resources.

Ja, Jeanette?

Yes, Jeanette?

Ik zou nog wat anders willen toevoegen.

I would like to add something else.

Want we hebben het nu heel erg steeds over energie...

Because we are now often talking about energy...

en fossiel en niet fossiel.

and fossil and non-fossil.

Maar het gaat natuurlijk ook over de biodiversiteit.

But it's also about biodiversity, of course.

We hebben ook een biodiversiteitscrisis.

We also have a biodiversity crisis.

Het gaat ook over de circulaire economie.

It is also about the circular economy.

We hebben een grondstoffencrisis.

We have a raw materials crisis.

Dus we moeten op heel veel aspecten...

So we need to focus on a lot of aspects...

anders omgaan.

dealing differently.

Met onze manier van...

With our way of...

produceren.

produce.

En ook daar zijn heel veel investeringen nodig.

And a lot of investments are also needed there.

We moeten ook heel veel bossen aanleggen.

We also need to create a lot of forests.

Bijvoorbeeld.

For example.

Dus ik vind dat wel interessant.

So I find that quite interesting.

Van wat ook de waarde dan vervolgens...

From what the value may then be...

van zo'n bos is.

of such a forest is.

Dat heeft veel meer waarde...

That has much more value...

dan we 20 jaar geleden dachten.

than we thought 20 years ago.

Kunnen we dat al goed inschatten?

Can we assess that well already?

Daar zijn heel veel mensen...

There are a lot of people there...

op dit moment mee bezig.

currently working on this.

Maar dat is nog wel een zoektocht.

But that is still quite a quest.

Hoe kan je ook...

How can you also...

waarden die we vroeger...

values that we used to...

nog niet gingen meten...

haven't measured yet...

hoe kunnen we dat nu wel inzichtelijk maken?

How can we make that clear now?

En bij wie belandt die waarde dan ook?

And to whom does that value end up?

Dus daar is nog wel heel veel...

So there is still a lot...

kennisontwikkeling...

knowledge development...

en ook de ontwikkeling van instrumenten...

and also the development of instruments...

nodig.

necessary.

Ook voor pensioenfondsen, niet alleen voor de banken.

Also for pension funds, not just for the banks.

Nee, dat geldt ook breder in de economie.

No, that applies more broadly in the economy.

En nog even over die versnippering...

And just a little more about that fragmentation...

en de rol van de overheid.

and the role of the government.

Want Anna noemde het al.

Because Anna already mentioned it.

En toen ging het over de Nationale Investeringsinstelling.

And then it was about the National Investment Institution.

Wat we in de expertmeetings...

What we discussed in the expert meetings...

die we hebben gehad met partijen uit de financiële sector...

that we have had with parties from the financial sector...

in het maken van dit advies...

in the making of this advice...

was heel duidelijk van...

was very clear from...

er is heel veel geld, dat is het probleem niet.

There is a lot of money, that is not the problem.

Maar hoe komt het nou...

But how is it that...

bij de goede projecten terecht?

get to the right projects?

En dan helpt het gewoon niet.

And then it just doesn't help.

En ons advies is natuurlijk ook echt...

And our advice is of course really...

voor een groot deel aan de overheid gericht.

largely aimed at the government.

Dan helpt het niet als elk departement...

Then it doesn't help if each department...

zijn eigen subsidie...

his own subsidy...

of zijn eigen fonds heeft.

or has his own fund.

Dat is voor de markt gewoon niet vindbaar.

That is simply not findable for the market.

Dat is te ingewikkeld.

That is too complicated.

Er zijn te veel potjes, te veel loketten.

There are too many pots, too many counters.

Dus daarom ook ons advies...

So that's why our advice...

Nationale Investeringsinstelling.

National Investment Institution.

Dan bundel je dat.

Then you bundle that.

En bovendien ga je dan weg van subsidie...

And moreover, you are then moving away from subsidies...

ga je naar investeren toe.

Are you going to invest?

En het koppelen van publiek geld...

And linking public money...

aan privaat geld.

to private money.

En we zeggen ook niet...

And we also do not say...

ga nou een heel nieuwe investeringsinstelling opzetten.

Now set up a whole new investment institution.

Want dat duurt lang...

Because that takes a long time...

of dat komt er misschien niet.

or that might not happen.

Maar gebruik vooral wat je al hebt.

But mainly use what you already have.

En dat is onder andere...

And that is among other things...

InvestNL.

InvestNL.

Dat zijn delen van het Klimaat en het Groeifonds.

These are parts of the Climate and Growth Fund.

En zorg er ook voor...

And also make sure...

dat die financieringen aankunnen...

that those financings can handle...

die de markt nu niet aankan.

that the market cannot handle right now.

Dus ga juist wat meer risico nemen.

So take a little more risk.

Want als ze een te beperkt mandaat hebben...

Because if they have too limited a mandate...

dan is het het paard achter de wagen spannen.

Then it is putting the cart before the horse.

We hebben dus per departement...

We have, therefore, per department...

zo'n beetje zo'n potje.

about such a jar.

En waar het natuurlijk om gaat...

And what it’s really about...

als het gaat over onze leefomgeving...

when it comes to our living environment...

en al die transities waar we het over hebben...

and all those transitions we're talking about...

dat zit niet in één departement.

that is not in one department.

Daarom hebben we ons advies...

Therefore, we have our advice...

ook aan minister Kaag aangeboden.

also offered to Minister Kaag.

Want de euro's gaan over alle sectoren.

Because the euros apply to all sectors.

Het gaat over landbouw.

It is about agriculture.

Het gaat over de bouw.

It's about construction.

Het gaat echt over alles.

It's really about everything.

Het gaat over energie.

It's about energy.

En dat is natuurlijk ook een mindset.

And that is of course also a mindset.

Wij zijn nog steeds in Nederland...

We are still in the Netherlands...

heel erg sectoraal georganiseerd als overheid.

very sectorally organized as a government.

Dus hoe zorg je er nou voor...

So how do you make sure...

dat je die...

that you...

en het woord integraal is soms ook een beetje...

and the word integral is sometimes a bit...

een soort dooddoener geworden.

has become a kind of dead end.

Maar toch is het zo.

But still, it is so.

Hoe zorg je er nou voor...

How do you ensure...

dat je echt met een integrale visie...

that you really have a comprehensive vision...

komt op een duurzame Nederland...

comes to a sustainable Netherlands...

en een duurzame economie?

and a sustainable economy?

Ja, helder.

Yes, clear.

Nog heel even terug naar die opmerking van Tom van der Lee.

Just a moment back to that comment from Tom van der Lee.

De overheid moet veel meer een aanjagende functie hebben.

The government must have a much more stimulating role.

Is er inderdaad een stevigere stok nodig?

Is a sturdier stick indeed needed?

Want jullie zijn heel optimistisch en willen.

Because you are very optimistic and willing.

Maar hebben we die toch niet ook nodig?

But do we not need that too?

Nou oké, ik vind...

Well okay, I think...

het moet een goed evenwicht zijn...

it must be a good balance...

tussen het bieden van een kans...

between offering a chance...

en zorgen dat de risico's worden beheerst.

and ensure that risks are managed.

En die risico's...

And those risks...

En dat gaat dan over de Nederlandse instellingen.

And that is then about the Dutch institutions.

Je wilt ook buitenlandse kapitaal...

You also want foreign capital...

in Nederland aantrekken...

attracting in the Netherlands...

voor deze transities.

for these transitions.

Maar die stok is vooral bedoeld...

But that stick is primarily intended...

om de risico's in te dammen.

to contain the risks.

Van een niet duurzame activiteit.

From a non-sustainable activity.

En dat kan je bijvoorbeeld laten neerslaan...

And you can let that come down, for example...

in de wijze waarop je...

in the way you...

solviditeitsvereisten...

solvency requirements...

in de toekomst vormgeeft.

shapes in the future.

Met alhoop...

With hope...

zijn dit assets bijvoorbeeld.

are these assets for example.

Maar ook de risicobodellen...

But also the risk models...

die worden ontwikkeld...

those are being developed...

zodat die toekomstbestendig zijn.

so that they are future-proof.

Dus daar kan een toezichthouder uiteindelijk...

So there a supervisor can ultimately...

veel invloed uitoefenen op de sector.

exert a lot of influence on the sector.

En kan bepaalde zaken afdwingen.

And can enforce certain matters.

Als de vooruitgang niet snel genoeg is.

If the progress is not fast enough.

Maar ik zou toch willen benadrukken...

But I would still like to emphasize...

dat we vooral op zoek moeten gaan...

that we should mainly look for...

naar partnership.

to partnership.

En we kunnen enorm veel van elkaar leren.

And we can learn a tremendous amount from each other.

De overheid loopt nu wat achter...

The government is now lagging a bit behind...

op de grote uitvoerders van pensioenfonds.

on the major executors of pension funds.

Als het gaat om de kennis en kunde...

When it comes to knowledge and expertise...

van een aantal van dit soort directe...

of a number of these kinds of direct...

mogelijkheden die je hebt...

possibilities you have...

die je in partnership met institutionele beleggers...

that you in partnership with institutional investors...

kan vormgeven.

can shape.

Omdat onze grote uitvoerders...

Because our large contractors...

die ervaring in het buitenland al veel hebben.

that experience abroad already have a lot.

Maar in Nederland eigenlijk relatief kleine investeringen...

But in the Netherlands, actually relatively small investments...

op dit vlak nog doen.

still do in this regard.

Wil je dat echt opschalen...

Do you really want to scale that up...

moet je in gesprek gaan met de top van de pensioenwereld...

you need to engage in conversation with the leaders of the pension world...

over hoe je dat vorm kan geven.

on how you can shape that.

En dan gaat bijvoorbeeld een opgelegd percentage...

And then, for example, an imposed percentage...

van minimaal 30% moet duurzaam belegd worden...

at least 30% must be invested sustainably...

gaat niet werken.

is not going to work.

Dat is denk ik ook lastig af te dwingen.

I think that is also difficult to enforce.

Want dan ga je echt op de stoel...

Because then you'll really go on the chair...

van de bestuurder zitten...

from the driver sitting...

en volgens mij moet je dat ook niet willen.

And in my opinion, you shouldn't want that either.

Dat is ook weer...

That is also again...

een beetje een oldschool manier van denken.

a bit of an old-school way of thinking.

30% duurzaam...

30% sustainable...

maar de rest mag dat dan gewoon niet duurzaam zijn.

but the rest just cannot be sustainable.

Nee, de hele portefeuille moet gewoon...

No, the entire portfolio just needs to...

gericht zijn.

to be focused.

En in lijn zijn met de toekomst de economie.

And in line with the future is the economy.

Helemaal eens, maar we zitten nu pas op vijf.

Completely agree, but we're only at five right now.

Dat is als je gewoon puur kijkt...

That's when you just look purely...

naar wat geïrmaakt is.

to what has been made.

Maar als je kijkt naar wat moet worden...

But if you look at what needs to become...

dan moet de hele economie...

then the whole economy must...

gewoon die transitie doormaken.

just going through that transition.

Dus het is niet om...

So it's not to...

niet genoeg om van te zeggen...

not enough to say...

we beleggen een beetje in de SDGs...

we invest a little in the SDGs...

en dan zijn we klaar en dan kijken we niet naar de rest.

And then we're done and we won't look at the rest.

Ja, heldig.

Yes, lucky.

Misschien één punt wat we nog onderbelicht hebben gelaten...

Maybe one point that we have overlooked...

is het investeren in nieuwe technologieën.

is investing in new technologies.

Daar hebben we nog niet echt een sterke traditie in.

We don't really have a strong tradition in that yet.

Zeker bij de grote pensioenfondsen.

Especially with the large pension funds.

Iets wat je in het buitenland meer ziet.

Something you see more abroad.

Dus ik zou zeggen...

So I would say...

als we ook vanuit die kant...

if we also consider it from that side...

kunnen we ook nog meer aanjagen.

Can we also push for more?

Dus dat betekent ook wat meer risico nemen...

So that also means taking a bit more risk...

omdat je investeert in verschillende startende ondernemingen...

because you invest in various startups...

maar het heeft ook het voordeel...

but it also has the advantage...

als Nederlandse institutionele beleggers dat doen...

if Dutch institutional investors do that...

dat je veel van de patentenstromen...

that you have a lot of the patent streams...

die hier worden ontwikkeld...

those being developed here...

op tal van terreinen ook hier behoudt.

in many areas also preserves here.

En nu zie je vaak dat die naar het buitenland wegstromen...

And now you often see that they are flowing abroad...

omdat durfcapitalisten...

because venture capitalists...

en durfinvesteerders...

and venture capitalists...

vooral vanuit die hoek komen.

especially coming from that angle.

Ja, dus u gaat niet alleen die duurzame economie aanjagen...

Yes, so you are not only going to stimulate that sustainable economy...

maar ook die techkant.

but also that tech side.

Jazeker.

Certainly.

Goed, Jeannette van Antwerpen, Elo, Linda en Anne Gram...

Good, Jeannette from Antwerp, Elo, Linda, and Anne Gram...

heel hartelijk dank voor jullie komst naar de studio.

Thank you very much for coming to the studio.

En dit was het dan voor deze aflevering...

And that was it for this episode...

van Onze Leefomgeving, de podcast van de RLE.

from Our Living Environment, the podcast of the RLE.

We spraken in de vorige aflevering over de bankensector.

In the previous episode, we talked about the banking sector.

Heb je die nog niet geluisterd?

Haven't you listened to it yet?

Zoek die dan op in je favoriete podcast-app.

Then look it up in your favorite podcast app.

Onze Leefomgeving.

Our Living Environment.