Aflevering 6: De Redding
de Doelen
Art Walks
Aflevering 6: De Redding
Oké, stoel 1. Tafel erbij. Nog een stoel, hè?
Okay, chair 1. Table included. Another chair, right?
Oké. Je moet er wel goed zicht hebben op het werk, vind ik.
Okay. I think you need to have a good view of the work.
Kan dus, ja. Nou, microfoons klaar.
So it can, yes. Well, microphones ready.
Wat mij betreft kunnen we beginnen.
As far as I'm concerned, we can start.
Je luistert naar de podcast Artwalks, over kunst in de doelen.
You are listening to the podcast Artwalks, about art in the goals.
Wist jij dat er meer dan 20 kunstwerken zijn in het Concertgebouw?
Did you know that there are more than 20 artworks in the Concertgebouw?
Voor de argeloze concertbezoeker is het niet altijd duidelijk...
For the unsuspecting concertgoer, it is not always clear...
dat de Doelen een van de mooiste wederopbouwkunstcollecties van het land heeft.
that the Doelen has one of the most beautiful post-war art collections in the country.
Hoe dat zit, hoor je in deze podcast Artwalks.
You can hear all about it in this podcast Artwalks.
Ieder kunstwerk is een verhaal op zich.
Every artwork is a story in itself.
We duiken in de kunstgeschiedenis van de Doelen en de gehavende stad...
We dive into the art history of the Doelen and the battered city...
en hoe de collectie tot stand kwam.
and how the collection came to be.
We spreken kunstkenners, historici en kids...
We speak with art experts, historians, and kids...
en trekken met een klaptafel door het gebouw.
and walk through the building with a folding table.
Dit is aflevering 6, De Redding.
This is episode 6, The Rescue.
Ook aangeschoven is de wereldberoemde Rotterdamse kunstenaar Woody van Namen.
Also joining is the world-famous Rotterdam artist Woody van Namen.
Hallo, heren. Welkom.
Hello, gentlemen. Welcome.
Dank je.
Thank you.
De titel van deze Artwalk hebben we De Redding genoemd.
We have named the title of this Artwalk The Rescue.
Ik heb heel erg zitten dubben hoe we het moesten noemen.
I have been really pondering how we should name it.
Want uiteindelijk was het wel een productie.
Because in the end it was indeed a production.
Het was toch een soort reddingspoging...
It was still a sort of rescue attempt...
om dit werk van Louis van Rode naar de derde te krijgen.
to get this work of Louis van Rode to the third.
Laten we bij het begin beginnen, mannen.
Let's start at the beginning, men.
Wie was Louis van Rode? Wie begint? Siep, jij?
Who was Louis van Rode? Who starts? Siep, you?
Of Woody?
Of Woody?
Nou, ik...
Well, I...
Ja, doe het maar, Woody.
Sure, go ahead, Woody.
Oké. Louis.
Okay. Louis.
Ja, wie was dat?
Yes, who was that?
Ja, een interessante man, laat ik zo zeggen.
Yes, an interesting man, let me put it that way.
Ja.
Yes.
Oké, ik ben Louis tegengekomen.
Okay, I ran into Louis.
Wanneer zal dat geweest zijn?
When will that have been?
Ik denk 1956.
I think 1956.
Ja.
Yes.
Zijn dochter was een vriendinnetje van me.
His daughter was a friend of mine.
Ja, ja.
Yes, yes.
Ja, en ik had veel vriendjes.
Yes, and I had many friends.
Oké, we waren enorm met kunst bezig.
Okay, we were heavily involved with art.
Oké, Louis.
Okay, Louis.
Zo kwam Louis eigenlijk in mijn leven.
That's how Louis actually came into my life.
De vader van een vriendinnetje.
The father of a girlfriend.
Van Roby.
From Roby.
Ja, Roby.
Yes, Roby.
En zo kwam ik in het leven van Louis.
And so I entered Louis's life.
Ja.
Yes.
Zo een beetje heen en weer.
Just a bit back and forth.
En Siebe, waar zou men van Rode nog meer van kennen?
And Siebe, what else could one know Rode from?
In de stad, als je door de stad loopt.
In the city, when you walk through the city.
Hoe belangrijk was hij als kunstenaar tijdens de wederopbouw?
How important was he as an artist during the reconstruction?
Ja, niemand heeft zoveel werken gemaakt in die periode als Louis van Rode, denk ik.
Yes, I think no one produced as many works during that period as Louis van Rode.
Hij was heel goed in heel veel dingen.
He was very good at a lot of things.
Hij was voor de oorlog al reclameontwerper en graficus.
He was already an advertising designer and graphic artist before the war.
In de oorlogsjaren heeft hij nog eens met Antoon van Derksen heel veel geleerd.
During the war years, he learned a lot from Antoon van Derksen.
Dus hij kon alles aan de drukpers.
So he could handle everything at the printing press.
Daar was hij goed in.
He was good at that.
Hij heeft natuurlijk met...
He has of course been with...
Ja, hij zat...
Yes, he was sitting...
Hij zat ook in groep R, waar we al vaker over gehoord hebben.
He was also in group R, which we have heard about before.
Met Benno Wissing.
With Benno Wissing.
Met Wally Elebaas.
With Wally Elebaas.
En daarin was hij ook al de man die wist hoe het moest.
And in that, he was already the man who knew how it should be done.
Ja.
Yes.
Want daar heeft hij ook al zijn eerste wandschilderingen gemaakt.
Because that is where he also made his first murals.
En dat moest dan altijd collectief in die tijd.
And that always had to be done collectively at that time.
Maar er is een bekende anekdote dat de groep R de eerste grote wandschildering had gemaakt.
But there is a well-known anecdote that the group R had created the first large mural.
Dat heette De Wand.
That was called The Wall.
Collectief gemaakt.
Collectively created.
Maar Louis vond het zo ontzettend slecht dat hij s'nachts inbrak in ons huis.
But Louis found it so incredibly bad that he broke into our house at night.
En daar alles opnieuw over heeft geverfd.
And where everything has been painted over again.
Ons huis, niet jouw huis.
Our house, not your house.
Maar ons huis aan de Goevernerstraat.
But our house on Goeverner Street.
Later landt daar een venster, een kino.
Later, a window will land there, a cinema.
En vanaf dat moment is hij in die architectuur met architecten werk gaan maken.
And from that moment on, he started to work in that architecture with architects.
Dus hij heeft ontzettend veel gemaakt in de openbare ruimte.
So he has created an incredible amount in public space.
Daar kennen we hem denk ik vooral van.
I think we mainly know him from that.
Het Holbeinhuis op de Kolsingel.
The Holbein House on the Kolsingel.
De eerste levensverzekeringbank op de Westblaak.
The first life insurance bank on Westblaak.
Wat zie je dan?
What do you see then?
Het Holbeinhuis?
The Holbein House?
Ja.
Yes.
Nou daar zie je, het Holbeinhuis is betaald door de Baseler transport- en verzekeringsbedrijf.
Well, there you see, the Holbein House is funded by the Basel transport and insurance company.
Op de Kolsingel.
On the Kolsingel.
En je ziet daar boven Rotterdam en beneden Basel.
And you see Rotterdam above and Basel below.
En je ziet de mazer tussen.
And you see the maze in between.
En je ziet Erasmus op een paard van Rotterdam naar Basel reizen.
And you see Erasmus traveling from Rotterdam to Basel on a horse.
Best decoratief.
Best decorative.
Heel erg, je ziet wat het is.
Very much, you see what it is.
Ik bedoel, dit werk is totaal anders.
I mean, this work is totally different.
Nee, dit is echt heel anders.
No, this is really very different.
Dus hij was vooral ontzettend goed.
So he was especially incredibly good.
Maar daar kan Woody wat meer over vertellen, want die wist hoe dat werkte.
But Woody can tell you more about that, because he knew how it worked.
Hij was heel goed in die mozaïeken, in die steentjes en met glas en zo.
He was very good at those mosaics, with the little stones and glass and such.
Daar had hij allemaal eigen materialen voor en eigen techniekjes voor ontwikkeld.
He had developed all his own materials and techniques for that.
Zeg eens, Woody, weet je dat nog?
Say, Woody, do you still remember that?
Hoe hij te werk ging met mozaïek?
How did he work with mosaic?
Ja.
Yes.
Hoe deed hij dat en waar deed hij dat?
How did he do that and where did he do that?
Ja, hoe deed hij dat?
Yes, how did he do that?
Steentjes leggen.
Laying stones.
Ja.
Yes.
Kijk, ik heb een vriendin.
Look, I have a girlfriend.
Ja.
Yes.
Ik heb een vriendin en die maakt diamond paintings.
I have a girlfriend and she makes diamond paintings.
Ja.
Yes.
Iedereen, ja.
Everyone, yes.
Ja.
Yes.
Kraaltjes leggen.
Laying beads.
Is eigenlijk hetzelfde systeem, zeg je?
Is it actually the same system, you say?
Eigenlijk hetzelfde systeem.
Basically the same system.
Alleen in dit geval gebruik je glas.
Only in this case do you use glass.
Ja.
Yes.
In plaats van plastic.
Instead of plastic.
Het maat is anders.
The measurement is different.
Maar in principe is hetzelfde als...
But in principle it is the same as...
Dat diamond painting.
That diamond painting.
Ja.
Yes.
Wat...
What...
Binnen de lijntjes blijven en plakken.
Staying within the lines and sticking.
Ja.
Yes.
En als Siebert over dat werk aan de koolzingel hebt van dat...
And when Siebert talks about that work on the cabbage ring of that...
Die...
That...
Is het Erasmus, hè?
It's Erasmus, right?
Erasmus.
Erasmus.
Erasmus is een paard.
Erasmus is a horse.
Ja, iedereen kent dat werk in ieder geval.
Yes, everyone knows that work in any case.
Maar vind je dat mooi?
But do you find that beautiful?
Ja, tuurlijk is dat mooi.
Yes, of course that's nice.
Nou, dus te gaan.
Well, then off to go.
Nou, ja.
Well, yes.
Jezus, vind je dat mooi?
Jesus, do you find that beautiful?
Ja, is het mooi?
Yes, is it beautiful?
Nee, het is gewoon hartstikke...
No, it's just really...
Heel gaaf werk.
Really cool work.
En alle mensen, zeker van mijn generatie toen Rotterdam nog niet zo voor was als nu...
And all the people, especially from my generation when Rotterdam was not as advanced as it is now...
Iedereen kende het.
Everyone knew it.
Ja.
Yes.
Erasmus de paard boven het Holbeinhuis.
Erasmus the horse above the Holbein house.
Ja.
Yes.
Nou, het was een echt...
Well, it was a real...
En het blijft ook mooi, hè?
And it remains beautiful, doesn't it?
Dat is...
That is...
Ja, dat is de kracht van dat materiaal, van het glas.
Yes, that is the strength of that material, of the glass.
Ja.
Yes.
Als het goed onderhouden wordt.
If it is well maintained.
Maar misschien ook van de kunstenaar.
But maybe also from the artist.
Nou ja, niet van de kunstenaar.
Well, not by the artist.
Ik bedoel, het staat er.
I mean, it says there.
Ja.
Yes.
En ik wil niet zeggen iedereen kent het, maar we praten er nu over.
And I don't want to say everyone knows it, but we are talking about it now.
Ja.
Yes.
Nou, en dat is gemaakt door...
Well, and that is made by...
Ja.
Yes.
En niemand anders kon dat.
And no one else could do that.
Ja, leuk.
Yes, nice.
Leuk.
Nice.
En alleen, hij kon het niet alleen.
And alone, he couldn't do it alone.
Nee.
No.
Er was een groepje mensen om hem heen die hem daarbij hielpen.
There was a group of people around him who helped him with that.
Nou, een groepje mensen.
Well, a group of people.
Het waren vooral meisjes, hè?
It was mainly girls, right?
Ja, maar oké.
Yes, but okay.
De meisjes van Verrode.
The girls of Verrode.
Ja, nee.
Yes, no.
Maar dat vind ik...
But I think that...
Als je die oude foto's ziet, dan zie je zo'n hele groep dames werken aan zijn werken.
When you see those old photos, you can see a whole group of ladies working on his works.
Ja, ik weet het.
Yes, I know.
Ik weet het.
I know.
Kunstmeisjes, zeg maar.
Art girls, let's say.
Ja.
Yes.
Maar Woody heeft heel veel gemaakt, hè?
But Woody has made a lot, hasn't he?
Ik bedoel, ook dat het gezin op de wereld...
I mean, also that the family in the world...
De Westblaak en het stationspostkantoor.
The Westblaak and the station post office.
Dat is misschien wel zijn beroemdste werk.
That is perhaps his most famous work.
Beschrijft dat eens, het gezin?
Describe the family, please?
Of beschrijft...
Or describes...
Wat is dat?
What is that?
Een gezin is dat een verzekeringsmaatschappij, toch?
A family is an insurance company, right?
Ja.
Yes.
Voor een man, een vrouw en een kind, toch?
For a man, a woman, and a child, right?
Ja, klopt.
Yes, that's correct.
Klopt.
That's right.
Ook prachtig werk.
Also beautiful work.
Prachtig werk.
Beautiful work.
Ja, dat vind ik nou niet.
Yes, I don't think so.
Oh, oké.
Oh, okay.
Wij gaan het gewoon de hele tijd niet eens worden.
We are just never going to agree the whole time.
Nee, maar dat maakt helemaal niet uit.
No, but that doesn't matter at all.
Ik bedoel, ik heb het helemaal gemaakt.
I mean, I have made it completely.
Hoe werkte dat dan?
How did that work then?
Ja, dat is een proces.
Yes, that is a process.
Dus het moet eerst materiaal...
So it has to be material first...
moet gemaakt worden.
must be made.
Nee, maar hoe kwam jij...
No, but how did you come...
Hoe gaf hij jou al die...
How did he give you all that...
enorme verantwoordelijkheid?
enormous responsibility?
Want jij was nog best een jonkie, volgens mij.
Because you were still quite a young one, if I'm not mistaken.
Nou ja, kijk, wat ik al zei.
Well, you see, what I said.
Louis vroeg op een gegeven moment aan mij...
Louis asked me at one point...
Wil je mij assisteren?
Do you want to assist me?
Ik heb een paar leuke opdrachten.
I have a few nice assignments.
Oké, dus ik ben...
Okay, so I am...
Ik ben voor Louis aan de slag gegaan.
I started working for Louis.
Ja.
Yes.
Heel veel dingen wist ik wel.
I knew a lot of things.
Maar heel veel dingen wist ik ook niet.
But there were also many things I didn't know.
Ja.
Yes.
Dus die heeft me geleerd...
So that taught me...
Oké.
Okay.
Hij maakte zijn eigen materiaal.
He made his own material.
Ja.
Yes.
Dus oké, dat deed ik dan voor hem.
So okay, I did that for him.
En dat moest dan ook weer geglazuurd worden.
And that also had to be glazed again.
En oké, dus...
And okay, so...
En hoe oud was je dan toen je dat deed?
And how old were you when you did that?
Ja, 24, 25 denk ik, ja.
Yes, 24, 25 I think, yes.
En had je door dat je met een...
And did you realize that you were with a...
Ja, had je door wat je aan het doen was?
Yes, did you realize what you were doing?
Ja, uiteraard.
Yes, of course.
Je deed het gewoon.
You just did it.
Ik bedoel, dat is niet zo gek.
I mean, that's not so crazy.
Ik was met...
I was with...
Niet gewoon met kunst bezig.
Not just dealing with art.
En je was al klaar met de academie?
And you were already done with the academy?
Ja, ik was al klaar met de academie.
Yes, I was already done with the academy.
Dus ik had een nodige ervaring.
So I had a necessary experience.
En...
And...
Nou ja.
Well.
Ja.
Yes.
Oké.
Okay.
Dus ik werd op een gegeven moment de linker of rechterhand van Louis.
So at one point I became Louis' left or right hand.
Ik deed heel veel voor hem.
I did a lot for him.
Hij kon heel veel aan mij overlaten.
He could leave a lot to me.
In een film van Christian van Schermbeek over de redding van dit werk.
In a film by Christian van Schermbeek about the rescue of this work.
Wat hier hangt en waar we het zo over gaan hebben.
What is hanging here and what we are going to discuss shortly.
Noem jij Siebe hem de Rotterdamse Karel Appel?
Do you call Siebe the Rotterdam Karel Appel?
Ja, dat is natuurlijk...
Yes, that is of course...
Dat zei alvast...
That said...
Dat is natuurlijk een geintje, hè.
That's just a joke, right?
Oké, oké.
Okay, okay.
Ze waren wel bevriend met elkaar, maar je moet toch ergens wat leuk...
They were friends with each other, but you still have to find something nice...
Ja, je moet wat leuk zeggen.
Yes, you should say something nice.
Je moet wat leuk zeggen.
You have to say something nice.
Maar in ieder geval, ja, hij had wel diezelfde rauwheid en ruigheid, denk ik, als Appel.
But in any case, yes, I think he had that same rawness and roughness as Appel.
Want je hebt die beroemde film van Jan Vrijman, waarin je hem op jazz als een gek ziet werken.
Because you see that famous film by Jan Vrijman, where you see him working on jazz like crazy.
En als ik kijk naar die studio of dat atelier van Louis, daar kan Boedi misschien iets van vertellen.
And when I look at that studio or atelier of Louis, Boedi might be able to tell us something about it.
Die boerderij in IJsselmonde.
That farm in IJsselmonde.
Dat was toch een hippe plek, hè, waar iedereen een beetje kwam.
That was quite a cool place, wasn't it, where everyone came a bit.
Nou ja, dat kwam ook uiteraard door zijn dochter.
Well, that was obviously also due to his daughter.
Was een leuke dochter.
Was a nice daughter.
Ja, Roby.
Yes, Roby.
En ja, we hadden een hele grote vriendenkling.
And yes, we had a very large circle of friends.
Er waren allemaal kunst...
There was all art...
Ja, ik wil niet zeggen allemaal kunstenaars, maar er waren heel veel mensen die belangstelling voor kunst hadden.
Yes, I don't want to say all artists, but there were a lot of people who were interested in art.
Of zelf met de eerste pogingen deden om zelfstandig te worden.
Or even made the first attempts to become independent.
Dus dat was eigenlijk...
So that was actually...
Klaas Gubbels, ik noem maar even wat.
Klaas Gubbels, I’m just mentioning something.
Ja, leuk.
Yes, nice.
En Mark Brussen.
And Mark Brussen.
Oké, dat was dan eigenlijk...
Okay, so that was actually...
Bij Louis zou je kunnen...
At Louis, you could...
Zeker nog in de vijftige jaren was een soort ontmoeting.
Certainly, there was a kind of meeting in the fifties.
Ja.
Yes.
En Louis die kwam van de hertenkade of van de artiest en atelier.
And Louis who came from the deer quay or from the artist and studio.
Wat is de hertenkade?
What is the deer quay?
Ja, die is er nog steeds.
Yes, it's still there.
Dat is daar tegenover het Witte Huis.
That is opposite the White House.
Oh ja.
Oh yes.
Ja.
Yes.
Ook tegenover de kunstacademie.
Also opposite the art academy.
Oké, en daar kwam iedereen en gaven ze elkaar dan ook werk?
Okay, and then everyone came and they gave each other work as well?
Of was er concurrentie?
Or was there competition?
Nee, zo werkte het niet.
No, that's not how it worked.
Gewoon met z'n allen hangen gewoon een beetje.
Just hang out together a little bit.
Ja, precies.
Yes, exactly.
Platen over kunst.
Records about art.
Ja, oké.
Yes, okay.
Veel roken, drinken.
Smoking a lot, drinking.
Verkering zoeken.
Looking for a relationship.
Eten.
Food.
Ja, ja.
Yes, yes.
God, wat doen jonge mensen allemaal.
God, what are young people doing?
Maar goed.
But well.
En wat ook heel belangrijk was van...
And what was also very important about...
Louis die kwam zijn artelier op de hertenkade.
Louis who came to his studio on the Deer Lane.
Dat was eigenlijk een soort woonruimte geweest vroeger.
That used to be a kind of living space in the past.
En daar woonde hij ook een stukje verderop.
And he lived a little further down the road.
Maar ja, Louis kreeg zulke grote opdrachten.
But yes, Louis received such large assignments.
En die konden daar nooit meer gemaakt worden.
And they could never be made there again.
En toen bood hij dus een boerderij aan op de Smeetlandse dijk.
And then he offered a farm on the Smeetlandse dike.
Heel mooi.
Very beautiful.
Dus daar zijn we met z'n allen heen verhuisd.
So that's where we all moved to.
Toen zijn ze bezig geweest om het allemaal een beetje bewoonbaar te maken.
Then they were busy making it all a bit habitable.
En het atelier allemaal in orde te maken.
And to get the studio all in order.
En oké, ik ging ook mee.
And okay, I went along too.
En daar woonde je ook?
And did you also live there?
Ik heb daar een tijdje gewoond.
I lived there for a while.
Leuk zeg.
Fun, isn't it?
Toch eigenlijk een soort broed, wat je nu een broedplaats zou noemen.
It is actually a kind of breeding, what you would now call a breeding ground.
Ja.
Yes.
Willem Westbroek.
Willem Westbroek.
Daar wordt eigenlijk ook nooit over gesproken.
That is actually never talked about.
Willem was ook een goede vriend van Louis.
Willem was also a good friend of Louis.
Ja.
Yes.
En oké, ik was goed bevriend met Willem.
And okay, I was good friends with Willem.
En oké, wat ik al zei.
And okay, what I already said.
Ja, je kent er veel jonge buitenlandse kunstenaars.
Yes, you know many young foreign artists.
En die, oké, die kwamen er ook te laten.
And that, okay, that also came to let.
Ja.
Yes.
Oké.
Okay.
Ja, leuk.
Yes, nice.
Hele mooie tijd.
Very nice time.
Ja, precies.
Yes, exactly.
Maar het was wel, wat ik begrijp, een nogal gecompliceerde man ook.
But he was, as I understand it, quite a complicated man as well.
Een man, ja, ook wel een verdrietige man.
A man, yes, also a sad man.
Volgens mij.
In my opinion.
Ja, in sommige opzichten was hij heel eenzaam.
Yes, in some ways he was very lonely.
Krijg ik later wel eens de indruk.
I sometimes get the impression later.
Oké, Louis had altijd problemen met vrouwen.
Okay, Louis always had problems with women.
En dat was het probleem van Louis.
And that was Louis's problem.
Hij hield het niet bij vrouwen uit.
He didn't limit himself to women.
Of die vrouw hield het niet bij hem uit.
Or that woman couldn't stand it with him.
Ja.
Yes.
Niet bij hem uit.
Not with him out.
Oké, drama's.
Okay, dramas.
Ik heb dat allemaal van dichtbij meegemaakt.
I experienced all of that up close.
Niet zo leuk.
Not so nice.
Nee, zeker niet.
No, definitely not.
Zeker niet.
Certainly not.
En in de tussentijd moest hij natuurlijk wel gewoon...
And in the meantime, he of course had to just…
zijn werk blijven leveren.
continue to deliver his work.
Ja, precies.
Yes, exactly.
Voordat we over dit werk gaan praten, wil ik nog weten, Siebe van jou...
Before we start talking about this work, I want to know, Siebe, from you...
waar kunnen wij het werk van Woody zien?
Where can we see Woody's work?
Want dat is in de stad te zien.
Because that can be seen in the city.
Nou ja, we hebben natuurlijk...
Well, we do have...
Woody is al eeuwen gefascineerd door de vormen van takzat.
Woody has been fascinated by the shapes of branches for centuries.
Ja.
Yes.
Als ik dat zo even mag zeggen.
If I may say so.
Nou, niet eeuwen, maar al heel lang.
Well, not centuries, but a very long time.
En we hebben een heel groot takzatbeeld op de Mariniersweg staan.
And we have a very large statue of a tree on Mariniersweg.
Ja.
Yes.
Beschrijft dat dus?
Does that describe it?
Wie gaat dat beschrijven?
Who is going to describe that?
Ja, ik denk toch dat...
Yes, I do think that...
Nou, laat ik het even kort houden, weet je wel.
Well, let me keep it short, you know.
Anders zijn ze zelf een beetje onzin te vertellen.
Otherwise, they are just telling a bit of nonsense themselves.
Maar is jouw werk...
But is your work...
Hallo.
Hello.
Nee, kijk.
No, look.
Ik ben in...
I am in...
Al in de zeventiger jaren, begin zeventiger jaren, ben ik in Singapore terechtgekomen.
Already in the seventies, early seventies, I ended up in Singapore.
En daar ben ik gefascineerd geraakt door een vorm die ik tegenkwam in een taxi.
And there I became fascinated by a shape I encountered in a taxi.
Verschillende keren.
Several times.
Terwijl het de allereerste keer dat ik daar was.
While it was the very first time I was there.
En...
And...
Oké.
Okay.
Daaruit voortkomend heb ik die vorm drie-dimensionaal gemaakt.
As a result, I made that shape three-dimensional.
En...
And...
Oké, dat heeft een hele lange geschiedenis geworden.
Okay, that has become a very long history.
En op een gegeven moment dacht ik...
And at a certain moment, I thought...
In hoe weinig lijnen kan ik die vorm nog leesbaar maken?
How few lines can I still make that shape legible?
Ja.
Yes.
En...
And...
Oké, dat heb ik voor mekaar gekregen.
Okay, I've got that sorted out.
En daar heb ik een houten model van gemaakt.
And I have made a wooden model of it.
En die stond midden op tafel in mijn atelier.
And it stood in the middle of the table in my studio.
En toen kwam Chris Knoll.
And then Chris Knoll came.
Chris Knoll.
Chris Knoll.
Dat...
That...
Was dus...
So it was...
Ja, familie van de architect hier.
Yes, family of the architect here.
Van dit gebouw.
From this building.
Chris.
Chris.
Ja.
Yes.
En die kwam...
And that came...
Die woonde in Kralingen.
She lived in Kralingen.
Die kwam smiddags wel eens op zaterdag bij mij langs.
He would sometimes come by in the afternoon on Saturdays.
En die zag dat staan.
And that saw it standing.
En die zei...
And that said...
Jezus, mooi zeg.
Jesus, that's beautiful.
Ja.
Yes.
Nou, ook een beetje verhaal verteld.
Well, I told a bit of a story too.
Hoe het in elkaar zat.
How it was put together.
En die kwam een keer terug.
And then it came back once.
Met een vriend van hem.
With a friend of his.
Ook een architect, constructeur.
Also an architect, engineer.
En...
And...
Nou, die vond het ook allemaal prachtig.
Well, she thought it was all wonderful too.
Hij vond het ook prachtig.
He also thought it was beautiful.
En toen deden ze mij een voorstel.
And then they made me an offer.
Van...
From...
Hoe zou jij het vinden...
How would you feel about...
Als we dit ontwerp...
If we this design...
Heel groot in de stad zouden plaatsen?
Very large in the city would places?
Ik zeg...
I say...
Nou, lijkt me hartstikke goed idee.
Well, I think that's a great idea.
Ik zei...
I said...
Maar...
But...
Ik doe niets.
I do nothing.
Dus ik denk...
So I think...
Ja.
Yes.
Jullie...
You all...
Kan ik dadelijk het werk gaan doen?
Can I start the work right away?
Want dat had je al gedaan bij Louis van Rode.
Because you had already done that with Louis van Rode.
En...
And...
Oké.
Okay.
Dus die hebben een stichting opgericht.
So they have established a foundation.
En die zijn er een aantal jaren mee bezig geweest.
And they have been working on it for a few years.
En...
And...
En dat is eigenlijk wat...
And that is actually what...
Toch weinig mensen weten.
Yet few people know.
Het is...
It is...
Het...
The...
Ze hebben...
They have...
Het hele idee was om de...
The whole idea was to...
De wederopbouw...
The reconstruction...
Met...
With...
Door dat beeld te plaatsen...
By placing that image...
Af te sluiten.
To conclude.
De wederopbouw van Rotterdam.
The reconstruction of Rotterdam.
Oké.
Okay.
Dat is het idee.
That's the idea.
En zo is dat werk daar gekomen.
And that's how that work came about there.
Een beetje lang verhaal.
A bit of a long story.
Nee hoor.
No way.
Nee.
No.
Van mij...
Of me...
Ik hang aan je lippen.
I'm hanging on your lips.
Ik vind...
I think...
Ik ken het verhaal.
I know the story.
Het is echt een privé initiatief geweest.
It has really been a private initiative.
Ja.
Yes.
Wat bijzonder.
How special.
Er is een stichting opgericht voor Woody.
A foundation has been established for Woody.
En daar is geld voor ingezameld.
And money has been raised for that.
En hoe heette de stichting?
And what was the name of the foundation?
Stichting Woody.
Foundation Woody.
Stichting Takzat.
Foundation Takzat.
Oké.
Okay.
Wat leuk.
How nice.
En het is er nog steeds.
And it is still there.
Dus mensen kunnen gaan kijken.
So people can go and watch.
Nou, dat niet alleen.
Well, not just that.
Ik heb zoiets een lezing gehouden over kunst op funda.
I gave a lecture about art on funda.
En toen heb ik gekeken.
And then I looked.
Hoeveel kunstwerken kan je terugvinden op de fundapagina's?
How many artworks can you find on the foundation pages?
En ik bedoel.
And I mean.
Doen burgers iets met kunstwerken?
Do citizens do something with artworks?
Nou, en toen zag ik dat ontzettend veel mensen uit die buurt van de Mariniersweg Takzat
Well, and then I saw that an incredible number of people from the Mariniersweg area were Takzat.
op hun website zetten.
put on their website.
Dus waarschijnlijk denken ze toch dat de waarde van hun woning, ja, dat die groter wordt
So they probably still think that the value of their home, yes, that it will increase.
gemaakt door de aanwezigheid van dit kunstwerk.
made by the presence of this artwork.
Ik zie jou heel erg lachen nu, Woody.
I see you laughing a lot now, Woody.
Ja, maar het allermooiste is...
Yes, but the most beautiful thing is...
Tja.
Well.
En op een gegeven moment kwamen ze bij me langs.
And at one point, they came by to see me.
Oké.
Okay.
Ze zeiden, mogen we dat model meenemen?
They said, can we take that model with us?
Ik zei, ja, neem maar mee.
I said, yes, just take it.
En toen kwamen ze later weer eens terug.
And then they came back again later.
Toen zeiden ze, nou, waar ben nou het idee van gaan?
Then they said, well, where did the idea go?
We willen het heel groot maken.
We want to make it very big.
En dat moet komen te staan.
And that must be stated.
En wij hebben een idee om dat op het Churchillplein neer te zetten.
And we have an idea to place that at Churchill Square.
Hij zegt, dat maken we zo groot.
He says, we'll make it that big.
En dan kan de trams nog eronder doorrijden.
And then the trams can still pass underneath.
Ik kan me voorstellen, enorm.
I can imagine, enormous.
En ik dacht, nou, dat lijkt me waanzinnig.
And I thought, well, that seems insane to me.
Toch?
Right?
Ja.
Yes.
Kunstenaars eigenlijk, ook beeldtijd.
Artists actually, also image time.
Ja.
Yes.
En, oké, het zou te zwaar worden.
And, okay, it would become too heavy.
Zakte doorheen.
Fell through.
Zakte door dat vierde duct heen.
Sank through that fourth duct.
Dus dat is niet doorgegaan.
So that didn't go ahead.
Maar ben je nou nog, ben jij, heb je meegedaan aan de constructie?
But are you still, are you, did you participate in the construction?
Of had je er verder helemaal niks meer mee te maken?
Or did you have nothing else to do with it at all?
Nou ja, ik heb ze natuurlijk wel op alle mogelijke manieren geholpen.
Well, I have of course helped them in every possible way.
Je hebt toch wel er wat aan verdiend, mag ik hopen ook.
I hope you have earned something from it as well.
Nou, daar moeten we het taak nog even over hebben.
Well, we still need to discuss that task.
Nee, maar hoe leuk dat je, dat jij, want dat jouw werk de afsluiter was van de wederopbouw.
No, but how nice that you, because your work was the closing piece of the reconstruction.
Ja, nee.
Yes, no.
Wat fantastisch.
How fantastic.
Ja, precies.
Yes, exactly.
Fantastisch.
Fantastic.
Dat weet ik niet.
I don't know that.
Ik voelde me echt vererend.
I felt truly honored.
Vererend, zeker.
Honored, certainly.
Ja, want waarom pak je dat, ik bedoel, het was niet mijn idee.
Yes, because why are you taking that, I mean, it wasn't my idea.
Het was het idee van Chris Knoll.
It was Chris Knoll's idea.
Ja.
Yes.
Die dacht, hé, die waren waarschijnlijk toch al bezig om die wederopbouw met zijn clubje af te sluiten.
He thought, hey, they were probably already busy wrapping up that reconstruction with his little group.
En oké, toen kwam dat ding tevoorschijn, of die tak zat.
And okay, then that thing appeared, or that branch was there.
En oké, het staat er.
And okay, it's there.
Wanneer was dat dan?
When was that then?
2004.
2004.
Dat is de afsluiting van de wederopbouw.
That is the completion of the reconstruction.
Nou, dat is niet de afsluiting van de wederopbouw.
Well, that is not the conclusion of the reconstruction.
We zijn nog steeds aan het bouwen, bedoel je.
We are still building, you mean.
Dat was het gebaar.
That was the gesture.
Ja.
Yes.
Gebaar, even, bedoel, je moet ergens een streep trekken.
Gesture, just a moment, I mean, you have to draw a line somewhere.
Ja.
Yes.
Want hoe was Rotterdam?
Because how was Rotterdam?
Na de oorlog.
After the war.
Want dat moet jij hebben meegemaakt als kind.
Because you must have experienced that as a child.
Ja, plat.
Yes, flat.
Plat.
Flat.
Ja, iedereen weet hoe het plaatje eruit ziet.
Yes, everyone knows what the picture looks like.
Ja, maar jij hebt het als mens meegemaakt.
Yes, but you experienced it as a human.
Ja, tuurlijk.
Yes, of course.
Ik ben van 1936, dus ik was vier toen de oorlog uitbrak.
I was born in 1936, so I was four when the war broke out.
Kun je het je nog herinneren?
Can you still remember it?
Ja, tuurlijk, tuurlijk.
Yes, of course, of course.
Ruiten lagen eruit.
The windows were out.
Oké, drama.
Okay, drama.
Drama?
Drama?
Ja, tuurlijk.
Yes, of course.
En alles plat.
And everything flat.
Alles plat, alles plat.
Everything flat, everything flat.
Maar daarom is die wederopbouw en de wederopbouw...
But that is why that reconstruction and the reconstruction...
Ja.
Yes.
Ja, dat is wel kunst zo bijzonder, hè, voor de stad.
Yes, that is indeed art so special, isn't it, for the city.
Dat is echt...
That is really...
Ik word er altijd emotioneel van.
It always makes me emotional.
Als jij nu zegt, dit is de afsluiting van de wederopbouw.
If you say now, this is the conclusion of the reconstruction.
Ja, ga ik toch anders kijken als ik daar weer langs fiets.
Yes, I will look at it differently when I ride by again.
Ja, ja.
Yes, yes.
En sowieso met werk hier in de Doelen.
And anyway with work here in the Doelen.
Ja, weet je, het is niet zomaar kunst.
Yes, you know, it's not just art.
Het is echt wat anders.
It's really something different.
Het gaat over ons, het gaat over onze stad, het gaat over Rotterdam.
It's about us, it's about our city, it's about Rotterdam.
Ja, in zekere zin wel.
Yes, to a certain extent.
Toch?
Right?
Ja.
Yes.
Nou ja, ik wil niet zeggen dat het werk over Rotterdam gaat.
Well, I don't want to say that the work is about Rotterdam.
Nee, maar...
No, but...
Jouw werk, dit werk, jouw werk.
Your work, this work, your work.
Nee, nee, nee, oké.
No, no, no, okay.
Nee, dat werk wat op de Mariniersweg staat, gaat niet over Rotterdam.
No, the work that is on Mariniersweg is not about Rotterdam.
Absoluut niet, tjo.
Absolutely not, dude.
Het is gewoon een autonoom, zelfstandig kunstwerk, tjo.
It is just an autonomous, independent work of art, tjo.
Maar door de achtergrond, hoe dat werk is ontstaan...
But because of the background, how that work came to be...
begrijp ik best wel waarom Knol voor dat werk heeft gekozen.
I can understand very well why Knol chose that work.
Ja, ja.
Yes, yes.
Wij zitten nu op de derde.
We are now on the third.
We hebben tegenover...
We have opposite...
Het werk van Louis van Rooda.
The work of Louis van Rooda.
Voordat we dat gaan bespreken, wil ik eigenlijk de blik van Chloe wel horen.
Before we discuss that, I would actually like to hear Chloe's perspective.
En dat is een kind.
And that is a child.
Luister maar.
Just listen.
Het oog van Chloe, buurmeisje van de Doelen.
The eye of Chloe, the neighbor girl of the Doelen.
Oké, inmiddels zijn we op de vierde verdieping.
Okay, we are now on the fourth floor.
En hier is ook kunst.
And here is also art.
Wist je dat?
Did you know?
Nee.
No.
Hier ben je volgens mij nog nooit geweest.
I don’t think you have ever been here before.
Nee, echt nooit.
No, really never.
Nou, kijk dit.
Well, look at this.
Dit is tegen de muur van...
This is against the wall of...
Ja, bij de Willenburgerzaal.
Yes, at the Willenburger hall.
Sinds een tijdje hangt dit werk.
This work has been hanging for a while.
Wat zie je?
What do you see?
Het is van Louis van Rooda.
It is by Louis van Rooda.
Het is een Rotterdamse wederopbouwkunstenaar.
He is a Rotterdam post-war reconstruction artist.
En wat zie jij?
And what do you see?
Ik zie, ik zie gewoon, ik zie zo, het lijkt wel een klein beetje Japans.
I see, I just see, I see so, it looks a little bit Japanese.
Door de stijpen, het lijkt op een klein beetje woorden.
Due to the stripes, it looks like a little bit of words.
Maar beschrijf eens wat je ziet.
But describe what you see.
Hoe groot is het?
How big is it?
Het is heel erg groot.
It is very big.
Eerst zie ik nu dat die blauwachtige groen lijkt op een eiland met stranden.
First, I now see that it looks bluish-green like an island with beaches.
En die rozen zijn diamanten.
And those roses are diamonds.
En die groene is land.
And that green is land.
Ja.
Yes.
En wat vind je er dan zo Japans aan?
And what do you find so Japanese about it?
En dit lijkt op vogels.
And this looks like birds.
Die krassen?
Those scratches?
Ja.
Yes.
Het lijkt op vogels die vliegen in de lucht.
It looks like birds flying in the sky.
Die vliegen over het eiland heen of zo?
Do they fly over the island or something?
O ja.
Oh yes.
Dus het zijn...
So it is...
Oké, dus het zijn vogels die...
Okay, so they are birds that...
Zijn het Japanse vogels?
Are they Japanese birds?
Nee, het lijkt gewoon op...
No, it just looks like...
Hoe heet ze ook alweer?
What is her name again?
Ehm...
Uh...
Kraaien?
Crows?
Nee, die op het rand altijd vliegen.
No, they always fly on the edge.
Meeuwen?
Seagulls?
Ja, het lijkt op meeuwen.
Yes, it looks like seagulls.
Maar wel zwarte.
But black ones.
Ja, maar ik bedoel, je ziet ze niet zo goed.
Yes, but I mean, you can't see them very well.
Dat zijn misschien de schaduwen.
Those might be the shadows.
Het gaat meer om de beweging van de vleugels dan dat het realistisch is bedoel je?
It's more about the movement of the wings than about being realistic, right?
Ja.
Yes.
En, oké, dus het zijn vogels die vliegen over een?
And, okay, so they are birds flying over a?
Eiland en gewoon ook een land.
Island and just also a country.
En zou dat Japan zijn of is het Rotterdam?
And would that be Japan or is it Rotterdam?
Ik denk wel wat het gewoon...
I think it's just what it is...
Ik weet niet, het lijkt op Hawaii.
I don't know, it looks like Hawaii.
Hawaii?
Hawaii?
Ja, maar een hele grote eiland in Hawaii die niemand gaat.
Yes, but a very large island in Hawaii that no one goes to.
Ben je daar wel eens geweest?
Have you ever been there?
Nee.
No.
Wil je daarheen?
Do you want to go there?
Ja, ooit, maar het kost echt duur.
Yes, once, but it really costs a lot.
Ik zou liever naar Londen gaan of naar Spanje.
I would rather go to London or to Spain.
Ja.
Yes.
Oké, nou heb je drie kunstwerken gezien.
Okay, now you've seen three artworks.
Welke vond jij?
Which one did you find?
Oké.
Okay.
Zeg jij, deze heeft mijn hart gestolen.
You say, this one has stolen my heart.
Zinder.
Zinder.
De allereerste, van Wally Elebaas.
The very first, by Wally Elebaas.
Ja.
Yes.
Vind je het niet zielig dat mensen daar overheen lopen?
Don't you think it's sad that people walk over it?
Of vind je dat juist wel bijzonder?
Or do you actually find that quite special?
Nee, ik vind het wel normaal.
No, I find it quite normal.
Maar ik zeg gewoon, je kunt er ook langer naar kijken mensen dan één seconde.
But I just say, you can also look at it longer than one second, people.
Het is echt mooi.
It is really beautiful.
Dit ook, La Michonne.
This too, La Michonne.
Vond je de schelp niet zo?
Didn't you find the shell like that?
Nee.
No.
Maar ik vond het gewoon die eerste van die kunstwerken.
But I just found that first one of those artworks.
Vond ik heel erg leuk.
I really liked it.
Wat wil je nu doen?
What do you want to do now?
Wil je er nog wat zien?
Would you like to see more of it?
Oké.
Okay.
Of ben je klaar met kunst?
Or are you done with art?
Wat gaan we na de kunst doen?
What are we going to do after the art?
Dat zeg ik niet.
I'm not saying that.
Het is verrassing.
It is a surprise.
Is het leuk?
Is it fun?
Ja, dat was Chloe.
Yes, that was Chloe.
Ik moet even iets recht zetten.
I need to set something straight.
Ik zei de vierde etage.
I said the fourth floor.
Het is natuurlijk de derde.
It is of course the third.
Het is de derde etage waar...
It is the third floor where...
Louis van Rode hangt.
Louis van Rode is hanging.
Deze aflevering heet natuurlijk niet voor niks De Redding.
This episode is not called The Rescue for nothing.
Want wat is er precies met dit werk gebeurd?
Because what exactly has happened with this work?
Siebe, het was in het Dijkzicht.
Siebe, it was at Dijkzicht.
Het hing in het Dijkzicht ziekenhuis, maar het hing niet.
It was hanging in the Dijkzicht hospital, but it wasn't hanging.
Het was er, want...
It was there, because...
Het was een muurschilding in het Dijkzicht waar minimaal vier,
It was a mural in Dijkzicht where at least four,
maar er zijn er later nog twee gevonden,
but two more were found later,
maar in ieder geval vier grote wandschilderingen zaten.
but in any case there were four large murals.
Dolf Henkes, Johan van Reden, Kees Fransen en Louis van Rode.
Dolf Henkes, Johan van Reden, Kees Fransen, and Louis van Rode.
En ja, Dijkzicht ziekenhuis.
And yes, Dijkzicht hospital.
De Dijkzicht ziekenhuis werd gesloopt en we vonden het toch wel de moeite waard om...
The Dijkzicht hospital was demolished and we thought it was worth it to...
De?
The?
De, dat was het Centrum Beelden en Kunst waar ik destijds werkte.
Yes, that was the Center for Images and Art where I worked at the time.
Om toch wel minimaal één werk te behouden.
To still retain at least one job.
En er was wel discussie over, ik wilde per se deze.
And there was some discussion about it, I definitely wanted this one.
Want kijk, hij is heel raar eigenlijk.
Because look, he is actually very strange.
Die anderen zijn veel kleurrijker en figuratiever en misschien vrolijker voor het wachtende publiek.
The others are much more colorful and figurative, and perhaps happier for the waiting audience.
Maar deze vond ik zo speciaal en misschien dat Woody dat zo dadelijk kan beamen.
But I found this so special, and maybe Woody can confirm that shortly.
En hij is naar de doelen gegaan, daar ben ik ook heel blij mee.
And he went to the goals, I am very happy about that too.
Dan moet ik toch even iets zeggen, want kijk, Louis van Rode zit natuurlijk niet...
Then I have to say something, because look, Louis van Rode is of course not...
Zit wel in de doelencollectie nu, maar had er niet oorspronkelijk in gezeten.
Is currently in the goal collection now, but was not originally included.
Maar eigenlijk ook weer wel.
But actually, it is again.
Want in de archieven vonden we dat de eerste die een opdracht kreeg van de kraaivangers...
Because we found in the archives that the first one who received a commission from the crow catchers...
Want daar heeft hij vaak mee gewerkt, het stationspostkantoor, het Holbeinhuis.
Because he often worked with that, the station's post office, the Holbein house.
De eerste die een opdracht kreeg voor de doelen was Louis van Rode.
The first to receive a commission for the goals was Louis van Rode.
En daar heeft hij ook een ontwerp voor gemaakt.
And he has also created a design for it.
Dat heb ik gezien bij zijn dochter Roby.
I saw that with his daughter Roby.
Een groot brons, brons, ja, wulps.
A large bronze, bronze, yes, sultry.
Een bijna 2D beeld waar nog glas in zou moeten komen.
A nearly 2D image where glass still needs to be inserted.
Dus brons in glas.
So bronze in glass.
En het was voor de feestzaal.
And it was in front of the banquet hall.
Maar ik geloof dat de architecten daar niet super enthousiast over waren.
But I believe the architects were not super enthusiastic about it.
Dus hij moest dat gaan veranderen.
So he had to change that.
Maar hij is toen overleden.
But he passed away at that time.
Dus hij is in 1964 overleden, Louis.
So he passed away in 1964, Louis.
En daarom is het toch te gek dat er toch nog in de doelen een werk van Louis van Rode is gekomen.
And that's why it's crazy that a work by Louis van Rode has still come into the goals.
En dat is uiteindelijk deze geworden.
And this has ultimately become it.
En hoe, Woody, hoe is dit voor mekaar?
And how, Woody, how did this work out?
Hoe werkte dat?
How did that work?
Heb jij...
Do you have...
Jij hebt dus in dijkzicht gewerkt hieraan.
So you have worked on this in dike view.
Ja, dat klopt.
Yes, that's correct.
En hoe werkte dat?
And how did that work?
Was je de enige of deed je dat samen met hem?
Were you the only one, or did you do that together with him?
Nou ja, wat ik al zo even liet weten.
Well, what I just mentioned.
Ik was de linker of de rechterhand van Louis.
I was Louis's left or right hand.
Bij de handen van Louis.
In the hands of Louis.
Ja, en Louis had die opdracht om die wand daar te maken.
Yes, and Louis had the task to make that wall there.
Dat wist ik.
I knew that.
En die vroeg aan mij, zou jij die wand vormen?
And she asked me, would you shape that wall?
Ik wilde schilderen, vormen, weet je wel.
I wanted to paint, shapes, you know.
Nou, oké.
Well, okay.
Dus ik ben met Louis naar de verfbar, dat was toen, Harry Bakker heette dat op de Pannenkoekstraat.
So I went to the paint bar with Louis, it was called Harry Bakker back then on Pannenkoekstraat.
Oh ja.
Oh yes.
Ja, oké, verf gekocht, oké, alle spullen die ik nodig had.
Yes, okay, paint bought, okay, all the supplies I needed.
En oké, ik heb daar een paar dagen staan schilderen.
And okay, I spent a few days painting there.
En van Louis, die gaf mij een klein schetsje, een velletje papier.
And from Louis, he gave me a small sketch, a piece of paper.
Zo van, nou, ga je gang maar.
Like, well, go ahead then.
En, oké, een tijdje bezig geweest.
And, okay, been busy for a while.
En ik dacht, nou, ik kan er verder niks meer aan doen.
And I thought, well, there's nothing more I can do about it.
Louis, die moet, die zou het afmaken.
Louis, he has to, he would finish it.
Dus wat Louis eigenlijk gedaan heeft, die heeft eigenlijk alles wat je nou hier in zwart vertaald ziet aan de wand.
So what Louis has actually done is that he has translated everything you see here in black on the wall.
Dat heeft Louis op een ochtend erop geschilderd.
Louis painted that one morning.
En de rest stond er al op.
And the rest was already on it.
Dus eigenlijk is het ook jouw werk?
So actually, it's your work too?
Nee, het is helemaal niet mijn werk.
No, it's not my job at all.
Ja, maar jij wel.
Yes, but you do.
Jij hebt wel het werk gedaan.
You did do the work.
Ja, maar dat zegt verder allemaal niks.
Yes, but that doesn't really mean anything.
Weet je, ik kan niet zeggen, dat kan iedereen.
You know, I can't say that everyone can do that.
Maar met een beetje talent krijg je dat wel voor elkaar.
But with a bit of talent, you'll manage to do that.
Maar het is niet mijn werk.
But it's not my job.
Nee.
No.
Daar heb je je echt voor betaald.
You really paid for that.
Oké, hij wilde het zo hebben.
Okay, he wanted it this way.
Dus nou, ja, ik wil niet zeggen, uw vraag wij draaien.
So now, yes, I don't want to say, your question we turn.
Maar daar komt het eigenlijk wel op neer.
But that is actually what it boils down to.
Maar jij wist, jij kon dus heel goed zijn bedoeling interpreteren.
But you knew, you could interpret his intentions very well.
Ja, omdat ik hem natuurlijk goed kende.
Yes, because I knew him well, of course.
Ja.
Yes.
Ja, door de jaren.
Yes, over the years.
Maar het is best bijzonder.
But it is quite special.
Ja, eigenlijk wel.
Yes, actually.
Ja.
Yes.
Eigenlijk wel.
Actually, yes.
Ik bedoel, ja, ik krijg een band met iemand.
I mean, yes, I form a bond with someone.
Ja, en hij gaf je enorme vrijheid.
Yes, and he gave you enormous freedom.
Zo'n jonge gast.
Such a young guy.
Ja, maar oké.
Yes, but okay.
Ik bedoel, alles binnen de perken natuurlijk.
I mean, everything within reason of course.
Begrijp me goed.
Understand me correctly.
En ik was natuurlijk gewoon verder met mijn eigen werk bezig uiteraard.
And of course, I was just continuing with my own work.
Ja.
Yes.
En oké.
And okay.
En wat vind je ervan, Woody, nu je hem hier ziet hangen?
And what do you think of it, Woody, now that you see it hanging here?
Nou ja.
Well then.
Het is natuurlijk een ander werk dan een muurschildering.
It is of course a different job than a mural.
Nou ja, kijk.
Well, look.
Ja, dat heb ik je al zo even verteld.
Yes, I just told you that.
Dat vond ik wel goed van dat meisje die zo even aan het woord was.
I thought that was good of that girl who was just speaking.
Chloe.
Chloe.
Ja, ze had het over een eiland, een landschap.
Yes, she was talking about an island, a landscape.
Nou, dat wat ik...
Well, what I...
Oké.
Okay.
Dit ziet er in, zoals het er nu uitziet, ziet het er heel naturalistisch uit.
This looks very naturalistic as it appears now.
Begrijp me goed, Joe.
Understand me correctly, Joe.
En ik weet hoe dat werk van de muur is gehaald.
And I know how that work was taken from the wall.
En dat kan je ook zien.
And you can see that too.
Joe, maar waardoor het werk in zijn totaliteit van het karakter is veranderd.
Yeah, but how the work as a whole has changed in character.
Joe, kleuren zijn aangetast.
Joe, the colors are affected.
Ik heb natuurlijk met chemische middelen aangewerkt om die verf eraf te krijgen.
I naturally worked with chemical substances to get that paint off.
Dus toen ik het voor het eerst hier aan de muur zag hangen, was het voor mij een volledige verrassing.
So when I first saw it hanging on the wall here, it was a complete surprise to me.
Ja.
Yes.
Joe, eigenlijk vind ik het mooier nu...
Joe, actually I find it more beautiful now...
Dan toen je bij Dijk zegt.
Then when you say at Dijk.
Ja.
Yes.
Dus wat dat dan gaat.
So, what's that about then?
Een enorme verbetering.
A huge improvement.
Oké.
Okay.
Goed idee.
Good idea.
Ja, want Siebe.
Yes, because Siebe.
Siebe, om dat van de muur te halen.
Siebe, to take that off the wall.
Want het is echt een...
Because it is really a...
Ja, het doet ook een beetje aan...
Yes, it also reminds me a bit of...
Ja, dat meisje die zei vogels.
Yes, that girl who said birds.
Ja, die vogels zie ik er niet in.
Yes, I don't see those birds in there.
Een eiland, Hawaii, wat is het over?
An island, Hawaii, what is it about?
Ja, het zouden ook spinnen kunnen zijn.
Yes, they could also be spiders.
Oh ja.
Oh yes.
Eigenlijk leek het een beetje op de kunstenaar Miro.
Actually, it looked a bit like the artist Miro.
Miro, die heeft...
Miro, he has...
Die heeft dat soort...
That has that kind of...
Ja, als je het werk van Miro kent, dan begrijp je het wel waarom je daaraan denkt.
Yes, if you know Miro's work, then you understand why you think of that.
Maar ja, dat moet je weten.
But yes, you have to know that.
Maar anyhow, het is een hartstikke mooi werk.
But anyhow, it's a really beautiful piece of work.
Het heet niet voor niks de redding, deze aflevering.
It's called "The Rescue" for a reason, this episode.
Want waar, hoe, Siebe, want nu kom ik weer bij jou.
Because where, how, Siebe, because now I’m coming to you again.
Jij wilde het redden, maar het zat op een muur.
You wanted to save it, but it was on a wall.
Het was een soort fresco.
It was a kind of fresco.
Het is natuurlijk zo'n beslissing nemen samen met het Centrum Beelden Kunst.
Of course, making such a decision together with the Center for Visual Arts.
Dat doe je niet alleen.
You don't do that alone.
Er was vrij veel druk uit de samenleving om iets te doen met die muurschilding.
There was quite a lot of pressure from society to do something about that mural.
Er zijn ook andere werken afgehaald.
Other works have also been removed.
Dus er is redelijk wat uitgekomen nog.
So quite a bit has come out after all.
En het is natuurlijk toch bijzonder om...
And it is of course special to...
Ja, muurschildingen, die zijn bijna allemaal vernietigd, heel veel.
Yes, mural paintings, almost all of them have been destroyed, very many.
Er zijn er gewoon niet zo heel veel meer.
There aren't that many left anymore.
En we hebben wel nog een hele mooie collectie Louis van Rode in de stad.
And we still have a very nice collection of Louis van Rode in the city.
Er is ook een schitterende muurschildering in de Olveyflat.
There is also a magnificent mural in the Olveyflat.
Een schilding uit 1956.
A painting from 1956.
En nou hebben we deze ook.
And now we have this one too.
Dus ik vind het toch mooi als je...
So I still think it's nice if you...
een collectie wil laten zien van een kunstenaar die belangrijk is geweest in die periode.
to showcase a collection from an artist who has been important during that period.
Dat deze ook.
That this one too.
Maar jij hebt wat gedaan.
But you did something.
Want jij bent op zoek gegaan naar een restaurateur.
Because you went looking for a restaurateur.
Ja, dat heb ik ook weer niet alleen gedaan.
Yes, I didn't do that alone either.
Kijk, een werk...
Look, a job...
Niet zo bescheiden, want jij bent gaan bellen.
Not so modest, because you started calling.
Nee, kijk...
No, look...
Nee, ik heb haar niet eens gekozen.
No, I didn't even choose her.
Kun je niet aan gaan.
You can't go along with that.
Kijk, de redding van een werk in Nederland gaat bijna altijd zo.
Look, the salvation of a job in the Netherlands almost always goes like this.
Er is niet een soort instantie die zegt...
There isn't a kind of authority that says...
Ja, die, want die is goed en daar krijg je geld voor.
Yes, that one, because that one is good and you get money for it.
Dus je moet dat opbouwen.
So you need to build that up.
Dus er ontstaat altijd een soort maatschappelijk veld...
So there is always a kind of societal field that emerges...
van allerlei betrokken partijen die dat belangrijk vinden.
from various interested parties who find that important.
En die gaan met elkaar praten en bakkeleien.
And they will talk and argue with each other.
En die kent nog iemand en die kent nog iemand.
And that person knows someone else, and that person knows someone else.
En uiteindelijk zijn we gezamenlijk bij een restaurateur uitgekomen...
And in the end, we collectively ended up at a restaurateur...
die gezegd heeft, ik kan dat wel aan.
who said, I can handle that.
En dat is Annelies Toebes.
And that is Annelies Toebes.
Ja.
Yes.
En daar heb ik een fragment van uit de film...
And there I have a fragment from the movie...
De tijdreis van Louis van Rode.
The time travel of Louis van Rode.
Echt een goede film van Christian van Schermbeek.
Really a good movie by Christian van Schermbeek.
Over het hele proces.
About the entire process.
Want hoe haal je een muurschildering van een muur af...
Because how do you remove a mural from a wall...
en maakt er eigenlijk een nieuw werk van?
and actually makes it a new work?
We gaan nu naar Annelies.
We are going to Annelies now.
Nee, dat is niet waar.
No, that is not true.
Je maakt er een nieuw werk van.
You make a new piece of work out of it.
Je haalt het van de muur af, maar je maakt geen nieuw werk.
You take it off the wall, but you don't create new work.
Wacht, we gaan luisteren wat zij zegt.
Wait, we are going to listen to what she says.
Ik ben opgeleid eerst in Den Bosch.
I was trained first in Den Bosch.
En toen ben ik overgestapt naar Arnhem.
And then I moved to Arnhem.
En vandaar ben ik zelf gaan schilderen.
And that’s why I started painting myself.
En omdat ik in Arnhem had ik iemand gesproken...
And because I talked to someone in Arnhem...
die wat van de fresco techniek wist...
those who knew something about the fresco technique...
en het op een andere manier toepaste in haar moderne werk...
and applied it in a different way in her modern work...
daar was ik zo door geïnteresseerd geraakt.
I had become so interested in that.
Ook omdat zij een lezing gaf over haar werk...
Also because she gave a lecture about her work...
en ook een soort referentie maakte naar de oude fresco's.
and also made a kind of reference to the old frescoes.
Toen dacht ik, dat is wat ik wil gaan leren.
Then I thought, that is what I want to learn.
En toen ben ik dat gaan zoeken of er een opleiding was in Italië...
And then I started looking for whether there was a course in Italy...
waar ik dat zou kunnen leren.
where I could learn that.
Die strappen waar we nu mee bezig zijn...
Those straps that we are working on now...
die heb ik daar geleerd.
I learned that there.
In essentie.
In essence.
Gewoon zodat je...
Just so that you...
je eigen werk desnoods eraf kan halen.
you can remove your own work if necessary.
Maar ook omdat het gewoon...
But also because it просто...
het is een bijzondere techniek, een mooie techniek.
It is a特殊 technique, a beautiful technique.
Dus dingen hoorden wel bij het pakket van technische vaardigheden.
So things did belong to the package of technical skills.
De man die de school gesticht had...
The man who founded the school...
die was ook schilder en restaurateur.
he was also a painter and restorer.
Maar hij is eigenlijk na de oorlog begonnen...
But he actually started after the war...
al die restauratieprojecten op zich te nemen.
to undertake all those restoration projects.
Al schilder, omdat er toen nog weinig opleidingen waren om dat te doen.
As a painter, because there were very few training programs for that at the time.
Dus hij heeft een heleboel dingen zelf uitgevonden.
So he invented a whole lot of things himself.
En hij is toen in Florence begonnen met...
And he then started in Florence with...
Giotto, om dit te gaan restaureren.
Giotto, to go restore this.
Dus dat was zijn eerste grote project.
So that was his first big project.
Nee, de renaissancemeesters waren nog niet bezig met het...
No, the Renaissance masters were not yet working on the...
Dat is eigenlijk...
That is actually...
Ja, misschien de eerste...
Yes, maybe the first...
Ik heb er al een boek over.
I already have a book about it.
De eerste proeven hebben ze toen wel gedaan.
They did conduct the first tests then.
Om het eraf te halen.
To take it off.
Maar dat waren vrij kleine formaten.
But those were quite small sizes.
Want bijvoorbeeld...
Because for example...
En ik weet niet of dat in de renaissance was of iets later.
And I don't know if that was in the Renaissance or a bit later.
Maar dan hadden ze uit de Romeinse tijd...
But then they had from Roman times...
hadden ze bijvoorbeeld in Pompei...
for example, they had in Pompeii...
een mooie fresco gezien.
a beautiful fresco seen.
En dan wilden ze één element eruit hebben.
And then they wanted to remove one element.
Bijvoorbeeld een portret.
For example a portrait.
Of een dame die gehurkt zat.
Or a lady who was squatting.
En een klein stukje.
And a small piece.
Dat wilden ze dan hebben.
That's what they wanted to have.
Dus dat hebben ze toen wel langzamerhand uitgevonden.
So they gradually figured that out back then.
In de 17e eeuw is er ook wel meer mee geëxperimenteerd.
In the 17th century, there was also more experimentation with it.
Ja, dat is absoluut wel een leuk verhaal.
Yes, that's definitely a nice story.
Ze zijn er al heel lang mee bezig geweest.
They have been working on it for a very long time.
Eerst met heel veel vallen en opstaan.
First with a lot of falling and getting up.
Heel veel mislukte projecten.
A lot of failed projects.
Maar uiteindelijk, 17e, 18e eeuw, konden ze dat eigenlijk al redelijk goed.
But ultimately, in the 17th and 18th centuries, they could actually do that quite well.
Hij heeft dus echt een hoge vlucht genomen.
He has really taken off.
Zo in 1966, toen Florence...
So in 1966, when Florence...
is komen te staan.
has come to stand.
En toen moest een heleboel fresco's snel verplaatst worden.
And then a whole bunch of frescoes had to be moved quickly.
En ze kenden de techniek wel.
And they did know the technique.
En die hebben ze toen heel, heel veel toegepast.
And they applied that a lot, a lot back then.
Gewoon omdat er heel veel...
Just because there is a lot of...
in korte tijd er afgehaald moet worden.
it needs to be removed in a short time.
En met deze techniek is het zo.
And with this technique, it is like this.
Stel dat je hier iets hebt.
Suppose you have something here.
We kunnen het vandaag erop zetten.
We can put it up today.
We wachten drie dagen en dan kunnen we het eraf halen.
We'll wait three days and then we can take it off.
Iets snellers kan je niet verzinnen.
You can't think of anything faster.
Oh, hoe wist jij dat het goed zou komen, Siba?
Oh, how did you know it would work out, Siba?
Want dat is best een risico.
Because that's quite a risk.
Helemaal niet.
Not at all.
Het had ook gewoon grandioos kunnen mislukken.
It could just as easily have failed spectacularly.
Oh, man.
Oh, man.
Er zit ook een werk bij van Dolf Henkens.
There is also a work by Dolf Henkens.
En dat is helemaal niet goed afgegaan.
And that did not go well at all.
Toen bleek het weer te koud.
Then it turned out to be too cold again.
Dus je hebt vaak ook met temperaturen te maken.
So you often deal with temperatures as well.
Dat die lijmlagen niet goed hechten.
That the adhesive layers do not bond properly.
Dus het was ook een beetje mazzel.
So it was also a bit of luck.
We hadden het nog nooit gedaan.
We had never done it before.
En niemand stak echt zijn nek uit dat dat goed zou gaan.
And no one really stuck their neck out that it would go well.
En we hebben gewoon het risico genomen.
And we just took the risk.
Ja, ook...
Yes, also...
Ik denk dat dat ook voor een kunstinstelling als Centrum Beeldende Kunst...
I think that this also applies to an art institution like Centrum Beeldende Kunst...
die ook innovatief wil zijn...
who also wants to be innovative...
of dingen wil uitproberen...
or wants to try things...
belangrijk was om ook een experiment te doen.
It was important to also conduct an experiment.
En te kijken of je het kunt doen.
And to see if you can do it.
Ben jij daar nog bij betrokken geweest?
Have you still been involved with that?
Jij wist nergens van, Woody.
You knew nothing, Woody.
Nee.
No.
Ja, maar dat is nog niet erg.
Yes, but that's not too bad yet.
Beetje dichter bij de microfoon.
A little closer to the microphone.
Nee, is ook niet erg.
No, that's okay too.
Maar het was voor jou een verrassing dat dit...
But it was a surprise for you that this...
Nou ja, toen ik hoorde dat...
Well, when I heard that...
Ja, ik dacht, nou, het zal wel...
Yes, I thought, well, it will be fine...
Ja.
Yes.
Ik heb er verder helemaal niks mee te maken.
I have nothing to do with it at all.
Maar herken je nog dingen van jezelf?
But do you still recognize things about yourself?
Nee, kijk.
No, look.
Dit is een heel ruimtelijk werk geworden.
This has become a very spacious work.
Kijk, als je het nu ziet...
Look, if you see it now...
zoals ik ernaar kijk...
as I see it...
dan zou dat helemaal eindeloos lang...
then it would be completely endless...
met de perceel geschilderd kunnen worden.
with the plot can be painted.
Begrijp je?
Do you understand?
Maar dit was heel vlak opgezet...
But this was set up very flatly...
in alle opzichten.
in every respect.
En...
And...
Het is een heel nieuw...
It is a very new...
nieuw werk geworden.
became new work.
Dus het is nog wel het werk...
So it is still the work...
wat er gezeten heeft.
what has been sitting.
Maar het zag er toen anders uit.
But it looked different back then.
Dus eigenlijk zou je het kunnen zien...
So you could actually see it...
als een reliquie.
like a relic.
Verder kom je er niet mee.
You won't get any further with that.
Ja.
Yes.
Dat klopt, dat vind ik ook wel.
That's right, I also think that.
Je ziet ook het werk erin.
You can also see the work in it.
Het zijn losse stukken die in elkaar zijn gezet.
They are separate pieces that have been assembled together.
Je ziet alle naden nog.
You can still see all the seams.
Ja, maar dat is het probleem niet.
Yes, but that is not the problem.
Nee, maar ook die bollingen.
No, but also those bulges.
Dus er is diepte ontstaan in één keer.
So depth has arisen all at once.
Dat was er niet natuurlijk.
That wasn't there, of course.
Want hoe ze het vonden in het dijkzicht...
Because how they found it in the dike view...
er was van alles omheen gebouwd ook, hè?
There was a lot built around it as well, right?
Ja, er stond nog een verwarming ingeschroefd...
Yes, there was still a heater screwed in...
aan de onderkant.
at the bottom.
Ongelooflijk.
Incredible.
Ik denk dat dat hele laatste deel rechts daar...
I think that whole last part on the right there...
er stond een muur ingebouwd.
There was a wall built in.
Dus die muur moest ook worden afgebroken.
So that wall also had to be torn down.
Je ziet de plafondbalken nog...
You can still see the ceiling beams...
links en rechts...
left and right...
die daar gezeten hebben.
those who have sat there.
Waar Woody niet kon schilderen...
Where Woody couldn't paint...
omdat daar een balk zat.
because there was a beam.
Nou, daar links onderin...
Well, down there in the bottom left...
zie je een vakje eruit.
Do you see a box?
Dat is ooit verwijderd om te kijken...
That was removed to see...
wat voor verf werd er in godsnaam gebruikt...
What kind of paint was used for crying out loud...
en wat voor lijn moet je dan hebben...
and what kind of line should you have then...
om die strappo te kunnen maken.
to be able to make that strappo.
Dus je ziet heel veel handschriften...
So you see a lot of handwriting...
van anderen er nog in.
of others still in it.
En dat maakt het, wat Woody ook zegt, denk ik...
And that makes it, what Woody also says, I think...
gewoon een nieuw werk, een ander werk.
just a new job, another job.
En ook heel bijzonder dat iedereen...
And also very special that everyone...
heeft er een beetje aan gesleuteld eigenlijk ook.
Actually, it has been tinkered with a bit.
Lijkt wel.
Seems like it.
Nou, vind ik niet.
Well, I don’t think so.
Oké, ze hebben het eraf gehaald.
Okay, they have taken it off.
Dan heb je het kunstje.
Then you have the trick.
Het kunstje om het van de muur te halen.
The trick to getting it off the wall.
Maar meer is het niet.
But it is nothing more.
Oké, in de film...
Okay, in the movie...
zie ik jou.
I see you.
Zeg jij...
Say you...
ik wil het even aanraken.
I want to touch it for a moment.
Waarom wilde je dat?
Why did you want that?
Ik kom wel vooral met mijn vingers aan.
I mostly touch it with my fingers.
Ik vind het altijd...
I always find it...
dat soort magnetisme...
that kind of magnetism...
aanraken...
touch...
toch...
still...
Je klom over het hekje heen.
You climbed over the fence.
En nu we zo dichtbij zitten...
And now that we are so close...
ter afsluiting...
in conclusion...
Wat dacht je ervan als we het nog een keertje gaan aanraken?
What do you think about us touching it one more time?
Nee, ik...
No, I...
Je gaat niet meer klimmen.
You are not climbing anymore.
Nee, dat doe ik niet meer.
No, I don't do that anymore.
En jij, Sief, jij gaat er ook niet aan komen.
And you, Sief, you won't be getting any of it either.
Nee, ik heb helemaal niet...
No, I don’t have at all...
die materiële behoefte om ergens aan te zitten.
the material need to touch something.
Maar in die film...
But in that movie...
Wat Woody wel terecht zei...
What Woody rightly said...
omdat het zo anders is dan...
because it is so different from...
in de dijk zich van...
in the dike of...
zet hier in Godes naam een foto bij.
Put a photo here in God's name.
Een reconstructie van hoe het ooit was.
A reconstruction of how it once was.
Dat mensen zelf kunnen zien...
That people can see for themselves...
hoe het was en wat het geworden is.
how it was and what it has become.
Die film moet gewoon altijd te zien zijn.
That movie should always be available to watch.
Nee, het echte werk.
No, the real work.
Het echte werk.
The real work.
Het echte werk, zelfs nog met de beschadigingen.
The real thing, even with the damages.
Met de verwarming van dijkzicht en alles.
With the heating of Dijkzicht and everything.
Het echte werk.
The real work.
Goed idee.
Good idea.
En dan zal je zien...
And then you will see...
dat ik gelijk heb.
that I am right.
Ik ga met de directeur praten hierover.
I am going to talk to the director about this.
Mannen.
Men.
Tot zover deze aflevering van Artbox.
So far this episode of Artbox.
Heel erg hartelijk bedankt...
Thank you very much...
voor jullie verhalen.
for your stories.
Ik heb aan jullie lippen gehangen.
I have been hanging on your lips.
Ik hoop jullie nog snel...
I hope to see you all soon...
weer te spreken over andere kunst.
to talk again about other art.
Dankjewel.
Thank you.
Dit was de Doelenpodcast Artbox.
This was the Doelenpodcast Artbox.
Van Babs Assink en Mieke van der Linden.
From Babs Assink and Mieke van der Linden.
Techniek, Iwan Pronk.
Technique, Iwan Pronk.
Tot de volgende!
Until next time!
TV Gelderland 2021
TV Gelderland 2021
Continue listening and achieve fluency faster with podcasts and the latest language learning research.