Doodstraf voor de keel oversnijden Eksel 1909

Dit is De Criminelle, een podcast over assise processen uit Limburg van een eeuw geleden.

This is De Criminelle, a podcast about assize trials from Limburg a century ago.

De Criminelle is het boek waarin de griffiers van de Tongerse Rekbank van 1831 tot nu de dossiers registreren die het assisehof behandelt.

The Criminelle is the book in which the clerks of the Tongeren Court of Appeals have registered the files handled by the assize court from 1831 to the present.

Aan de hand van de originele dossiers brengen wij u de feiten.

Based on the original files, we present you the facts.

In deze podcast komen dossiers tot leven.

In this podcast, files come to life.

Ik ben Ina van der Weijer, auteur en verteller.

I am Ina van der Weijer, author and storyteller.

En ik ben Romboud Nijssen, rijksarchivaris in Hasselt.

And I am Romboud Nijssen, national archivist in Hasselt.

Vanuit het Rijksarchief nemen wij u 100 jaar terug in de tijd.

From the National Archive, we take you 100 years back in time.

Vandaag gaan we naar Exel in de Limburgse Kempen in 1909.

Today we are going to Exel in the Limburg Kempen in 1909.

Hoe zag die Limburgse Kempen eruit in 1909?

What did the Limburg Kempen look like in 1909?

Het landschap in de Kempen, in alle gemeenten boven of ten noorden van Zonhove, dat was eigenlijk overal ongeveer hetzelfde.

The landscape in the Kempen, in all the municipalities above or north of Zonhove, was actually pretty much the same everywhere.

Dat was een afwisseling.

That was a change.

Dan heide.

Then heather.

En heide, dat moet je verstaan zoals de Mechelse heide er vandaag nog uitziet.

And heath, you must understand it as the Mechelen heath appears today.

Een terrein waar eigenlijk niet veel meer dan struiken op groeien.

An area where actually not much more than bushes grow.

En waar je met heel veel moeite schapen op kunt houden.

And where you can keep sheep with a lot of effort.

Hier en daar loopt een beek.

Here and there, a brook flows.

Rond die beek heb je een beekvalleitje met grasland, met beemd.

Around that stream, you have a small stream valley with grassland, with meadow.

Op de randen van die beemden zullen er hier en daar akkers zijn.

On the edges of those meadows, there will be fields here and there.

En dat zie je dan ook dat er verspreid over het landschap kleine bewoningskerken.

And you can see that there are small residential churches scattered throughout the landscape.

Zijn van telkens zo'n tiental huizen en dat zijn dan de gehuchten van de gemeenten.

They are each about ten houses, and those are the hamlets of the municipalities.

Die gemeenten in de Kempen die hebben ook allemaal een heel grote oppervlakte.

The municipalities in the Kempen all have a very large area as well.

En die hebben dikwijls ook een bescheiden kern rond de kerk.

And they often also have a modest core around the church.

Maar je hebt een kleine kern rond de kerk en dan heb je verder verspreid over de heide verschillende kleine bewoningskernen.

But you have a small core around the church, and then you have various small settlements spread out over the heath.

Het is een heel natuurlijk landschap.

It is a very natural landscape.

Maar kort voor 1909, einde van de 19e eeuw, zijn daar een paar ingrijpende veranderingen.

But shortly before 1909, at the end of the 19th century, there are a few significant changes.

En dat is in de eerste plaats het graven van de Kempense kanalen.

And that is primarily the digging of the Kempen canals.

En in tweede instantie het daar terecht komen van allerlei industrieën die gebruik maken van de vervoerscapaciteiten die dat Kempense kanaal biedt.

And secondly, the arrival of various industries that make use of the transportation capacities provided by the Kempen canal.

gebruik maken van de vervoerscapaciteiten die dat campuskanaal biedt.

make use of the transport capacities that the campus channel offers.

En een van die nieuwe industrieën, dat is het zinkfabriek van Overpelt.

And one of those new industries is the zinc factory in Overpelt.

Er wordt gezegd dat dat zinkfabriek, dat uit Duitsland kwam, zich in Duitsland niet mocht

It is said that the zinc factory, which came from Germany, was not allowed to be in Germany.

vestigen, omdat het productieproces zodanig giftig was.

establish, because the production process was so toxic.

De sporen daarvan kun je ook zien in wat we nu in Lommel de Sahara noemen.

The traces of that can also be seen in what we now call the Sahara in Lommel.

Dat was oorspronkelijk ook een heidegebied, maar dat precies door het inwerken van allerlei

That was originally a heathland area, but that is precisely due to the influence of various

giftige stoffen uit de industrieën in de omgeving er niet gegaan is.

Toxic substances from the industries in the surrounding area have not been present.

Ah, dat wist ik niet.

Ah, I didn't know that.

En daar speelt onze zaak van vandaag zich af.

And that is where our case of today takes place.

Het speelt zich af in Exel, maar eigenlijk ook de heide in Exel, in het Gehuchtenbrug.

It takes place in Exel, but actually also the heath in Exel, in the Gehuchtenbrug.

Dat Gehucht, dat ligt ten westen van wat vandaag de dag de Noord-Zuidverbinding is,

That hamlet, located to the west of what is today the North-South connection,

en wat toen de Steenweg heette.

and what was then called the Steenweg.

Daar woont de 62-jarige Antoine Booms met zijn echtgenoten en zijn kinderen.

There lives 62-year-old Antoine Booms with his spouses and his children.

Antoine Booms en zijn kinderen.

Antoine Booms and his children.

Zijn echtgenoten hebben zes kinderen, vertelt de vrouw in de loop van het onderzoek.

His wives have six children, the woman tells during the course of the investigation.

Maar het is niet duidelijk of zij bedoelt dat ze zes kinderen hadden toen Henri nog leefde,

But it is not clear whether she means that they had six children when Henri was still alive,

het slagroffer van vandaag, of dat zij zes kinderen hadden zonder Henri erbij te tellen.

the victim of today, or that they had six children without counting Henri.

In alle geval is Henri op dat moment de kostwinner.

In any case, Henri is the breadwinner at that moment.

Henri heeft twee oudere broers, maar die zijn al getrouwd.

Henri has two older brothers, but they are already married.

Hij zelf is 19 jaar en hij werkt in die zinkfabriek van Schulte in Overpelt.

He is 19 years old and he works in the Schulte zinc factory in Overpelt.

Hij heeft dan nog een broer van 16 jaar.

He also has a 16-year-old brother.

Maar die is gehandicapt.

But he is disabled.

Hij mangpat en hij kan niet op volle kracht werken.

He is struggling and he cannot work at full capacity.

En dan zijn er nog jongere kinderen.

And then there are younger children.

Maar de wedden die Henri binnenbrengt in dat gezin, die is uiterst belangrijk.

But the income that Henri brings into that household is extremely important.

Henri werkt afwisselend één week de dagpost en één week de nachtpost.

Henri alternates between working one week on the day shift and one week on the night shift.

En iedere werkdag fietst hij naar Overpelt en terug.

And every workday, he cycles to Overpelt and back.

Op de avond van donderdag 18 november komt Henri onverwacht niet naar huis.

On the evening of Thursday, November 18, Henri unexpectedly does not come home.

Zijn ouders verwachten dat hij rond 7 uur thuis zou zijn,

His parents expect him to be home around 7 o'clock.

maar om 9 uur s'avonds is hij er nog niet.

but at 9 o'clock in the evening he is still not there.

De mensen zijn ongerust en ze gaan in de omgeving op zoek naar hun zoon.

The people are worried and they are searching the area for their son.

Die zoektocht verloopt moeizaam.

The search is proceeding slowly.

Dat bejaard koppel zoekt tot half 2 s'nachts.

That elderly couple is looking until half past one at night.

Maar ze vinden geen spoor van hun zoon.

But they find no trace of their son.

Als ze terug thuis zijn, geraken ze waarschijnlijk niet in slaap,

When they get home, they probably won't be able to sleep.

want enkele uren later gaan ze weer naar buiten.

because a few hours later they are going outside again.

En het is dan half 5 als ze hun zoon langs de weg op 10 minuten van hun huis vinden.

And it is half past four when they find their son by the road 10 minutes from their house.

De jongen is dood.

The boy is dead.

In zijn hals zit een diepe snijwonder.

He has a deep cut wound in his neck.

Zijn fiets ligt 10 meter verderop.

His bike is 10 meters away.

Tja, dat nieuws zal zich wel snel verspreid hebben in die streek.

Well, that news will probably have spread quickly in that area.

En de burgemeester van Echsel wordt verwittigd.

And the mayor of Echsel is notified.

De burgemeester brengt dan de rijkswachtbrigade van Hechtel op de hoogte.

The mayor then informs the national police brigade of Hechtel.

En om 8 uur zijn de twee rijkswachters van de brigade Hechtel te plaatsen.

And at 8 o'clock, the two officers from the Hechtel brigade are to be stationed.

Zij kunnen ook alleen maar vaststellen dat Henri dood is.

They can only ascertain that Henri is dead.

Die rijkswachters ondervragen Antoine, de vader van Henri.

The state police are questioning Antoine, Henri's father.

En hij legt uit dat zijn zoon dagelijks met de fiets in het zinkfabriek in Overpelt gaat werken.

And he explains that his son rides his bike to work at the zinc factory in Overpelt every day.

En dat hij de avond daarvoor niet thuisgekomen is.

And that he didn't come home the night before.

Dat hij en zijn vrouw naar hun zoon gezocht hebben.

That he and his wife have searched for their son.

En dat ze hem pas die morgen gevonden hebben.

And that they only found him that morning.

Antoine weet ook te melden dat het de dag daarvoor betaaldag was in de fabriek.

Antoine also reports that the day before was payday at the factory.

Om de 14 dagen krijgen de arbeiders in de fabriek van Schulte hun zogenaamde kesem.

Every two weeks, the workers in the Schulte factory receive their so-called kesem.

Dat wil zeggen de helft van hun maandloon.

That means half of their monthly salary.

En dat krijgen ze in cashgeld.

And they receive that in cash.

Die kesem van Henri bedraagt 45 francs en dat geld is verdwenen, maar zijn uurwerk zit wel nog in z'n zakken.

The wallet of Henri amounts to 45 francs and that money has disappeared, but his watch is still in his pockets.

Antoine vertelt de rijkswachters ook dat Henri de gewoonte heeft om eerst via de steenweg van Overpelt naar Exel te fietsen.

Antoine also tells the gendarmes that Henri has the habit of first cycling via the main road from Overpelt to Exel.

En dan via een zandweg naar huis te fietsen.

And then cycling home via a dirt road.

Vanaf de steenweg is hij alleen, want hij is de enige arbeider die aan die kant van de weg woont.

From the highway, he is alone, because he is the only worker who lives on that side of the road.

Antoine weet niet wie hij kan verdenken.

Antoine does not know who he can suspect.

Maar hij vertelt de rijkswachters wel dat zijn zoon de zondag daarvoor, de 14e, bezoek gekregen heeft van twee collega's van de fabriek.

But he does tell the national guards that his son received a visit from two colleagues from the factory the Sunday before, the 14th.

Eén van die collega's heet Franke.

One of those colleagues is named Franke.

En Antoine weet dat dat de opzichter is van de ploeg waarin Henri werkt.

And Antoine knows that he is the supervisor of the team in which Henri works.

Franke woont in Overpelt fabriek.

Franke lives in the Overpelt factory.

De tweede collega die op bezoek gekomen is, kent Antoine niet.

The second colleague who has come to visit does not know Antoine.

Maar hij weet wel dat die man bij Franke op logist is.

But he does know that that man is in logistics at Franke.

Die bezoekers die spraken met Antoine.

Those visitors who spoke with Antoine.

Bezoekers die spraken met Henri onder meer over de weg die Henri volgt als hij met de fiets van zijn werk komt.

Visitors who spoke with Henri discussed, among other things, the route he takes when he rides his bicycle home from work.

En toen de bezoekers die zondag weer vertrokken, heeft Henri hun een stuk van de weg terug begeleid.

And when the visitors left that Sunday, Henri accompanied them part of the way back.

Pas na een uur was hij weer thuis.

Only after an hour was he home again.

En hij zei toen dat hij met zijn bezoekers 60 cent verteerd had in een café.

And he said then that he had spent 60 cents with his visitors in a café.

Dan aan de vragen die rijkswachters twee omstaanders.

Then to the questions that state police ask two bystanders.

Jan Nouwen en Barbara Snooks.

Jan Nouwen and Barbara Snooks.

Nouwen is een 44-jarige landbouwer die ook op de heide woont.

Nouwen is a 44-year-old farmer who also lives on the heath.

En hij heeft de avond ervoor rond 7 uur twee onbekende fietsers zien rijden over de zandweg waarop Henri gevonden is.

And he saw two unknown cyclists riding on the dirt road where Henri was found the night before around 7 o'clock.

En de 59-jarige Barbara Snooks vertelt hoe ze de avond ervoor rond half 11 aan de deur van haar huisje stond.

And the 59-year-old Barbara Snooks recounts how she was standing at the door of her cottage the night before around half past ten.

En dat ze toen een schreeuw gehoord heeft.

And that she then heard a scream.

Of het een mens of een vogel was die schreeuwde, dat kan ze niet zeggen.

Whether it was a person or a bird that screamed, she cannot say.

Ze heeft toen niemand gezien.

She didn't see anyone then.

De avond ervoor echter heeft zij in het donker ook twee onbekende fietsers zien wegrijden en terugkeren.

However, the night before, she saw two unknown cyclists leave and return in the dark.

Dan onderzoeken de rijkswachters de plaats van het misdrijf.

Then the gendarmes investigate the crime scene.

En uit wat ze zien leiden ze af dat Henri op zijn fiets zat.

And from what they see, they deduce that Henri was on his bike.

Dat hij van achter moest aangevallen zijn met het snijdend wapen.

That he must have been attacked from behind with the cutting weapon.

Op de plaats van het misdrijf vinden ze een fietspel.

At the crime scene, they find a bicycle helmet.

Maar Henri die heeft zijn twee fietspelden nog aan.

But Henri still has his two bicycle pins on.

Dus die rijkswachters gaan ervan uit dat die moordenaar ook wel fietspelden aan had en er een verloren heeft.

So those state police officers assume that the murderer must have had bike pegs and lost one.

In een gracht langs de weg.

In a ditch along the road.

Verborgen onderwaai de struiken vinden ze het eetzakje van Henri.

Hidden under the bushes, they find Henri's food bag.

En een papieren omslag zoals die waarin de arbeiders in de fabriek hun geld ontvangen die gezin.

And a paper envelope like the one in which the workers in the factory receive their money, that family.

Die omslag is kapot gescheurd. Het geld is weg.

The cover is torn apart. The money is gone.

Rond elf uur zijn de rijkswachters weer in de kazerne.

Around eleven o'clock, the national guards are back at the barracks.

Daar bellen ze hun collega's in Overpelt.

There they call their colleagues in Overpelt.

Met de vraag om in Overpelt inlichtingen in te winnen over de Franke en zijn kamerad.

With the request to gather information in Overpelt about Franke and his comrade.

Onmiddellijk daarna gaan in Overpelt twee rijkswachters naar Overpelt Fabriek.

Immediately after that, two gendarmes go to Overpelt Fabriek in Overpelt.

En daar ondervragen ze een aantal arbeiders.

And there they question a number of workers.

De eerste is Gaspar Achten.

The first is Gaspar Achten.

Achten is 24 jaar oud en hij woont ook in Exel.

Achten is 24 years old and he also lives in Exel.

Achten en Haurie Booms uit Zangloffer.

Achten and Haurie Booms from Zangloffer.

Die fietsen wanneer hun dat zo uitkomt samen naar Overpelt en dan ook weer terug naar Exel.

They cycle together to Overpelt when it suits them and then back to Exel again.

Achten vertelt dat hij de vorige dag om vijf voor half zes avonds met de fiets van zijn werk naar huis gereden is.

Achten narrates that he rode his bike home from work the previous day at five minutes to half past five in the evening.

En hij veronderstelt dat Haurie Booms kort daarna ook aan de fabriek komt.

And he assumes that Haurie Booms will also arrive at the factory shortly thereafter.

Want Haurie heeft hem ingehaald aan het station van Overpelt Fabriek.

Because Haurie caught up with him at the Overpelt Factory station.

Ze zijn dan samen naar Exel gereden.

They drove to Exel together.

En daar is Haurie, zoals hij dat gewoon is, rechtsafgeslagen langs de binnenweg die naar zijn huis rijdt.

And there is Haurie, as he usually does, turning right onto the country road that leads to his house.

Achten heeft dan verder gereden en 100 meter verder haalde hij Pieter Mondiau in.

Achten then continued driving and 100 meters further he passed Pieter Mondiau.

Achten en Mondiau die bleven samen tot aan het huis van Achten.

Achten and Mondiau stayed together until Achten's house.

Toen was het zes uur geleden.

Then it was six hours ago.

En Mondiau die fietste dan alleen verder.

And Mondiau then continued cycling alone.

Want die woont een half uur verder.

Because he/she lives half an hour further away.

Op vraag van de rijkswachters zegt Achten nog dat ze onderweg geen herberg bezocht hebben.

At the request of the national guards, Achten further states that they did not visit any inn along the way.

En dat ze ook geen vreemde of verdachte personen gezien hebben.

And that they also haven't seen any strange or suspicious individuals.

Over Haurie kan hij alleen maar iets vertellen.

He can only tell something about Haurie.

Het was een brave jongen en een goeie kameraad, zegt hij.

He was a good boy and a great buddy, he says.

Nu dat de rijkswachters die naam van Pieter Mondiau kennen, gaan ze ook die arbeider opzoeken.

Now that the national guards know the name of Pieter Mondiau, they are also going to look for that worker.

Mondiau vertelt aan de rijkswachters dat hij op de achttiende, kort voor half zes avonds,

Mondiau tells the national guards that on the eighteenth, shortly before half past five in the evening,

aan de fabriek in Overpelt vertrokken is.

has left for the factory in Overpelt.

En dat hij het eerste deel van de weg samen met Herman Achten gefietst heeft.

And that he rode the first part of the route together with Herman Achten.

Aan de woning van Herman Achten is hij van zijn fiets gestapt om zijn fietslamp aan te doen.

At Herman Achten's house, he got off his bike to turn on his bicycle light.

Toen hij dan weer vertrok werd hij ingehaald door Gaspar Achten.

When he left again, he was caught up by Gaspar Achten.

En samen met Gaspar is hij doorgereden tot aan zijn eigen woning.

And together with Gaspar, he continued driving to his own home.

Tot aan de woning van die Gaspar.

To the house of that Gaspar.

Om dan het laatste stuk naar huis alleen af te leggen.

To then make the last part home alone.

Hij heeft ook geen vreemde of verdachte personen gezien.

He hasn't seen any strange or suspicious people either.

En hij heeft ook nooit horen zeggen dat Henri Booms met iemand ruzie zou hebben.

And he has also never heard anyone say that Henri Booms would have had an argument with someone.

Zoals te verwachten gaat de rijkswacht dan op zoek naar Herman Achten.

As expected, the national police will then look for Herman Achten.

Die samen met Mondiau gefietst heeft.

Who has cycled together with Mondiau.

Ze vinden die man.

They find that man.

Die wordt ondervraagd.

She is being interrogated.

En die bevestigt de verklaring van Pieter Mondiau.

And that confirms the statement of Pieter Mondiau.

Ondertussen is in de lokale van Parket in Hasselt een telegram aangekomen.

Meanwhile, a telegram has arrived at the public prosecutor's office in Hasselt.

Van de burgemeester van Exel.

From the mayor of Exel.

En op het telegram staat dat hij morgen in zijn gemeente het lijk gevonden werd van Henri Booms.

And in the telegram, it says that the body of Henri Booms was found in his municipality tomorrow.

De burgemeester schrijft ook in zijn telegram dat het slachtoffer,

The mayor also writes in his telegram that the victim,

in een fabriek in Overpelt werkt.

works in a factory in Overpelt.

Dat zijn keel doorgesneden is.

That his throat has been slit.

En dat de rijkswacht ter plaatse is.

And that the national police is present on site.

De procureur vordert dan zo snel mogelijk de onderzoeksrechter.

The prosecutor then requests the investigating judge as soon as possible.

Om samen met hem ter plaatse te gaan.

To go on-site with him.

Om tien uur vertrekken de onderzoeksrechter Nossau.

At ten o'clock, the investigating judge Nossau departs.

Procureur Massa.

Prosecutor Massa.

En wetsdokter Jadun van Hasselt naar Exel.

And legal doctor Jadun from Hasselt to Exel.

Daar worden ze opgewacht door burgemeester Truijen.

There, they are awaited by Mayor Truijen.

En commandant Schollaert van de rijkswachtbrigade in Hechtel.

And Commander Schollaert of the national police brigade in Hechtel.

En hier hebben we weer mijn geliefde trio.

And here we have my beloved trio again.

En dat is Désirée Nossau.

And that is Désirée Nossau.

De procureur des konings.

The King's Prosecutor.

Maar Evarist Paulus.

But Evarist Paulus.

De griffier.

The clerk.

Die is er weer bij.

There it is again.

En als Evarist erbij is.

And when Evarist is there.

Dan mogen we er altijd van uitgaan.

Then we can always assume that.

Dat hij op een heel emotionele manier meegeeft.

That he gives in a very emotional way.

Wat dat hij ziet.

What he sees.

Wat dat hij hoort.

What he hears.

En ook een beetje wat dat hij voelt.

And also a bit of what he feels.

Want ik ga hier eventjes voorlezen.

Because I'm going to read this out loud for a moment.

Wat hij schrijft in zijn procesverbaal.

What he writes in his report.

En hij schrijft.

And he writes.

Op een gans eenzame plaats.

In a very lonely place.

In de grote heide onder Exel.

In the large heath near Exel.

Verwijderd op circa duizend meters afstand.

Removed at approximately one thousand meters distance.

Van alle huizen of woningen.

Of all houses or residences.

Daar waar het voetpad naar de woning van de familie Booms leidt.

Where the sidewalk leads to the home of the Booms family.

En tussen de dennenbossen doorloopt.

And it runs through the pine forests.

Vinden wij in een gracht langs de baan.

We find it in a ditch along the road.

Het lijk van het slachtoffer Henri Booms.

The body of the victim Henri Booms.

Hij ligt uitgestrekt op zijn rug.

He is lying stretched out on his back.

De keel is bijna gans overgesneden.

The throat is almost completely slit.

Zijn vest is open.

His vest is open.

Zijn klak ligt naast zijn lichaam.

His cap lies next to his body.

Het aangezicht heeft een ijzingwekkende uitdrukking.

The face has a chilling expression.

De bevelhebber en de twee gendarmen van de brigade Hechtel bewaken het lijk.

The commander and the two gendarmes of the Hechtel brigade are guarding the body.

En hemmen het met een saartje overdekt.

And cover it with a small cloth.

Geneesheer Jadoul gaat op ons verzoek over tot de geneeskundige bestatigingen.

Doctor Jadoul will proceed with the medical certifications at our request.

Die wij hem gelasten aan te halen.

That we order him to bring up.

Een fiets van het slachtoffer staat in een gracht aan de andere kant van de weg.

A bicycle belonging to the victim is in a ditch on the other side of the road.

Tegen kleine dennenbomen op een tiental meters van het slachtoffer.

Against small pine trees about ten meters from the victim.

De acetyleenlamp die aan het rijwiel hangt is van onder losgedraaid.

The acetylene lamp hanging from the bicycle has come loose from below.

Waarschijnlijk komt het licht ervan uit de doven.

The light probably comes from the deaf.

We bemerken een grote bloedplas op de rechterzijde van het voetpad.

We notice a large pool of blood on the right side of the sidewalk.

Op ongeveer 6 meters van het lijk.

About 6 meters from the body.

Wat is daar ontbouwd? Een acetyleenlamp.

What has been dismantled there? An acetylene lamp.

Een acetyleenlamp.

An acetylene lamp.

Dat is wat wij gewoonlijk een carbidlamp noemen.

That is what we usually call a carbide lamp.

Voordat de fietsverlichting bestond uit een dynamo en een elektrische lamp.

Before bicycle lighting consisted of a dynamo and an electric lamp.

Werden fietsen verlicht met een zogenaamde carbidlamp.

Bicycles were illuminated with a so-called carbide lamp.

En een carbidlamp dat is een soort koperen cilinder.

And a carbide lamp is a kind of copper cylinder.

Met aan één kant een glazen plaat.

With a glass panel on one side.

En in die cilinder zit aan de bovenkant water in.

And in that cylinder, there is water at the top.

Dat water dat drukt.

That water is pressing.

Dat drukt wanneer de lamp goed afgesteld is.

That presses when the lamp is properly adjusted.

Langzaam naar beneden.

Slowly down.

En beneden in de lamp ligt een zogenaamde carbidsteen.

And at the bottom of the lamp lies a so-called carbide stone.

Dat is een chemisch samengestelde blok.

That is a chemically composed block.

En wanneer daar water op druppelt.

And when water drips on it.

Dan ontstaat er een gas.

Then a gas is formed.

En dat is dat acetyleengas.

And that is that acetylene gas.

En dat brandt.

And that burns.

Maar dat betekent dat je om uw lamp aan te doen niet aan een knopje moet draaien.

But that means you don't have to turn a button to turn on your lamp.

Of uw dynamo moet aanzetten.

Or your dynamo needs to be turned on.

Maar dat je werkelijk moet stoppen.

But you really have to stop.

Dus je moet uw fiets stilzetten.

So you need to stop your bike.

Je moet naar uw lamp gaan.

You need to go to your lamp.

En je moet dat druppelen.

And you have to drip that.

Zodanig afstellen dat dat langzaam druppelt.

Adjust it so that it drips slowly.

En wanneer dan het eerste gas zich ontwikkelt.

And when the first gas develops.

Dan moet je dat aansteken.

Then you have to light that.

En als uw lamp dan goed afgesteld is.

And when your lamp is properly adjusted.

Dan gaat dat blijven branden.

Then that will keep burning.

En dan kun je weer op uw fiets stappen.

And then you can get back on your bike.

En verder rijden.

And keep driving.

En dat is wat die arbeiders beschreven.

And that is what those workers described.

Dat stoppen om hun fietslamp aan te steken.

Stopping to turn on their bike light.

Om hun fietslamp aan te doen.

To turn on their bike light.

En dan verder rijden.

And then continue driving.

Gebeurt dat dan met een lucifer?

Does that happen with a match?

Ik denk het wel.

I think so.

Je moet dat echt aansteken.

You really need to light that.

Om dat gas te laten draaien?

To let that gas run?

Ja.

Yes.

Oké.

Okay.

Dat is eigenlijk een procedure.

That is actually a procedure.

Waarschijnlijk had Rory zijn fietslamp aan.

Rory probably had his bicycle light on.

En ze zeggen dus die lamp is losgedraaid.

And they say that lamp was unscrewed.

Dat wil zeggen dat de moordenaar na de feiten.

That means that the murderer after the facts.

Waarschijnlijk die lamp heeft willen doven.

Probably that lamp wanted to be extinguished.

Maar om die te doven heeft hij daar aan moeten werken.

But to extinguish it, he had to work on it.

Moest die doven om de aandacht niet te trekken?

Did he have to act dull to avoid drawing attention?

Ah ja, het is donker.

Ah yes, it is dark.

Het is donker en als dat zou dat dadelijk de aandacht getrokken hebben.

It is dark and that would have caught attention just now.

Zeker als die fiets daar in de rand van de weg ligt.

Certainly if that bicycle is lying there at the edge of the road.

Je ziet daar een licht branden.

You see a light burning there.

En wat ik ook opgemerkt heb in het dossier.

And what I also noticed in the file.

Is dat heel veel mensen dan vanaf het moment dat ze weten dat daar een lijk ligt op de heide.

Is that a lot of people then from the moment they know there is a body lying in the heath?

Die komen daar op af.

They are coming for that.

Om te gaan kijken.

To go take a look.

Dat merken we ook bij de getuigenissen van de mensen die ondervraagd worden.

We can also see that in the testimonies of the people who are being questioned.

Heel veel getuigenissen beginnen met aan te geven.

Many testimonies start by indicating.

Om hoe laat zij vernomen hebben wat er gebeurd is.

At what time they heard what had happened.

En wie het hen is komen vertellen.

And who came to tell them.

En dat geeft aan dat daar passage is op dat pad.

And that indicates that there is passage on that path.

En dat de mensen die dat gezien hebben daar blijven staan.

And that the people who saw that stay there.

En dan eventueel verder lopen.

And then possibly continue walking.

Maar dat onderweg tegen de mensen die ze tegenkomen.

But that along the way against the people they meet.

Of in de huizen waar ze langs lopen.

Or in the houses they walk past.

Dat nieuws gaan melden.

To report that news.

En ze vinden dat normaal dat ze daar naartoe gaan.

And they think it's normal to go there.

Later zal blijken in het onderzoek dat het feit dat iemand daar niet naartoe gaat.

Later it will become clear in the investigation that the fact that someone does not go there.

Dat dat als vreemd beschouwd wordt.

That it is considered strange.

Want dat was rampotourisme.

Because that was disaster tourism.

Rampotourisme, absoluut.

Disaster tourism, absolutely.

In die tijd, in 1909.

At that time, in 1909.

Nadat de groep uit Hasselt de omgeving onderzocht en goed beschreven heeft.

After the group from Hasselt has explored and described the surroundings well.

Gaat de onderzoeksrechter ook de vader van het slachtoffer ondervragen.

Will the investigating judge also question the father of the victim?

Antoine bevestigt de verklaringen die hij eerder aan de rijkswacht heeft afgelegd.

Antoine confirms the statements he made earlier to the national police.

En op vraag van de onderzoeksrechter zegt hij dat er in de omgeving nog twee arbeiders wonen die in Overpelt in de zinkfabriek werken.

And at the request of the investigating judge, he says that there are two more workers living in the vicinity who work at the zinc factory in Overpelt.

Dat zijn Frans Nijs en Jan Kerkhoffs.

Those are Frans Nijs and Jan Kerkhoffs.

Antoine weet dat Nijs ziek is.

Antoine knows that Nijs is sick.

En dat hij die week niet gewerkt heeft.

And that he did not work that week.

Maar Kerkhoffs heeft hij die morgen nog gezien.

But he saw Kerkhoffs that morning.

Kerkhoffs zei hem dat hij die nacht rond 2 uur met de fiets uit zijn woning vertrokken is om naar de fabriek te rijden.

Kerkhoffs told him that he left his home by bike around 2 a.m. that night to go to the factory.

Om 3 uur moet hij daar immers aan het werk zijn.

He has to be there at work at 3 o'clock, after all.

En die morgen is hij rond 10 uur.

And that morning he is around 10 o'clock.

Op de terugweg van zijn werk.

On the way back from his work.

Op de plaats van de moord voorbij gekomen.

Passed by the site of the murder.

Hij is standaard nieuwsgierig blijven staan.

He is just standing there, curious as always.

En hij heeft met de vader van het slachtoffer gepraat.

And he has spoken with the father of the victim.

Hij heeft gezegd dat hij die nacht Henri of zijn fiets niet gezien heeft.

He said that he did not see Henri or his bike that night.

Antoine zegt ook nog dat hij zowel Kerkhoffs als Nijs kent.

Antoine also says that he knows both Kerkhoffs and Nijs.

En dat dat voor wat hem aangaat brave jongens zijn.

And that they are, as far as he's concerned, good boys.

En dat hij hen niet verdenkt.

And that he does not suspect them.

Hier hebben we dus weer van dat die mensen blijven staan en blijven babbelen.

Here we go again with those people who keep standing around and chatting.

En dan pas doorrijden.

And only then continue driving.

Kerkhoffs komt terug van zijn werk.

Kerkhoffs is coming back from his work.

En is met de fiets.

And is by bike.

En hij rijdt langs de plaats waar het gebeurd is.

And he drives past the place where it happened.

En waar ondertussen al verschillende mensen zich verzameld hebben.

And where several people have already gathered in the meantime.

En hij stopt daar af.

And he stops there.

En hij gaat praten.

And he is going to talk.

Hij gaat kijken wat er gebeurd is.

He is going to see what has happened.

Na de ondervraging geeft de onderzoeksrechter bevel om het lijk naar het dodenhuis in Exel over te brengen.

After the interrogation, the examining magistrate orders the body to be transferred to the morgue in Exel.

Daar doet de wetsdokter Jadon een lijkschouwing.

There, the forensic doctor Jadon is conducting an autopsy.

Daarna wordt het lijk in een verzegelde zerk gelegd om begraven te worden.

The body is then placed in a sealed coffin to be buried.

De volgende dag.

The next day.

Dan zijn we zaterdag 20 november.

Then it is Saturday, November 20th.

Zijn de onderzoeksrechter en zijn griffier en substitut procureur van stralen in Overpelt in de zinkfabriek.

The investigating judge and his clerk and substitute prosecutor of Stralen are in Overpelt at the zinc factory.

En samen met enkele rijkswachters onderzoeken ze de kleren van de arbeiders die in de omgeving van het slachtoffer wonen.

And together with some federal guards, they investigate the clothes of the workers who live in the vicinity of the victim.

Ze zijn op zoek naar een broekspeld die lijkt op de broekspeld die bij het slachtoffer gevonden is.

They are looking for a safety pin that resembles the safety pin found with the victim.

En ze zijn ook op zoek naar bebloede kleren.

And they are also looking for bloodied clothes.

Maar dat onderzoek levert niets op.

But that research yields nothing.

Ze treffen ook geen arbeider aan met verwondingen aan zijn handen of elders.

They also do not encounter any workers with injuries to their hands or elsewhere.

Dan gaat ook de onderzoeksrechter Jozef Franke en Pieter Mondieuw ondervragen.

Then the investigating judge will also question Jozef Franke and Pieter Mondieuw.

Die zijn al door de rijkswacht ondervraagd.

They have already been questioned by the gendarmerie.

Maar het is nodig dat ze hun verklaringen ook ten opzichte van de onderzoeksrechter afleggen.

But it is necessary for them to also give their statements to the investigating judge.

Omdat dat een ander statuut heeft.

Because that has a different status.

Wanneer ze met de onderzoeksrechter praten, dan staan ze onder eed.

When they speak with the investigating judge, they are under oath.

Jozef Franke, die hebben we al aan het woord gehoord, dat is de 34-jarige opzichter in de fabriek van Schulte.

Joseph Franke, whom we have already heard from, is the 34-year-old supervisor at the Schulte factory.

Het slachtoffer, zegt hij, werkte hier in de fabriek onder mijn toezicht.

The victim, he says, worked here in the factory under my supervision.

Dat was een zeer brave jongen, die nooit aan zijn werk mankeerde.

He was a very well-behaved boy who never slacked in his work.

Hij paste goed op en dronk nooit.

He was careful and never drank.

Ik heb nooit gehoord dat hij vijanden zou gehad hebben.

I have never heard that he would have had enemies.

Vorige zondag ben ik bij hem thuis geweest.

Last Sunday, I visited him at his home.

Samen met Thijs, dat is ook een fabrieksarbeider.

Together with Thijs, who is also a factory worker.

En Thijs is bij mij op logement.

And Thijs is staying with me.

Ik was Pooms gaan bezoeken, omdat hij me dat gevraagd had.

I went to visit Pooms because he asked me to.

Ik had eerder bij zijn ouders een geit gekocht.

I had bought a goat from his parents earlier.

En dan Pieter Mandiot, die bevestigt wat hij ook eerder aan de rijksbachters verklaard heeft.

And then Pieter Mandiot, who confirms what he also stated earlier to the national accountants.

En geeft de namen van drie mannen van Exel die ook in de fabriek werken.

And give the names of three men from Exel who also work in the factory.

Jan Kerkhoffs, Frans Nijs en Michiel Heile.

Jan Kerkhoffs, Frans Nijs, and Michiel Heile.

Hij zegt ook dat hij denkt dat de moord gepleegd is door iemand die de weg door en door in de heide kent.

He also says that he thinks the murder was committed by someone who knows the way through the heath inside out.

Want daar komen geen vreemden volgens hem.

Because no strangers come there according to him.

Omdat daar weinig huizen zijn en dat er niks te krijgen is.

Because there are few houses and nothing is available.

De volgende dag is het zondag.

The next day is Sunday.

Zondag 21 november.

Sunday, November 21.

Maar ondanks het feit dat het zondag is, werken de rijkswachters toch door aan die zaak.

But despite the fact that it is Sunday, the national police officers are still working on that case.

En ze brengen een bezoek aan Jan Kerkhoffs, Michiel Heile, Edouard Heile en Frans Freize.

And they pay a visit to Jan Kerkhoffs, Michiel Heile, Edouard Heile, and Frans Freize.

De rijkswachters inspecteren de broekspelden van de vier arbeiders.

The state police inspect the safety pins of the four workers.

Maar die komen niet overeen met de speld die op de plaats van de moord gevonden is.

But those do not match the pin found at the murder site.

Ze bezoeken ook de fietsenhandelaars in Exel en in Echtel.

They also visit the bicycle dealers in Exel and in Echtel.

Maar die verklaren allemaal dat zij dat type broekspeld niet verkopen.

But they all state that they do not sell that type of safety pin.

Ik herinner mij nog die broekspelden van vroeger.

I still remember those safety pins from back in the day.

Mijn grootvader en mijn ouders die droegen die nog.

My grandfather and my parents still wore those.

Die broekspelden waren breder dan nu.

The safety pins were wider than now.

Ik heb die zelf ook gedragen.

I have worn that myself as well.

Ik heb zelf de tijd meegemaakt dat we broeken met bredere pijpen droegen.

I personally lived through the time when we wore pants with wider legs.

En als je niet oplette, en ook als je wel oplette, dan kwamen die in je fietsketting terecht.

And if you weren't paying attention, and even if you were paying attention, they ended up in your bike chain.

En dan kwam je aan school aan met een broek waarvan de onderste 5 centimeter,

And then you arrived at school with a pair of pants where the bottom 5 centimeters,

met smeren of zwarte vuiligheid, gevuld waren.

with grease or black dirt, were filled.

En om dat te voorkomen hadden we broekspelden.

And to prevent that, we had safety pins.

Maar had je dan een of twee paar broekspelden?

But did you have one or two pairs of safety pins?

Want eigenlijk zou die moordenaar, als hij een reservepaar heeft, dan kunnen we hem nog niet vinden.

Because actually that murderer, if he has a spare pair, we still cannot find him.

Nee, ik herinner mij dat...

No, I remember that...

Dus je had één paar broekspelden?

So you had one pair of safety pins?

Ja.

Yes.

Nee, ik denk niet dat veel mensen er twee paar hadden.

No, I don't think many people had two pairs.

Je had één paar broekspelden, zo zat dat.

You had one pair of safety pins, that’s how it was.

In dit geval is het ook de enige aanwijzing.

In this case, it is also the only clue.

Ze hebben eigenlijk van de moordenaars één broekspeld.

They actually have a safety pin from the murderers.

En omdat al die arbeiders met de fiets naar hun werk gaan, is dat eigenlijk geen slechte methode.

And because all those workers cycle to their jobs, it's actually not a bad method.

Stel dat ze op iemand zouden uitkomen die inderdaad nog één broekspeld heeft,

Suppose they were to come across someone who indeed still has one pair of pants left,

van het type waarvan ze er ook eentje gevonden hebben bij het lijk.

of the type they also found one of at the corpse.

Ja, dan hebben ze een heel ernstige aanwijzing.

Yes, then they have a very serious indication.

Ja.

Yes.

De rijkswagens hebben ook iemand uit Exel in het Hoog.

The government vehicles also have someone from Exel in the Hoog.

En dat is Geraan Andelhoffs.

And that is Geraan Andelhoffs.

Andelhoffs is 26 jaar oud.

Andelhoffs is 26 years old.

En volgens de rijkswachters is hij een luiaard die veel armoede kent.

And according to the state police, he is a sloth who knows a lot of poverty.

En die tot alles in staat is om aan geld te komen.

And who is capable of doing anything to get money.

Andelhoffs woont op 45 minuten van de plaats van de moord.

Andelhoffs lives 45 minutes away from the crime scene.

En hij geeft hen toelating om zijn woning en zijn kleren te doorzoeken.

And he gives them permission to search his home and his clothes.

Dat levert niet het minste spoor op.

That does not yield the slightest trace.

Andelhoffs verklaart dat hij de 18e bij Mathieu van Lintel in Exel gewerkt heeft.

Andelhoff states that he worked at Mathieu van Lintel in Exel on the 18th.

En dat hij die dag rond 6 uur thuisgekomen is.

And that he got home around 6 o'clock that day.

Pas de volgende dag, zegt hij, heeft hij van de moord gehoord.

Only the next day, he says, did he hear about the murder.

Hij bezit ook geen Fiens.

He also does not own a Fiens.

Ja.

Yes.

Dan controleren de rijkswachters de woorden van Andelhoffs bij Van Rintel.

Then the state police check Andelhoff's words with Van Rintel.

En die zegt inderdaad, ja.

And that does indeed say, yes.

Geraan Andelhoffs heeft deze week bij mij gewerkt op maandag, dinsdag en donderdag de 18e.

Geraan Andelhoffs worked for me this week on Monday, Tuesday, and Thursday the 18th.

En in de maand augustus had ik Andelhoffs een scheermes beloofd.

And in the month of August, I had promised Andelhoff a razor.

Nu maandag of dinsdag vroeg hij mij naar die scheermes.

This Monday or Tuesday, he asked me about that razor.

Ik zegde hem dat ik het hem aan het einde van de week zou geven.

I told him that I would give it to him at the end of the week.

Donderdag de 18e heb ik hem het scheermes gegeven.

On Thursday the 18th, I gave him the razor.

En zijn loon.

And his salary.

Drie frank en een brood.

Three francs and a loaf of bread.

Hij is rond half zes bij mij weggegaan.

He left my place around half past five.

Deze persoon heeft veel narmoede, zegt Van Rintel.

This person has a lot of hardship, says Van Rintel.

Nou, het is ook wel een beetje oordelen en discriminatie over mensen in narmoede.

Well, it is also a bit of judging and discrimination against people in poverty.

Dat heeft ook een naam, Ina.

That also has a name, Ina.

Het feit dat politiediensten soms bepaalde categorieën van mensen eerder verdenken van misdrijven dan anderen.

The fact that police services sometimes suspect certain categories of people of crimes more than others.

Dus er is een diefstal van geld gebeurd.

So there has been a theft of money.

Dus dat zal iemand zijn die geld nodig had.

So that must be someone who needed money.

Gelukkig voor Andelhoffs eindigt het onderzoek naar hem met die huiszoeking bij hem thuis.

Fortunately for Andelhoff, the investigation into him ends with the search of his home.

En dat heeft niet te maken met het feit dat de reekswachters ervan ontduigd zouden zijn dat hij er niks mee te maken heeft.

And that has nothing to do with the fact that the series watchers would have been evaded that he has nothing to do with it.

Maar wel met het feit dat de volgende dag Horry begraven wordt.

But with the fact that Horry will be buried the next day.

En op die begrafenis duwt de postbode, de vader van Horry, een omslag in de hand.

And at that funeral, the postman, Horry's father, is holding an envelope in his hand.

En die omslag bevat een anonieme bief.

And that envelope contains an anonymous letter.

Die naamloze biefschrijver schrijft...

The anonymous letter writer writes...

Mevrouw en kinderen, heb je nog geen gedacht op Van Haren Hendrik?

Madam and children, have you not yet thought of Van Haren Hendrik?

Want er zijn mensen die hem in de mond hebben.

Because there are people who have him in their mouths.

En ik daarom ook.

And I therefore too.

Want het is bijna aan hem te zien.

For you can almost see it on him.

Oké, en de mens die krijgt op de begrafenis een brief in zijn handen gestopt van de postbode waarin dan een pup staat.

Okay, and the man receives a letter from the postman during the funeral which mentions a puppy.

De postbode heeft het in Exel, de brievenbus, gelicht.

The postman has lifted it in Exel, the mailbox.

En hij heeft gezien dat daar een brief bij was voor een booms.

And he saw that there was a letter with it for a booms.

Maar Antoine die woont op de hei.

But Antoine lives on the heath.

En dat is natuurlijk een hele wandeling.

And that's quite a walk, of course.

Als de postbode die brief op de hei moet brengen.

If the postman has to deliver that letter on the heath.

En hij zou dat dus die maandag hebben moeten doen.

And he should have done that that Monday.

Maar hij weet toch, ik zie hem in de kerk.

But he knows, I see him in church.

Ik zie hem op de begrafenis.

I see him at the funeral.

Want de zoon wordt begraven.

Because the son is being buried.

En ik ga hem die brief daar geven.

And I am going to give him that letter there.

En als ze zien wat de inhoud van de brief is, dan wordt hij natuurlijk zo snel mogelijk aan de rijkswacht bezorgd.

And when they see what the content of the letter is, it will of course be delivered to the national police as quickly as possible.

Zodra die rijkswachters weet hebben van die brief, gaan ze Hendrik Van Haren ophalen.

As soon as those national guards are aware of that letter, they will go and pick up Hendrik Van Haren.

Hendrik Van Haren is tot dan toe absoluut niet in beeld geweest.

Hendrik Van Haren had not been on the radar until then.

Dat is een twintigjarige landbouwer die op de locht in Exel woont.

That is a twenty-year-old farmer who lives on the Locht in Exel.

En die eigenlijk van vrij welvarend volk is.

And that actually comes from quite a prosperous people.

Dus ze hebben thuis een boerderie, annex, café.

So they have a farm at home, along with a café.

De rijkswachters gaan die jonge boer ophalen.

The national guards are going to pick up that young farmer.

En ze nemen hem hier naar de kazerne.

And they take him here to the barracks.

En daar ondervragen ze hem.

And there they interrogate him.

Op donderdag de achttiende ben ik altijd thuis geweest.

I have always been home on Thursday the eighteenth.

Behalve dat ik eens op de heide geweest ben om te zien of mijn moeder en mijn zuster en anderen niet afkwamen van Lommel.

Except that I once went to the heath to see if my mother and my sister and others did not come from Lommel.

Het was toen rond half twee.

It was around half past one then.

Ik ben maar vijf minuten weg geweest.

I was only gone for five minutes.

Daarna ben ik altijd thuis geweest.

After that, I have always been at home.

Uitgenomen dat ik van tijd tot tijd eens bij onze gebuur, Matthijs Geuns, geweest ben.

Except for the fact that I have occasionally been to our neighbor, Matthijs Geuns.

Die was in onze geburen komen wonen.

He/She moved into our neighborhood.

Al de geburen zijn dan in de namiddag bij ons geweest.

All the neighbors came to our place in the afternoon.

Wij waren alle goed bedronken.

We were all quite drunk.

Rond zes uur ben ik gaan slapen.

Around six o'clock, I went to sleep.

En ik heb geslapen tot morgens rond zes uur.

And I slept until around six in the morning.

Henri en Joseph Rutte hebben bij ons gezeten.

Henri and Joseph Rutte sat with us.

Moeder zei mij dat zij tot zes uur zou gaan slapen.

Mother told me that she would sleep until six o'clock.

En dat zij tot rond negen uur bij ons geweest zijn.

And that they were with us until around nine o'clock.

Verder vertelt hij dat hij gisteren de 21e in de namiddag met de velo naar Lommel gereden is tot aan de Kleine Bareel.

He also mentions that he rode his bike to Lommel yesterday, the 21st, in the afternoon, all the way to the Kleine Bareel.

Hij zegt dat hij nergens binnen geweest is en terug is gekomen langs Overpelt.

He says that he hasn't been inside anywhere and returned via Overpelt.

Daar is hij op de hoeve een borrel gaan drinken bij Matthijs Tillens.

There he went at the farm to have a drink with Matthijs Tillens.

En op de hoeve in Exel is hij nergens binnen geweest.

And at the farm in Exel, he hasn't been inside anywhere.

Hij was voor het donker thuis, beweert hij.

He claims he was home before dark.

Vrijdag de 19e heeft hij in de voormiddag gedorst.

On Friday the 19th, he threshed in the morning.

En hij is niet naar de moord gaan kijken om de reden dat hij niet weg kon.

And he didn't go to see the murder because he couldn't leave.

Hij had dit morgens rond negen uur vernomen en het was een goede vriend van hem, beweert hij.

He heard this around nine o'clock in the morning and it was a good friend of his, he claims.

Hendrik zegt dat hij zelf twee jaar geleden nog in het fabriek gewerkt heeft.

Hendrik says that he worked in the factory himself two years ago.

Hij vertelt ook dat de slachtoffer Booms, die vermoord is, ook naast hun bij een boer gewerkt heeft.

He also mentions that the victim Booms, who was murdered, also worked alongside them on a farm.

De rijkswachters onderzoeken de kleren van Van Haren, maar vinden geen spoor van bloed.

The state police are examining Van Haren's clothes, but find no trace of blood.

Van Haren ontkent iets met de moord te maken te hebben.

Van Haren denies having anything to do with the murder.

Toch nemen de rijkswachters een pijl en een mes in beslag.

Nevertheless, the state police seize an arrow and a knife.

Die zijn van zijn broer.

Those are from his brother.

En die broer is slager en slagt de varkens bij de boeren in de omgeving.

And that brother is a butcher and slaughters the pigs at the farms in the area.

Brigadecommandant Schollaert van de rijkswachtbrigade Van Hechtel is niet overtuigd van de onschuld van Van Haren.

Brigade commander Schollaert of the national police brigade Van Hechtel is not convinced of Van Haren's innocence.

En die middag gaat hij zelf met een collega terug.

And that afternoon he goes back himself with a colleague.

Naar de woning van Van Haren.

To the house of Van Haren.

De moeder van Hendrik geeft de rijkswachters de toelating om een huiszoeking te doen.

Hendrik's mother gives the national guards permission to conduct a house search.

En in de slaapkamer van Hendrik vinden ze een broek, waarvan zij denken dat die kort daarvoor gewassen is.

And in Hendrik's bedroom, they find a pair of pants that they think has just been washed.

Want ze is nog niet helemaal droog.

Because she is not completely dry yet.

In een sigarendoos in de kamer vinden ze een nieuwe portemonnee.

In a cigar box in the room, they find a new wallet.

Met daarin 35 franc.

With 35 francs in it.

Dat zijn drie stukken van 5 franc en een briefje van 20.

That is three coins of 5 francs and a note of 20.

Van Haren blijkt ook nog 7 franc op zak te hebben.

Van Haren also appears to have 7 francs in his pocket.

En hem vraagt vanwaar dat hij...

And he asks him from where that he...

...al dat geld gehaald heeft.

...has taken all that money.

Over dat geld zegt hij...

About that money, he says...

...ik bezit dat van toen ik 2 jaar geleden in Luik gewerkt heb.

...I own that from when I worked in Liège two years ago.

En de portemonnee, die heb ik dit jaar in Scherpenheuvel gekocht.

And the wallet, I bought that this year in Scherpenheuvel.

Met pinksteren.

With Pentecost.

En die broek, die had ik aan toen we 14 dagen geleden een varken geslacht hebben.

And those pants, I was wearing them when we slaughtered a pig 14 days ago.

De rijkswachters ondervragen ook de moeder van Van Haren.

The national police are also questioning Van Haren's mother.

En die vertelt dat er donderdagavond de 18e een feest was in de geburen.

And it says that there was a party in the neighborhood on Thursday evening the 18th.

Omdat er in de buurt een nieuwe pachter ingehuist was.

Because a new tenant had moved in nearby.

Al die geburen waren in de herberg van Van Haren.

All those neighbors were at Van Haren's inn.

En Hendrik die speelde daar de harmonica.

And Hendrik played the harmonica there.

Tot s'avonds.

See you in the evening.

En dan is iedereen weggegaan.

And then everyone has left.

Hendrik is op dat moment in de kamer in het donker blijven zitten.

At that moment, Hendrik remained sitting in the room in the dark.

De moeder heeft dan de beesten gevoerd.

The mother has then fed the animals.

En toen ze weer binnenkwam, was Hendrik weg.

And when she came back inside, Hendrik was gone.

En later zag ze dat hij in zijn bed lag.

And later she saw that he was lying in his bed.

Hij kan langs twee kanten op de kamer komen.

He can come into the room from two sides.

Zegt ze.

She says.

En ze heeft dus niet gezien dat hij naar die slaapkamer gegaan is.

And she didn't see that he went to that bedroom.

Of om hoe laat dat hij dat gedaan heeft.

Or at what time he did that.

Over het geld dat de jongen bij zich heeft.

About the money that the boy has with him.

Zegt ze dat hij dat waarschijnlijk gespaard heeft.

She says that he probably saved that.

Van het drinkgeld dat ze hem iedere zondag geeft.

From the tip she gives him every Sunday.

Ze geeft hem immers iedere zondag 1 frank.

After all, she gives him 1 franc every Sunday.

En als er iets te doen is zegt ze.

And when there is something to do, she says.

Dan geef ik hem meer.

Then I'll give him more.

Want hij amuseert zich graag.

Because he enjoys himself.

Hij werkt altijd bij ons thuis.

He always works at our home.

Hendrik zegt nog over dat geld.

Hendrik is still talking about that money.

Dat hij het laatste jaar wel 50 frank verdiend heeft met harmonica spelen.

That he earned at least 50 francs playing the harmonica in the last year.

De rijksopwachters zijn niet overtuigd.

The state custodians are not convinced.

Van het feit dat.

Of the fact that.

Hendrik al dat geld op een eerlijke manier zou verworven hebben.

Hendrik would have acquired all that money in an honest way.

Bovendien vinden ze in de kamer.

Moreover, they find in the room.

Niet alleen die portemonnee.

Not just that wallet.

Die nieuw is.

That is new.

Maar ook nog een nieuwe pijp.

But also a new pipe.

En een nieuwe potlood.

And a new pencil.

En dat is voor de rijksopwachters reden genoeg.

And that is reason enough for the national guards.

Om ook die dingen in beslag te nemen.

To seize those things as well.

Ze nemen bovendien niet alleen die dingen in beslag.

They not only confiscate those things.

Ze laten van hetgeen ze vastgesteld hebben.

They let go of what they have established.

Ook weten aan de onderzoeksrechter in Hasselt.

Also know to the investigating judge in Hasselt.

En die vraagt om Hendrik van Haren.

And that calls for Hendrik van Haren.

De volgende dag naar Hasselt te brengen.

To be taken to Hasselt the next day.

De volgende dag.

The next day.

Dinsdag 23 november.

Tuesday, November 23rd.

En om 10 uur ondervraagt onderzoeksrechter Nossan.

And at 10 o'clock, investigating judge Nossan will question.

Van Haren in zijn kantoor in Hasselt.

Van Haren in his office in Hasselt.

En hij vraagt hem eerst.

And he asks him first.

Naar zijn tijdsgebruik op de dag van de moord.

Regarding his time use on the day of the murder.

Wat heb jij gedaan.

What have you done?

Vorige donderdag op de 18e.

Last Thursday on the 18th.

Verleden donderdag de 18e.

Last Thursday the 18th.

Heb ik de ganse dag geholpen.

I helped all day long.

Aan het invaren van Matthijs Geuns.

To the entry of Matthijs Geuns.

Die in onze buurt is komen wonen.

They have moved into our neighborhood.

Bij die gelegenheid is er nogal veel gedronken.

On that occasion, quite a bit was drunk.

Ik was zeer vermoeid.

I was very tired.

En ben rond 6 uur gaan slapen.

And went to sleep around 6 o'clock.

Mijn moeder en mijn 3 zusters.

My mother and my 3 sisters.

Philomena, Theresia en Harriet.

Philomena, Theresia, and Harriet.

En mijn kleine broer Jean.

And my little brother Jean.

Waren ook thuis.

Were also at home.

Mijn broer Michiel.

My brother Michiel.

Die slager is.

That butcher is.

Is die donderdag morgens.

It's Thursday morning.

Een kleine koe gaan slachten.

To slaughter a little cow.

Bij Louis van de Ven in Hechtel.

At Louis van de Ven in Hechtel.

Hij is rond de middag weer thuis gekomen.

He came home again around noon.

Na zich wat vermaak te hebben.

After having some entertainment.

Bij onze nieuwe gebuur.

At our new neighbor.

Is hij met de fiets terug gereden.

Did he ride back on the bicycle?

Naar Van de Ven.

To Van de Ven.

Om die koe door te zagen.

To saw through that cow.

Dat vlees moest vrijdag uitverkocht worden.

That meat had to be sold out by Friday.

Om dat werk te doen.

To do that work.

Gebruikt mijn broer geen pijl.

My brother doesn't use an arrow.

Maar een zaag.

But a saw.

Ik help mijn broer nooit bij het slachten.

I never help my brother with the slaughtering.

Uitgenomen als ons varken geslacht wordt.

Except when our pig is slaughtered.

Dinsdag 9 november.

Tuesday, November 9.

Hebben wij een varken geslacht.

We have slaughtered a pig.

Mijn broer is rond 3 uur.

My brother is around 3 o'clock.

Half 4.

Half past three.

Bij ons weg gereden.

Drove away from us.

Dan is er in onze herberg.

Then there is in our inn.

Nog door het vallen van de avond.

Still through the falling of the evening.

Gedanst en plezier gemaakt.

Danced and had fun.

Jan van Overdijk.

Jan van Overdijk.

Is als laatste vertrokken.

Has left last.

Rond 6 uur.

Around 6 o'clock.

Ben ik gaan slapen.

I went to sleep.

Op mijn kamer staan twee bedden.

There are two beds in my room.

Een waar ik in slaap.

A place where I fall asleep.

En een tweede.

And a second one.

Waar mijn oudste en jongste zussen in slapen.

Where my oldest and youngest sisters are sleeping.

Toen ik naar bed ging.

When I went to bed.

Ben ik door het herberg plaats gegaan.

Did I go through the inn?

Mijn moeder.

My mother.

Mijn zussen.

My sisters.

En mijn kleine broer.

And my little brother.

Zaten in de keuken plaats.

We sat in the kitchen.

Zij hebben gezien.

They have seen.

Dat ik slaap.

That I sleep.

Ik weet niet hoe laat mijn zussen naar bed gegaan zijn.

I don't know what time my sisters went to bed.

Ik heb geslapen tot rond 6 uur morgens.

I slept until around 6 a.m.

De volgende morgen heb ik in onze schuur gedorsten.

The next morning I threshed in our barn.

Rond de middag is Lambert Achten bij mij aan de deur gekomen.

Around noon, Lambert Achten came to my door.

Ik wist toen al van de gebroeders van Otterdijk.

I already knew about the Otterdijk brothers at that time.

Dat Booms vernoord was.

That Booms was to the north.

Ik meende ook eens te gaan zien.

I also meant to go see.

Maar Achten zegde mij dat het beter was dat niet te doen.

But Achten told me it was better not to do that.

Omdat het vreed was om te zien.

Because it was peaceful to see.

Omdat ik zulke zaken niet kan aanzien.

Because I cannot bear to see such things.

Ben ik er niet naar toe gegaan.

I did not go there.

Na de middag heb ik thuis voortgewerkt.

In the afternoon, I continued working at home.

Ik heb wortelen uitgedaan.

I have taken off carrots.

Zaterdag heb ik heel de dag thuis gedorsten.

On Saturday, I spent the whole day drying at home.

Zondag voor middag ben ik thuis gebleven.

I stayed home on Sunday morning.

En na middag ben ik rond 1u30 met de fiets naar Lommel Kleine Barrière gereden.

And after lunch, I rode my bike to Lommel Kleine Barrière around 1:30 PM.

Ik ben daar nergens binnen geweest.

I haven't been inside there at all.

Niet in een huis.

Not in a house.

En niet in een herberg.

And not in an inn.

Langs Lindelhoeve in Overpelt ben ik teruggekomen.

I have returned along Lindelhoeve in Overpelt.

Daar ben ik bij Matthijs Tielens, die een herberg en een winkel heeft,

There I am with Matthijs Tielens, who has an inn and a shop.

binnen geweest om een druppel te drinken.

been inside to have a drink.

Ik heb daar gesproken met de zoon Jan en met de dochter Tielens en met Pieter Schelen.

I spoke there with the son Jan, the daughter Tielens, and Pieter Schelen.

Dan ben ik naar huis gereden waar ik in het vallen van de avond aangekomen ben.

Then I drove home where I arrived in the evening twilight.

De dag dat bij ons het varken geslacht is, dat was dinsdag 9 november,

The day we slaughtered the pig was Tuesday, November 9.

droeg ik de zwarte gestreepte broek die de gendarmen meegenomen hebben.

I was wearing the black striped pants that the gendarmes took away.

En het blauwe kieltje dat ik nu nog draag.

And the blue jacket that I am still wearing now.

Omdat het koud was, droeg ik s'morgens, toen het varken geslacht werd,

Because it was cold, I wore in the morning, when the pig was slaughtered,

ook de zwart gestreepte jas die ik nog aan heb.

also the black striped coat that I am still wearing.

Toen het varken geslacht was, mijn broer Machiel heeft het varken gedeeld.

When the pig was slaughtered, my brother Machiel divided the pig.

Ik heb het vastgehouden.

I held onto it.

Dan heeft mijn broer het gebrand en wij hebben het samen op de kruiwagen gelegd en in de kuil geplaatst.

Then my brother burned it and we placed it together in the wheelbarrow and put it in the pit.

Mijn broer is dan weggegaan. Ik heb mijn jas uitgedaan en het varken geschuurd.

My brother then left. I took off my coat and rubbed the pig.

Ik wilde beginnen met het varken door te snijden, maar dat ging niet goed.

I wanted to start by cutting the pig, but that didn't go well.

Mijn broer heeft het gedaan toen hij terug was.

My brother did it when he was back.

Het is het mes dat gij mij hier toont dat gediend heeft om het varken te keelen en door te snijden.

It is the knife that you show me here that was used to slit the pig's throat and to cut it.

Het is van mijn broer.

It is from my brother.

Van het geld dat de gendarmen bij mij gevonden hebben, komt 30 en enige frank van toen ik in Luik gewerkt heb.

Of the money that the gendarmes found on me, 30 and some francs come from when I worked in Liège.

Ik ben toen rond Pinksteren 1908 of 1907 terug naar huis gekomen.

I came back home around Pentecost in 1908 or 1907.

Dat was kort nadat mijn broer Gerard getrouwd is.

That was shortly after my brother Gerard got married.

Dat geld bestond grotendeels uit 5 frankstukken.

That money mostly consisted of 5 franc coins.

Het briefje van 20 frank dat erbij is, heb ik met moeder gewisseld.

I exchanged the 20 franc note that came with it with my mother.

Eén of twee maanden na mijn terugkeer uit Luik.

One or two months after my return from Liège.

Ik logen de moord op bombs gepleegd te hebben.

I denied having committed the murder on bombs.

Ik was in mijn bed vanaf 6 uur.

I was in my bed since 6 o'clock.

De verklaringen van Hendrik overtuigen de onderzoeksrechter niet en die beslist om de jongeman aan te houden.

Hendrik's statements do not convince the investigating judge, and he decides to detain the young man.

Bovendien hebben de speurders ondertussen vastgesteld dat het briefje van 20 frank dat in het bezit van haar gevonden is een datum van uitgifte vermeld.

Furthermore, the investigators have determined that the 20 franc note found in her possession has a date of issue mentioned.

En dat is 10 juni 1908.

And that is June 10, 1908.

En 10 juni 1908 is na Pinksteren 1908.

And June 10, 1908 is after Pentecost 1908.

En Pinksteren 1908 zou de laatste datum zijn waarop Van Haren uit Luik zou zijn teruggekomen.

And Pentecost 1908 would be the last date on which Van Haren would have returned from Liège.

Het kan dus niet zijn dat hij, zoals hij zelf verklaart, dat briefje zou verdiend hebben met zijn werk in Luik.

It cannot be that he, as he himself claims, would have earned that note with his work in Liège.

Dan ondervraagt de onderzoeksrechter nog 13 andere personen.

Then the investigating judge interrogates 13 other individuals.

Als eerste zijn die rijkswachters Labotte en Pauwels aan de beurt.

First, it is the turn of the national police officers Labotte and Pauwels.

Die Hendrik Van Haren thuis aangehouden hadden.

They had detained Hendrik Van Haren at home.

Ik herinner mij nog toen dat zij hem aangehouden hadden gebouwd, dat hij aan het fluiten was toen dat de rijkswachters aankwamen.

I still remember when they had detained him, he was whistling when the gendarmes arrived.

In ieder geval, Labotte, de rijkswachter, vertelt de onderzoeksrechter dat Van Haren, voordat zijn kamer onderzocht werd, ontkende dat hij een briefje van 20 frank in zijn bezit had.

In any case, Labotte, the state police officer, tells the investigating judge that Van Haren denied having a 20 franc note in his possession before his room was searched.

Een briefje dat dan later toch aangetroffen is.

A note that was later found after all.

Ja, eerst zei hij ook van, ja maar die kist die daar staat in zijn kamer, die is niet van haar.

Yes, at first he also said, yes, but that box that is in his room is not hers.

Die is van mijn zuster.

That is from my sister.

Later blijkt dan ook dat die kist behoort tot zijn moeder, maar ze hebben wel de sleutel van die kist op hem gevonden.

Later it turns out that the chest belongs to his mother, but they did find the key to that chest on him.

En hij zei, alles wat in die kist ligt, dat is van mij.

And he said, everything that is in that chest, that is mine.

In ieder geval, de onderzoeksrechter die vraagt dan aan Antoine Booms, aan de vader van het slachtoffer, hoe hij in het bezit gekomen is van die brief van die anonieme briefschrijver.

In any case, the investigating judge then asks Antoine Booms, the father of the victim, how he came into possession of that letter from the anonymous letter writer.

Hoe hij in het bezit gekomen is van die brief van die anonieme briefschrijver.

How he came into possession of that letter from the anonymous letter writer.

Want dat is uiteindelijk het enige wat ze hebben dat ooit geleid heeft naar de aanhouding van Van Haren.

Because that is ultimately the only thing they have that has ever led to the arrest of Van Haren.

De vader, Antoine Booms zegt, gisteren na de lijkdienst van mijn zoon heeft de kleine factuur van Exel mij die brief gegeven zonder iets te zeggen.

The father, Antoine Booms, says that yesterday after my son's funeral, the little invoice from Exel gave me that letter without saying anything.

En ik heb er ook op dat moment niet aan gedacht om hem te vragen hoe hij in het bezit van die brief gekomen is.

And at that moment, I also didn't think to ask him how he came into possession of that letter.

De onderzoeksrechter onderhoudt ook Willem Van Haren.

The investigating judge also maintains Willem Van Haren.

En Willem is een broer van Hendrik.

And Willem is a brother of Hendrik.

Verleden donderdag ben ik een koe gaan slachten bij Louis van de Ven.

Last Thursday, I went to slaughter a cow at Louis van de Ven.

In de namiddag ben ik daar terug geweest.

In the afternoon, I went back there.

En s'avonds ben ik rond 7 uur met de fiets naar huis gekomen.

And in the evening I cycled home around 7 o'clock.

Vrijdagmorgen ben ik weer naar Van de Ven gegaan om de koe door te snijden en te verkopen.

Friday morning I went back to Van de Ven to cut up the cow and sell it.

Ik had mijn bijl niet meegenomen omdat ik wist dat Van Brakel die mij moest helpen zijn bijl meenam.

I hadn't taken my axe because I knew that Van Brakel, who was supposed to help me, had brought his axe.

Mijn broer Horry is van Luik teruggekomen na het huwelijk van mijn oudste broer Gerard.

My brother Horry has returned from Liège after the wedding of my oldest brother Gerard.

Hij zal nu omtrent 2 jaar geleden geweest zijn.

It must have been about 2 years ago now.

14 dagen geleden hebben wij thuis een varken geslacht.

Two weeks ago, we butchered a pig at home.

Hendrik heeft mij daarbij geholpen.

Hendrik helped me with that.

Ik weet niet welke look hij toen aan had.

I don't know what look he was wearing then.

Hij droeg een blauw kieltje, maar ik geloof niet dat hij toen een jas aan had.

He was wearing a blue jacket, but I don't believe he was wearing a coat at that time.

Dan wordt de moeder van de verdachte nog eens ondervraagd.

Then the mother of the suspect is questioned again.

Op donderdag 18 november is mijn zoon Hendrik rond 6 uur gaan slapen.

On Thursday, November 18, my son Hendrik went to sleep around 6 o'clock.

Er was niemand vreemds meer in huis.

There was no one strange in the house anymore.

Ik zat met mijn 3 dochters en mijn jongste zoontje in de keuken aan het vuur.

I was sitting in the kitchen by the fire with my 3 daughters and my youngest son.

Hendrik kon in zijn slaapkamer komen.

Hendrik could come into his bedroom.

Zonder dat wij hem konden zien.

Without us being able to see him.

Ik heb niet gezien dat hij naar zijn slaapkamer ging.

I did not see that he went to his bedroom.

Wij zijn rond 8 uur, half 9 misschien 9 uur gaan slapen.

We went to sleep around 8 o'clock, maybe half past 8 or 9 o'clock.

Ik slaap niet in de kamer waar hij slaapt.

I do not sleep in the room where he sleeps.

Ik heb hem dus niet in bed zien liggen.

So I didn't see him lying in bed.

Maar mijn dochters hebben gezegd dat iedereen binnen was en dat ik de deur kon sluiten.

But my daughters said that everyone was inside and that I could close the door.

Ik heb nooit met Hendrik een briefje om 20 frank gewisseld.

I have never exchanged a note for 20 francs with Hendrik.

De nieuwe portemonnee in bruin leder die jij mij toont, heb ik nooit in bezit van mijn zoon gezien.

The new wallet in brown leather that you show me, I have never seen in the possession of my son.

Die nieuwe pijp ook niet.

Not that new pipe either.

Maar enkele dagen geleden heeft een van mijn dochters gezegd.

But just a few days ago, one of my daughters said.

Onze drie heeft een nieuwe pijp.

Our three has a new pipe.

De snede van voor in de gelei van mijn zoon die jij mij nu toont, heb ik nooit eerder bemerkt.

The wound on the front in my son's jelly that you are showing me now, I have never noticed before.

14 dagen geleden toen wij ons varken geslacht hebben, heeft Hendrik erbij geholpen.

14 days ago when we slaughtered our pig, Hendrik helped with it.

Hij droeg zijn zwart gestreepte broek en een blauwe kiel.

He wore his black striped pants and a blue shirt.

Maar niet de veston.

But not the jacket.

Ik heb hem nog doen opmerken dat hij zijn blauwe kiel vuil gemaakt had.

I still made him notice that he had gotten his blue smock dirty.

En toen hij het varken op de laderweg droeg.

And when he was carrying the pig on the loader road.

Ik kan niet juist zeggen welke broek hij droeg op donderdag de 18e.

I can't rightly say what pants he was wearing on Thursday the 18th.

Hij droeg toen wel de zwart gestreepte jas.

He was wearing the black striped coat then.

Vorige zondag droeg hij zijn beste kostuum.

Last Sunday, he wore his best suit.

Sinds het verleden donderdag is er bij ons niets gewassen geweest.

Since last Thursday, nothing has been washed at our place.

Niet door mij en niet door mijn kinderen.

Not by me and not by my children.

De broek die jij mij toont is niet nat, die is maar vochtig.

The pants you are showing me are not wet, they are just damp.

Hendrik heeft nog twee zussen.

Hendrik has two more sisters.

Theresia en Henriëtte.

Theresa and Henrietta.

Theresia is 14, Henriëtte is 11 jaar oud.

Theresia is 14, Henriëtte is 11 years old.

En zij getuigen dat zij de 18e niet gezien hebben dat Hendrik ging slapen.

And they testify that they did not see Hendrik go to sleep on the 18th.

Of dat hij in zijn bed lag.

Or that he was lying in his bed.

Terwijl dat ze toch eigenlijk op dezelfde kamer lagen.

While they were actually lying in the same room.

Dan vraagt de onderzoeksrechter nog twee mannen.

Then the investigating judge questions two more men.

Hendrik en Jozef Rutte.

Hendrik and Jozef Rutte.

Die in het café waren op donderdagavond.

They were in the café on Thursday evening.

Er werd die avond in het café feestgeveerd.

That evening, a party was celebrated in the café.

Omdat die nieuwe pachter op een boerderij in de buurt was komen wonen.

Because that new tenant had moved into a farm nearby.

Hendrik Rutte is de oudste van die twee broers.

Hendrik Rutte is the oldest of the two brothers.

En hij vertelt dat hij Hendrik rond half 5 wel in het café gezien heeft.

And he says that he saw Hendrik in the café around half past four.

Maar rond 7 uur niet meer.

But not after 7 o'clock.

Hij herinnert zich ook dat Hendrik die avond dronken was.

He also remembers that Hendrik was drunk that evening.

En dat hij niet geholpen heeft bij de verhuis van die nieuwe pachter Matthijs Geuns.

And that he did not help with the move of that new tenant Matthijs Geuns.

Was dat in de tijd de gewoonte?

Was that the custom at the time?

Dat daar zo'n housewarming party gedaan werd in het café als er zo'n unieke buur kwam?

That a housewarming party was held in the café when such a unique neighbor arrived?

Dat is inderdaad zo Ina.

That is indeed true, Ina.

Boerderijen werden verpacht voor 6 jaar.

Farms were leased for 6 years.

Dus het was in Limburg zo dat er verschillende soorten boerderijen waren.

So it was in Limburg that there were different types of farms.

Niet alle boerderijen waren even groot.

Not all farms were the same size.

En het was dikwijls zo dat eigen boerderijtjes waarvan de mensen zelf de eigenaar waren.

And it was often the case that small farms which the people themselves owned.

En ook zelf de eigenaren waren van de landerijen.

And also the owners themselves were of the lands.

Niet heel erg groot in oppervlakte waren.

Not very large in area.

Dat die maar een bescheiden oppervlakte aan labeurland hadden.

That they only had a modest area of laburnum land.

En dat was omdat het geld van die mensen vast zat in die grond.

And that was because those people's money was tied up in that land.

Maar er waren ook grotere boerderijen.

But there were also larger farms.

Pachtboerderijen.

Lease farms.

Die dikwijls eigendom waren van mensen uit de stad.

Those were often owned by people from the city.

Mensen met meer geld.

People with more money.

Die dan ook meer grond konden kopen.

Which could then buy more land.

En die dus grotere boerderijen konden verpachten.

And those could therefore rent out larger farms.

Grotere boerderijen waren bijna altijd pachtboerderijen.

Larger farms were almost always tenant farms.

En die boerderijen die werden voor termijnen van 6 jaar verpacht.

And those farms were leased for periods of 6 years.

Dikwijls gingen die verpachtingen bij opbod.

Often, those leases were sold by auction.

Dus kandidaat pachters die het meeste geld nodig hadden om de boerderij te mogen gebruiken.

So candidates for tenancy who needed the most money to be allowed to use the farm.

Die konden ze pachten.

They could lease them.

En dat dat dan voor gevolg dat er geregeld nieuwe pachters op die boerderijen zaten.

And that meant that there were regularly new tenants on those farms.

En wanneer een pachter van de ene boerderij naar de andere verhuist.

And when a tenant moves from one farm to another.

Dan is dat werkelijk een verhuis van de hele inboedel.

Then it is truly a move of the entire household.

En dikwijls ook van zijn eigen getuig.

And often also from his own testimony.

Dus als hij een eigen ploeg heeft.

So if he has his own team.

Als hij een eigen kar heeft.

If he has his own cart.

Als hij ander eigen materiaal heeft.

If he has other personal material.

Dan moet dat allemaal meeverhuisd worden.

Then all of that has to be moved as well.

De meubels waarin de mensen slapen.

The furniture in which people sleep.

De kleren.

The clothes.

Alles moet verhuisd worden.

Everything needs to be moved.

En dat niet met een verhuiswagen zoals we die vandaag zien rijden.

And not with a moving van like the ones we see driving today.

Maar met die kleine karren van die tijd.

But with those little carts of that time.

En er zat geen termijn tussen het stoppen van het werk op de ene boerderij.

And there was no period between stopping work on one farm.

En het beginnen van het werk op de andere boerderij.

And starting work on the other farm.

Stel dat je beesten had.

Suppose you had animals.

Ook al was het winter.

Even though it was winter.

Dan moest je nog die beesten eten geven.

Then you still had to feed those animals.

En bijvoorbeeld vandaag geef je die eten in de boerderij waarin je zit.

And for example today you are giving them food in the farm where you are.

En morgen moet je die eten geven in de boerderij waar je naartoe gaat.

And tomorrow you have to feed those animals at the farm where you are going.

Maar dat betekent dat zowel je beesten moeten verhuisd zijn.

But that means that both your animals must have been moved.

Als het voeder voor die beesten.

As the feed for those animals.

Want je moet die boerderij ook leegmaken.

Because you also have to empty that farm.

Voor de volgende pachter die daar komt.

For the next tenant who comes there.

Dus die verhuis die moest op één dag gebeuren.

So the move had to happen in one day.

En dat kon niet anders dan door heel veel mensen in te schakelen.

And that could only be done by involving a lot of people.

En het was dan ook een gewoonte.

And it was indeed a habit.

Vanuit de nieuwe pachter was het een gewoonte om de mensen die hem hielpen uitgebreid te trakteren.

From the new tenant, it was a custom to treat the people who helped him extensively.

Omdat ze per slot van rekening de hele dag voor hem gewerkt hadden.

Because they had worked for him all day after all.

En anderzijds was het ook de gewoonte van alle mensen uit de omgeving van de boerderij waar de nieuwe pachter kwam.

And on the other hand, it was also the custom of all the people from the area of the farm where the new tenant came.

Om die nieuwe pachter te helpen.

To help that new tenant.

En om zo een goed begin te maken aan de relatie met hun nieuwe gebeurtenissen.

And to make a good start to the relationship with their new events.

Ja, om hun gebeuren te leren kennen eigenlijk.

Yes, to get to know their events actually.

Voilà, dat was een heel sociaal gebeuren.

There you go, that was quite a social event.

En dat eindigde altijd met een feest.

And that always ended with a party.

Waar heel waarschijnlijk verschillende mensen zat zullen geweest zijn als ze gingen slapen.

Where several people likely would have been sitting when they went to sleep.

Dus dan ook is wel de kans dat niemand er op gelet heeft.

So there is also a chance that no one has paid attention to it.

Dat Hendrik om 6 uur is gaan slapen.

That Hendrik went to sleep at 6 o'clock.

Daar zal veel volkens eten hebben.

There will be a lot of people eating there.

Dat zal niet opgevallen zijn als hij er sneller weg was.

That wouldn't have been noticed if he had left faster.

Dat zijn inderdaad de omstandigheden.

Those are indeed the circumstances.

En de onderzoeksrechter zal zich dat ook wel realiseren.

And the investigating judge will also realize that.

De onderzoeksrechter is ook benieuwd van waar die nieuwe portemonnee en die nieuwe pijp van Hendrik vandaan komen.

The investigating judge is also curious about where that new wallet and that new pipe of Hendrik come from.

En daarvoor ondervraagt hij Nicola Kovarts en zijn dochter Marie.

And for that, he interrogates Nicola Kovarts and his daughter Marie.

Die twee baten een winkel uit in Lommel Barrier.

Those two run a shop in Lommel Barrier.

De onderzoeksrechter toont hun de nieuwe portemonnee en de nieuwe pijp.

The investigating judge shows them the new wallet and the new pipe.

En Nicola die weet zeker dat die portemonnee niet uit zijn winkel komt.

And Nicola is sure that wallet didn't come from his shop.

Dat soort portemonnees verkoopt hij niet.

He doesn't sell that kind of wallets.

Maar de pijp, zegt hij, die zou wel in mijn winkel komen.

"But the pipe, he says, that would indeed come into my shop."

Dat zou kunnen gekocht zijn.

That could have been bought.

En zijn dochter verklaart precies hetzelfde.

And his daughter states exactly the same.

Dat gesprek levert de onderzoeksrechter niet echt veel meer informatie op.

That conversation doesn't really provide the investigating judge with much more information.

De onderzoeksrechter is waarschijnlijk op zoek naar iemand die hem zou kunnen zeggen dat Hendrik die portemonnee de laatste dagen gekocht heeft.

The investigating judge is probably looking for someone who could tell him that Hendrik bought that wallet in the last few days.

De onderzoeksrechter sluit de dag af met een laatste gesprek met de verdachte.

The investigating judge ends the day with a final conversation with the suspect.

Van Haren vertelt over de snee in zijn gilet.

Van Haren talks about the tear in his waistcoat.

Nu herinner ik mij dat ik over een veertiental dagen met de tanden van een gritsel scherp te maken was.

Now I remember that in about fourteen days I was to sharpen with the teeth of a grit.

Door een blauwe kiel die ik over mijn gilet aan had gesneden heb.

Because of a blue collar that I had cut over my vest.

Maar ik wist niet dat ik ook door mijn gilet gesneden had.

But I didn't know that I had also cut through my vest.

De bruine lederen portemonnee die gij mij toont heb ik met pinksteren in scherpe neugel gekocht aan een van de winkels die daar staan.

The brown leather wallet that you are showing me I bought during Pentecost in Sharp Neugel at one of the shops there.

Voor anderhalve frank.

For one and a half franc.

De nieuwe pijp heb ik verleden donderdagmorgen gekocht van een klein manneke met een kastje op de rug dat rondleurt met die zaken.

I bought the new pipe last Thursday morning from a small boy with a little box on his back who goes around with those things.

Ik heb die pijp 1,25 franc.

I have that pipe for 1.25 franc.

Thuis heeft niemand gezien dat ik die pijp gekocht heb.

At home, no one has seen that I bought that pipe.

Ik heb gisteren op de heide voor de eerste keer uit die pijp gerookt.

I smoked from that pipe for the first time on the heath yesterday.

Thuis weet niemand dat ik die pijp bezit.

At home, no one knows that I own that pipe.

Ik had twee broekkrijpers voor de velo die ik bij Vandelot in Exel gekocht heb.

I had two trouser clips for the bike that I bought at Vandelot in Exel.

Samen met mijn velo.

Together with my bike.

Eén van die velo spelden heb ik een paar maanden geleden verloren en sedertien heb ik geen nieuwe gekocht.

I lost one of those bike pins a few months ago and since then I haven't bought a new one.

Ik heb er nu nog maar één.

I only have one left now.

Ik heb er nog maar één.

I only have one left.

Steeds meer aanwijzingen voor de schuld van Hendrik van Laren.

More and more evidence points to the guilt of Hendrik van Laren.

De volgende dag is het 24 november.

The next day is November 24th.

Dan ondervraagt de onderzoeksrechter in zijn kantoor Louis Beye.

Then the investigating judge interrogates Louis Beye in his office.

Louis is de postbode die de anonieme brief aan Antoine Booms bezorgd heeft.

Louis is the postman who delivered the anonymous letter to Antoine Booms.

Louis vertelt

Louis tells

De brief die gij mij toont, die heb ik verleden maandag de 22e rond half zeven morgens in Exel op de Mart uit de brievenbus gehaald.

The letter you show me, I took out of the mailbox last Monday the 22nd around half-past six in the morning in Exel at the Mart.

Omdat ik wist dat de lijkdienst van Booms die dag om negen uur plaats zou hebben,

Because I knew that the funeral service for Booms would take place that day at nine o'clock,

en ik er zeker van was dat ik vader Booms daar zou treffen,

and I was sure that I would meet Father Booms there,

heb ik die brief na de dienst aan hem afgegeven.

I gave him that letter after the service.

De postzegel op de omslag heb ik vernietigd door er met potlood een kruisoever te maken.

I destroyed the stamp on the envelope by making a cross over it with a pencil.

Ik had hem moeten vernietigen met een poststempel.

I should have destroyed him with a postage stamp.

Ik verzeker u dat men mij deze brief niet persoonlijk heeft afgegeven en dat ik de verzender niet ken.

I assure you that this letter was not personally delivered to me and that I do not know the sender.

Ik kan niet zeggen sinds wanneer die brief in de bus stak.

I can't say how long that letter has been in the mailbox.

Op zondag wordt de bus om vijf na half elf gelicht.

On Sunday, the bus will be lifted at five past half past ten.

Hij moet dus ergens tussen dat moment en maandag om half zeven in de bus gestoken zijn.

He must have been put on the bus somewhere between that moment and Monday at half past six.

De onderzoeksrechter is nu overtuigd van de schuld van Hendrik Van Haren, maar hij heeft hem nog niet zo ver gekregen dat hij een bekentenis aflegt.

The investigating judge is now convinced of Hendrik Van Haren's guilt, but he has not yet gotten him to confess.

En op donderdag 25 november is hij van plan om de zware middelen in te zetten.

And on Thursday, November 25, he plans to deploy the heavy resources.

Vertel eens Ina.

Tell me, Ina.

Ja, dat was ook dankzij de procureur Massa.

Yes, that was also thanks to Prosecutor Massa.

Massa die heeft de hele tijd heel kort op dat onderzoek gezien.

Mass has been closely observing that research the whole time.

En in een dossier steekt zo een brief, een handgeschreven brief van Massa aan Nossan, waarin hij schrijft onderzoek die pijp.

And in a file is such a letter, a handwritten letter from Massa to Nossan, in which he writes investigate that pipe.

Ga nog eens terug opnieuw naar die moeder.

Go back to that mother again.

En weet je wat? Confronteert die van Haren met het lijk van slachtoffer.

And do you know what? Confront that van Haren with the victim's corpse.

Dat doet Nossan met Evarist Polis en procureur Massa.

Nossan does that with Evarist Polis and prosecutor Massa.

Substituut procureur van Strahlen is er ook bij als ze naar Eiksel gaan.

Substitute prosecutor Van Strahlen is also present when they go to Eiksel.

De wetsdokter is...

The forensic doctor is...

...bij het gezelschap.

...at the company.

Dus dat is een heel uitgebreid gezelschap.

So that is a very extensive company.

En dat is om half acht beginnen ze eraan.

And they start at half past seven.

Ze worden opgewacht door de burgemeester Truijen en de commandant van de rijkswachtbrigade in Hechtel, die vergezeld is door twee rijkswachters.

They are awaited by the mayor Truijen and the commander of the national gendarmerie brigade in Hechtel, who is accompanied by two gendarmes.

En dat moet ook, want daar is ondertussen ook in het dorp heel veel beweging op gang gekomen.

And that has to happen, because a lot of activity has also started in the village in the meantime.

Want dat spreedde zich als een lopend vuurtje wat daar allemaal ging gebeuren.

Because that spread like wildfire about what was going to happen there.

Zeer uitzonderlijk.

Very exceptional.

De rechter geeft opdracht het lijk van Polis op te graven en het naar een dode huis op het kerkhof te brengen.

The judge orders the body of Polis to be exhumed and taken to a mortuary at the cemetery.

Dat moet verschrikkelijk geweest zijn voor de mensen van het dorp en de ouders van het slachtoffer.

That must have been terrible for the people of the village and the parents of the victim.

Die en dokter Jadul, die prepareert haar lijk nog een klein beetje om dat toonbaar te maken.

That and Doctor Jadul is still preparing her body a little bit to make it presentable.

En dan wordt de verdachte Hendrik van Haren binnengebracht.

And then the suspect Hendrik van Haren is brought in.

En het is weer diagrafier Polis die het dan schrijft.

And it's again Diagrafier Polis who writes it.

En die heeft zo'n...

And that has such a...

Echt observatievermogen, die kan dat op zo'n prachtige manier neerschrijven.

True observational skills, which can express that in such a beautiful way.

En hij schrijft.

And he writes.

De verdachte is bleek en aangedaan bij het zien van het lijk.

The suspect is pale and affected upon seeing the corpse.

Doch herstelt zich spoedig.

But he recovers quickly.

Op de vraag of hij het slachtoffer herkent, nadert hij schaamteloos.

When asked if he recognizes the victim, he approaches shamelessly.

Overziet het doodswezen van het lijk een antwoord.

The death entity of the corpse oversees an answer.

Ja, ik ken hem. Dat is Henri Booms.

Yes, I know him. That's Henri Booms.

De onderzoeksrechter vraagt hem of hij in tegenwoordigheid van het zoonlaf...

The investigating judge asks him if he is in the presence of the son...

hartig vermoorde slachtoffer geen leedwezen voelt.

savory murdered victim feels no sorrow.

En zijn misdaad wil bekennen, waarop de verdachte koelbroedig antwoordt.

And he wants to confess his crime, to which the suspect coolly responds.

Ik ben het niet geweest. Ik weet daar niks van.

I haven't been it. I don't know anything about that.

Na een herhaalde maal verzocht te hebben om de waarheid te verklaren en zijn fout te bekennen...

After repeatedly asking to declare the truth and confess his mistake...

en tenminste enig leedwezen te betonen, zien wij eensklaps zijn gemoed bezwijken.

and at least to show some regret, we suddenly see his spirit give way.

Hij wordt doodsbleek.

He turns deathly pale.

Hij voegt beide handen samen en zegt met een gebroken stem...

He brings both hands together and says in a broken voice...

Ja, ja, ik...

Yes, yes, I...

Ja, ik heb het gedaan.

Yes, I did it.

En dan vraagt de onderzoeksrechter dadelijk aan Hendrik wat er nu precies gebeurd is op die avond van de 18e.

And then the investigating judge will immediately ask Hendrik what exactly happened on the evening of the 18th.

Nadat ik verleden donderdag de 18e, rond half zes avonds, het avondmaal gegeten had, ben ik langs de voordeur naar buiten gegaan.

After I had dinner last Thursday the 18th, around half past five in the evening, I went outside through the front door.

Die middag had ik na het eten een broodmes in mijn tas gestoken.

That afternoon I had put a bread knife in my bag after lunch.

Ik was toen al van plan Booms op te wachten om zijn geld af te nemen.

I was already planning to wait for Booms to take his money.

Ik wist dat het die dag Kezen was in de fabriek waar hij werkte.

I knew it was Kezen that day in the factory where he worked.

Ik ben dan rechtstreeks naar de plaats van de moord gegaan.

I then went directly to the scene of the murder.

Ik wist dat hij op die plaats per velo moest voorbijrijden om naar huis te gaan.

I knew that he had to ride by that place on his bike to go home.

Ik heb mij verborgen in het bosje, kort bij het pad waar hij moest doorrijden.

I hid myself in the bushes, close to the path where he was supposed to drive by.

Ik heb daaromtrent tien minuten gezeten.

I sat about ten minutes on that.

Dan zag ik een velo met licht aangereden komen.

Then I saw a bicycle with lights coming towards me.

Ik dacht dat het Booms was, omdat hij alleen daar woont en van de fabriek terugkomt.

I thought it was Booms because he only lives there and comes back from the factory.

Hij zong en ik herkende zijn stem.

He sang and I recognized his voice.

Toen hij neffens mij was, heb ik hem toegeroepen.

When he was next to me, I called out to him.

Wacht eens even.

Wait a second.

Ik heb hem opgehaald en in de hand genomen, toen ik in de verte het licht van de velo zag.

I picked him up and took him in my hand, when I saw the light of the bike in the distance.

Ik ben dan dadelijk op hem gesprongen.

I then immediately jumped on him.

Hij is gevallen en daardoor is zijn velo ook gevallen.

He fell, and because of that, his bike also fell.

Ik heb hem dan dadelijk met het mes dat ik in de rechterhand hield de keel afgesneden.

I then cut his throat with the knife I was holding in my right hand.

Ik meen dat ik meer dan eens gesneden heb, maar ik weet niet juist hoe dik het was.

I believe I have sliced more than once, but I'm not exactly sure how thick it was.

Voordat ik hem de keel oversneed, heeft hij om hulp geroepen.

Before I slit his throat, he called for help.

Ik heb hem niet naar zijn geld gevraagd.

I didn't ask him about his money.

Ik heb zijn fiets opgeraapt en hem tegen de boskant gezet.

I picked up his bike and leaned it against the edge of the forest.

Het licht was toen nog aan.

The light was still on.

Hij is naar booms gegaan.

He went to the woods.

Die moet ondertussen opgestaan zijn of weggekropen, want hij lag op 4 of 5 meter van de plaats waar ik hem gestoken heb.

He must have gotten up or crawled away in the meantime, because he was lying 4 or 5 meters from the spot where I stabbed him.

Ik geloof dat hij toen dood was.

I believe he was dead then.

In elk geval heeft hij geen woord meer gesproken en ik heb hem ook geen beweging meer zien maken.

In any case, he hasn't said a word since, and I haven't seen him move either.

Dan heb ik zijn geld afgenomen.

Then I took his money.

Dat zakje in een kleine lederen portemonnee, het papieren zakje zoals de werkliederen van de fabriek hebben om hun geld in te steken

That little bag in a small leather wallet, the paper bag that the factory workers have to put their money in.

en de tas waar zij hun eten in steken, heb ik langs het lijk op de grond zien liggen.

And the bag where they put their food in, I saw lying next to the body on the ground.

Ik heb ze opgenomen en verborgen.

I have recorded them and hidden them.

Onder een heidestruik op de plaats waar ik de velo tegen de boskant gezet had.

Under a heather bush at the place where I had set my bike against the edge of the forest.

Ik heb dan de zaklamp vanonder losgedraaid en zij is uitgegaan.

I then unscrewed the flashlight from underneath and it turned off.

De zakhorloge van Booms heb ik niet genomen uit vrees dat ik mij zou verraden.

I did not take Booms' pocket watch out of fear that I would betray myself.

Onderweg naar huis heb ik het geld uit de portemonnee gehaald.

On the way home, I took the money out of the wallet.

De portemonnee heb ik weggeworpen.

I have thrown away the wallet.

Ik heb er twee bankbriefjes van 20 franc, een stuk van 5 franc, een halve franc en wat kleingeld uitgehaald.

I took out two banknotes of 20 francs, a 5 franc coin, a half franc, and some change.

Toen ik thuis kwam kan het omtrent 7 uur geweest zijn.

When I got home, it could have been around 7 o'clock.

Ik ben dan een paar uur in de schuur gaan liggen.

I then lay in the barn for a few hours.

Daarna ben ik langs de achterdeur ons huis ingegaan en ik ben op mijn bed gaan liggen.

After that, I went in through the backdoor of our house and lay down on my bed.

Iedereen in huis sliep.

Everyone in the house was asleep.

In de keukenplaats heb ik mijn hand in het water dat daar stond gestoken en het bloed op mijn jas wat afgewassen.

In the kitchen area, I put my hand in the water that was there and washed the blood off my jacket.

Op de jas hing weinig bloed, maar op mijn handen was veel bloed.

There was little blood on the jacket, but there was a lot of blood on my hands.

Die heb ik gewassen in de koeketel die boven de haard hing.

I washed it in the kettle that was hanging above the fireplace.

Dan ben ik gaan slapen.

Then I went to sleep.

Ik heb gerust geslapen tot de volgende morgen rond 7.30 uur.

I slept soundly until the next morning around 7:30 AM.

De broek die ik op die dag van de moord aan had, heb ik niet meer aangedaan.

The trousers I was wearing on the day of the murder, I haven't worn again.

Maandag heb ik gezien dat er wat bloed op de rechterknie zat.

On Monday I saw that there was some blood on the right knee.

Dat heb ik afgeveegd met mijn hand.

I wiped that with my hand.

De onderzoeksrechter heeft dus in Exel, nadat hij dat lijk getoond heeft, de kentenis van Hendrik van Haren.

The investigating judge has therefore, in Exel, shown that corpse and the identification of Hendrik van Haren.

En hij laat dan de broer van Hendrik alle messen die in huis zijn naar het dode huisje brengen waar ze op dat moment zijn.

And he then has Hendrik's brother bring all the knives that are in the house to the dead house where they are at that moment.

Dat zijn maar liefst 14 messen.

That's no less than 14 knives.

Die broers, dat waren ook slagers.

Those brothers were also butchers.

En zonder aarzelen duidt de verdachte een van die messen aan.

And without hesitation, the suspect points to one of those knives.

Met dit mes?

With this knife?

Met dit mes heb ik booms gestoken.

With this knife, I have stabbed trees.

Toen ik thuis kwam, heb ik het uit de binnenzak van mijn jas gehaald en het afgewassen in de koeketel.

When I got home, I took it out of the inner pocket of my jacket and washed it in the kettle.

Ik heb het daarna teruggelegd met de andere messen.

I put it back with the other knives afterwards.

De onderzoeksrechter vraagt ook aan Van Haren waarom hij een moord pleegde om aan dat geld te geraken.

The investigating judge also asks Van Haren why he committed a murder to obtain that money.

Dat geld dat uiteindelijk wel 45 frank was.

That money was eventually 45 francs.

Een half maand loon van een arbeider.

Half a month's wage of a worker.

Maar dat is ook niet om te zeggen dat je daar maanden van kunt leven.

But that is not to say that you can live off that for months.

Je kunt daar als arbeider precies een halve maand van leven.

You can live there as a worker for exactly half a month.

Is dat dan de moeite om een moord te doen?

Is it worth committing a murder then?

En Hendrik antwoordt...

And Hendrik answers...

Ik kreeg zondags 1 frank, soms anderhalve frank en soms 2 frank van mijn moeder.

I received 1 franc on Sundays, sometimes one and a half francs, and sometimes 2 francs from my mother.

Dat geld ging regelmatig op.

That money was regularly spent.

Verleden zondag had ik anderhalve frank gekregen en daarvan bleef slechts 25 cent over.

Last Sunday, I received one and a half francs, and only 25 cents remained from that.

Het overige geld dat jij in mijn portemonnee gevonden hebt, komt van booms.

The remaining money that you found in my wallet comes from trees.

Het tweede bankbriefje heb ik verleden zondag in een winkel in Neerpelt, kort aan de statie, gebruikt om de nieuwe portemonnee en een pijp te kopen.

I used the second banknote last Sunday in a shop in Neerpelt, near the station, to buy the new wallet and a pipe.

Ik had nog schulden van over 2 jaar ongeveer aan burgemeester Mathieu Ewe van Hechtel, waar ik schoenen gekocht heb om naar Luik te gaan.

I still had debts of over 2 years to Mayor Mathieu Ewe of Hechtel, where I bought shoes to go to Liège.

Dan wordt de verdachte naar de plaats van de moord gebracht om daar te tonen hoe hij de moord gepleegd heeft.

Then the suspect is taken to the scene of the murder to demonstrate how he committed the murder.

En ondertussen heeft zich daar weer een menigte nieuwsgieren verzameld die de verdachte bedreigen.

Meanwhile, a crowd of curious onlookers has gathered there again, threatening the suspect.

Ze zouden hem bijna gelinched hebben rondbouwd.

They almost lynched him around the building.

De onderzoeksrechter moet 4 extra rijkswachters uit Overpelt en Lommel laten open.

The investigating judge must release 4 extra national police officers from Overpelt and Lommel.

De noodruiezer moet 7 Tucker oproepen om hem te beschermen.

The emergency responder must call 7 Tuckers to protect him.

De architect van de Mulken van Hasselt krijgt de opdracht om een plan van de plaats van de moord te maken.

The architect of the Mulken from Hasselt is commissioned to create a plan of the murder scene.

En daarmee is het onderzoek eigenlijk afgelopen.

And with that, the research is actually over.

De onderzoeksrechter heeft de bekendenis. Hij weet dat de moord puur omwille van het geld gepleegd is.

The investigating judge has the confession. He knows that the murder was committed solely for money.

Het is een voorbereide moord. Het is geen moord die Passy op dit moment zelf beslist is.

It is a premeditated murder. It is not a murder that Passy has decided on at this moment.

Het is voorbereid. Hij heeft zich afgezonderd op het feest van de buurman.

It is prepared. He has isolated himself at the neighbor's party.

Hij heeft een mes genomen en hij heeft zich opgesteld op de weg waarvan hij wist dat Henri die ging volgen met zijn ksm op zak.

He took a knife and positioned himself on the road that he knew Henri would follow with his ksm in his pocket.

De onderzoeksrechter wil dan nog een paar dingen weten in verband met het gedrag van Van Haren.

The investigating judge wants to know a few more things regarding Van Haren's behavior.

Hij laat de rijkswachters de moeder van Van Haren ondervragen over een voorval van een jaar eerder.

He has the national guards interrogate Van Haren's mother about an incident from a year earlier.

Verleden jaar rond Pinksteren had ik in mijn woning geld gewisseld.

Last year around Pentecost, I exchanged money in my home.

Ik had het geld en er was een briefje, een biljet van 50 frank bij, op tafel laten liggen.

I had the money and there was a note, a 50 franc bill, left on the table.

Terwijl ik iets anders ging doen in de keuken.

While I went to do something else in the kitchen.

Toen ik terugkwam zag ik dat dat biljet van 50 frank weg was.

When I came back, I saw that the 50 franc bill was gone.

Mijn zoon Hendrik was ondertussen weggaan en ik dacht dadelijk dat hij het gestolen had.

My son Hendrik had meanwhile left and I immediately thought that he had stolen it.

Mijn zonen Willem en Louis zijn Hendrik nagegaan en ze hebben het geld in een dennenbos teruggevonden waar Hendrik het verstopt had.

My sons Willem and Louis have tracked down Hendrik and they found the money in a pine forest where Hendrik had hidden it.

Dat hij zijn broers met een revolver zou bedreigd hebben.

That he allegedly threatened his brothers with a revolver.

Dat is niet waar. Hendrik heeft geen revolver.

That is not true. Hendrik does not have a revolver.

Willem Van Haren is een broer van Hendrik.

Willem Van Haren is a brother of Hendrik.

En hij bevestigt aan de rijkswachters het verhaal van de diefstal van een briefje van 50 frank.

And he confirms to the national guards the story of the theft of a 50 franc note.

Hij vertelt daarover.

He talks about it.

Ik heb Hendrik eerst een goed pak slaag gegeven, voordat hij mij het geld wilde aanwijzen.

I gave Hendrik a good beating first before he wanted to show me the money.

Hij had het onder een dennenboom gestoken.

He had hidden it under a pine tree.

Mijn broer Hendrik speelde veel voor geld in de herbergen.

My brother Hendrik played for money in the taverns a lot.

Als hij het spel won, dan dronk hij ook veel.

If he won the game, he also drank a lot.

Hij kwam dikwijls laat thuis.

He often came home late.

Hij ging veel naar de herberg Het Vos.

He went to the inn The Fox a lot.

Bij de kinderen Gele.

At the children Yellow.

Daar was hij wat in kennis met de dochter Amanda.

There he was somewhat acquainted with the daughter Amanda.

Burgemeester Even van Hechtel wordt ook ondervraagd over die onbetaalde schoenen van Van Haren.

Mayor Even of Hechtel is also being questioned about those unpaid shoes from Van Haren.

En de burgemeester vertelt.

And the mayor tells.

Hendrik Van Haren is in het begin van het jaar 1908 bij mij een paar schoenen komen kopen.

Hendrik Van Haren came to buy a pair of shoes from me at the beginning of the year 1908.

Hij zegt dat hij in Luik ging werken.

He says he was going to work in Liège.

En dat hij de schoenen zou betalen zodra hij zijn eerste loon zou krijgen.

And that he would pay for the shoes as soon as he received his first paycheck.

Die schoenen kostten 12 frank.

Those shoes cost 12 francs.

En hij is die nooit komen betalen.

And he is the one who never came to pay.

8 dagen geleden.

8 days ago.

Hebben we dat geld nog eens gevraagd aan zijn broer Willem.

Have we asked his brother Willem for that money again?

En die is onze schoenen komen betalen.

And that is where our shoes come to be paid for.

Hij is wel die schoenen gaan betalen.

He is going to pay for those shoes.

Puur schaamte.

Pure shame.

Het is een beetje hetzelfde.

It's a bit the same.

Willem is Hendrik niet.

Willem is not Hendrik.

Maar hij heeft toch ook lang gewacht met die schoenen te gaan betalen.

But he also waited a long time to pay for those shoes.

Maar wisten ze het?

But did they know it?

Want in het dossier staat wel dat hij gezegd had tegen zijn moeder en tegen iedereen.

Because the file does state that he had told his mother and everyone.

Ik heb die schoenen betaald.

I paid for those shoes.

Ja.

Yes.

De dagen daarna is de onderzoeksrechter weer in Exel.

In the days that follow, the investigating judge is back in Exel.

Het is dan einde december 1909.

It is then the end of December 1909.

Op 29 december ondervraagt hij daar mensen over het verleden van Hendrik van Haaren.

On December 29, he interrogates people there about the past of Hendrik van Haaren.

En over Horry Booms.

And about Horry Booms.

Als eerste mag de gemeentesecretaris vertellen wat hij weet.

First, the municipal secretary is allowed to share what he knows.

Ik kende de verdachte Horry van Haaren niet goed.

I did not know the suspect Horry van Haaren well.

Ik heb hem wel eens ontmoet in de herberg Geelen als hij daar zondag zat.

I have met him once in the inn Geelen when he was sitting there on Sunday.

Ik heb zelden met hem gesproken.

I have rarely spoken to him.

Het gebeurde dat er in de herberg van de kinderen Geelen,

It happened that in the inn of the Geelen children,

s'nachts braspartijen waren.

there were drunken parties at night.

Maar ik weet niet of Van Haaren van die klik deel uitmaakte.

But I don't know if Van Haaren was part of that click.

Ik weet ook niet of hij zich bezig hield met kaartspelen.

I also don't know if he was into card games.

En of hij veel dronk.

And whether he drank a lot.

Dat vraag je beter aan zijn gebuur, Gaspar Achte.

You'd better ask his neighbor, Gaspar Achte.

Die kan dat wel weten.

They can know that.

Het slachtoffer Booms was een voorbeeldige jongen.

The victim Booms was an exemplary boy.

Die zeker niet dronk of speelde.

Who definitely did not drink or play.

Hij werkte hard.

He worked hard.

En ik weet dat hij zijn hele loon aan zijn ouders afgaf.

And I know that he gave all of his salary to his parents.

Dan is de beurt aan Anna Wildermans, de moeder.

Then it's Anna Wildermans' turn, the mother.

Ze is voor lof over haar zoon.

She is full of praise for her son.

Mijn zoon Henri Zaliger kwam soms in de herberg van Van Haaren.

My son Henri Zaliger sometimes came to the inn of Van Haaren.

En als hij s'avonds geen nachtdienst had in de fabriek,

And if he didn't have a night shift at the factory in the evening,

dan ging hij in Exel op de Locht een glas bier drinken.

Then he went to Exel on the Locht to drink a glass of beer.

Zo zal hij ook wel eens bij Van Haaren geweest zijn.

So he must have also been to Van Haaren sometimes.

Mijn zoon was in alle opzichten voorbeeld.

My son was exemplary in every way.

Hij gaf zijn 14-daags loon regelmatig af.

He regularly handed over his biweekly wage.

En hij was heel tevreden met wat ik hem als drinkgeld gaf.

And he was very happy with what I gave him as a tip.

Eén frank om de twee weken.

One franc every two weeks.

Hij stelde zich ook maar minder tevreden.

He also settled for less.

Hij was onze enige troost en onderstand.

He was our only comfort and support.

Ik heb nog zes kinderen, waarvan er twee getrouwd zijn.

I have six more children, of whom two are married.

Eén meisje woont en werkt bij de burgemeester.

One girl lives and works with the mayor.

De drie jongste verdienen nog niks.

The three youngest aren't earning anything yet.

Mijn zoon Jan is zestien jaar.

My son Jan is sixteen years old.

Hij zou wel in de fabriek schulden aangenomen worden,

He would be taken on with debts in the factory,

maar hij heeft een kwaal aan een been en kan daardoor niet aangenomen worden.

but he has an ailment in one leg and therefore cannot be employed.

Hij helpt zijn vader aan huis als hij werk heeft aan de waterring.

He helps his father at home when he has work on the water ring.

Dan wordt ook nog Amanda Goele ondervraagd.

Then Amanda Goele will also be questioned.

Amanda Goele is een meisje, waarvan we al vertellen, dat ze een vader is.

Amanda Goele is a girl, of whom we already say that she has a father.

Een vader is een meisje waarvan gezegd wordt dat Hendrik van Haren een oogje op haar heeft.

A father is a girl who is said to have caught Hendrik van Haren's eye.

Hendrik van Haren kwam veel in ons Eideberg.

Hendrik van Haren frequently visited our Eideberg.

Hij heeft zich altijd bij ons deftig gedragen.

He has always behaved properly with us.

Hij dronk zoals iedereen een glas bier of een drup.

He drank like everyone else a glass of beer or a drop.

En hij verteerde niet veel.

And he didn't consume much.

Ik herinner mij dat hij slechts één keer ooit in zijn leven getrakteerd heeft.

I remember that he has only treated once in his life.

Dat was toen hij in Luik werkte.

That was when he was working in Liège.

Ik heb hem zelden bedronken gezien.

I have rarely seen him drunk.

Hij scheen mij recht van karakter en ik heb hem zelden kwaad gezien.

He seemed to me to be straightforward in character, and I have rarely seen him angry.

Hij speelde soms met elkaar.

He sometimes played with each other.

Vroeger deed hij dat meer dan de laatste tijd.

He used to do that more often than lately.

Ik heb van andere mensen in onze herberg horen zeggen dat Hendrik van Haren maar een vals opzicht had.

I have heard from other people in our inn that Hendrik van Haren only had a false appearance.

Hij sprak ook weinig.

He also spoke little.

Daarmee is het onderzoek van de onderzoeksrechter afgehandeld.

With that, the investigation by the investigating judge has been concluded.

En hij geeft het dossier terug aan procureur Massa.

And he returns the file to prosecutor Massa.

Procureur Massa moet dan een rechtsvordering tegen de verdachte formuleren.

Prosecutor Massa must then formulate a legal claim against the suspect.

En hij brengt die vordering op 17 januari 1910 voor de raadkamer bij de Rijkbank in Hasselt.

And he brings that claim before the council chamber at the National Bank in Hasselt on January 17, 1910.

En hij beschuldigt Hendrik van Haren van moord om een diefstal te vergemakkelijken.

And he accuses Hendrik van Haren of murder to facilitate a theft.

De volgende dag beslist de raadkamer in Hasselt dat de zaak overgemaakt moet worden aan de procureur-generaal in Luik.

The next day, the council chamber in Hasselt decides that the case must be transferred to the public prosecutor in Liège.

De procureur-generaal brengt de zaak zoals dat hoort voor de kamer van inbeschuldigingsstelling.

The attorney general presents the case as it should be before the chamber of indictment.

En daar wordt beslist dat Hendrik van Haren voor het assisenhof in Limburg wordt.

And there it is decided that Hendrik van Haren will be brought before the assize court in Limburg.

En dat gebeurt op 15 februari 1910.

And that happens on February 15, 1910.

Het proces duurt 1 dag en uiteindelijk wordt Hendrik van Haren veroordeeld tot de doodstraf.

The trial lasts 1 day and in the end, Hendrik van Haren is sentenced to death.

Hij wordt veroordeeld tot de doodstraf. Wordt die doodstraf dan ook uitgevoerd?

He is sentenced to death. Will that death sentence be carried out?

Nee, op dat moment niet meer. Het is 1910.

No, not anymore at that moment. It is 1910.

De laatste doodstraf in die omstandigheden is in de loop van de 19e eeuw uitgevoerd.

The last execution under those circumstances was carried out in the course of the 19th century.

Er wordt later opnieuw doodstraf.

The death penalty will be reinstated later.

Maar dat heeft te maken met mensen die veroordeeld zijn omwille van gedrag in de Twee Wereldoorlogen.

But that is related to people who were convicted due to behavior during the Two World Wars.

Die doodstraf gaat automatisch omgezet zijn in levenslang.

The death penalty will automatically be converted to life imprisonment.

En waarschijnlijk gaat hij ook niet echt levenslang opgesloten gezeten hebben.

And he probably won't really be locked up for life either.

Hendrik van Haren is op dat moment nog een heel jonge man.

Hendrik van Haren is at that moment still a very young man.

Een levenslange opsluiting zou dan kunnen betekenen dat hij 50 jaar in de gevangenis zou gezeten hebben.

A lifetime imprisonment could then mean that he would have spent 50 years in prison.

Dat is echt niet het geval.

That is really not the case.

Ik vermoed dat hij een twintigtal jaren gezeten heeft.

I suspect that he has been in prison for about twenty years.

En dat hij misschien zelfs nog vroeger vrijgekomen is.

And that he might have been released even earlier.

Hypothetisch gezien, als de doodstraf zou uitgevoerd worden of toen ze werd uitgevoerd, hoe gebeurde dat dan?

Hypothetically speaking, if the death penalty were to be carried out or when it was carried out, how did that happen?

Was dat fusilleren?

Was that execution by firing squad?

Ja, de doodstraffen die uitgevoerd zijn, zijn eigenlijk ook alleen maar doodstraffen die het gevolg waren van veroordelingen door een krijgsraad of een krijgshof.

Yes, the death sentences that were carried out were actually only death sentences that resulted from convictions by a military court or a military tribunal.

En die zijn dan ook op een militaire manier uitgevoerd.

And they were also carried out in a military manner.

Die zijn terechtgesteld voor het vuurpiloton.

They were executed by the firing squad.

De laatste civielrechtelijke veroordelingen tot de doodstraf die uitgevoerd zijn in ons land, die zijn uitgevoerd door ophanging.

The last civil law convictions to the death penalty that were carried out in our country were executed by hanging.

Door ophanging?

By hanging?

Ja.

Yes.

Dat wist ik niet, dat is nieuw voor mij.

I didn't know that, that's new to me.

Alles over dit dossier vind je terug op onze website www.criminelle.be.

You can find everything about this case on our website www.criminelle.be.

In onze volgende aflevering geen overgesneden keel, wel een brandstichting.

In our next episode, no throat slashing, but a arson.

In de nacht van 1 juli 1903 ontstaat er brand in de schoenwinkel van Hubert Ganger in de gemeente Peer.

On the night of July 1, 1903, a fire broke out in the shoe store of Hubert Ganger in the municipality of Peer.

Het gezin Ganger en de inwonende broer kunnen zich ternauwernood aan de vlammen onttrekken.

The Ganger family and the resident brother can barely escape the flames.

Ze ontsnappen levend.

They escape alive.

Onderzoeksrechter Naussan en zijn griffier Paulus vertrekken naar Peer.

Investigating judge Naussan and his clerk Paulus are leaving for Peer.

Tot een volgende Criminelle.

Until the next Criminal.

TV Gelderland 2021

TV Gelderland 2021