5: De eigen baas

BNR Nieuwsradio

Levenspioniers | BNR

5: De eigen baas

MUZIEK

MUSIC

Levenspioniers, ze zijn creatief, wars van de gebaande paden...

Life pioneers, they are creative, resistant to the beaten paths...

en proberen vooral handig in te spelen op hoe onze maatschappij verandert.

and especially try to take advantage of how our society is changing.

Ik ben Diana Matroos en samen met Peter Hein van Mulligen, hoofdeconom van het CBS...

I am Diana Matroos and together with Peter Hein van Mulligen, chief economist of CBS...

duik ik in één grote ontwikkeling en horen we een pionier die het helemaal anders aanpakt.

I dive into one big development and we hear a pioneer who approaches it completely differently.

Twee baantjes klinken niet als vrijheid als je alleen maar werkt om te werken.

Two jobs don't sound like freedom when you're just working to work.

Alleen ik werkte voor een heel specifiek doel.

Only I worked for a very specific purpose.

Namelijk dat het geld dat ik aan de ene kant verdiende...

Namely that the money I earned on one side...

kon gebruiken voor een stukje vrijheid aan de andere kant.

could be used for a bit of freedom on the other side.

In deze laatste aflevering van Levenspioniers kijken we naar ondernemers...

In this final episode of Life Pioneers, we look at entrepreneurs...

die dankzij de flexibilisering steeds meer ruimte daarvoor zien.

who, thanks to the flexibilization, see more and more space for that.

Maar ja, dan heb je wel veel minder sociale zekerheid dan werknemers dat hebben.

But yes, then you have much less social security than employees do.

Zometeen horen we daar meer over van de levenspionier...

In a moment, we will hear more about that from the life pioneer...

maar eerst bespreek ik weer met Peter Hein van Mulligen, hoofdeconom van het CBS...

but first I will discuss it again with Peter Hein van Mulligen, chief economist of the CBS...

de belangrijke context.

the important context.

Welk effect heeft de flexibilisering van de arbeidsmarkt...

What effect does the flexibilization of the labor market have...?

ook op de financiële positie van jongeren?

also on the financial position of young people?

Peter Hein, we zijn ondernemer geworden, klopt dat?

Peter Hein, we have become entrepreneurs, right?

Ja, dat klopt.

Yes, that's correct.

En dan hebben we het vooral over het aantal ZZP'ers.

And then we are primarily talking about the number of self-employed individuals.

Dat is de afgelopen jaren hard gestegen.

That has risen sharply in recent years.

En nu één op de zes werkende Nederlanders is zelfstandig.

And now one in six working Dutch people is self-employed.

En zijn dat bepaalde groepen?

And are those specific groups?

Ik bedoel, als we bijvoorbeeld kijken naar jongeren...

I mean, if we look at young people, for example...

zijn die ook veel meer zelfstandig geworden en hebben ze een eigen bedrijf?

Have they also become much more independent and started their own business?

Nou ja, in alle leeftijdsgroepen is het wel wat gegroeid.

Well, in all age groups, it has grown a bit.

Maar bij jongeren is het aandeel nog wat lager.

But among young people, the percentage is still slightly lower.

Kijk je bijvoorbeeld naar de twintigers...

For example, if you look at the twenties...

dan heb je het over ongeveer 7 à 8 procent van alle werkenden.

then you're talking about approximately 7 to 8 percent of all workers.

Het zijn vooral heel veel veertigers en ook wel vijftigers.

It mainly consists of a lot of people in their forties and also some in their fifties.

Ja, dat is een heel groot deel.

Yes, that is a very large part.

Het is het stereotype verhaal van mensen...

It is the stereotypical story of people...

die een paar decennia in loondienst hebben gewerkt...

those who have worked in paid employment for a few decades...

en inderdaad dachten van...

and indeed thought of...

ja, maar waarom zou ik nog voor een baas werken?

Yes, but why would I still work for a boss?

Met een zelfstandige aftrek hou ik er veel meer van over.

With a self-employed deduction, I keep a lot more for myself.

Bovendien kan ik dan beperken tot de klussen die ik leuk vind.

Moreover, I can then limit myself to the tasks that I enjoy.

Dus vooral in die groep zie je dat het aantal ZZP'ers heel hard gegroeid is.

So especially in that group, you can see that the number of freelancers has grown significantly.

Interessant, want ik had dus zelf gedacht...

Interesting, because I had thought...

dat jongeren steeds ondernemer worden.

that young people are increasingly becoming entrepreneurs.

Al die jongeren die een bedrijfje erbij hebben.

All those young people who have a side business.

Maar dat is dus eigenlijk niet zo.

But that's actually not the case.

Nou, die zijn er wel. Het is ook wel gegroeid.

Well, they do exist. It has also grown.

Maar het aandeel in de totale groep is nog wel...

But the share in the total group is still...

relatief klein.

relatively small.

En Nederlanders met een migratieachtergrond?

And Dutch people with a migration background?

Zijn die oververtegenwoordigd in deze cijfers?

Are they overrepresented in these figures?

Nou, daarin zie je ook dat het aantal zelfstandigen...

Well, you can also see that the number of self-employed...

wat hoger is dan gemiddeld in Nederland.

what is higher than average in the Netherlands.

Misschien heeft het te maken met het soort werk dat ze doen...

Maybe it has to do with the type of work they do...

dat daar meer zelfstandigen bij zitten.

that there are more self-employed individuals among them.

Of het opleidingsniveau.

Or the level of education.

Misschien ook wel discriminatie op de arbeidsmarkt.

Maybe also discrimination in the labor market.

Dat ze merken dat ze het toch moeilijker vinden...

That they notice that they find it more difficult after all...

om een baan in loondienst te krijgen.

to get a job in paid employment.

Dat ze denken, nou jongens, dan doe ik het gewoon lekker zelf.

That they think, well guys, then I'll just do it myself.

Het valt allemaal lastig uit de cijfers te herhalen...

It's all difficult to repeat from the numbers...

maar al dat soort zaken kunnen meespelen.

but all of those kinds of things can play a part.

Nou hebben we altijd een beeld over ZZP'ers van...

Well, we always have an image of freelancers that...

dat is allemaal noodgedwongen.

That is all forced.

En we hebben het over schijnzelfstandigen.

And we are talking about pseudo-self-employed individuals.

En allemaal negatief.

And all negative.

Hoe we daarnaar kijken.

How we look at it.

Als we dan kijken naar de motieven van de ZZP'ers zelf...

If we then look at the motives of the freelancers themselves...

hoe verhoudt dat zich tot elkaar?

how does that relate to each other?

Ja, dat is denk ik toch wel de grootste misvatting.

Yes, I think that is indeed the biggest misconception.

Dat ze allemaal zo zielig zijn dat ze ZZP'er moeten zijn.

That they are all so pathetic that they have to be self-employed.

En dat speelt ook vaak in de politieke discussie hierover een hoofdrol.

And that often plays a major role in the political discussion about it.

En dan komen altijd weer de pakket- en maaltijdbezorgers langs.

And then the package and meal delivery drivers always come by again.

De Uberchauffeurs die dan eigenlijk gewoon...

The Uber drivers who then actually just...

werk doen dat werk in loondienst is.

work that is salaried employment.

Maar dat bedrijf dan denkt van...

But that company then thinks of...

nou, dat past wel mooi deze constructie toe.

Well, this construction fits nicely.

Dan hoeven we allemaal geen premies af te dragen en dergelijke.

Then we all don't have to pay premiums and such.

Nou, dat soort dingen gebeurt natuurlijk.

Well, these kinds of things happen, of course.

Het is niet zo dat het niet zo is.

It is not that it is not so.

Maar het is maar echt een minieme fractie van alle zelfstandigen in Nederland.

But it is really just a minuscule fraction of all self-employed individuals in the Netherlands.

Wij houden dan eens in zoveel jaar...

We hold it once every few years...

doen we samen met TNO een enquête onder zelfstandigen in Nederland.

We are conducting a survey among freelancers in the Netherlands together with TNO.

En dan vragen we ook van...

And then we also ask for...

nou, waarom bent u eigenlijk zelfstandiger geworden?

Well, why did you actually become self-employed?

Dan kunnen mensen heel veel verschillende antwoorden geven.

Then people can give a lot of different answers.

Maar de bulk geeft toch...

But the bulk still gives...

op het algemeen een positieve reden.

in general a positive reason.

Ze wilden gewoon meer vrijheid.

They just wanted more freedom.

Ze wilden zelf bepalen wat voor klussen ze deden.

They wanted to decide for themselves what kind of jobs they did.

Ze voelden het financieel aantrekkelijk.

They found it financially attractive.

En de mensen die aangeven dat ze maar zelfstandiger zijn geworden...

And the people who indicate that they have become more independent...

omdat ze geen baan in loondienst konden vinden.

because they could not find a salaried job.

Ja, die is maar heel klein.

Yes, that one is very small.

Ik herken mezelf hier geheel in vanaf 2008 als ZZP'er.

I completely recognize myself in this since 2008 as a self-employed person.

En ik wilde ook echt die vrijheid en de dingen zelf kunnen bepalen.

And I really wanted that freedom and to be able to decide things for myself.

En dat is dus heel duidelijk wat jij terugziet.

And that is very clear what you see in return.

Ja, en het is ook wel grappig om te zien.

Yes, and it is also quite funny to see.

Je merkt nu in tijden dat de arbeidsmarkt zo krap is.

You can notice now in times when the labor market is so tight.

Dat het vooral in beroepen is waar heel veel vraag naar is.

That it is especially in professions where there is a high demand.

Dus bijvoorbeeld mensen met een zorgberoep...

So, for example, people with a care profession...

of een technisch beroep of een commercieel beroep.

either a technical profession or a commercial profession.

Daarin zie je ook ineens een hele grote groei van het aantal ZZP'ers.

In that, you suddenly see a very large increase in the number of self-employed individuals.

Terwijl het aantal mensen daar vooral in flexibele loondienst enorm is gedaald.

While the number of people there, especially in flexible employment, has decreased enormously.

Want dit zijn gewoon mensen die zien om zich heen...

Because these are just people who look around them...

dat er heel veel vraag is naar hun vaardigheden.

that there is a great demand for their skills.

En dan kun je denken...

And then you might think...

ja, maar waarom zou ik dan weer een ja-contractje accepteren?

Yes, but why would I accept another yes contract then?

Ik doe het gewoon zelf.

I'll just do it myself.

Mensen willen toch wel mijn vaardigheden gebruiken.

People still want to use my skills.

En dan op deze manier...

And then in this way...

heb ik zelf de meeste regie.

I have the most control myself.

Dus mensen reageren ook in hun gedrag op die krapte op de arbeidsmarkt.

So people also react in their behavior to the tightness in the labor market.

Voor we verder gaan...

Before we proceed...

deze onafhankelijke, reductionele podcast...

this independent, reductionist podcast...

is mede mogelijk gemaakt door Egon.

is made possible by Egon.

Het leven kan alle kanten op.

Life can go in any direction.

Door eigen keuzes of onverwachte gebeurtenissen.

Due to personal choices or unexpected events.

Juist daarom is het belangrijk om vooruit te denken.

That is precisely why it is important to think ahead.

Zodat je bent voorbereid op veranderingen.

So that you are prepared for changes.

Want je mogelijkheden voor straks beginnen met slimme keuzes nu.

Because your opportunities for later start with smart choices now.

Egon helpt je er graag bij.

Egon is happy to help you with that.

Als partner om jouw hypotheek, verzekering of pensioen goed te regelen.

As a partner to properly arrange your mortgage, insurance, or pension.

Check voor meer informatie.

Check for more information.

Egon.nl

Dat is dus best wel heel erg moeilijk voor de bedrijven.

That is quite really very difficult for the companies.

Want normaal vroeger kon je mensen echt verleiden met een vast contract.

Because normally in the past you could really entice people with a permanent contract.

En eigenlijk is dat gewoon alleen maar moeilijker geworden nu.

And actually, that has just become more difficult now.

Nou, dat proberen ze wel.

Well, they are certainly trying to do that.

Je ziet ook wel dat het aantal vaste contracten ook toeneemt.

You can also see that the number of permanent contracts is increasing.

Het zijn vooral mensen die een flexbaan hebben in loondienst.

They are mainly people who have a flexible job in paid employment.

De uitzendkrachten, mensen met een ja-contract.

The temporary workers, people with a year contract.

Die groeien wat kleiner.

They grow a bit smaller.

Want er zijn heel veel mensen die...

Because there are a lot of people who...

niet per se ZZP roepen te horen.

not necessarily hear calls for self-employed.

Het is allemaal ingewikkeld of eng.

It's all complicated or scary.

Wel graag een loondienst.

I would like to have a salaried job.

Maar die groep vindt het toch wel over het algemeen het fijnst...

But that group generally finds it the nicest...

om een vaste baan te hebben.

to have a permanent job.

Nou, daar reageren werkgevers wel op.

Well, employers do respond to that.

Door misschien niet een hoge salaris te geven.

By perhaps not offering a high salary.

Maar mensen sneller een vast contract te bieden.

But to offer people a permanent contract more quickly.

Om je op die manier toch te onderscheiden in de krappe arbeidsmarkt.

To distinguish yourself in the tight labor market in that way.

Want dat is iets dat denk ik wel fundamenteel veranderd is.

Because that is something that I think has fundamentally changed.

In de situatie van zo'n tien jaar geleden.

In the situation of about ten years ago.

Toen was het algemeen het idee van...

Then it was generally the idea of...

ja, er kan nooit werk genoeg zijn.

Yes, there can never be enough work.

En als je een baan zoekt als werknemer...

And if you are looking for a job as an employee...

dan moet je je beste beentje voorzetten.

Then you have to put your best foot forward.

En dan maar hopen dat die werkgever jou eruit pikt...

And then just hope that the employer picks you out...

tussen twintig andere sollicitanten.

among twenty other applicants.

Ja, dat is steeds meer andersom geworden.

Yes, that has increasingly become the other way around.

En dat zit nog lang niet tussen de oren van alle werkgevers.

And that is far from being understood by all employers.

Die denken nog steeds van...

They still think of...

ja, maar ik heb hier een baan. Iedereen wil toch een baan?

Yes, but I have a job here. Everyone wants a job, right?

En waar blijven al die sollicitanten?

And where are all those applicants?

Dan was het idee van...

Then the idea of...

je hebt een hele grote doos met sollicitatieformulieren.

you have a very large box of job application forms.

Die kiep je omver.

You knock him over.

Je pikt er tien willekeurig uit.

You randomly pick out ten.

En die nodig je dan uit.

And then you invite them.

Ja, die situatie is niet meer.

Yes, that situation is no longer.

Vroeger kon een werkgever tegen een werkzoeker zeggen...

In the past, an employer could say to a job seeker...

voor jou tien anderen.

For you, ten others.

Dat begint steeds meer andersom te worden.

That is increasingly becoming the other way around.

Ja, ze voelen de macht natuurlijk aan de andere kant.

Yes, they certainly feel the power on the other side.

En kiezen gewoon wat het beste is voor hen.

And just choose what is best for them.

Financieel is het dan heel interessant om te gaan zzp'en.

Financially, it is very interesting to become a freelancer.

Voor heel veel mensen.

For a lot of people.

Verwacht je dan dat die trend zal doorzetten?

Do you expect that trend to continue?

Dat we alleen maar meer flexibilisering gaan krijgen?

That we are only going to get more flexibility?

Dat zou zomaar kunnen.

That could very well be.

Die arbeidsmarkt blijft nog wel even krap.

The labor market will remain tight for some time.

Vooral als gevolg van de vergrijzing.

Especially as a result of aging.

Dus die macht zal steeds meer bij de werken.

So that power will increasingly be with the works.

En daar ook blijven liggen.

And just stay there.

Waardoor het veel makkelijker is om zelf zzp'er te worden.

Which makes it much easier to become a freelancer yourself.

En die reactie zien we nu al.

And we can already see that reaction now.

En dat zou zomaar eens verder toe kunnen nemen.

And that could very well continue to increase.

Vooral als je hele specifieke vaardigheden hebt.

Especially if you have very specific skills.

Bijvoorbeeld in sectoren waar een grote krapte is.

For example, in sectors where there is a significant shortage.

Denk aan de ICT.

Think of ICT.

Maar ook aan de zorg, het onderwijs.

But also to healthcare, education.

Dat mensen denken van ja, maar op deze manier...

That people think, yes, but in this way...

heb ik het veel meer in eigen hand.

I have much more control over it myself.

En ja, ze willen me toch wel.

And yes, they do want me after all.

Dus ja, waarom zou ik gaan sappelen in loondienst?

So yes, why would I go toiling in paid employment?

Je bent zelf in loondienst hè, denk ik.

You are employed, aren't you, I think.

Ja, ik ben zo iemand voor wie dat allemaal veel te ingewikkeld is.

Yes, I am someone for whom all of that is way too complicated.

Dat zal administratie bijhouden.

That will keep track of administration.

Dat zien we jou niet doen.

We don't see you doing that.

Maar heb je een beetje vrijheid in je werk?

But do you have a bit of freedom in your work?

Ik heb gelukkig wel veel vrijheid.

Fortunately, I have a lot of freedom.

Het feit dat ik hier nu zit is daar een mooi voorbeeld van.

The fact that I am sitting here now is a nice example of that.

Dus wat dat betreft ben ik wel gezegend.

So in that respect, I consider myself blessed.

Zolang niet iedereen die in loondienst zit...

As long as not everyone who is in paid employment...

zal in een situatie zitten zoals de mijne.

will be in a situation like mine.

Maar ja, goed, het levert mij wel het voordeel erop...

But yes, well, it does give me the advantage...

dat ik dat nog niet niet behoefte voel.

that I do not feel the need for that yet.

Omdat dat allemaal zelfstandig hoog heeft...

Because that all has a high level of independence...

de economen en de slachtoffers.

the economists and the victims.

Financiële vrijheid.

Financial freedom.

Nooit meer afhankelijk zijn van een baas...

Never be dependent on a boss again...

en een baan voor je inkomen.

and a job for your income.

Dat is het streven van mensen binnen de FIRE.

That is the aim of people within FIRE.

The Financially Independent Retire Early Movement.

Het vraagt overigens wel een ijzeren discipline...

It does take iron discipline, by the way...

keihard werken op jonge leeftijd...

working really hard at a young age...

en maximaal sparen.

and save as much as possible.

Iemand die die weg heeft meegemaakt...

Someone who has experienced that journey...

is Miet Curves.

Die op zijn twintigste startte met ondernemen.

He started his business at the age of twenty.

Hij nam twee baantjes.

He took two jobs.

Hield zijn kosten zo laag mogelijk...

Kept his costs as low as possible...

en investeerde zoveel als hij kon...

and invested as much as he could...

in cryptocurrency.

Hij leerde door vallen en opstaan...

He learned through trial and error...

en geeft nu andere les over financieel beheer.

and now teaches a different class on financial management.

Ik kan me nog herinneren toen ik vijftien jaar oud was.

I can still remember when I was fifteen years old.

Ik werkte bij de Albert Heijn.

I worked at Albert Heijn.

En ik was een harde werker.

And I was a hard worker.

En ik wilde in de kerstvakantie heel graag op vakantie gaan.

And I really wanted to go on vacation during the Christmas holiday.

Met mijn ouders ergens op reis.

With my parents somewhere on a trip.

En ik vroeg aan mijn teamleider...

And I asked my team leader...

mag ik op vakantie gaan?

Can I go on vacation?

En hij zei, het is een drukke periode.

And he said, it's a busy period.

Helaas Miet, kan je niet op vakantie gaan?

Unfortunately Miet, can't you go on holiday?

En dat was gelijk al het moment waar ik dacht...

And that was immediately the moment when I thought...

ik wil niet afhankelijk zijn van iemand anders...

I do not want to be dependent on someone else...

of ik wel of niet mijn leven mag leiden.

whether or not I am allowed to lead my life.

Vakantie is voor mij heel belangrijk...

Vacation is very important to me...

omdat het veel meer is dan vakantie.

because it is much more than a vacation.

Voor mij was het een moment...

For me, it was a moment...

dat ik met mijn familie kon doorbrengen.

that I could spend with my family.

En als dan iemand tegen jou zegt...

And if someone then says to you...

nee, dat mag niet, je moet gewoon werken.

No, that's not allowed, you just have to work.

Dat was voor mij gelijk het moment dat ik dacht...

That was the moment for me when I thought...

oké, tot hier en niet verder.

Okay, up to here and no further.

Ik wil uiteindelijk naar iets toestreven...

I ultimately want to strive for something...

waar ik de baas ben over mijn eigen tijden...

where I am in charge of my own times...

de baas ben over mijn eigen handelingen.

the boss of my own actions.

En als ik op vakantie wil gaan, of ik wil vrijnemen...

And when I want to go on vacation, or I want to take time off...

of ik wil genieten van het leven dat al best wel kort is...

or I want to enjoy life that is already quite short...

dan mag dat.

then that may be.

Ik kwam met studie aan het HVA...

I came to study at the HVA...

omdat ik erachter kwam dat de kennis die ik vergaarde op school...

because I found out that the knowledge I gained at school...

niet per se de kennis was die ik nodig had...

not necessarily the knowledge I needed...

om uiteindelijk mijn doelen te behalen.

to ultimately achieve my goals.

Ik wilde ondernemer worden...

I wanted to become an entrepreneur...

en ik wilde heel graag financieel onafhankelijk worden.

and I really wanted to become financially independent.

En ik was best wel goed in spreken.

And I was quite good at speaking.

En ik kan me herinneren toenertijd...

And I can remember back then...

dat ik sprak met mijn leraar...

that I spoke with my teacher...

en die zei tegen mij van...

and she said to me that...

hé Miet, heel eerlijk, als je wilt ondernemen...

Hey Miet, to be honest, if you want to start a business...

en je wilt iets moois bereiken en iets groots opbouwen...

and you want to achieve something beautiful and build something great...

dan moet je hier niet zitten.

Then you shouldn't sit here.

Ik begon te werken in een burgertent...

I started working in a community tent...

hier in Amsterdam.

here in Amsterdam.

En ik dacht, oké, dit is niet per se...

And I thought, okay, this is not necessarily...

wat ik wilde.

what I wanted.

Maar ik snap ook dat je af en toe een paar stappen achteruit moet nemen in het leven...

But I also understand that sometimes you have to take a few steps back in life...

om uiteindelijk te komen staan waar je staat.

to ultimately end up where you are.

Ik had een goede vriend toenertijd, Shaquille.

I had a good friend back then, Shaquille.

Dat was een buurjongen van mij.

That was a boy next door to me.

En hij vertelde mij over de bitcoin.

And he told me about bitcoin.

Nou, voor mij was dat iets totaal nieuws...

Well, for me that was something totally new...

maar ik ben van mezelf een gamer.

but I am a gamer by nature.

Dus ik snapte dat iets virtueels en abstract...

So I understood that something virtual and abstract...

een bepaalde waarde kon hebben.

could have a certain value.

Ik begon erin in te lezen.

I started to read into it.

Om me heen wist eigenlijk er niemand nog van.

No one around me actually knew about it anymore.

En ik wist, oké, ik heb nu iets in handen...

And I knew, okay, I have something in my hands now...

waar ik nog best wel vroeg mee ben...

where I still started quite early with...

waar ik mezelf in kan verdiepen.

where I can immerse myself.

Maar ik snap het, ik vind het leuk...

But I get it, I like it...

en ik ga hier volledig voor.

And I am fully committed to this.

Ik begon uiteindelijk te leren wat investeren was.

I eventually started to learn what investing was.

Dat ik aan de ene kant kan werken...

That I can work on one side...

en vervolgens mijn eigen geld ook aan het werk kan zetten.

and then I can also put my own money to work.

Ik investeerde ook 100, 200 euro per maand.

I also invested 100, 200 euros per month.

Ik investeerde niet zo heel veel.

I didn't invest that much.

Alleen toen ik de potentie zag, dacht ik...

Only when I saw the potential, did I think...

oké, ik doe de burg tent weg.

Okay, I'm taking down the burg tent.

Ik begon te werken bij de NS, ik begon te werken bij Schiphol.

I started working at the NS, I started working at Schiphol.

Nou, toestagdiensten, dat houdt dus in.

Well, assistance services, that means.

Je werkt in de avonden, je werkt in de nacht...

You work in the evenings, you work at night...

je werkt in de weekenden.

You work on the weekends.

Werken, werken, werken. Alles investeren.

Work, work, work. Invest everything.

Kosten zo laag mogelijk.

Costs as low as possible.

Om vervolgens je portfolio te zien groeien.

To then see your portfolio grow.

Binnen een jaar tijd zag ik het boven een miljoen euro groeien.

Within a year, I saw it grow to over a million euros.

Nou, dat kun je zelf miljonair noemen op 22e.

Well, you can call yourself a millionaire at 22.

Dat is best wel raar.

That's quite strange.

Ik was helemaal niet gewend aan het geld.

I was not at all used to the money.

Ik wist ook niet heel goed hoe ik ermee moest omgaan.

I didn't really know how to deal with it either.

Dus dat was mijn eerste doel natuurlijk.

So that was my first goal, of course.

Een mooie auto, een Range Rover.

A beautiful car, a Range Rover.

Ik had hem helemaal gecustomized, dus bewerkt hoe ik dat ook deed.

I had completely customized it, so edited it however I did.

En vroeger in GTA grote wielen, mat zwart blauw remklauw.

And in the past in GTA big wheels, matte black blue brake caliper.

Ik dacht van ja, dit wordt het.

I thought, yes, this will be it.

Het lijkt net alsof ik een cheatcode had gemaakt.

It feels like I had created a cheat code.

Gebruikt in een spel.

Used in a game.

Maar zo voelde het echt voor mij.

But that's really how it felt for me.

Het was niet heel slim. Auto is niet een hele goede investering.

It wasn't very smart. A car is not a very good investment.

Daar kwam ik weer achter.

There I found out again.

Het kost ook best wel veel geld, benzine.

Gasoline also costs quite a lot of money.

Geen schadevrije jaren, dus duizend euro per maand aan verzekering.

No claim-free years, so a thousand euros a month for insurance.

Nou, allemaal niet zo hele slimme keuzes.

Well, all not very smart choices.

En natuurlijk kwam uiteindelijk de andere kant van de medaille.

And of course, in the end, the other side of the coin came.

Dat ook investeringen omlaag konden gaan.

That investments could also decrease.

En dan raak je bijna alles kwijt.

And then you almost lose everything.

Ik had mijn auto verkocht, ik had al mijn bezittingen verkocht.

I had sold my car, I had sold all my possessions.

En ik heb toen weer geïnvesteerd in de Bitcoin.

And then I invested in Bitcoin again.

Ik heb vervolgens ook mijn portfolio verdeeld.

I have also divided my portfolio.

Ik laad het er ook daar in.

I will also load it there.

Ik ging niet meer handelen.

I no longer went to trade.

Ik werkte eerst als servicemedewerker.

I initially worked as a service employee.

Dus als de trein niet reed heb je van die bussen.

So if the train wasn't running, you have those buses.

En ik stond bij de bussen om mensen te begeleiden.

And I was by the buses to guide people.

Er zijn geen treinen vandaag, er zijn bussen.

There are no trains today, there are buses.

Ook heel leuk, want je komt met heel veel mensen in contact.

Also very nice, because you come into contact with a lot of people.

Ja, het was wat anders om eerst enerzijds in een mooie auto te rijden.

Yes, it was somewhat different to drive in a nice car first.

En genieten van het leven.

And enjoy life.

En daarna mensen te helpen die de treinen van Nederland naar Parijs willen nemen.

And then help people who want to take the trains from the Netherlands to Paris.

Ja, dat was een andere realiteit.

Yes, that was a different reality.

Ik ben gewoon lekker keihard gaan werken.

I just started working really hard.

Maar ik ben ook begonnen met het geven.

But I have also started giving.

Van cursussen.

From courses.

Dat enkele jaar gedaan.

That has been done for a few years.

Altijd face to face, in person.

Always face to face, in person.

Ik vond het heel mooi om mensen ook te leren kennen op zo'n manier.

I found it very nice to get to know people in such a way.

In 2020 kwam ik erachter.

In 2020 I found out.

Oké, je kunt wel mensen begeleiden.

Okay, you can guide people.

Maar uiteindelijk dat een persoon zelf consistent de handelingen uitvoert.

But ultimately it is about a person consistently carrying out the actions themselves.

Dus samen met mijn partner zeiden we toen tegen elkaar.

So together with my partner, we said to each other then.

Hé, kunnen we niet de handelingen die mensen normaal gesproken handmatig uitvoeren.

Hey, can't we automate the tasks that people usually perform manually?

Laten automatiseren.

Let automation take care of it.

Ja, dat waren de twee ondernemingen die ik startte.

Yes, those were the two companies that I started.

Dus aan de ene kant het begeleiden.

So on the one hand, the guidance.

Aan de andere kant de automatische tools.

On the other hand, the automatic tools.

Ik heb uiteindelijk een huis gekocht.

I finally bought a house.

Maar het voelde voor mij als een overwinning.

But it felt like a victory to me.

En het mooie is, omdat ik nu dus voor andere dingen streef dan het stukje materiaal.

And the nice thing is, because I am now striving for other things than the piece of material.

Zijn de keuzes die ik maak ook niet in eerste instantie gebaseerd op het snel geld verdienen.

Aren't the choices I make also initially based on making money quickly?

Ook met het bedrijf zijn.

Also to be with the company.

We willen liever gestaag groeien dan als we zeggen extern kapitaal.

We prefer to grow steadily rather than say external capital.

Hard groeien.

Grow hard.

En we gaan er maar voor.

And we're just going for it.

Liever gestaag groeien.

Better to grow steadily.

Omdat je, ik hoef niet morgen een Lamborghini te kopen.

Because you, I don't need to buy a Lamborghini tomorrow.

Ik hoef niet morgen ergens in Wassenaar te wonen in een groot huis.

I don't need to live in a big house somewhere in Wassenaar tomorrow.

Nou, wat een reis heeft die Miet gemaakt, hè?

Well, what a journey Miet has made, huh?

Dat kun je wel zeggen, ja.

You could say that, yes.

Zo.

There.

Nou ja, goed.

Well, okay.

Het is cliché, maar het is een achtbaan zoals het klinkt.

It's cliché, but it's a roller coaster as it sounds.

En dat geeft maar weer het gevaar van de cryptowereld ook aan.

And that just highlights the dangers of the crypto world again.

Maar ook zijn gedrag trouwens erbij.

But also his behavior, by the way.

Want dat wordt ook wel duidelijk met al die mooie dure auto's.

Because that also becomes clear with all those beautiful expensive cars.

Hoeveel mensen zitten er nou in die cryptomunten?

How many people are actually involved in those cryptocurrencies?

Ja, wij hebben daar zelf niet echt precies cijfers van.

Yes, we don't really have exact figures on that ourselves.

Ik weet het eigenlijk niet.

I don't actually know.

We hebben het ongeveer op 1,2 miljoen Nederlanders houdt.

We estimate it to be around 1.2 million Dutch people.

Maar ja, je hebt ook wel crypto beleggingsvoorraad.

But yes, you also have crypto investment stock.

Die zeggen dat er wel twee miljoen zijn.

They say that there are indeed two million.

Zij zijn misschien niet helemaal belangeloos.

They may not be entirely selfless.

Maar al met al toch een aanzienlijke groep.

But all in all, still a considerable group.

En zie je er een beetje hel in, in die cryptowereld?

And do you see a bit of hell in that crypto world?

Ja, nee.

Yes, no.

Nee, ik denk dat het afgelopen jaar bijvoorbeeld is gebeurd met FTX en allemaal van dat soort dingen.

No, I think what happened last year, for example, with FTX and all that kind of stuff.

Uiteindelijk heeft het geen intrinsieke waarde.

Ultimately, it has no intrinsic value.

Het is iets waard om mensen vinden dat het iets waard is.

It is worth something to find that people find it worthwhile.

Het heeft verder geen eigen vertrouwen.

It has no self-confidence further.

Geen eigen verdiend vermogen.

No own earned capital.

En het kan prima werken als beleggingsvehikel.

And it can work perfectly as an investment vehicle.

Als er genoeg andere mensen ook in geloven.

If enough other people believe in it too.

Maar om dan te zeggen dat is een solide investering voor de lange termijn.

But to say that it is a solid long-term investment.

Maar goed, ik ben geen beleggingsexpert.

But hey, I'm not an investment expert.

Dus ik klets hier ook maar een beetje aan mijn nek.

So I'm just rambling a bit here.

Nee, en het mooie is dat Miet zich wel heeft gerefanceerd.

No, and the nice thing is that Miet has indeed refinanced herself.

En hartstikke lekker bezig is.

And is doing really great.

Als we het ietsje breder trekken en wat meer kijken naar die jongeren.

If we broaden it a little and look more at those young people.

Je zei eigenlijk al, heel veel ondernemender zijn ze niet geworden.

You already said, they haven't become much more entrepreneurial.

Zie je wel dat er veel meer jonge miljonairs opkomen?

Do you see that there are many more young millionaires emerging?

Nou ja, jonge miljonairs.

Well, young millionaires.

En dan heb je het echt over mensen van zeg onder de 35.

And then you're really talking about people under 35.

Die zijn er niet heel veel.

There aren't many of those.

Dat houdt met een paar duizend euro wel op.

That stops with a few thousand euros.

Ja, miljonairs dat is simpelweg in onze statistiek het verschil tussen je bezittingen.

Yes, millionaires are simply the difference between your assets in our statistics.

Dat is de plus.

That is the plus.

En je schulden, dat is de min.

And your debts, that's the negative.

En ja, als het verschil tussen die twee groter is dan een miljoen.

And yes, if the difference between those two is greater than a million.

Ja, dan tel jij als miljonair.

Yes, then you count as a millionaire.

Maar waar dat dan vandaan komt.

But where that comes from.

Ja, dat kunnen we niet altijd zeggen.

Yes, we can't always say that.

Of je zelf meet bent.

If you are measuring yourself.

Of dat het toch door familie erfenis komt.

Or that it comes from a family inheritance after all.

En je hebt ze natuurlijk wel.

And you certainly have them.

Ik bedoel, we kennen allemaal bekende vloggers.

I mean, we all know famous vloggers.

Die dan miljonair zijn.

Who then will be millionaires.

Die zijn heel zichtbaar.

They are very visible.

Maar bij elkaar is het maar een klein groepje.

But together it's just a small group.

Nederland werkt nog steeds zo om miljonair te worden.

The Netherlands is still working this way to become a millionaire.

Daar vergt meestal een lang leven aan hard werken.

That usually requires a long life of hard work.

Vooral als ondernemer in loondienst word je niet zo snel miljonair.

Especially as an employee entrepreneur, you don't become a millionaire very quickly.

Maar als ondernemer, als je het een behoorlijke tijd goed doet.

But as an entrepreneur, if you are doing well for a considerable amount of time.

Dan is de kans reëel.

Then the chance is real.

Maar ja, het kost een tijdje.

But yes, it takes some time.

Dus jongeren zie je daar niet zoveel bij.

So you don't see many young people there.

En als het gaat om rijk worden.

And when it comes to getting rich.

Dat willen mensen toch altijd weten.

People always want to know that.

Is dan toch het internet wel de manier om snel rijk te worden?

Is the internet really the way to get rich quickly?

Zie je daar toch wel een grotere groep?

Do you see a larger group over there?

Nou ja, internet is natuurlijk nog relatief jong.

Well, the internet is still relatively young.

Dus iedereen die daarin miljonair is geworden.

So everyone who has become a millionaire in that.

Is dat vrij snel geworden.

That has become quite fast.

Je kunt het ook met een gewoon heel saai bedrijf doen.

You can also do it with a completely boring company.

Je kunt een accountsbedrijf opzetten.

You can set up an accounting firm.

Een advocatenpraktijk of weet ik wat.

A law firm or I don't know what.

En als je dat lang genoeg goed doet.

And if you do that long enough correctly.

Word je ook wel miljonair.

Are you also a millionaire?

Je kunt de boerderij van je vader overnemen.

You can take over your father's farm.

En daarmee miljonair worden.

And become a millionaire.

Vooral bij boeren zie je veel miljonairs terug.

Especially among farmers, you see many millionaires.