'Het klimaat raakt nu alle facetten van de maatschappij'

Ja, de laatste energiezaken met onze energiedeskundige Remco de Boer van de podcast Studio Energie.

Yes, the latest energy matters with our energy expert Remco de Boer from the podcast Studio Energie.

Remco, voor de laatste keer welkom, fijn dat je er bent.

Remco, welcome for the last time, glad you're here.

Ja, dat stemt toch enigszins melancholisch hè, Rolof?

Yes, that is somewhat melancholic, isn't it, Rolof?

We zijn in april 2016 begonnen.

We started in April 2016.

Ja, dat is ruim twee jaar.

Yes, that is over two years.

En er zijn wel een paar dingen veranderd, vermoed ik.

And a few things have changed, I suspect.

Laten we de balans opmaken in deze laatste energiezaken.

Let's take stock of these final energy matters.

Wat is er in de afgelopen twee jaar in jouw wereld veranderd?

What has changed in your world in the past two years?

Nou, om een hele praktische te noemen, dat is eigenlijk wel een hele leuke.

Well, to mention a very practical one, that's actually quite nice.

Toen wij begonnen, letterlijk, stond de CO2-prijs, de prijs die je moet betalen om een ton CO2 uit te stoten, op vijf euro.

When we started, literally, the CO2 price, the price you have to pay to emit a ton of CO2, was five euros.

En daar hebben we het toen ook vaker over gehad, van ja, die prijs was niks.

And we talked about it more often back then, like, yes, that price was nothing.

Dat was bijna gratis, die bedrijven die deden maar.

That was almost free, those companies just did it.

Gisteren stond die op 21 euro.

Yesterday it was at 21 euros.

Als je weet dat de overheid wil in 2020 een minimumprijs van 18 euro invoeren in de elektriciteitssector,

If you know that the government wants to introduce a minimum price of 18 euros in the electricity sector in 2020,

vooral kolen, gas, om dat te reduceren, dat hebben we dus al gehaald.

mainly coal, gas, to reduce that, we have already achieved that.

Dus nou, dat is 114.

So now, that is 114.

Dat is een hele goede ontwikkeling, hè.

That's a very positive development, isn't it?

Dus dat de prijs van het uitstoten, heel erg belangrijk om die reductie voor elkaar te krijgen, hoe duurder het is.

So the price of emissions is very important to achieve that reduction, the more expensive it is.

Ja, dan gaan bedrijven denken, we moeten wat anders, we moeten innoveren.

Yes, then companies will start to think, we need to do something different, we need to innovate.

Dat is dus een hele concrete, van de eerste dag tot vandaag, vier keer zo duur.

So that's very concrete, four times more expensive from the first day until today.

Ja, doen ze ook.

Yes, they do too.

Vandaag stond ook in de krant dat de prijs van groene energie in Nederland duurder is dan waar dan ook.

Today it was also in the newspaper that the price of green energy in the Netherlands is more expensive than anywhere else.

Ja, maar dat is eigenlijk, de kop was niet helemaal, hoewel het stond in het FD, dus dat is een heel goed artikel,

Yes, but actually, the headline wasn't quite, although it was in the FD, so that's a very good article.

maar de kop was niet helemaal, het gaat om die...

but the headline was not quite right, it's about that...

Ook daar hebben we het vaak, ja, ik kan het steeds zeggen, ook daar hebben we het vaak over gehad.

We often talk about that there too, yes, I can keep saying it, we have often talked about it there as well.

Alles besproken.

Everything discussed.

Groene energie is pas groene energie als je een soort oorsprongscertificaat hebt.

Green energy is only green energy if you have a type of origin certificate.

En wat zie je nou in Nederland gebeuren, dat is op zich heel goed.

And what you see happening in the Netherlands is actually very good.

De druk, vooral van bijvoorbeeld milieuorganisaties, zeiden we moeten niet van die schoemelstroom,

The pressure, especially from organizations like environmental groups, said we shouldn't have that kind of deceptive flow.

we moeten niet een certificaatje uit het, van, hoe heet het, waterkrachtstroom uit Noorwegen,

we shouldn't need a little certificate from, what is it, hydropower from Norway,

dat voegt niks toe, dan is het wel officieel groen, maar niet.

that doesn't add anything, then it is officially green, but not.

We moeten Hollandse wind, Hollandse zon, en nu zie je dat heel veel bedrijven,

We need Dutch wind, Dutch sun, and now you see that many companies,

maar ook gemeenten, die willen Hollandse zon en wind.

but also municipalities that want Dutch sun and wind.

Ja, en dan zie je dat we nog maar heel weinig hebben, althans minder dan de vraag is,

Yes, and then you see that we have very little left, at least less than the demand is.

en dus gaat de prijs van die certificaten gaat omhoog.

And so the price of those certificates will go up.

Dus het is meer die certificaten die veel duurder zijn dan anderen.

So it's more those certificates that are much more expensive than others.

Maar ook dat is een hele belangrijke ontwikkeling, er is vraag, het stuwt op.

But that is also a very important development, there is demand, it is building up.

Ja, want aan de andere kant zien we natuurlijk dat bijvoorbeeld de windparken vrij succesvol zijn geworden

Yes, because on the other hand, we can see that, for example, the wind farms have become quite successful.

in het terugbrengen van de kosten van aanleg, dat er eigenlijk geen subsidie meer bij hoeft bij windenergie.

In reducing the installation costs, there is actually no longer a need for subsidies for wind energy.

Dat is het idee.

That's the idea.

We zitten op het randje, we zitten op de omslag.

We are on the edge, we are at the turning point.

Maar ook dat is natuurlijk in de afgelopen twee jaar enorm.

But that has also been enormous in the past two years, of course.

Ja, het is bizar eigenlijk, die kosten zijn zo snel naar beneden gegaan.

Yes, it's actually bizarre how quickly those costs have gone down.

We krijgen nu natuurlijk weer andere ontwikkelingen, als er op een gegeven moment geen subsidie meer is.

We are now of course facing different developments, if at some point there is no more subsidy.

Ja, grote beleggers die stapten in, omdat ze gegarandeerd 15 jaar wisten wat ze kregen.

Yes, major investors who stepped in because they knew what they were getting for 15 years guaranteed.

En nu wordt het afhankelijk van de stroomprijs, en die is heel volatiel, die gaat alle kanten op.

And now it depends on the electricity price, which is very volatile and fluctuates in all directions.

Dus in Denemarken zag je al dat pensioen...

So in Denmark, you already saw that pension...

Pensioenfondsen die heel belangrijk waren bij die eerste parken, die zeggen nou wij wachten wel even.

Pension funds that were very important in those first parks are now saying, well, we'll wait a bit.

Het wordt onzekerder, komen we ook wel weer doorheen, wordt ook wel weer een mouw aangepast.

It is becoming more uncertain, we will get through it, it will also be adapted in some way.

Maar het bewijst in ieder geval dat we in een nieuwe fase zijn.

But it proves in any case that we are in a new phase.

En dat duurdere CO2, en wat heel belangrijk is, en dat is misschien nog wel,

And that more expensive CO2, and what is very important, and that is perhaps even more so,

wij zijn drie maanden begonnen nadat in Parijs het klimaatakkoord was getekend.

We started three months after the climate agreement was signed in Paris.

Althans getekend, moest nog gratificeerd worden, maar drie maanden daarna zijn wij begonnen ongeveer.

At least it was signed, it still needed to be ratified, but about three months later we started.

En je ziet nu, en dat vind ik eigenlijk de belangrijkste omslag die we gezien hebben,

And you see now, and I actually think that's the most important shift we've seen,

in die twee, tweeënhalf jaar, het was van energie toen we hier begonnen, letterlijk.

In those two, two and a half years, it was full of energy when we started here, literally.

En eigenlijk is het nu veel meer het terugdringen van de uitstoot, klimaat.

And actually, it is now much more about reducing emissions, climate.

Niet voor niks wordt er nu gewerkt aan een klimaatakkoord.

There is a reason why work is currently being done on a climate agreement.

Het zou eerst energie en klimaat, en energie is er afgevallen.

It was supposed to be energy and climate, but energy has been dropped.

Het is het klimaatakkoord, en dat betekent dat het niet alleen met de energiewereld treft,

It is the climate agreement, and that means it does not only affect the energy sector,

maar ons allemaal, alle facetten van onze maatschappij worden nu geraakt.

but all of us, all facets of our society are now being affected.

En dat is ook wat de afgelopen tweeënhalf jaar voor mij ook zo interessant,

And that is also what has been so interesting for me over the past two and a half years,

dat maakte met jou.

that made with you.

Je signaleerde ook de polarisatie die ontstaat.

You also pointed out the polarization that arises.

De polarisatie tussen de fossiele boeven en de helden van de groene energie.

The polarization between the fossil villains and the heroes of green energy.

Jij hebt laten zien dat het helemaal zo simpel en zo zwart-wit niet is.

You have shown that it is not that simple and black-and-white.

Het kan niet zonder elkaar.

It cannot be without each other.

Het een hoeft niet per se weg ten gunste van het ander, elk van niet nu.

One does not necessarily have to give way to the other, each is not needed now.

Ander ding wat je hebt laten zien is soms de doorgeslagen ambitie van vooral bestuurders.

Another thing you have shown is the sometimes excessive ambition of especially leaders.

Die denken dat alles maakbaar is en dat woerden van het gas af kan.

They think that everything is achievable and that we can get off gas.

Het beroemde woerden.

The famous Woerden.

En jij hebt daar steeds naar gekeken met de blik van de ingenieur die je bent.

And you have always looked at it with the eyes of the engineer that you are.

Wat zijn de feiten?

What are the facts?

En de feiten zijn voor jou altijd heilig.

And the facts are always sacred to you.

En dat vond ik mooi, want daaraan ontbreekt het nog wel eens in de energietransitiediscussie.

And I found that beautiful, because that is sometimes lacking in the energy transition discussion.

Vind je niet?

Don't you think?

Ja, en wat ik ook het mooie vind, ook dat is een omslag en dat hebben we bereikt,

Yes, and what I also find beautiful is that this is a turning point, and we have achieved that.

maar het duurt nog wel even voordat we echt er doorheen zijn.

but it will still take a while before we really get through it.

Dat dat gat tussen die mooie woorden, de woerdense gemeenten die de wereld beloven

That gap between those beautiful words, the Woerden municipalities that promise the world.

en de hemel en de praktijk, dat wordt steeds duidelijker.

And the heaven and the practice, that is becoming clearer and clearer.

Dat verschil.

That difference.

Je moet met de billen bloot.

You have to bare your butt.

Alle sectoren moeten dus gaan reduceren.

All sectors must therefore start to reduce.

Dat gaat geld kosten, dat moeten we betalen.

That's going to cost money, we have to pay for that.

Die gemeenten moeten aan de slag.

Those municipalities need to get to work.

Dus het mooie is ook, maar dat bewijst ook, sorry, bewijst ook dat het volwassen is,

So the nice thing is also, but that proves, sorry, it also proves that it is mature,

dat het een volwassen onderwerp is.

that it is an adult topic.

Het is ook een politiek onderwerp.

It is also a political issue.

Dat is de laatste ontwikkeling die je natuurlijk heel erg duidelijk ziet.

That is the latest development that you can clearly see.

Het verdelingsvraagstuk.

The distribution issue.

Het is een politiek onderwerp geworden.

It has become a political subject.

Sybrand Buma, daar hadden we het de ene laatste keer over, die ineens zei ja mensen,

Sybrand Buma, we talked about him the second to last time, who suddenly said yes people,

het moet wel, we moeten geen tweedeling aanladen.

It must be done, we shouldn't create a division.

Pim Fortuinen vol te krijgen.

To win over Pim Fortuinen.

De SP die ageert tegen klimaatrecht of onrechtvaardigheid.

The SP that protests against climate justice or injustice.

Dus het is een volwassen.

So it is an adult.

In die twee jaar is het een volwassen onderwerp geworden op de politieke agenda.

In those two years, it has become a mature topic on the political agenda.

Maar dat betekent ook weer dat natuurlijk, het kan ook de speelbal worden van de politiek.

But that also means that, of course, it can also become a pawn of politics.

En dat zien we wel af en toe.

And we see that every now and then.

Het blijft fascinerend de volgende jaren ook nog wel.

It remains fascinating for the next few years as well.

Jij blijft wel verslag doen van de wereld van de energietransitie op deze zender.

You will continue to report on the world of the energy transition on this channel.

Ongetwijfeld.

Undoubtedly.

Niet meer iedere week vast om tien voor één bij jou, maar ik zal ongetwijfeld af en toe

Not every week at ten to one at your place anymore, but I will undoubtedly come by occasionally.

langs fladderen.

fluttering along.

Studio Energie natuurlijk nog.

Studio Energy of course still.

En ik heb denk ik ook wel een klein nieuwtje.

And I think I also have a small piece of news.

Ik ben gevraagd door het Financieel Dagblad om daar iedere twee weken een expert artikel,

I have been asked by the Financial Daily to write an expert article there every two weeks,

achtergrond artikel te gaan schrijven over de transitie vanaf 10 september.

to write a background article about the transition starting from September 10th.

Kijk aan.

Look at that.

Ik vind het een verrijking en een mooie bijdrage.

I find it an enrichment and a beautiful contribution.

Remco, ik zeg hartelijk dank voor de afgelopen 2,5 jaar.

Remco, I want to thank you sincerely for the past 2.5 years.

En ik jou ook Roelof.

And I you too, Roelof.

Heel veel dank.

Thank you very much.

We blijven elkaar zien en horen.

We will keep seeing and hearing each other.

Remco de Boer, voor de laatste keer was dit.

Remco de Boer, this was the last time.

Dankjewel.

Thank you.