19 - Bombs Gone !!!

CPN Podcast, odcinek numer, muszę się zastanowić, dziewiętnaście, tak, bo to jeszcze nie dwudziestka, dziewiętnastka.

CPN Podcast, episode number, I need to think, nineteen, yes, because it's not twenty yet, it's nineteen.

Witam po blisko dwumiesięcznych wakacjach, dwumiesięcznej przerwie w nagrywaniu, na nowo trzeba rozmiękczyć język, na nowo trzeba przyzwyczaić się do gadania.

Hello, after almost two months of vacation, a two-month break from recording, I need to soften my tongue again, I need to get used to talking again.

Nie było mnie chwile, mgnienie oka wręcz, no i na nowo wracam do podcastów.

I wasn't around for a moment, just a blink of an eye, and now I'm getting back into podcasts.

Na nowo zacząłem słuchać, ponieważ nie miałem na to czasu, miałem inne rzeczy na głowie, parę problemów, którymi zaprzątnięta był...

I started listening again because I didn't have time for it, I had other things on my mind, a few problems that were occupying me...

moja głowa i nie miałem czasu ani my słuchać, ani myśleć o podcastach, zresztą nie miałem nawet ochoty słuchać i tak jakoś od ponad tygodnia zacząłem słuchać na nowo podcastów, zacząłem się wkręcać w ten nasz świat i jest mi z tym dobrze, tak, jest mi z tym dobrze.

My head and I didn't have time to listen or think about podcasts, besides I didn't even feel like listening, and somehow for over a week I started listening to podcasts again, I began to get into this world of ours and I feel good about it, yes, I feel good about it.

Co prawda próbuję cały czas namawiać Adama na retro radio.

I keep trying to convince Adam to get retro radio.

No w tym tygodniu znowu nam nie wyszło, w tym tygodniu znowu nam nie wyszło, chociaż już, już, już, tuż, tuż, a tu nagle walentynki okazało się, że są, no i nie wyszło.

Well, this week it didn't work out for us again, this week it didn't work out for us again, even though it was almost here, and then suddenly Valentine's Day turned out to be here, and so it didn't work out.

Nieważne, o czym będę dzisiaj mówił, dzisiaj będę chyba chciał zrobić ten zaległy podcast o tym, o czym chciałem mówić wcześniej, czyli o pracy celowniczego w bombowcu.

It doesn't matter what I will talk about today, today I think I will want to do this overdue podcast about what I wanted to talk about earlier, which is about the work of a gunner in a bomber.

Podczas drugiej wojny światowej, jako gościu musiał wykonywać robotę, podcast, który już nagrywałem kilka razy i zawsze pechowo tak się zdarzyło, że gdzieś znikał mi, o czym mówiłem w poprzednim odcinku,

During World War II, as a guest, I had to do the work, a podcast that I had already recorded several times and it always unfortunately happened that it disappeared somewhere, which I mentioned in the previous episode.

ale jeszcze zanim do tego przejdę, chciałem powiedzieć o tym, że dzisiaj usłyszałem jeden z lepszych podcastów, jeden z lepszych odcinków w tym roku, a był to Kapok.

But even before I get to that, I wanted to mention that today I heard one of the better podcasts, one of the best episodes of this year, and it was Kapok.

Kapok.

Kapok.

Teraz o muminkach.

Now about the Moomins.

Godaj w swoim odcinku, wkręcił mnie strasznie w temat, zacząłem szukać tych muminków, zacząłem dłubać trochę w internecie, szukać filmów, szukać książek, ponieważ nie mam akurat teraz u mnie na półce wersji papierowej,

In your episode, you really got me into the subject; I started looking for those Moomins, I began to dig a little on the internet, searching for movies, looking for books, because I currently don't have a paper version on my shelf.

ale myślę, że zakupię na pewno po powrocie do Polski lub na jakichś wakacjach, to ściągnąłem sobie wersję PDF.

But I think I will definitely buy it after returning to Poland or on some vacation, so I downloaded a PDF version.

Książki pod tytułem Kometa w Dolinie Muminków, jakoś tak, i Kometa nad Doliną Muminków, o tak, no i zacząłem czytać Brunowi, no i wkręciliśmy się obydwaj, przeczytałem dwa rozdziały i Bruno słucha naprawdę z przyjęciem, często próbowałem mu czytać różne inne książki, ale Bruno już jest trochę za bardzo,

Books titled "Comet in Moomin Valley," something like that, and "The Comet over Moomin Valley," yes, and I started reading to Bruno, and we both got into it, I read two chapters, and Bruno is really listening with interest. I often tried to read him different other books, but Bruno is already a bit too much.

za bardzo.

too much.

Za bardzo jest dzieckiem obrazu i jednak telewizja, telewizor, bajki przemawiają do niego silniej na razie niż słowo mówione, no ale staram się to zmieniać, staram się mu ograniczać coraz bardziej oglądanie telewizji głupich bajek, a staram się wkładać mu kilka słów w uszy.

He is too much of a child of the image, and for now, television, the TV, and cartoons speak to him more strongly than spoken words, but I am trying to change that; I am trying to limit his watching of silly cartoons more and more, and I am trying to put a few words into his ears.

No różnie to wychodzi, bo czasami...

Well, it turns out differently, because sometimes...

Nudzi się bardzo szybko i przerywa mi co zdanie, ale dzisiaj przy tych Muminkach słuchał, słuchał dosyć przejęty, więc myślę, że to wypali, to wypali i będę czytał mu dalej, także dzięki Godaj za świetny pomysł, świetny podcast, jednak to jest prawda, że jeżeli robi podcast się z pasją, to może on być o, nie wiem, o rodzajach krowich guwien.

He gets bored very quickly and interrupts me every sentence, but today with the Moomins, he listened, listened quite intently, so I think this will work, this will work and I will continue reading to him, so thanks Godaj for the great idea, great podcast, however, it’s true that if you make a podcast with passion, it can be about, I don’t know, types of cow dung.

W składzie chemicznym, to i będzie to ciekawe.

In the chemical composition, it will be interesting.

Tak może się też zdarzyć, że ktoś zrobi taki podcast, jakiś biolog, biochemik, na przykład Łukasz Lubiński, no na pewno by miał coś do powiedzenia na temat, ale dobra, nieważne, może już przejdziemy do jakby części podcastowej, czyli tematycznej.

It might also happen that someone makes such a podcast, a biologist, a biochemist, for example Łukasz Lubiński, who would definitely have something to say on the topic, but okay, never mind, maybe we can move on to the podcast part, which is the thematic part.

Zacznę od takich bieżących spraw.

I will start with some current matters.

Bieżącą sprawą jest to, że...

The current matter is that...

Zakończyłem dzisiaj słuchać książkę Jerzego Sztura, Szturowie historie rodzinne.

I finished listening to Jerzy Sztur's book, Sztur family stories, today.

Bardzo krótka do słuchania, niecałe chyba 6 godzin książka, w wersji papierowej to jest 278 stron bodajże, no coś koło tego, niecałe czysta strona w każdym razie.

A very short book to listen to, probably just under 6 hours long, in paperback it's 278 pages, I believe, well something around that, just under a clean page in any case.

I tu trochę żałuję, że nie mam właśnie wersji papierowej, tylko miałem wersję audiobooka, chociaż i dobrze i źle.

And here I regret a bit that I don't have a printed version, only the audiobook version, although it's both good and bad.

Dobrze to jest to, że książka była czytana super, świetnie, wyśmienicie przez samego autora, a źle, że brakowało mi niestety zdjęć.

It's good that the book was read wonderfully, excellently by the author himself, but unfortunately it lacked photos.

Autor często opowiada o swoich przodkach, o zdarzeniach, o historii swojej rodziny i często mówi, że dana rzecz lub dane zdjęcie jest u niego...

The author often talks about his ancestors, about events, about the history of his family, and often says that a particular item or a certain photo is with him...

W rodzinnej jakby kolekcji.

In a sort of family collection.

No i z tego co wiem, to sporo zdjęć również ukazało się w książce.

And from what I know, a lot of photos also appeared in the book.

Ja jeszcze książki papierowej nie miałem w ręku i żałuję, ale na pewno, na pewno w moje ręce wpadnie, jeżeli tylko będę w Polsce.

I haven't had a physical book in my hands yet and I regret it, but it will definitely come into my hands if I am in Poland.

O czym jest książka?

What is the book about?

Książka to historia rodziny Szturów.

The book is the story of the Sztur family.

Historia zaczyna się w roku 1879, kiedy...

The story begins in the year 1879, when...

Dziadek właśnie Jerzego Sztura, Leopold Sztur, z austriackich winnic, przeprowadza się do Krakowa i zaczyna tam życie ze swoją żoną, Anną Thiel.

Jerzy Sztur's grandfather, Leopold Sztur, from Austrian vineyards, moves to Krakow and starts a life there with his wife, Anna Thiel.

Taka nowa droga życia, przeprowadzka, ślub, przeprowadzka i zaczęcie życia w Galicji pod zaborem austro-węgierskim, austriackim.

A new way of life, moving, marriage, relocating, and starting life in Galicia under Austro-Hungarian, Austrian rule.

W Krakowie.

In Krakow.

I Sztur pięknie to opowiada.

And Sztur tells it beautifully.

Pięknie tak, jakby naprawdę było to gdzieś spisane, a historia jest napisana z takich szczątkowych, szczątkowych informacji.

Beautifully, as if it were really written down somewhere, and the history is written from such fragmentary, fragmentary information.

Ale fajnie to wszystko brzmi.

But everything sounds so nice.

I przez właśnie od okresu, od końca XIX wieku do czasów współczesnych autor opowiada...

And from that period, from the end of the 19th century to modern times, the author narrates...

...wspaniałą historię swojej rodziny.

...the wonderful story of your family.

Lubię słuchać. Lubię słuchać prawdziwych historii.

I like to listen. I like to listen to true stories.

Lubię słuchać historii o prawdziwych ludziach.

I like listening to stories about real people.

I wydaje mi się, że każdy z nas, każdy z nas ma jakąś historię.

And it seems to me that each of us, each of us has some story.

Każdy z nas ma jakichś przodków, o których mógłby opowiedzieć ciekawe zdarzenia, ciekawe historie.

Each of us has ancestors about whom we could tell interesting events, interesting stories.

Niekoniecznie związanych z jakimiś tam znanymi osobistościami.

Not necessarily related to any well-known personalities.

Ale jakieś ciekawostki, jakieś rodzinne...

But some interesting facts, some family ones...

...nie to zgubiłem słowo...

...I just lost the word...

...anegdoty można by w taką historię wpleść.

...anecdotes could be woven into such a story.

I będzie to świetna gawęda, świetna opowieść.

And it will be a great tale, a great story.

Także polecam książkę.

I also recommend the book.

I polecam audiobook równocześnie.

I also recommend the audiobook at the same time.

Książka kosztuje, tak jak patrzyłem, sprawdziłem tylko w Merlina.

The book costs, as I was looking, I only checked at Merlin.

Bo najczęściej, jeżeli kupuję wysyłkowe, to kupuję...

Because most often, if I buy something through mail order, I buy...

...kosztujące, tak jak patrzyłem, sprawdziłem tylko w Merlina.

...costing, as I looked, I only checked at Merlina.

Bo najczęściej, jeżeli kupuję wysyłkowe, to kupuję wysyłkowe.

Because most often, if I buy by mail, I buy by mail.

38 zł.

38 PLN.

A w audiotce...

And in the audiobook...

A właśnie, Audioteka.

Oh right, Audioteka.

Audioteka.pl jest to zbiór audiobooków po polsku.

Audioteka.pl is a collection of audiobooks in Polish.

I jest aplikacja iAudioteka dostępna na iPhone, dostępna też na iPod Touch.

And there is the iAudioteka app available for iPhone, also available on iPod Touch.

Z której właśnie korzystam.

Which I am currently using.

I właśnie niedawno zrobiła ta aplikacja uaktualnione.

And just recently, this app got updated.

a po uaktualnieniu jest możliwość zakupu właśnie od razu z platformy takiej telefonu iPoda, od razu można sobie ściągnąć książkę do słuchania audiobook.

After the update, there is a possibility to purchase an iPod directly from the platform, and you can immediately download an audiobook to listen to.

I w wersji właśnie takiej z audioteki najtańsza opcja to jest przez karnet, kupuje się karnet na kilka książek i wtedy książka Jerzego Sztura, Szturowie, Historie Rodzinne wychodzi tylko 21 zł.

In this version from Audioteka, the cheapest option is through a subscription; you buy a subscription for several books, and then Jerzy Sztur's book, Szturowie, Family Histories costs only 21 PLN.

Także znacznie taniej niż wersja papierowa, no oczywiście pozbawiamy się tych zdjęć, ale zyskujemy głos.

Also much cheaper than the paper version, of course we forfeit those images, but we gain sound.

Głos Jerzego Sztura. Gorąco polecam, warto, mimo że krótkie.

The voice of Jerzy Stuhr. I highly recommend it, it's worth it, even though it's short.

Drugą książką, którą chciałem polecić to książka też prawdziwego człowieka, Wojciecha Mana, Rockman, czyli jak nie zostałem saksofonistą.

The second book I wanted to recommend is also by a real man, Wojciech Mann, titled Rockman, or How I Didn't Become a Saxophonist.

Tę książkę mam w wersji papierowej, jeszcze jej nie dokończyłem, jestem w połowie, ale czyta się bardzo szybko, ja mam bardzo mało czasu na czytanie książek papierowych.

I have this book in paper version, I haven't finished it yet, I'm halfway through, but it reads very quickly. I have very little time to read paper books.

I czytam.

I am reading.

Bardzo przylotnie, przed obiadem, w czasie obiadu lub tam, no powiedzmy w toalecie i w bardzo krótkim czasie mam już ponad połowę, ale to jest naprawdę książka na jeden, dwa wieczory.

Very briefly, before lunch, during lunch or there, well let's say in the bathroom, and in a very short time I already have more than half, but it really is a book for one or two evenings.

Nie jest gruba, jest, ten druk jest bardzo rzadki, takie literki duże, dużo, sporo też zdjęć jest, szerokie marginesy.

It’s not thick, it’s just that the print is very sparse, the letters are quite large, there are a lot of pictures, and the margins are wide.

Także książka nie powala objętości.

The book is not impressive in terms of volume.

Nie powala objętości, ale to powala fajnymi, ciekawymi informacjami z czasów, początków polskiego radia, z początków rocka w Polsce i jak to było w latach 50., 60., 70., 80. i tak dalej, i tak dalej.

It may not be overwhelming in volume, but it blows you away with cool, interesting information from the early days of Polish radio, the beginnings of rock in Poland, and what it was like in the 50s, 60s, 70s, 80s, and so on.

Jak to było z MDM-em, jak to było z Manem i Materną, no dopiero do tego momentu dochodzę i wiele ciekawych i śmiesznych historii można u Wojciecha Mana w tych książkach.

How was it with MDM, how was it with Man and Materna? I'm just getting to that point, and there are many interesting and funny stories in Wojciech Man's books.

Przeczytać w tej książce, co ja już gadam, książkę, no dobra.

Read in this book what I'm already talking about, the book, okay.

Nie skończyłem, jeszcze może taką końcową opinię dopowiem w następnym odcinku, jeśli książkę dokończę.

I haven't finished yet, maybe I'll add a final opinion in the next episode if I complete the book.

No a teraz może główny temat, czyli celowniczy samolotu bombowego, czyli Bombardier.

Now, perhaps the main topic, which is the navigator of the bomber aircraft, the Bombardier.

W domowym zaciszu, na spacerze w parku, w zadymionym pubie, przy lampce wina, przy kawie, przy zimnym browarze, o kulturce porozmawiać można zawsze.

In the comfort of home, on a walk in the park, in a smoky pub, with a glass of wine, over coffee, with a cold beer, one can always talk about culture.

Podcast subiektywnie o kulturce.

Podcast Subjectively About Culture.

Pogadajmy o filmach i książkach.

Let's talk about movies and books.

podcast.net

podcast.net

Jak łatwo sobie wyobrazić, praca, służba, jako służba Bombardiera, lub też z angielska Bomb Eimera, celowniczego, czy jak go tam zwał, nie była ani łatwa, ani przyjemna, ani bezpieczna.

As one can easily imagine, the work, service, as a Bombardier's service, or in English, Bomb Eimer, the gunner, or however it was called, was neither easy, nor pleasant, nor safe.

Przybliżę Wam trochę, jak wyglądała taka służba na samolocie angielskim typu Avenger.

I will give you a brief overview of what such a service looked like on an English aircraft of the Avenger type.

Apollo Lancaster to był ciężki bombowiec angielski z okresu II wojny światowej, bombowiec czterosilnikowy, największy, jaki Anglicy posiadali, a na załogę tego typu bombowca składało się 7 osób i jednym z tych osób załogi był właśnie Bombardier.

Apollo Lancaster was a heavy English bomber from the World War II era, a four-engine bomber, the largest that the English had, and the crew of this type of bomber consisted of 7 people, one of whom was indeed the bombardier.

Zanim wyszły do użytku ciężkie, skomplikowane maszyny, takie jak czterosilnikowy Lancaster.

Before heavy, complicated machines such as the four-engine Lancaster came into use.

Rolę Bombardiera spełniał zazwyczaj nawigator, później trzeba było to niestety rozdzielić, służba stała się bardziej skomplikowana, aparaty bardziej nowoczesne, wymagające więcej doświadczenia, więcej wyszkolenia.

The role of the Bombardier was usually fulfilled by the navigator, but later it unfortunately needed to be separated; the service became more complicated, the devices more modern, requiring more experience and more training.

No i trzeba było taką służbę rozdzielić, więc powstała specjalna taka funkcja jak Bombardier.

And it was necessary to divide such a service, so a special function called Bombardier was created.

Jak wyglądała ta jego praca?

What did his work look like?

A więc po starcie samolotu Bombardier zajmował pozycję w oszklonym dziobie samolotu, kładł się na brzuchu, przed sobą miał celownik połączony z takim analogowym komputerem, maszynowym komputerem, analogowym komputerem umieszczonym po jego lewej ręce, a po prawej miał panel kontrolny luku bombowego, czyli spusty, jakieś tam przełączniki, zabezpieczenia itd.

So after the takeoff, the Bombardier took position in the glass nose of the aircraft, lying on his stomach, with a crosshair in front of him connected to an analog computer, a mechanical computer, an analog computer placed to his left, and on his right he had the control panel for the bomb bay, that is, triggers, some switches, safeties, etc.

Trzymał coś jakby joystick, taki, nie wiem, coś w stylu joysticka, w stylu dźwigni, drążek z przyciskiem wypuszczającym bomby.

He was holding something like a joystick, I don't know, something in the style of a joystick, like a lever, a stick with a button for releasing bombs.

Kiedy wstawał z pozycji leżącej, mógł on obsługiwać podwójny karabin maszynowy, który był umieszczony właśnie nad jego pozycją w nosie samolotu, w dziobie samolotu, w nosie samolotu, dobra.

When he got up from a lying position, he could operate the twin machine gun that was placed right above his position in the nose of the plane, in the nose of the plane, in the nose of the plane, alright.

Ten akurat karabin był z racji swego położenia raczej rzadko używany, no bo mało jaki samolot atakował bombowiec od dziobu, a jeżeli to się działo, to działo się to bardzo szybko,

This particular gun was rather rarely used due to its position, as very few aircraft attacked a bomber from the nose, and if it did happen, it happened very quickly.

ponieważ wiadomo, kursy zbliżania, myśliwiec, bombowiec, to było jakieś tysiąc na godzinę kilometrów, więc taki samolot, który atakował od czoła, przebiegał bardzo szybko i zazwyczaj,

because it's known, approach courses, fighter, bomber, it was about a thousand kilometers an hour, so such an aircraft that attacked from the front would pass very quickly and usually,

taki karabin właśnie był rzadko używany, dlatego mógł używać go bombardier.

Such a rifle was rarely used, which is why the bombardier could use it.

Bombardowanie z tego typu samolotów zazwyczaj odbywało się na wysokości pomiędzy 18 tysięcy stóp, a 28 tysięcy stóp, czyli tak po naszemu.

Bombing from this type of aircraft usually took place at an altitude between 18,000 feet and 28,000 feet, which is, in our terms.

6 do 8 kilometrów wysokości. Temperatury na tych wysokościach spadały, mogły spadać do minus 50 stopni, więc nie była to ciepła robótka.

6 to 8 kilometers high. The temperatures at those heights fell, they could drop to minus 50 degrees, so it was not a warm job.

Było zimno jak cholera wręcz, dlatego załoga była ciepło ubrana, w skóry, kożuszki i tak dalej, możecie to zobaczyć sobie na filmach.

It was as cold as hell, which is why the crew was dressed warmly, in leathers, furs, and so on; you can see this in the films.

Mało tego, że było zimno, to było jeszcze i ciemno, bo Lancastery to były bombowce nocne,

What's more, it was not only cold, but also dark, because Lancasters were night bombers.

i zazwyczaj w dzień nie latały. Co prawda w nocy zmniejszało się ryzyko ataków myśliwców niemieckich, ale bezpiecznie nie było.

And usually they didn't fly during the day. Although at night the risk of German fighter attacks decreased, it wasn't safe.

Dochodziły rzadko, bo rzadko, ale silnie uzbrojone myśliwce nocne, wyposażone nawet w późniejszym czasie już w radary niemieckie myśliwce nocne.

They arrived rarely, but when they did, they were heavily armed night fighters, which were even equipped later on with German night fighter radars.

To były przerobione zazwyczaj lekkie bombowce Ju-88.

They were usually modified light bombers Ju-88.

Nad miejscami ataku takiego bombowca, nad celem, a i po drodze, lecąc nad całą Europą można było trafić na silną obronę przeciwlotniczą.

Above the attack sites of such a bomber, above the target, and also along the way, flying over all of Europe, one could encounter strong anti-aircraft defense.

Niemieckie działka przeciwlotnicze, słynne Flaky kal. 88 potrafiły siać naprawdę nie lada spustoszenia.

German anti-aircraft guns, the famous FlaKs of 88 mm caliber, were capable of wreaking real havoc.

Były to bardzo dobre działa.

They were very good cannons.

88 mm. Masywny, masywny pocisk, który rozpreskiwał się w powietrzu na danej wysokości i tworzył chmurę lecących bardzo szybko odłamków.

88 mm. A massive, massive projectile that exploded in the air at a given height and created a cloud of very fast-flying shrapnel.

Robił straszne dziury, duże i bolesne dla załogi.

He made terrible holes, large and painful for the crew.

Tak więc dochodzimy do tego, że praca bombardiera była zimna, ciemna, wśród wybuchów pocisków przeciwlotniczych, wśród latających odłamków dochodziły też pociski myśliwców.

Thus, we come to the conclusion that the bombadier's job was cold, dark, amid the explosions of anti-aircraft shells, and amongst the flying shrapnel were also the bullets from fighter planes.

Tak więc dochodzimy do tego, że praca bombardiera była zimna, ciemna, wśród wybuchów pocisków przeciwlotniczych, wśród wybuchów przeciwlotniczych, wśród wybuchów przeciwlotniczych, wśród wybuchów przeciwlotniczych, wśród wybuchów przeciwlotniczych, wśród wybuchów przeciwlotniczych, wśród wybuchów przeciwlotniczych, wśród wybuchów przeciwlotniczych, wśród wybuchów przeciwlotniczych, wśród wybuchów przeciwlotniczych, wśród wybuchów przeciwlotniczych, wśród wybuchów przeciwlotniczych, wśród wybuchów przeciwlotniczych, wśród wybuchów przeciwlotniczych, wśród wybuchów przeciwlotniczych, wśród wybuchów przeciwlotniczych, wś

Thus, we come to the conclusion that the bomber's job was cold, dark, amidst the explosions of anti-aircraft shells, amidst the explosions of anti-aircraft shells, amidst the explosions of anti-aircraft shells, amidst the explosions of anti-aircraft shells, amidst the explosions of anti-aircraft shells, amidst the explosions of anti-aircraft shells, amidst the explosions of anti-aircraft shells, amidst the explosions of anti-aircraft shells, amidst the explosions of anti-aircraft shells, amidst the explosions of anti-aircraft shells, amidst the explosions of anti-aircraft shells, amidst the explosions of anti-aircraft shells, amidst the explosions of anti-aircraft shells, amidst the explosions of anti-aircraft shells, amidst the explosions of anti-aircraft shells, amidst the explosions of anti-aircraft shells.

Steady, 240, steady, all now, steady, all now, all now, 240, all now, 235, that's fine, 235, all gone.

Steady, 240, steady, all now, steady, all now, all now, 240, all now, 235, that's fine, 235, all gone.

Bombardier podczas tak ciężkich warunków musiał dokonywać szeregu obliczeń, bo to nie jest tak naprowadzić, nacisnąć, poszły.

The bombardier had to perform a series of calculations during such difficult conditions, because it's not just about aiming, pressing, and letting it go.

Musiał mieć matematykę w małym paluszku.

He must have had math at his fingertips.

Musiał też brać wiele rzeczy pod uwagę.

He also had to take many things into account.

Rzeczy, o których zwykły człowiek, laik, nawet by nie pomyślał.

Things that an ordinary person, a layman, wouldn't even think of.

Na przykład wiatr, siła wiatru.

For example, the wind, the force of the wind.

Jeśli się spuszcza bombę z wysokości 9 kilometrów, to jakiś czas ona leci w dół.

If a bomb is dropped from a height of 9 kilometers, it falls down for some time.

Ma swoje wymiary, mimo że jest opływowa, to jednak wiejący wiatr naciera na taką.

It has its dimensions; although it is streamlined, the blowing wind still presses against it.

Bombę w jakiś sposób i w znaczny sposób zmienia tor lotu takiej bomby.

The bomb somehow significantly alters the trajectory of such a bomb.

I tu właśnie było pole popisu dla takiego bombardiera.

And this was exactly the playground for such a bomber.

On musiał wziąć to pod uwagę, wrzucić do tego analogowego komputera właściwe informacje, w jakiś sposób to tam zaznaczyć,

He had to take that into account, input the correct information into that analog computer, and somehow mark it there.

aby ten analogowy komputer podał mu trajektornie, przybliżoną trajektornie właśnie lotu.

so that this analog computer would provide him with a trajectory, an approximate trajectory of the flight.

Aby on wziął informacje o tym, co się dzieje z tą bombą.

So that he can take information about what is happening with that bomb.

Bombardier także musiał wziąć pod uwagę rodzaj bomb, jakie miał na pokładzie i akurat jakie zrzucał.

The bomber also had to consider the type of bombs he had on board and which ones he was dropping at that moment.

Bomby miały różne ciężary, różne kształty i różnie zachowywały się w powietrzu, przez co miały właśnie różną trajektornie lotu.

The bombs had different weights, different shapes, and behaved differently in the air, which is why they had different flight trajectories.

To też trzeba było wprowadzić do tego, nazwijmy to, komputera.

This also had to be introduced to this, let's call it, computer.

Właśnie musiał przewidzieć, jak zachowa się taka bomba aerodynamicznie.

He must have just anticipated how such a bomb would behave aerodynamically.

On był weszkolony w tym celu, ale mimo wszystko w takich właśnie warunkach ciężkich.

He was trained for this purpose, but still in such difficult conditions.

Musiał to wszystko sobie przypomnieć, musiał wprowadzić, musiał wiedzieć.

He had to remember all of that, he had to introduce it, he had to know.

Co jeszcze?

What else?

Na przykład jeszcze trzeba było wziąć pod uwagę wysokość celu nad poziomem morza.

For example, one still needed to take into account the height of the target above sea level.

Te wszystkie dane Bombardier wprowadzał znowu w ten analogowy komputer.

All this data was being reintroduced by Bombardier into that analog computer.

Musiał właśnie wiedzieć, jaka jest jego wysokość, taka względna czy bezwzględna, nie wiem teraz jak to się nazywa dokładnie.

He must have just needed to know what his height was, whether it was relative or absolute, I don't know exactly what it's called now.

Jaka jest wysokość właściwa jego nad celem.

What is the proper altitude above the target?

Bo miał tam wprowadzony, do wysokościomierza jest wprowadzona wysokość taka, jaką wprowadzi się w momencie startu.

Because the height is entered into the altimeter, it is set to the height that is entered at the moment of takeoff.

Ewentualnie odejmuje się, trasuje się jakby wysokościomierz i wtedy on pokazuje taką wysokość, która nie jest wysokością do ziemi, tylko wysokością do poziomu morza.

Alternatively, one subtracts, as if tracing an altimeter, and then it shows a height that is not the height to the ground, but the height relative to sea level.

Później trzeba odjąć tą wysokość z poziomu morza, tam wysokość właściwą.

Later, you need to subtract this height from sea level, the proper height there.

Aj dobra, męczę i męczę, to już nudne się robi, dobra.

Oh, fine, I'm bothering and bothering, it's getting boring now, fine.

Wiadomo o co chodzi, trzeba odjąć, dodać i tak dalej.

It's clear what's going on, you need to subtract, add, and so on.

No i to wszystko wprowadzić w tę maszynę do pisania, którą miał po lewej.

And then enter all of this into the typewriter he had on the left.

Zgubiłem się trochę.

I'm a bit lost.

No i zgubiłem się drugi raz teraz właśnie, bo czytałem po angielsku o tym komputerze, w jaki sposób on pokazywał to.

Well, I got lost a second time just now because I was reading in English about how that computer displayed it.

I tak...

And so...

Trochę było technicznych właśnie informacji.

There were some technical pieces of information.

Ja właściwie nie mam już tej gazety, gdzieś ją zagubiłem.

I actually no longer have that newspaper, I lost it somewhere.

I zostały mi tylko notatki, jak sobie robiłem do tego podcastu kilka miesięcy temu.

And I only have the notes left that I made for this podcast a few months ago.

No i zapomniałem w sumie jak to było.

Well, I forgot how it was, after all.

Mniej więcej wyglądało to tak, że ten komputer wyznaczał przez podświetlenie taki...

It looked somewhat like this: the computer would indicate by highlighting a...

Podświetlał taki celownik w formie odwróconego miecza.

It highlighted a target in the form of an inverted sword.

I jak ten krzyżyk, czyli głownia i ta zastawa, czy tam jak to się nazywa w tym mieczu, znajdowało się na celu, to wtedy było trzeba zrzucić bomby.

And when that cross, meaning the blade and that guard, or whatever it's called in that sword, was aimed at the target, then it was necessary to drop the bombs.

No, tak mniej więcej to wyglądało.

No, that's more or less how it looked.

On trzymał oczy w tych tam okularkach.

He kept his eyes in those glasses over there.

Widział ten podświetlony, jakby natrasowany przez światło celownik.

He saw the illuminated crosshair, as if outlined by light.

I wtedy mógł sobie zwolnić przycisk, który puszczał bombę.

And then he could release the button that dropped the bomb.

Nie wiem, czy to powiedziałem jasno, bo już się tam sam trochę zakręciłem.

I don't know if I said that clearly, because I got a bit twisted up in it myself.

No dobra, już trzeba będzie skracać ten odcinek, bo robi się coraz dłuższy i dłuższy.

Alright, it’s time to shorten this episode because it’s getting longer and longer.

Co jeszcze?

What else?

O takim bombardierze takiego istotnego można powiedzieć.

You can say such an important thing about such a bombardier.

Bombardier Lancastera miał okazję do używania...

The Lancaster bomber had the opportunity to use...

największych bomb używanych podczas II wojny światowej.

the largest bombs used during World War II.

O, to jest ciekawa informacja.

Oh, that's interesting information.

Takimi bombami były bomby typu Tallboy o masie ponad 5 ton.

Such bombs were Tallboy bombs weighing over 5 tons.

5,5 tony prawie.

Almost 5.5 tons.

Bomby te służyły do niszczenia istotnych celów punktowych.

These bombs were used to destroy significant point targets.

Takim istotnym celem punktowym był np. niemiecki superpancernik Tirpitz, który właśnie takimi bombami został trafiony i zatopiony.

An important target, for example, was the German super battleship Tirpitz, which was hit and sunk by such bombs.

Tirpitz ukrywał się w norweskich fiordach, został wykryty.

Tirpitz was hiding in the Norwegian fjords and was detected.

No i nadleciało właśnie kilka Lancasterów z takimi specjalnymi przesyłkami dla tego pancernika.

And just now several Lancasters flew in with special deliveries for that battleship.

I w bardzo krótkim czasie Tirpitz odwrócił się do góry z tępką i zatonął.

And in a very short time, Tirpitz turned upside down with its blunt side and sank.

W 1945 roku powstała specjalna wersja Lancastera ze specjalnie wyciętą podłogą,

In 1945, a special version of the Lancaster was created with a specially cut floor.

potrafiąca przenieść największą bombę czasu II wojny światowej.

capable of transporting the largest time bomb of World War II.

Bombę o masie prawie 10 ton.

A bomb weighing almost 10 tons.

9979 kg dokładnie.

9979 kg exactly.

Są co prawda różne wersje, ale przyjmijmy to prawie 10 ton.

There are indeed different versions, but let's assume it's almost 10 tons.

Nazywała się ona Grand Slam.

Her name was Grand Slam.

I samolot wyglądał z tą bombą tak jakby przynosił ogromną, pękatą, wielką, brzydką torpedę.

The plane looked with that bomb as if it was carrying a huge, bulging, big, ugly torpedo.

A to była bomba.

That was a blast.

W czasie wojny zrzucono takich bomb 41.

During the war, 41 such bombs were dropped.

I były to głównie akcje niszczenia jakichś silnych bunkrów, wiaduktów itd.

And these were mainly actions to destroy some strong bunkers, viaducts, etc.

Oraz te bomby zostały zrzucone na kwaterę Hitlera w Berthelsgarden.

And these bombs were dropped on Hitler's headquarters in Berchtesgaden.

Jak już jestem przy bombach, to muszę jeszcze wspomnieć o najsłynniejszej akcji Lancasterów.

Since I am already on the subject of bombs, I must also mention the most famous action of the Lancasters.

To chyba najsłynniejsza taka akcja, filmowana chyba wielokrotnie.

This is probably the most famous such action, filmed probably multiple times.

Przeważnie w takich starszych filmach.

Usually in such older films.

Była to akcja z użyciem bomb skaczących.

It was an operation using bouncing bombs.

Były to bomby w postaci jakby beczek, które były wprawione w ruch obrotowy.

They were bombs in the form of barrels that were set in rotational motion.

I wyrzucane z komory bombowej.

And thrown out of the bomb bay.

Odbijały się później po wodzie jak kaczka rzucona, czyli jak kamień rzucony po wodzie.

They bounced later on the water like a thrown duck, or like a stone thrown across the water.

Taka kaczuszka.

Such a little duck.

I służyły one do niszczenia tam.

And they were used to destroy dams.

I właśnie jeden z dywizjonów, dywizjon 617,

And it was just one of the squadrons, squadron 617,

wsławił się taką słynną akcją zniszczenia największych zapór na Renie.

He became famous for his notorious action of destroying the largest dams on the Rhine.

Potem ten dywizjon nazywali i tych pilotów Dumb Busters.

Then they called this squadron and its pilots the Dumb Busters.

I zniszczono trzy ważne zapory wodne w czasie tej akcji przy stracie ośmiu maszyn.

Three important dams were destroyed during this operation at the cost of eight machines.

No a przez to, że zniszczono trzy zapory wodne,

Well, due to the destruction of three dams,

to pod wodą znalazło się ponad 120 zakładów i fabryk kopalń niemieckich.

Over 120 German mine facilities and factories were found underwater.

Także akcja była udana.

The action was successful as well.

Stosunkowo niewielkim nakładem sił zrobiono to, co zrobiono.

With relatively little effort, what has been done was accomplished.

Bardzo cwanie, bardzo ciekawie, nietuzinkowe rozwiązanie.

Very cunning, very interesting, an unconventional solution.

I 120 zakładów, kopalń, fabryk.

I 120 establishments, mines, factories.

Znalazło się pod wodą.

It was found underwater.

Oprócz tego uszkodziła woda 46 mostów, no i tam wiadomo jeszcze drogi i tak dalej.

In addition, water damaged 46 bridges, and of course there are roads and so on.

Także akcja była bardzo udana.

The event was also very successful.

Znalazł się pod wodą.

He found himself underwater.

Oprócz tego uszkodziła woda 46 mostów, no i tam wiadomo jeszcze drogi i tak dalej.

In addition, the water damaged 46 bridges, and of course roads and so on.

Dobrze. Powrócimy jeszcze do bombardiera i jego zadań.

Alright. We will return to the bomber and its tasks.

W czasie lotu, gdy do celu było jeszcze daleko, jego oczy bardzo przydawały się nawigatorowi.

During the flight, when there was still a long way to the destination, his eyes were very helpful to the navigator.

To znaczy, wyszukiwał on punkty orientacyjne w terenie, w ciemnościach, gdzieś tam na ziemi

That means he was looking for landmarks in the terrain, in the dark, somewhere on the ground.

i był pomocnikiem, asystentem nawigatora.

I was an assistant, a navigator's aide.

Pomagał mu w trudnym nawigowaniu właśnie w nocy.

He helped him navigate difficultly at night.

Obsługiwał on również zrzucanie pasków folii aluminiowej.

He also handled the dropping of aluminum foil strips.

Po co zrzucano paski folii aluminiowej?

Why were the strips of aluminum foil thrown down?

Wielkiej ilości wyrzucanych pasków takich folii aluminiowych skutecznie oślepiało niemieckie radary.

A large amount of discarded strips of such aluminum foil effectively blinded German radars.

Niemieckie radary głupiały, bo taka wolno spadająca do ziemi folia aluminiowa,

German radars were going crazy because of such slowly falling aluminum foil.

kłęb, który rozprzestrzeniał się po wyrzuceniu, odbijał właśnie sygnał radarowy.

The cloud that spread after being thrown out was just reflecting the radar signal.

Radar to łapał i po prostu całkowicie...

The radar was catching and just completely...

zaburzał obraz tego, co się naprawdę dzieje.

distorted the picture of what is really happening.

Także to była taka dosyć ciekawa też forma walki.

It was also quite an interesting form of fighting.

Ciekawy trik stosowany również przez Niemców.

An interesting trick also used by the Germans.

Gdy bomby zostały zrzucone, praca bombardiera jeszcze się nie kończyła.

When the bombs were dropped, the bomber's job was not over yet.

Obserwował on lot bomby do celu i w momencie eksplozji naciskał spust aparatu fotograficznego.

He observed the bomb's flight to the target and pressed the shutter button of the camera at the moment of the explosion.

Zamieniał się w fotografa bombardier, aby uwiecznić, gdzie te bomby uderzyły

He transformed into a photographer bombardier to capture where those bombs hit.

i aby potwierdzić sukces lub porażkę danej akcji.

and to confirm the success or failure of a given action.

Zaburzał! Zrobiłem to!

I did it! I messed it up!

Zaburzał!

It disturbed!

Sprawdzał on też...

He also checked...

Komorę bombową.

Bomb chamber.

Ten bombardier.

This bomber.

W czasie, gdyby jakaś bomba została przyblokowana, coś się działo nie tak, gdzieś tam się zaklinowała i nie została wyrzucona,

During the time when some bomb was stuck, something went wrong, it got jammed somewhere and was not ejected.

trzeba było taką bombę zabezpieczyć, aby można było bezpiecznie z nią wrócić na ziemię.

It was necessary to secure such a bomb so that it could be safely brought back to Earth.

No tak to mniej więcej wyglądało w tym wojennym czasie.

Well, that's more or less how it looked during that wartime.

Już nie wiem, co tutaj wymyśleć.

I no longer know what to come up with here.

Myślę, że dosyć dużo powiedziałem, dosyć Wam przybliżyłem.

I think I've said quite a lot, I've brought you quite close.

Prace takiego bombardiera.

The works of such a bomber.

Nie wiem, czy ciekawie.

I don't know if it's interesting.

Robię to po raz trzeci, już nagrywam po raz trzeci i mimo, że trochę czasu minęło od tego, gdy nagrywałem to po raz pierwszy, to już jestem trochę znużony tematem i nie mam tej takiej pasji w opowiadaniu.

I'm doing this for the third time, I'm recording for the third time and even though some time has passed since I recorded it for the first time, I'm already a bit bored with the topic and I don't have that passion for storytelling anymore.

No, ale jako taką myślę, że przybliżyłem.

No, but I think I've gotten closer to it.

Jeszcze chciałem taką podać informację, że jeśli ktoś by chciałby doświadczyć na własnej skórze, jak wyglądało życie.

I also wanted to provide such information that if anyone would like to experience firsthand what life was like.

I praca takiego bombardiera.

And the work of such a bomber.

To jest taka możliwość.

This is such a possibility.

Jest taka możliwość.

There is such a possibility.

Teraz dokładnie nie mam adresu.

I don't have the address right now.

Ale w Lincolnshire jest gotowy, zdatny do lotu Lancaster.

But in Lincolnshire, there is a ready, airworthy Lancaster.

I za pewną opłatą można odbić tak zwany taxing.

And for a certain fee, you can redeem what's called taxing.

Na czym to polega?

What is it all about?

Polega to na tym, że wsiada się do samolotu.

It involves getting on the plane.

Spotyka się tam człowiek z załogą.

A man meets with the crew there.

Załoga odpowiada na wszystkie pytania.

The crew answers all questions.

Można wszystkiego dotknąć, na każdym miejscu się usiąść.

You can touch everything, sit anywhere.

Następnie zostają odpalone silniki w danym bombowcu.

Then the engines of the specific bomber are fired up.

I wyruszamy na tak zwaną przejażdżkę po polu startowym.

And we are setting off on what is called a ride around the runway.

Można wtedy wyczuć się w te wszystkie wibracje.

One can then sense all these vibrations.

Posłuchać jak brzmią te cztery wspaniałe silniki.

Listen to how those four magnificent engines sound.

I poczuć ten dreszczyk emocji.

And feel that thrill of excitement.

I wczuć się w to, jak to by było, gdybym był w załodze bombowca w czasie II wojny światowej.

And to immerse myself in what it would be like if I were part of a bomber crew during World War II.

Myślę, że ciekawe doświadczenie.

I think it's an interesting experience.

Nie wiem, czy warte tych pieniędzy, bo ja chyba bym nie dał.

I don't know if it's worth the money, because I probably wouldn't pay that much.

Teraz już dokładnie nie pamiętam, ale to jest chyba cena około 200 funtów.

I don't remember exactly now, but I think it's around 200 pounds.

Za taką półgodzinną przejażdżkę.

For such a half-hour ride.

Do tego dochodzi jeszcze jakieś dotykowe atrakcje.

On top of that, there are some touch attractions as well.

Typu obiad wspólny z pilotami.

Type of common lunch with the pilots.

Typu jeszcze jakieś rozmowy, zwiedzanie samolotów itd.

Like some more conversations, visiting the planes, etc.

No i fakt, można sobie tam posiedzieć w różnych miejscach.

Well, indeed, you can sit there in different places.

Nie zawsze jest to dostępne.

It is not always available.

Na niektórych airshow można wejść do różnych samolotów.

At some airshows, you can enter various airplanes.

Za dodatkową opłatą znacznie mniejszą.

For an additional fee, significantly smaller.

To jest rząd 5-10 funtów.

This is a row of 5-10 pounds.

Wiem, że często jest otwarta latająca forteca.

I know that there is often an open flying fortress.

Na pokazach Duxford można sobie za jakąś drobną opłatą wejść i posiedzieć w środku.

At the Duxford shows, you can enter and sit inside for a small fee.

Z tym, że tam wtedy już się nie odpala silników.

With the fact that there are no engines started there anymore.

To jest właśnie ten minus.

That's exactly the downside.

Tu jednak czuje się te wibracje.

Here, however, I feel those vibrations.

Jedzie się dosyć szybko po tym polu startowym.

You go quite fast on this runway.

Można te buczenie posłuchać.

You can listen to that buzzing.

Tą pracę silnika.

The work of the engine.

I naprawdę odlecieć w myślach w lata 40.

And really fly away in thoughts to the 1940s.

Dobrze, myślę, że na tym zakończę już dzisiejszy odcinek.

Okay, I think I will end today's episode here.

Mam nadzieję, że się podobał.

I hope you liked it.

Mam nadzieję, że za bardzo się nie zawieszałem.

I hope I didn't get too carried away.

No to zobaczę dopiero w montażu.

Well, I will only see it in the editing.

No i do usłyszenia.

Well, then, until we hear from each other.

Pozdrawiam wszystkich słuchaczy, podcasterów, podcasterki, słuchacze.

Greetings to all listeners, podcasters, and listeners.

Słuchaczki, słuchacze i słuchaczku.

Listeners, listeners, and listener.

Słuchaczki.

Listeners.

Słuchacze i słuchaczki.

Listeners.

No tak.

Well, yes.

Dobrze, cześć.

Okay, hi.