#109 – Artystyczne kręgi, miłosne trójkąty. Virginia Woolf i grupa Bloomsbury.

Cześć moi drodzy, witajcie w nowym odcinku podcastu Czytu Czytu, podcastu o książkach, literaturze i o wszystkim co związane z czytaniem.

Hello my dear ones, welcome to a new episode of the podcast Czytu Czytu, a podcast about books, literature, and everything related to reading.

Ja się nazywam Kasia Czarka-Kominiarczuk, a po drugiej stronie mikrofonu i po drugiej stronie Wisły siedzi Magda Adamus.

My name is Kasia Czarka-Kominiarczuk, and on the other side of the microphone and the other side of the Vistula sits Magda Adamus.

Nie było nas trochę, ponieważ urządziłyśmy sobie wakacyjną przerwę.

We were away for a while because we took a vacation break.

I to taką studencką, przecież myśmy ostatni odcinek wypuściły chyba w czerwcu, więc ta przerwa była dosyć długa.

It was a bit of a student-like thing, after all, we released the last episode back in June, so that break was quite long.

Dopytywali się o nasz powrót, myśmy obiecywały i tak myślę, że wpasowujemy się w ten taki akceptowalny okres czasu, na ile można organizować sobie wakacyjną przerwę na podcast.

They inquired about our return, we promised, and I think we fit into this acceptable period of time for how long one can organize a holiday break for the podcast.

Tak, to jest ciekawe, ponieważ to nie było tak, że myśmy nie czytały wakacji.

Yes, this is interesting because it wasn't like we didn't read during the holidays.

Ja na przykład literacko miałam te wakacje bardzo, bardzo udane. Dużo przeczytałam, dużo o książkach myślałam, dużo się denerwowałam.

For example, I had a very, very successful literary summer. I read a lot, thought a lot about books, and got very nervous.

Na przykład na nagrody literackie.

For example, for literary awards.

No, ale to trochę tak bywa, że jak jest cieplutko, to trudniej założyć te słuchawki, trudniej wyciągnąć ten mikrofon.

No, but it sometimes happens that when it's warm, it's harder to put on the headphones, harder to pull out the microphone.

No, a poza tym trudniej się zgrać.

No, and besides, it's harder to coordinate.

No, ale już zimne wiatry powiały, obie jesteśmy w jednym mieście i możemy sobie spokojnie nagrywać.

No, but the cold winds have already blown, we are both in the same city and we can calmly record.

A ten pierwszy odcinek po naszym powrocie to odcinek, który jest odcinekiem sponsorowanym.

The first episode after our return is an episode that is sponsored.

Sponsorowanym przez NAK Literanowa.

Sponsored by NAK Literanowa.

Bo wydawnictwo przesłało nam książkę i poprosiło, żebyśmy ją przeczytały i o niej porozmawiały.

Because the publisher sent us the book and asked us to read it and discuss it.

I obie się na to zgodziłyśmy, ponieważ...

And we both agreed to it because...

Jest to książka, o której ja przynajmniej słyszałam wcześniej.

This is a book that at least I have heard of before.

Nie wiem, czy ty słyszałaś w ogóle cokolwiek o tej książce wcześniej?

I don't know if you have heard anything about this book before?

O, to ciekawe, bo ja o tej książce nie słyszałam i ja powiem wam, że ja w ogóle jestem troszeczkę zdziwiona i zaintrygowana tym,

Oh, that's interesting because I haven't heard about this book, and I must say that I am a bit surprised and intrigued by it.

że ona została w Polsce wydana i że od jej premiery w Wielkiej Brytanii minęło już 9 lat, ponieważ to jest książka z 2015 roku.

that it was released in Poland and that it has been 9 years since its premiere in the UK, as it is a book from 2015.

Książka, o której będziemy dzisiaj rozmawiać to Artystyczne Kręgi, Miłosne Trójkąty, Virginia Woolf i Grupa Bloomsbury,

The book we will be discussing today is Artistic Circles, Love Triangles, Virginia Woolf, and the Bloomsbury Group.

która została właśnie wydana przez NAK Literanowa.

which has just been released by NAK Literanowa.

Napisała tę książkę.

She wrote this book.

Amy License, trzeba przyznać, już patrząc na sam tytuł, że jest to pozycja, która bardzo dobrze wpisuje się w tematykę naszego podcastu,

Amy License, it must be admitted, just looking at the title itself, that this is a book that fits very well with the theme of our podcast.

ponieważ dotyczy ona nie tylko literatury, ale i sztuki i generalnie biografii słynnych brytyjskich postaci,

because it concerns not only literature, but also art and generally the biographies of famous British figures,

które na zawsze odcisnęły swoje piętno na brytyjskiej literaturze i sztuce i innych dziedzinach również.

which have forever left their mark on British literature and art and other fields as well.

Tylko właśnie skąd ten pomysł na to, żeby ta książka pojawiła się w Polsce teraz, po tylu latach?

But where did the idea come from to have this book published in Poland now, after so many years?

No i nie ukrywajmy, jest to pozycja, która dotyczy takiego dosyć hermetycznego kręgu, hermetycznego towarzystwa,

Well, let's not hide it, this is a position that pertains to quite a hermetic circle, a hermetic society.

tematyki, która niekoniecznie mogłaby zainteresować kogoś tak po prostu, jeżeli wchodzi do księgarni i widzi ten tytuł

themes that might not necessarily interest someone just like that, if they enter a bookstore and see that title

i miałby zdecydować, czy od razu brać tę książkę i zabierać się za czytanie.

and he would have to decide whether to take the book immediately and start reading it.

Chociaż tutaj trzeba przyznać, że tytuł jest na swój sposób intrygujący i bardzo dobrze oddaje wydźwięk oryginału.

Although it must be acknowledged that the title is intriguing in its own way and very well reflects the essence of the original.

Ponieważ tutaj Kasia mi przed chwilą przytaczała, jak to było po angielsku.

Because here Kasia just mentioned to me how it was in English.

Living in squares, loving in triangles, prawda?

Living in squares, loving in triangles, right?

Tak.

Yes.

I świetnie to tutaj tłumaczenie tego tytułu poszło, bo od razu wiemy, o co będzie tutaj chodzić.

And the translation of this title went great here, because we immediately know what it will be about.

A mianowicie nie tylko o opisywanie tej artystycznej działalności członków grupy Bloomsbury,

Namely, not only about describing the artistic activities of the members of the Bloomsbury group,

ale również ich wszystkie relacje rodzinne, romantyczne, które pomiędzy członkami tej grupy zachodziły.

but also all their family and romantic relationships that occurred among the members of this group.

Bo trzeba wiedzieć, że był to taki artystyczny kolektyw.

Because it should be known that it was an artistic collective.

Znany z tego, że nie podporządkowywał się społecznym normom swoich czasów

Known for not conforming to the social norms of his time.

i właśnie łączył się w różne figury geometryczne, w trójkąty, czworokąty.

and he was just connecting into various geometric shapes, into triangles, quadrilaterals.

Należały do niego osoby reprezentujące różne literki w skrócie LGBT, więc było wtedy bardzo ciekawie.

There were people representing different letters in the LGBT acronym, so it was very interesting at that time.

I jeszcze dodajmy tylko, że książkę przełożyła na polski Aleksandra Kamińska.

And let's add that the book was translated into Polish by Aleksandra Kamińska.

Nie wiem, czy tytuł jest jej zasługą, w każdym razie tutaj brawa za ten pomysł.

I don't know if the title is her merit, but in any case, applause for this idea.

Tak, tak, bo chyba nie powiedziałaś, po polsku te squares angielskie zamieniły się w artystyczne kręgi,

Yes, yes, because I think you didn't say that these English squares turned into artistic circles in Polish.

więc zachowano w tytule wszystkie kształty, które przyjmowała ta grupa.

So all the shapes that this group took were preserved in the title.

Ty mówisz, zastanawiasz się, dlaczego ta książka wyszła teraz, a mnie to nie dziwi jakoś bardzo,

You say, you wonder why this book came out now, and I'm not very surprised by that.

bo mam takie wrażenie, że mamy obecnie dosyć duże zainteresowanie literaturą okresu modernizmu.

Because I have the impression that we currently have a quite large interest in the literature of the modernist period.

Mamy dosyć duże zainteresowanie w ogóle tymi autorami momentów przełomów,

We have quite a bit of interest in these authors of turning points in general,

bo byli to twórcy momentów przełomów, czyli nabiór przełomu pierwszej wojny,

because they were the creators of breakthrough moments, namely the outbreak of the First War,

potem tego okresu dwudziestolecia międzywojennego.

then this period of the interwar twenty years.

I mam takie poczucie, że ponieważ my żyjemy...

And I have this feeling that because we live...

żyjemy teraz w latach dwudziestych i dosyć mocno czujemy, że to są lata dwudzieste,

We are now living in the twenties and we can quite strongly feel that these are the twenties.

to znaczy, że już przełamał się ten nowy wiek, ale coś się szykuje, jakieś zmiany

It means that the new age has already broken through, but something is brewing, some changes.

i to w polityce międzynarodowej, i to w najróżniejszych trendach, które nas otaczają, prawda.

And this is true in international politics, as well as in the various trends that surround us.

O dziwo, raz na sto lat zmagamy się i z poczuciem, że zmienia się społeczeństwo,

Surprisingly, once every hundred years we struggle with the feeling that society is changing,

ale też z poczuciem, że te napięcia powodują na przykład w polityce, no nie wiem,

but also with the feeling that these tensions cause, for example, in politics, well, I don't know,

wzrost nacjonalizmów, ale z drugiej strony obyczajowo szukamy coraz to nowych przestrzeni,

the rise of nationalisms, but on the other hand, we are increasingly looking for new spaces in terms of customs.

że mam wrażenie, że szukając jakiegoś zrozumienia samorządowego,

that I have the impression that in searching for some understanding of local government,

samych siebie, no myślimy sobie, kto ostatnio przeżywał lata dwudzieste,

ourselves, well we think to ourselves, who has recently experienced their twenties,

kto ostatnio był w tej sytuacji, no i się okazuje, że sięgnięcie do tych twórców

Who was in this situation recently, and it turns out that reaching out to those creators...

sprzed stu lat bardzo dużo nam mówi, a jednocześnie mam takie poczucie,

A hundred years ago tells us a lot, and at the same time, I have such a feeling,

że te dyskusje, które dzisiaj mamy, dyskusje dotyczące, no właśnie,

that the discussions we are having today, discussions concerning, well, indeed,

tego jak wygląda życie jednostki w społeczeństwie, zwłaszcza jednostki,

how the life of an individual in society looks, especially of an individual,

która nie chce się dostosować do tych najbardziej utrwalonych norm,

which does not want to adapt to the most entrenched norms,

sprawia, że zaczynamy patrzeć na historię trochę inaczej, zaczynamy szukać tych jednostek,

makes us start looking at history a little differently, we begin to search for those individuals,

zaczynamy sobie o nich opowiadać.

We start telling each other about them.

Żeby przekonać się, że te dylematy to nie jest żadna nowość, tak?

To see that these dilemmas are nothing new, right?

Ja się bardzo śmieję, że po przeczytaniu tej książki nie sposób powiedzieć,

I laugh a lot that after reading this book it's impossible to say,

kiedyś tego nie było, tego słynnego zdania, które przytaczamy,

once there was none of this, this famous sentence that we quote,

ilekroć ktoś na przykład, nie wiem, deklaruje, że ma inną orientację seksualną,

whenever someone, for example, I don’t know, declares that they have a different sexual orientation,

albo tożsamość, albo kiedy mówi o swoich traumatycznych doświadczeniach,

either identity, or when talking about his traumatic experiences,

albo kiedy mówi o swojej wrażliwości w spojrzeniu na świat.

or when he talks about his sensitivity in looking at the world.

Zdanie tej książki pokazuje, że absolutnie takie jednostki zawsze były,

The statement of this book shows that absolutely such individuals have always existed.

zawsze istniały w społeczeństwie, że te doświadczenia,

There have always existed in society that these experiences,

które ukształtowały tych twórców, no bo mamy tutaj do czynienia zarówno z artystami plastykami,

who shaped these creators, because we are dealing here with both visual artists,

jak i z krytykami dyreckimi, jak i no oczywiście z pisarzami i poetami,

both with direct critics and, of course, with writers and poets,

te doświadczenia tak naprawdę są nam bardzo bliskie pod wieloma względami

These experiences are actually very close to us in many ways.

i ta świadomość pewnej odmienności i konieczności podważania norm społecznych,

and this awareness of a certain otherness and the necessity of questioning social norms,

które akurat w przypadku grupy Blumsbury były jednak wiktoriańskimi normami społecznymi,

which in the case of the Bloomsbury group were nonetheless Victorian social norms,

czyli takimi bardzo surowymi, tworzy jednostki, które dają nam niesamowitą,

so very raw, it creates units that give us an incredible,

taką twórczość, ale że te dylematy się powtarzają.

such creativity, but that these dilemmas keep repeating.

I ja na przykład czytając tą książkę miałam bardzo mocne poczucie,

And I, for example, while reading this book, had a very strong feeling,

że ona jest takim świetnym dowodem, a jest to książka doskonale udokumentowana,

that she is such a great proof, and it is a well-documented book,

że pewne refleksje, zjawiska, postawy wracają, że tak naprawdę wszystko już było w jakiejś formie.

That certain reflections, phenomena, and attitudes come back, that in fact everything has been in some form before.

Więc pod tym względem mnie nie dziwi, że tą książkę wydano w Polsce,

So in that regard, it doesn't surprise me that this book was published in Poland.

a poza tym to jest dosyć ciekawe, bo mamy jakiś taki rok zainteresowania Virginią Woolf,

Besides, it's quite interesting because we have some kind of Virginia Woolf interest year.

bo ja czytając tą książkę miałam takie wrażenie, że ona świetnie koresponduje,

Because while reading this book, I had the impression that it resonates wonderfully,

z taką drugą książką, którą niedawno czytałam, po safonie, fenomenalnym takim esejem,

with such a second book that I recently read, after Saphon, a phenomenal essay like that,

absolutnie na drugim biegunie, jeśli chodzi o szczegółowość,

absolutely at the other extreme when it comes to detail,

bo to jest taki esej spekulatywny, gdzie tam prawda miesza się z fikcją,

because it is such a speculative essay where truth mixes with fiction,

który z kolei opowiada o, no właśnie, nieheteroautorkach właśnie przełomu XIX i XX wieku,

which in turn tells about, well, non-hetero female authors of the turn of the 19th and 20th centuries,

gdzie też pojawia się Virginia Woolf i też się pojawia jako jedna z istotnych postaci tego świata.

where Virginia Woolf also appears and emerges as one of the significant figures in this world.

No właśnie, a propos Virginii Woolf, myślę, że tutaj dla naszych słuchaczy,

Exactly, speaking of Virginia Woolf, I think that here for our listeners,

którzy nie siedzą w temacie, a chcieliby zacząć siedzieć,

who are not into it but would like to start getting into it,

warto tutaj nakreślić mniej więcej, o którym kręgu mówimy i kto do tego kręgu należał,

It is worth outlining approximately which circle we are talking about and who belonged to that circle.

ponieważ nazwisko Virginii Woolf oczywiście będzie tym pierwszym, które przychodzi nam na myśl,

because the name Virginia Woolf will obviously be the first that comes to mind,

kiedy myślimy o grupie Bloomsbury, zwłaszcza dla polskiego odbiorcy,

when we think of the Bloomsbury group, especially for the Polish audience,

ale kto do tej grupy należał, bo to tutaj jest najważniejsze,

but who belonged to this group, because that is the most important here,

że grupa Bloomsbury to była taka grupa wywodząca się z różnych absolwentów Uniwersytetu bodajże Cambridge,

that the Bloomsbury group was a group composed of various graduates from the University of Cambridge, I believe.

która skupiała się właśnie wokół rodziny Virginii Woolf, wtedy jeszcze Virginii Stephen

which focused precisely on the family of Virginia Woolf, then still Virginia Stephen

i wokół jej siostry Vanessa Stephen.

...and around her sister Vanessa Stephen.

Autorka w ogóle zaczyna tam swoją relację od opisywania historii tej rodziny,

The author begins her account there by describing the history of this family,

zwłaszcza historii poznania jej rodziców i małżeństwa rodziców Virginii Woolf

especially the history of the knowledge of her parents and the marriage of Virginia Woolf's parents

i jak to wokół tego rdzenia tworzonego przez tę rodzinę zaczęły się zbierać różne osoby

And how around this core created by this family various people began to gather.

z kręgów artystycznych, ekonomicznych, literackich, które zaczęły wspólnie tworzyć.

from artistic, economic, and literary circles that began to create together.

Ale to była też taka grupa towarzyska, grupa znajomych, którzy lubili rozmawiać o sztuce,

But it was also a social group, a group of friends who liked to talk about art,

o literaturze, spotykali się na takich wieczorkach dyskusyjnych i dzielili się swoimi dziełami

about literature, they would meet at such discussion evenings and share their works

i właśnie należała do niej przede wszystkim.

and it was primarily hers.

Virginia Woolf, Vanessa Bell później, ich mężowie, czyli Leonard Woolf i Clive Bell,

Virginia Woolf, Vanessa Bell later, their husbands, namely Leonard Woolf and Clive Bell,

który bodajże był krytykiem literackim i wokół nich zbierało się mnóstwo innych postaci,

who was probably a literary critic and around them, there gathered a multitude of other figures,

na przykład Leighton Strachey, Duncan Grant, Dora Carrington, Roger Frye,

for example Leighton Strachey, Duncan Grant, Dora Carrington, Roger Frye,

którzy kształtowali pierwsze dekady XX wieku w brytyjskiej sztuce,

who shaped the first decades of the 20th century in British art,

byli takimi bardzo prominentnymi głosami, oni odpowiadali za wprowadzanie tych nowych trendów.

They were very prominent voices, they were responsible for introducing these new trends.

Na przykład Roger Frye organizował pierwsze wystawy,

For example, Roger Fry organized the first exhibitions,

wystawy francuskich post-impresjonistów, które były bardzo głośne w Wielkiej Brytanii,

exhibitions of French post-impressionists that were very loud in Great Britain,

spotykały się z ogromną krytyką wtedy, więc mówimy o takich postaciach

they faced enormous criticism then, so we are talking about such figures

i prawdopodobnie dla bardzo wielu z Was te nazwiska nic nikomu nie mówią

And probably for very many of you, these names mean nothing to anyone.

i ze mną właśnie tak było, że ja brałam się za tę książkę wiedząc tylko kim była Virginia Woolf

And it was just like that with me, that I started this book knowing only who Virginia Woolf was.

i nie mając zielonego pojęcia o innych członkach tej grupy.

and having no idea about the other members of this group.

Tymczasem dla Brytyjczyków to są niesamowicie ważne nazwiska,

Meanwhile, for the British, these are incredibly important names,

nie tylko kulturowo, ale też popkulturowo i na ich tym wspólnym życiu

not only culturally, but also pop culturally and on their shared life

i tych różnych kontrowersjach związanych z tym życiem, kontrowersjach zwłaszcza wtedy,

and those various controversies related to this life, controversies especially then,

w tej epoce wiktoriańskiej, później w epoce edwardiańskiej,

in this Victorian era, later in the Edwardian era,

którą oni zdecydowanie swoimi poglądami i swoją codziennością wyprzedzali.

which they definitely outpaced with their views and their daily life.

Teraz Brytyjczycy do tego wracają, nie teraz, ale już od kilkudziesięciu lat

Now the British are returning to this, not now, but for several decades already.

badacze lubią analizować jak to życie tamtych ludzi wyglądało,

Researchers like to analyze what life was like for those people.

jak oni właśnie wyprzedzali swoje czasy i na przykład kręci się o nich seriale,

how they were ahead of their times and, for example, there are TV series made about them,

kręci się o nich filmy, czytając tę książkę i potem sobie sprawdzając różne rzeczy

Movies are made about them, reading this book and then checking various things for yourself.

wokół tych postaci.

around these characters.

Trafiłam na film Carrington.

I came across the film Carrington.

Świetny film, ja tu chciałam od razu powiedzieć.

Great movie, I wanted to say that right away.

Wybitny film z Emmą Thompson i Jonathanem Price'em.

A remarkable film with Emma Thompson and Jonathan Pryce.

Bardzo wam polecam, to jest naprawdę bardzo dobry film.

I highly recommend it to you, it is really a very good movie.

Jest też inny film, Vita i Virginia, o romansie Virginia Woolf z Vitą Sackwill-West.

There is also another film, Vita and Virginia, about the romance between Virginia Woolf and Vita Sackville-West.

To jest bardzo średni film.

This is a very average movie.

Ale tam na przykład Virginia Woolf wciela się Elizabeth Debicki

But there, for example, Virginia Woolf is portrayed by Elizabeth Debicki.

i jest jeszcze serial tak jakby oparty dokładnie na tej książce,

And there's also a series sort of based exactly on this book.

bo on się nazywa Living in Squares, który właśnie skupia się konkretnie

because it's called Living in Squares, which specifically focuses on

na grupie Bloomsbury i ich relacjach.

on the Bloomsbury group and their relationships.

I tam jest ten, tam jest ten piękny, ten co grał księdza w tym serialu o księdzu.

And there is that one, there is that beautiful one, the one who played the priest in that series about the priest.

Norton.

Norton.

Tak, Norton.

Yes, Norton.

Więc Brytyjczycy bardzo lubią wracać do tej historii,

So the British really like to go back to this history,

bardzo lubią opowiadać na nowo, bardzo lubią skupiać się na wątkach

they really enjoy retelling stories, they really like to focus on the themes

poszczególnych osób i robić o nich osobne dzieła popkultury,

individual people and create separate works of pop culture about them,

więc to jest dla mnie bardzo ciekawe, że my mieliśmy jakieś swoje grupy literackie

So it is very interesting to me that we had our own literary groups.

skamandrytów, nieskamandrytów, które nie są tak popkulturowo wyeksploatowane,

Skamandrites, non-Skamandrites, which are not as exploited in pop culture.

umówmy się.

Let's make an arrangement.

A Brytyjczycy to jak mają taką grupę, mają takie towarzystwo,

And the British, well, they have such a group, they have such a society,

to po prostu popkulturowo wycisną z nich.

They will simply squeeze it out of them pop-culturally.

Tak, to jest ciekawe.

Yes, that is interesting.

Rzeczywiście tutaj wydaje mi się, że film o skamandrytach czy serial

Indeed, here it seems to me that a film about the Skamandrites or a series would be fitting.

byłby bardzo dobry, bo te grupy literackie w ogóle, zwykle,

he would be very good because those literary groups generally, usually,

artystyczne literackie są świetnym punktem wyjścia do najróżniejszych opowieści,

Artistic literature is a great starting point for a variety of stories.

no głównie dlatego, że ich biografie są bardzo ciekawe.

Well, mainly because their biographies are very interesting.

I to jest dosyć intrygujące w ogóle zjawisko w świecie literatury,

And it is quite an intriguing phenomenon in the world of literature.

że mamy osobną kategorię dzieła literackiego, jaką jest biografia twórcy

that we have a separate category of literary work, which is the biography of the creator

i czasem ta biografia bywa także literacko bardzo dobra.

And sometimes this biography can also be very good from a literary perspective.

I jest w ogóle cała dyskusja, prawda?

And there is the whole discussion, right?

Pomiędzy odbiorcami, czy ta biografia twórcy jest tak kluczowa,

"Is the creator's biography that crucial among the recipients,"

że musimy do niej ciągle wracać.

that we must keep coming back to her.

Virginia Woolf dotrzekała się kilku biografii,

Virginia Woolf has had several biographies written about her,

między innymi jedna z najgrubszych ma ponad 700 stron.

Among other things, one of the thickest has over 700 pages.

I to jest zawsze pytanie, tak?

And that's always the question, right?

Ile musimy wiedzieć o twórcach, żeby ich naprawdę zrozumieć, tak?

How much do we need to know about the creators to really understand them, right?

Czy możemy czytać książki Virginia Woolf, nie wiedząc,

Can we read Virginia Woolf's books without knowing,

do jakiej grupy artystycznej należała, w jakich czasach się wychowywała,

to which artistic group she belonged, in what times she was raised,

jak wyglądała jej biografia?

What did her biography look like?

I to moim zdaniem nie ma jednoznacznej odpowiedzi,

And in my opinion, there is no clear answer to that,

bo są tacy autorzy, po których książki możemy sięgnąć

because there are authors whose books we can reach for

i ta biografia nam właściwie tylko może coś uzupełnić,

and this biography can actually only complement something for us,

a są tacy autorzy, u których biografia jest kluczowa

There are authors for whom biography is crucial.

i akurat moim zdaniem w przypadku Virginia Woolf

In my opinion, this is true in the case of Virginia Woolf.

ta biografia jej osobista jest kluczowa

Her personal biography is key.

nie tylko dlatego, że ona bardzo często sięgała

not only because she very often reached

po motywy biograficzne w swoich powieściach,

for biographical motifs in his novels,

zwłaszcza tych pierwszych,

especially those first ones,

a dlatego, że mam poczucie, że żeby zrozumieć w ogóle

and that's because I have the feeling that in order to understand at all

jej twórczość, trzeba zrozumieć, kim była jako osoba

To understand her work, you need to understand who she was as a person.

i kim była jako osoba w bardzo konkretnych czasach

and who she was as a person in very specific times

i bardzo konkretnym społeczeństwie.

and a very specific society.

I tu od razu należy powiedzieć, że ta książka,

And right away it should be said that this book,

choć opowiada o grupie Blomsbury,

although it tells the story of the Bloomsbury group,

tak naprawdę zaczyna od biografii Virginia Woolf

It actually starts with the biography of Virginia Woolf.

i tak naprawdę to biografia

And actually, it's a biography.

tej najsławniejszej pisarki z całego tego okręgu

the most famous writer in the entire area

będzie nas prowadziła przez historię całej tej grupy.

she will guide us through the history of this entire group.

I ja muszę szczerze przyznać,

And I must honestly admit,

że osobiście znajduję najciekawszymi

that I personally find the most interesting

te fragmenty, które w ogóle opowiadają

those fragments that tell at all

o czasach, o życiu Virginia,

about the times, about Virginia's life,

zanim ona zadebiutowała,

before she debuted,

zanim wchodzi do tego kręgu artystycznego,

before entering this artistic circle,

ponieważ ta część książki

because this part of the book

opisuje tak naprawdę codzienność,

it really describes everyday life,

wychowanie i obyczajowość

upbringing and customs

z jednej strony rodziny artystycznej,

on one hand from an artistic family,

rodziny, która oczywiście nie jest bohemą,

a family that is of course not a bohemian,

ale zna wszystkich najważniejszych twórców,

but knows all the most important creators,

twórców danej epoki,

creators of a given era,

ale z drugiej strony jest to rodzina

but on the other hand, it is family

wciąż wiktoriańska,

still Victorian,

trzymająca się dosyć mocno zasad,

holding on quite strongly to the principles,

które panowały w takich wiktoriańskich domach.

that prevailed in such Victorian houses.

Tu warto powiedzieć,

It's worth saying here,

my nie mówimy o osobach niezamożnych.

We are not talking about low-income individuals.

To wszystko są rodziny dosyć zamożne,

They are all quite wealthy families.

to są rodziny, które stać na to,

these are families that can afford it,

żeby posłać synów na studia właśnie

to send the sons to college indeed

do tych najlepszych uczelni,

to those best universities,

to są rodziny, które rezydują w Londynie,

these are families that reside in London,

które na wakacje wyjeżdżają

who are going on vacation

do wynajmowanych domków i zamków

to rented cottages and castles

i Virginia Woolf wychowuje się w takiej rodzinie

and Virginia Woolf is raised in such a family

razem ze swoją siostrą,

together with her sister,

i z jednej strony od razu widać,

and on the one hand, it's immediately apparent,

że mają artystyczne predyspozycje,

that they have artistic predispositions,

że są bardzo inteligentne,

that they are very intelligent,

tam wydają gazetkę swojego domu,

they publish their house newsletter there,

gdzie opisują codzienne wydarzenia,

where they describe daily events,

ale z drugiej strony ich matka

but on the other hand their mother

była bardzo konserwatywna.

She was very conservative.

Uważała, że miejsce kobiety jest przy mężu,

She believed that a woman's place is by her husband's side.

jest w domu i powinna być

She is at home and should be.

może muzą twórców,

maybe the muse of creators,

ale sama nie powinna być twórczynią.

but she herself should not be the creator.

Ojciec jest także bardzo konserwatywny,

Father is also very conservative.

no i okazuje się, że w tym domu

and it turns out that in this house

te relacje pomiędzy rodzeństwem,

these relationships between siblings

a także pomiędzy rodzeństwem przyrodnim,

and also among half-siblings,

nie są równe,

they are not equal,

a czasem mamy informacje o tym,

and sometimes we have information about this,

że zarówno Virginia, jak i jej siostra

that both Virginia and her sister

były na przykład wykorzystywane seksualnie

they were, for example, sexually exploited

przez ich brata.

through their brother.

I teraz dla mnie takim momentem,

And now for me, such a moment,

w którym sobie uświadomiłam,

in which I realized to myself,

jak bardzo ta biografia moim zdaniem jest ważna,

how important this biography is, in my opinion,

jest to, kiedy bracia Virginia Woolf

It is when the brothers Virginia Woolf.

idą na studia,

they're going to college,

idą poznać tych wszystkich światłych,

they are going to meet all those enlightened ones,

młodych mężczyzn

young men

i te światłe, młode umysły nowego świata,

and the bright, young minds of the new world,

ale Virginia na studia nie idzie.

but Virginia is not going to college.

I to jest ten moment, w którym zaczynamy rozumieć,

And this is the moment when we start to understand,

że wszystko to, co ona pisze o kobietach,

that everything she writes about women,

o relacjach kobiet i mężczyzn,

about the relationships between women and men,

no to jest w jakiś sposób odbicie

Well, it is in some way a reflection.

także tego, co było jej codziennością,

also what was her everyday life,

co było codziennością bardzo wielu kobiet

what was the everyday life of many women

w tamtych czasach,

in those times,

a jednocześnie, kiedy sięgamy do tego właśnie

and at the same time, when we reach for this именно

dzieciństwa, do tych czasów,

childhood, to those times,

jeszcze zanim ona staje się sławna,

even before she becomes famous,

no to mamy tutaj za lążki bardzo wielu wydarzeń,

Well, we have here a lot of events for the long haul,

zjawisk, które potem

phenomena that then

jednak będą ją definiować jako autorkę.

however, they will define her as an author.

To znaczy, chociażby to,

That means, for example, that,

że już pojawiają się pierwsze objawy

that the first symptoms are already appearing

zaburzeń psychicznych.

mental disorders.

Używamy, bo nie mamy jednoznacznej diagnozy,

We use it because we do not have a clear diagnosis.

że Virginia już cierpiała na chorobę

that Virginia was already suffering from the disease

afektywną dwubiegunową.

affective bipolar.

Mamy właśnie te doświadczenia molestowania,

We have just these experiences of harassment,

mamy to doświadczenie takiego uwięzienia

we have the experience of such imprisonment

w takim dusznym, wiktoriańskim domu.

in such a stuffy, Victorian house.

No i potem wszystko to,

Well, then everything that,

co robi Virginia, tak? Czyli

What is Virginia doing, right? So...

zarówno to właśnie życie w trójkątach

it's indeed life in triangles

i kwadratach i w tej takiej bardzo

and in squares and in that very

luźnej i obyczajowej, ale także

looser and more customary, but also

pod względem myślenia grupie, no jest

In terms of group thinking, well, it is.

odbiciem się od tego wszystkiego, co ona

I will bounce back from all of this, from what she...

przeżywa przez te pierwsze dwie, no prawie

he experiences it through these first two, well almost

trzy dekady swojego życia, bo tak naprawdę

three decades of your life, because in reality

pod koniec tam drugiej dekady życia

towards the end of that second decade of life

to się tak naprawdę zaczyna ta grupa zawiązywać,

this group is really starting to form,

a sama Virginia, no debiutuje

And Virginia herself is making her debut.

koło trzydziestki.

around thirty.

Jestem ciekawa, jak odbierasz te fragmenty, w których

I am curious about how you perceive the fragments in which

właśnie autorka ujawnia

the author is just revealing

te jej bardzo trudne doświadczenia

these very difficult experiences of hers

w Virginii związane z tym, że była

in Virginia related to the fact that she was

molestowana przez obu braci, bo ja mam z nimi

molested by both brothers, because I have with them

odrobinkę problem. Mianowicie, że

a little problem. Namely, that

wydaje mi się, że kiedy biografowie

I think that when biographers

pochylają się nad takimi

they lean over such things

doświadczeniami w życiu osób,

experiences in the lives of people,

które z dzisiejszej perspektywy uznajemy

which we consider from today’s perspective

za wybitnie utalentowane, niesamowicie

for exceptionally talented, incredibly

genialne w jakiejś dziedzinie, to

brilliant in some field, that

bardzo łatwo jest im popaść

it's very easy for them to fall into

w taką narrację.

into such a narrative.

I niekoniecznie autorka tej biografii to robi,

And the author of this biography doesn't necessarily do that,

ale relacjonując to, co inni

but reporting what others

biografowie Virginii Woolf pisali

biographers of Virginia Woolf wrote

o tych jej doświadczeniach molestowania,

about her experiences of molestation,

nie udaje się jej przed tą narracją uciec.

She cannot escape this narrative.

A mianowicie, chodzi mi o to, że

Namely, what I mean is that

te doświadczenia są obawiane w takim kontekście,

these experiences are feared in such a context,

że one się pojawiały w jej twórczości,

that they appeared in her works,

tak, że ona potem się do nich odnosiła

so that she then referred to them

na tych spotkaniach dyskusyjnych

at these discussion meetings

ze swoimi przyjaciółmi z tych kręgów

with his friends from those circles

i że tam w ramach takich

and that there as part of such

ćwiczeń literackich je ujawniała

she revealed the literary exercises

i że bardzo często pojawiają się tam takie stwierdzenia,

and that such statements often appear there,

że no nie wiadomo, czy to była

that it's not known whether it was

autokreacja, czy to był jakiś właśnie

self-creation, was it some kind of just

element jej twórczości i wykorzystywanie

element of her creation and utilization

tego literacko, czy ona rzeczywiście

literarily, does she really

chciała sobie zrobić jakąś autoterapię w ten sposób

she wanted to do some self-therapy in this way

i sprowadzanie

and importing

traum z dzieciństwa,

childhood trauma,

traumy molestowania właśnie do tego,

the trauma of molestation is exactly for this,

że w jakiś sposób

that in some way

miało się to przyczynić do

it was supposed to contribute to

ubogacenia czyjejś twórczości,

enrichment of someone's creativity,

moim zdaniem jest to niebezpieczne,

in my opinion, it is dangerous,

z takiego względu, że wtedy jesteś

for the reason that then you are

tylko krok od tego, żeby powiedzieć, że

just a step away from saying that

w sumie to się nic nie stało,

In the end, nothing happened.

że wyszło to na dobre, bo wyszła z tego dobra

that it turned out for the best, because something good came out of it

sztuka, że ktoś wykorzystał swoje doświadczenie

the art of someone using their experience

molestowania właśnie.

harassment right now.

A ja to przeczytałam zupełnie inaczej, bo ja uważam,

I read it completely differently because I think that,

że to jest jeden z lepszych fragmentów tej książki.

that this is one of the better parts of this book.

A, bo mnie to trochę zmroziło

Oh, that chilled me a bit.

wtedy, pamiętam. Ja to przeczytałam jako

then, I remember. I read it as

absolutnie dla mnie jest to fragment

Absolutely, for me it's a fragment.

mówiący o tym, że nie

speaking about the fact that not

możemy powiedzieć jednoznacznie,

we can say unequivocally,

co się wydarzyło, jako historycy.

what happened, as historians.

Nie możemy jednoznacznie powiedzieć, czy

We cannot say unequivocally whether

doszło chociażby do gwałtu,

there was even a case of rape,

czy doszło do molestowania fizycznego,

was there physical abuse?

do jakiego stopnia ta granica została przekroczona,

to what extent has this limit been exceeded,

ponieważ

because

nasze informacje na ten

our information on this

temat są niespójne

the topics are inconsistent

i nie możemy zaufać jeden

and we cannot trust one

do jednego tego, co pisała

to one thing that she wrote

sama Virginia, ponieważ jej

Virginia alone, because her

narracja o tym się zmienia

the narrative about this is changing

i nie wiemy, do jakiego stopnia

and we don’t know to what extent

ona wykorzystała tą sytuację

She took advantage of the situation.

literacko do

literarily to

kreacji samych siebie, więc jako historycy

the creation of themselves, so as historians

jesteśmy ograniczeni

we are limited

świadomością, że osoba, która mówi o tych

with the awareness that the person who is talking about these

doświadczeniach, jest też autorką,

experiences, she is also the author,

czyli osobą, która kształtuje narrację

that is a person who shapes the narrative

o samej sobie, w związku z tym

about oneself, in connection with this

możemy na pewno powiedzieć, że

we can certainly say that

zaszło coś niedobrego i taki jest

Something unpleasant has happened, and that's how it is.

wydźwięk tych akapitów,

the tone of these paragraphs,

natomiast nie możemy powiedzieć jednoznacznie

however, we cannot say definitively

jeden do jednego, co się stało, to nadal

one to one, what happened, still is

pozostaje dla nas ulotna tajemnica,

it remains an elusive mystery for us,

ponieważ żaden z tekstów,

because none of the texts,

które mamy na ten temat,

which we have on this subject,

nie jest jednoznaczny, ponieważ

it is not unambiguous because

musimy wziąć pod uwagę

we must take into account

zarówno barierę języka,

both the language barrier,

bo język mówienia o

because the language of speaking about

seksualności w ciągu ostatnich

sexuality in recent

stu lat stał się tak inny, że

a hundred years has become so different that

nawet czytając dokładnie to samo zdanie,

even reading the exact same sentence carefully,

tam utoka przywołuje, że

there, the river calls, that

w pewnym momencie Virginia mówi, że ten brat stał się jej

At one point, Virginia says that this brother has become hers.

kochankiem i przywołuje jakby

the lover and calls as if

także fakt, że słowo kochanek zmieniło

also the fact that the word lover has changed

wydźwięk przez te ostatnie sto lat,

the resonance over the last hundred years,

więc dla mnie, ja czytałam te

So for me, I read those.

akapity z poczuciem, tak powinni pisać historycy

Paragraphs with feeling, this is how historians should write.

o rzeczach, o których nie są

about things they are not

stuprocentowo w stanie powiedzieć,

I can say with one hundred percent certainty,

co dokładnie zaszło, bo dla mnie

what exactly happened, because for me

z tych akapitów wynika, na pewno

It follows from these paragraphs, definitely.

zaszło coś niedobrego,

Something bad has happened,

między nią a Georgem,

between her and George,

że na pewno zostały naruszone granice.

that the boundaries were definitely violated.

Ona potem jeszcze powraca

She returns again afterwards.

do tego, że jakby później fakt, że

to the fact that later on the fact that

prawdopodobnie Virginia Woolf

probably Virginia Woolf

nigdy jakby nie skonsumowała swojego małżeństwa

she never seemed to have consumed her marriage

i jest być może pochodną tego

and it may be a derivative of this

właśnie, co przeżyła, natomiast

Exactly, what she experienced, however

nie jesteśmy w stanie przeszpilić dokładnie, co zaszło

we are unable to precisely understand what happened

i ona tam mówi, że kiedy

And she says there that when

jeśli sięgniemy po współczesne jakby

if we reach for contemporary, as if

wnioski, no to nie jesteśmy w stanie powiedzieć, czy tam

conclusions, well, we are not able to say whether there

doszło do nadmiernej czułości

there was excessive tenderness

naruszenia granicy z gwałtu,

border violations from rape,

a na pewno miało to wymiar molestowania. I dla mnie

And it certainly had the dimension of harassment. And for me.

to, co ona tam przywołuje właśnie w kontekście

what she is referring to in that context

tych takich literackich eksperymentów w Virginia

those kinds of literary experiments in Virginia

raczej ma nam uświadomić, że

rather to make us aware that

ona sama pisała o tym różnie

She herself wrote about it in various ways.

i nie jesteśmy do końca w stanie powiedzieć,

and we are not entirely able to say,

co jest prawdą.

what is true.

I to jest metoda historyka, tak? On musi

And this is the method of the historian, right? He has to

zebrać wszystkie dane, które ma tam, jakiś list,

gather all the data they have there, some letter,

który mamy tylko odpowiedź, a nie mamy

which we only have an answer for, but we do not have

wysłanego listu, jakieś wspominki,

sent letter, some reminiscing,

jakieś uwagi innych biografów

any remarks from other biographers

i powiedzieć, coś zaszło,

and say, something happened,

ale ja nie wiem co. I dla mnie

but I don't know what. And for me

w ten sposób powinno się pisać o tego

This is how one should write about this.

typu zdarzeniach, bo prawda jest taka

in events like this, because the truth is that

i to jest, może nas bardzo boleć,

and that can hurt us a lot,

że my czasem wiemy, że coś się

that sometimes we know that something is happening

wydarzyło i miało znaczenie, ale nie możemy

it happened and it mattered, but we cannot

wiesz, otworzyć krok po kroku

You know, to open step by step.

co się wydarzyło. I dla mnie o tym są tak

What happened. And for me, that's what it's about.

akapity. Ja je tak czytałam, może dlatego, że

paragraphs. I read them that way, maybe that's why,

jestem historyczką i jakby moja

I am a historian and it's like my...

pierwsza myśl była taka, jak autorka

The first thought was such as the author.

zebrała dostępne dane i jak je ułożyła,

she collected the available data and how she organized it,

żeby powiedzieć, czy czegoś nie wie.

to say whether he/she doesn't know something.

Bo wydaje mi się, że wielu innych

Because it seems to me that many others

biografów byłoby bardzo pewnych siebie tutaj.

The biographers would be very self-assured here.

Bo ja z tamtego fragmentu zapamiętałam

Because I remembered from that fragment.

to, że to nie tylko była taka perspektywa

that it was not just such a perspective

historyczna, ale tam się pojawiały

historical, but they appeared there

odniesienia do perspektywy literaturoznawczej,

references to the literary studies perspective,

że literaturoznawcy mówią

that literary scholars say

taką, a taką rzecz, że właśnie

such and such a thing that just

w pismach Virginia Woolf widzą jakiś

In the writings of Virginia Woolf, they see some kind of

oddźwięk tych doświadczeń, trudnych

the echo of those experiences, difficult

doświadczeń z dzieciństwa, więc może to znaczyć to

childhood experiences, so it could mean that

i to. I to, o co mi chodzi i to, przed czym

And that. That is what I'm talking about and that is what I'm afraid of.

czuję taką rezerwę, to żeby

I feel such a reserve, that it's to...

nie popadać w taką narrację,

not to fall into such a narrative,

że ponieważ wiadomo, że

that because it is known that

Virginia Woolf była na swoje czasy

Virginia Woolf was ahead of her time.

geniuszką, na dzisiejsze czasy też była

a genius, she was also for today's times

literacką geniuszką, że geniusze

literary genius, that geniuses

nie cierpią jak normalni ludzie

they don't suffer like normal people

i że ich traumy, w tym traumy

and that their traumas, including traumas

testowania jakoś uwznieślają ich

Testing makes them more aware.

sztukę. Ja tego w ogóle nie znalazłam

art. I didn't find that at all.

w tym fragmencie, przyznam szczerze.

In this fragment, I must admit honestly.

Ja coś takiego odczułam i dlatego tak

I felt something like that, and that's why.

troszeczkę się przestraszyłam tamtego

I was a little scared of that.

fragmentu. A to ciekawe, bo ja go w ogóle

fragment. And that's interesting because I don't know him at all.

w ogóle tego tam nie znalazłam. Być może

I didn't find it there at all. Maybe.

dla mnie to było raczej, że

for me it was rather that

kiedy autor czy autorka wykorzystuje

when the author uses

doświadczenia swojego życia

the experiences of one's life

w literaturze i

in literature and

staje się tym samym głównym narratorem

becomes the main narrator

i władcą tego doświadczenia,

and the ruler of this experience,

to niekoniecznie je dokumentuje,

it doesn't necessarily document them,

tylko wykorzystuje literacko.

I only use it literarily.

I dla mnie to jest akurat

And for me, it's just right.

dowód na to, że każdy autor

proof that every author

jest w dużym stopniu panem

he is largely the master

swoich doświadczeń i nie możemy

our experiences and we cannot

jakby traktować tego tak samo jak dokumentu

as if treating it the same as a document

historycznego. Natomiast uważam,

historical. However, I believe that,

że w ogóle autorka raczej, tak mi się przynajmniej

that the author, at least as I see it, rather

wydaje, ma podejście

it seems, has an approach

do takich elementów bardziej dramatycznych

to more dramatic elements

w życiu Virginii bardzo dobre.

Virginia's life is very good.

To znaczy na przykład mamy tutaj cały

This means, for example, we have the whole thing here.

wątek choroby Virginii,

the thread of Virginia's illness,

która wraca jakby co pewien czas

which comes back every so often

i nigdzie jakby tutaj w tej historii

and nowhere as if here in this story

na przykład nie ma podejścia,

for example, there is no approach,

że no prawda, Virginia była

that it is true, Virginia was

wspaniałą autorką i nie byłaby tak wspaniałą autorką,

a wonderful author and she would not be such a wonderful author,

gdyby nie chorowała i te choroby

if she weren't sick and those illnesses

miały jakieś znaczenie. No nie, tutaj

they had some significance. No, not here.

widzimy, że tak naprawdę

we see that in fact

ta konstrukcja psychiczna autorki jest na tyle

The author's mental structure is such that

chwiejna,

unstable,

że wszyscy wokół niej zdają sobie sprawę,

that everyone around her is aware,

że nadmierne emocje,

that excessive emotions,

sytuacje chociażby wydania pierwszej książki

situations such as the publication of the first book

stają się zagrożeniem

they become a threat

dla niej, tak? Bo tutaj

For her, right? Because here

rzecz, której ja nie wiedziałam, ale wydała mi się

something I didn’t know, but it seemed to me

dosyć ciekawa, tam są też podejrzenia, prawda,

quite interesting, there are also suspicions there, right,

że nie tylko chodziło o depresję,

that it was not only about depression,

nie tylko chodziło o utratę woli

It was not only about the loss of will.

życia, ale na przykład, że Virginia cierpiała

life, but for example, that Virginia suffered

na zaburzenie odżywiania. To dla mnie było zaskoczeniem,

to an eating disorder. It was a surprise for me,

tak, że tam pojawiają się nawet

so there are even出现 there

po latach jakieś pierwsze diagnozy,

after years, some initial diagnoses,

że być może cierpiała na jakąś formę anoreksji

that she may have been suffering from some form of anorexia

czy jakieś inne zaburzenia odżywiania

are there any other eating disorders

i w ogóle nie wiem, jak ty miałaś,

and I have no idea how you had it,

ale ja czytając tą książkę byłam tak strasznie

but while reading this book, I was so terribly

smutna, kiedy

sad, when

kolejne jakby osoby w tej książce

another like people in this book

czy to umierały, czy zapadały

were they dying or were they sinking

na choroby, czy to

for diseases, whether it is

fizyczne, czy to psychiczne, o których

physical or mental, which ones

dzisiaj już wiemy, jak je leczyć,

Today we already know how to treat them.

które dzisiaj już nie są śmiertelne,

which are no longer fatal today,

które dzisiaj już przynajmniej diagnozujemy,

which we are at least diagnosing today,

dając osobom, które cierpią na te choroby,

providing to people who suffer from these diseases,

przynajmniej punkt odniesienia, co im jest.

At least a point of reference, what is wrong with them.

I dla mnie ta książka w jakiś sposób

And for me, this book in some way

jest porażająca także dlatego, że

is shocking also because

dzieje się na początku XX wieku

It takes place in the early 20th century.

i okazuje się, że ta medycyna,

and it turns out that this medicine,

no wydawać by się mogło, że medycyna

Well, it might seem that medicine

przed 100 lat już wiele osiągnęła, ale ta medycyna

a hundred years ago it had already achieved a lot, but this medicine

jest w ogóle nieskuteczna, tak?

It's generally ineffective, right?

Zwłaszcza jeżeli chodzi o psychologię

Especially when it comes to psychology.

i o choroby psychiczne.

and about mental illnesses.

Ja tutaj właśnie, jeżeli

I'm here just if

o to chodzi, to zwróciłam uwagę,

That's what it's about, I paid attention to that.

że nawet jak na te czasy,

that even for these times,

które, jeżeli spojrzymy do

which, if we look to

literatury i tego, jak się

literature and how it

wtedy traktowało osoby

then treated individuals

cierpiące na choroby psychiczne,

suffering from mental illnesses,

że znamy ten trop

that we know this trail

szalonej żony zamkniętej na strychu,

a crazy wife locked in the attic,

to nawet jeżeli to było w tamtych czasach powszechne

even if it was common in those times

i tutaj też się w tej książce pojawiają takie przypadki

And here in this book such cases also appear.

osób, które trafiały do

people who ended up in

różnego rodzaju instytucji i tam po prostu

various types of institutions and there simply

kończyły już na zawsze. No, chociażby

came to an end forever. Well, at least

najstarsza, przyszywana siostra

the oldest, adopted sister

Virginia Woolf urodziła się prawdopodobnie z zespołem

Virginia Woolf was probably born with a syndrome.

Downa i została odesłana

Down was sent back.

do przytułku i tam dożyła swoich dni

to the shelter and there she lived out her days

bez żadnego kontaktu z rodzeństwem,

without any contact with siblings,

to mimo wszystko

so nonetheless

to otoczenie Virginia Woolf,

This is the environment of Virginia Woolf.

które wiedziało o jej chorobie i wiedziało, jak ona

which knew about her illness and knew how she

się z nią zmaga, było bardzo

is struggling with her, it was very

wyrozumiałe i miało świadomość tego,

understanding and aware of this,

że odesłanie jej do jakiegokolwiek

that sending her back to any

zakładu zamkniętego zdecydowanie pogorszy

the closed institution will definitely worsen

jej stan. Już sam fakt tego,

her condition. The very fact of this,

że ona miała świadomość, że wszyscy się

that she was aware that everyone was

nad nią rozczulają i że próbują

they are touching and that they are trying

ją chronić i że w ogóle wiedzą,

I protect her and that they know at all,

że trzeba ją obserwować, bo coś się jej może stać,

that she needs to be watched because something might happen to her,

to źle na nią wpływało i to

it had a negative impact on her and that

zwębiało jeszcze jej stan, co na końcu

it worsened her condition, which in the end

doprowadza do jej samobójstwa, tam to jest najbardziej

leads to her suicide, that's where it is the most.

widoczne, ale że jej mąż

visible, but that her husband

i że jej siostra nie chcieli jej odesłać

and that her sister didn't want to send her away

do zakładu, że była tam jednak jakaś

I bet there was some there after all.

świadomość tego, że

the awareness that

nikt jej nie pomoże i że

no one will help her and that

zamykanie ludzi w szpitalach psychiatrycznych

locking people in psychiatric hospitals

nie jest dla nich dobre.

it's not good for them.

No tak, no tutaj rzeczywiście zamykanie w szpitalach

Well, indeed here they really are closing in hospitals.

wtedy to była taka bardzo ostateczna

At that time, it was very final.

decyzja i tam jest kilka takich przykładów,

the decision and there are several such examples there,

że zasadniczo to był ten ostatni moment,

that it was essentially the last moment,

kiedy rodzina już naprawdę albo nie wiedziała

when the family really either didn't know

co zrobić, albo ta choroba była tak zaawansowana,

what to do, or this disease was so advanced,

tak? Ja osobiście powiem szczerze, że

Yes? I personally will say honestly that

poczułam olbrzymi żal, zwłaszcza na początku

I felt a tremendous sadness, especially at the beginning.

tej książki, tak? Kiedy na początku

this book, right? When at the beginning

odchodzi matka Virginii,

Virginia's mother is leaving.

potem odchodzi siostra Virginii,

then Virginia's sister leaves,

odchodzi ten świetnie zapowiadający się

he is leaving this promising one

brat Virginii, prawda, który

brother of Virginia, true, who

właściwie wprowadził tych wszystkich ludzi,

actually introduced all those people,

połączył świat Cambridge ze światem.

he connected the world of Cambridge with the world.

Tak, bo to było tak naprawdę jego towarzystwo,

Yes, because it was really his company,

to było jego znajomi ze studiów, których on

It was his friends from college, whom he...

sprowadził do domu, bo to, że grupa

he brought it home because the group

z Bloomsbury, nazywa się grupą Bloomsbury,

from Bloomsbury, it is called the Bloomsbury group,

wynika z tego, że w pewnym momencie ta cała

It follows that at some point this whole thing

rodzina Stevenów wtedy przeprowadziła się

the Steven family then moved

właśnie do dzielnicy Bloomsbury i tamci

just to the Bloomsbury district and those over there

wszyscy ludzie zaczęli się ze sobą spotykać

all the people started to meet with each other

w ich domu. I ja w ogóle

in their house. And I in general

polecam tę książkę czytać

I recommend reading this book.

z jednocześnie otwartym komputerem,

with a computer open at the same time,

zwłaszcza na początku, ponieważ

especially at the beginning, because

tam jest bardzo dużo

There is a lot there.

wzmianek o konkretnych zdjęciach,

mention of specific photos,

o zdjęciach, których niestety

about the photos, which unfortunately

na kartach tej książki nie ma.

It is not on the pages of this book.

Na samym końcu tam jest taki dodatek

At the very end, there is a supplement.

fotograficzny, że jest parę

photographic, that there is a couple

zdjęć z rodzinnego albumu Stevenów,

photos from the Stevens' family album,

ale autorka

but the author

mówi o bardzo konkretnych fotografiach,

he talks about very specific photographs,

rzeczy typu, że to była

things like that it was

ulubiona fotografia matki

favorite photograph of the mother

Virginii. Albo tutaj

Virginia. Or here.

widzimy taką fotografię, na której zbiera się

we see such a photograph where it gathers

cała rodzina, bracia starsi wyglądają

the whole family, older brothers look

tak, młodsze dzieci wyglądają tak,

Yes, younger children look like this.

mają takie miny, takie uśmiechy i tych zdjęć

they have such faces, such smiles, and those photos

nie ma obok w tekście.

There is nothing next to it in the text.

I to jest niestety minus, nie wiem z czego

And that is unfortunately a downside; I don't know what it's from.

to wynika, prawdopodobnie wiadomo

it follows, probably known

z kosztów wydania, że trzeba

from the costs of the issue, that it is necessary

wykupywać licencję, ale da się te wszystkie

buy out the license, but all of them can be done

zdjęcia znaleźć w internecie, jest tam jakaś baza

You can find the photos on the internet; there is some database there.

w ogóle takiego rodzinnego albumu

such a family album at all

Stevenów, gdzie te wszystkie zdjęcia

Stevenów, where are all those photos?

są i bardzo fajnie jest sobie

There are, and it's really nice to be oneself.

patrzeć na te zdjęcia i ja przyznam, że

looking at these pictures, I must admit that

największe wrażenie zrobiło

it made the biggest impression

na mnie przegląd zdjęć z

for me, the photo review from

różnych etapów życia Julie,

different stages of Julie's life,

tej matki, ponieważ matka

this mother, because the mother

Virginii Woolf i Vanessa Bell

Virginia Woolf and Vanessa Bell

była na początku modelką,

she was initially a model,

pozowała malarzą. Jest niesamowity

She posed for the painter. He is amazing.

kontrast pomiędzy jej zdjęciami

the contrast between her photos

jako młodej dziewczyny, właśnie tej,

as a young girl, just this one,

która była malowana przez

which was painted by

wielkich twórców i potem jak

great creators and then how

ona się zmienia z każdym dzieckiem,

she changes with each child,

jak po prostu widać, jak inaczej się

as you can simply see, how differently one acts

kobiety starzały w tamtych czasach w porównaniu

Women aged in those days in comparison.

do tego, co możemy po sobie chociażby

to what we can at least leave behind

zaobserwować teraz, jak

observe now how

tam macierzyństwo zmieniało kobietę,

there motherhood changed the woman,

po prostu te cienie pod oczami, które

just those shadows under the eyes that

na każdym zdjęciu są głębsze i głębsze,

In each photo, there are deeper and deeper layers.

te zapadające się policzki i masz ochotę

those sunken cheeks and you feel like

ją przytulić i jej powiedzieć,

to hug her and tell her,

że mimo wszystko jesteś naprawdę dobrą

that despite everything you are really good

matką, świetnie sobie dałaś radę, bo naprawdę

mom, you did great, because really

na twarzy się wszystkie te bolączki

all these troubles are written on your face

codzienności i małżeństwa

everyday life and marriage

i macierzyństwa odbijały u tej

and motherhood reflected in her

Julie. Tak, no to jest, rzeczywiście

Julie. Yes, well, it is indeed.

ja się z tobą zgadzam, że tam jest bardzo dużo takich

I agree with you that there are very many of those there.

zmianek o zdjęciach i też właśnie

notes about the photos and also just

to obserwowanie tych zmian, jakie zachodzą

to observe the changes that are taking place

nie tylko w Julie, ale w ogóle we wszystkich,

not only in Julie, but in all of them,

w tym rodzeństwie, które dorasta i też w takich

in this siblinghood, which grows up and also in such

przyjaciołach. To jest bardzo ważne i wydaje

friends. This is very important and it seems

mi się, że w ogóle dobrze sobie na przykład

I think that I'm doing well, for example.

otworzyć komputer i sprawdzać także

open the computer and check as well

różne dzieła czy obrazy. Na przykład dla mnie to było

various works or paintings. For example, for me it was

ważne, żeby sprawdzać, jak wyglądały obrazy.

It's important to check how the pictures looked.

O nich bardzo często się tam wspomina

They are mentioned there very often.

i po prostu z czystej ciekawości.

And just out of pure curiosity.

Oczywiście to jest taka książka, która trochę proci się o wydanie

Of course, this is the kind of book that is somewhat pushing for publication.

takie półalbumowe. Ja nie wiem,

such half-album ones. I don't know,

tutaj od razu pomijają, czy tam w

Here they immediately skip, whether there in

e-booku, nie wiem, czy ty też.

e-book, I don't know if you do too.

Tak, ja też.

Yes, me too.

Ale chyba tylko jest ten na samym końcu ten dodatek.

But I think the addition is only at the very end.

No po prostu umieszczenie tych wszystkich zdjęć i obrazów

Well, it's just the placement of all these photos and images.

dzieł sztuki byłoby

there would be works of art

bardzo, podejrzewam, zwiększyłoby

very, I suspect, would increase

koszty książki, bo takie rzeczy

the costs of the book, because such things

zdecydowanie kosztują. Natomiast

They definitely cost. However,

wydaje mi się, że tutaj warto przejść do tego

I think it's worth moving on to this here.

living in triangles, czyli żyjąc w swych kontach.

living in triangles, or living in one's own corners.

Dlatego, że te niecodzienne,

Because these unusual,

jak na wiktoriańskie i jedwagiańskie

as for the Victorian and Edwardian

czasy, okłady romantyczne,

times, romantic wraps,

jakie pojawiały się w tej grupie,

what appeared in this group,

wydają mi się o tyle ciekawe,

they seem to me to be interesting enough,

że są dla nas taką furtką,

that they are like a gateway for us,

do tego, że tak naprawdę ludzie

to the fact that, in reality, people

w każdych czasach umieli sobie

in every age they knew how to

znaleźć dla własnych potrzeb

find for one's own needs

i dla własnej obyczajowości jakąś

and for my own morality something

przestrzeń. Bo to jest ogólnie dosyć ciekawe.

space. Because it's generally quite interesting.

To jest grupa ludzi, w której

This is a group of people in which

wszyscy trochę zdają sobie

everyone is a little aware

sprawę, no, że takie proste,

the matter, well, that it's so simple,

monogamiczne życie, jakie

monogamous life, what kind

prowadzili najprawdopodobniej ich rodzice,

probably their parents led them,

niekoniecznie będzie ich

they may not necessarily be there.

obowiązywać. Są tam osoby,

to be in effect. There are people there,

które są i biseksualne, i homoseksualne,

which are both bisexual and homosexual,

ale też są tam osoby heteroseksualne, które mają

but there are also heterosexual people there who have

ochotę zdradzać swojej żony czy mężu.

the desire to cheat on your wife or husband.

Bardzo duża część, właściwie

A very large part, actually.

prawie wszyscy członkowie tej grupy, wchodzą

almost all members of this group are entering

w takie tradycyjne związki,

in such traditional relationships,

bo zdają sobie sprawę z tego, jak bardzo

because they realize how much

one mogą im się przydać w życiu,

they may come in handy in their life,

zwłaszcza kobiety. Zdają sobie sprawę,

especially women. They realize that,

że męża mieć trzeba,

that one needs to have a husband,

bo w społeczeństwie przełomu

because in a society of change

wiktoriańsko-edwardiańskim, no,

Victorian-Edwardian, no,

samotna kobieta po prostu miała tych modliwości

The lonely woman simply had those devotions.

dużo mniej, i to społecznych,

much less, and social ones,

i to towarzyskich, no, a ten mąż jest taką przepustką.

and in social matters, well, this husband is such a pass.

Nie chodzi o to tylko, że jest brodą,

It's not just that he has a beard,

ale jest także przepustką po prostu po to,

but it is also a pass simply for the sake of

żeby móc w tym społeczeństwie normalnie

to be able to function normally in this society

korzystować, ale po chwili, kiedy wchodzą

to use, but after a moment, when they enter

w te związki, zaczyna się powoli stawiać

"In these relationships, it slowly starts to take shape."

jasne, że one nie będą tak

Of course, they won't be like that.

ortodoksyjne, jak mogliby sobie wyobrażać

orthodox, as they might imagine

pewni ich rodzice, i mnie to fascynuje

certainly their parents, and I find it fascinating

właśnie, co się dzieje, kiedy pewna

Right, what happens when a certain

społeczność, kiedy pewna grupa odrzuca

community, when a certain group rejects

bardzo dosłownie tą taką podstawową

very literally that kind of basic

zasadę, wiesz, mąż,

the principle, you know, husband,

monogamia, wierność,

monogamy, fidelity,

heteroseksualność, i jak potem

heterosexuality, and what happens next

to się kształtuje, i dla mnie to jest o tyle ciekawe,

it is taking shape, and for me it is interesting to some extent,

że to jest w jakiś sposób

that it is in some way

nawet dzisiaj uwalniające, tak?

Even today freeing, right?

Kiedy nagle odchodzimy od tego, że

When we suddenly leave behind the fact that

jeśli twój mąż lirtuje z twoją

If your husband is flirting with your...

siostrą, to musisz się z nim rozstać,

sister, you have to break up with him,

bo to już jest przekroczenie jakiejś

because it’s already crossing some boundary

totalnej granicy, ale z drugiej strony,

the total boundary, but on the other hand,

kiedy, bo chodzi tutaj o męża

when, because this is about the husband

Vanessy, o męża

Vanessa, about her husband.

Vanessy, mąż Vanessy

Vanessa, Vanessa's husband

flirtował z Virginia, a potem był trochę zazdrosny,

he flirted with Virginia, and then he was a bit jealous,

jak Virginia wzięła ślub, i z jednej strony

When Virginia got married, and on one hand

to ma potencjał do olbrzymiej dramy,

this has the potential for huge drama,

ale z drugiej strony, ja to czytałam

but on the other hand, I read it

z takim poczuciem, że jest to

with the feeling that it is

w jakiś sposób uwalniające

in some way liberating

czytać o tych relacjach, które

to read about those relationships that

dają wgląd, że ludzie nie

they provide insight that people do not

muszą jakby być w tym takim wąskim

They must be in this narrow way, as if.

tunelu patrzenia na

tunnel of perception of

związki, relacje, seksualność,

relationships, connections, sexuality

tylko jest bardzo duża

it's just very big

podstawa do tego, żeby to wyglądało

the basis for it to look like this

inaczej, choć oczywiście

in a different way, though of course

trafiłam w tej książce na akapit, którą musiałam

I came across a paragraph in this book that I had to...

przeleć trzy razy, ponieważ był to akapit

Fly through three times, because it was a paragraph.

o jednym z członków grupy, który

about one of the members of the group who

miał romans z tym, ale tamten go nie chciał,

he had an affair with that one, but the other one didn't want him,

więc on poszedł do innego, ale w końcu

so he went to another one, but in the end

zaczął romansować z tym, i miałam takie,

he started an affair with this one, and I was like,

to jest zdecydowanie za dużo nazwisk, jak na jeden

This is definitely too many surnames for one.

akapit. Tak, i tam mamy

paragraph. Yes, and there we have

zdecydowanie więcej figur geometrycznych,

definitely more geometric shapes,

niż tylko trójkąty i czworokąty

than just triangles and quadrilaterals

i relacje poszczególnych

and the relationships of individual

członków grupy pomiędzy sobą

members of the group among themselves

były naprawdę fascynujące.

they were really fascinating.

I to jest chyba pokazane właśnie w tym filmie Carrington

And this is probably shown in the film Carrington.

z Emmą Thompson, że

with Emma Thompson, that

Carrington była też malarką,

Carrington was also a painter,

która przez całe swoje

which throughout its

życie żyła w związku

life lived in a relationship

z, i tutaj teraz

from, and here now

szukam nazwiska na mojej liście, bo ja, moi drodzy,

I'm looking for a name on my list because I, my dear,

mam siągawkę, ona żyła w związku

I have a cheat sheet, she lived in a relationship.

z Littorem Stracheyem, który

with Littore Strachey, who

był gejem, i który

he was gay, and who

był jej życiowym partner,

he was her life partner,

i patrzcie, jakie tutaj porozumienie dusz zachodzi,

"And look, what a communion of souls is happening here,"

ale oni nie byli ze sobą w takim związku erotycznym,

but they were not in such an erotic relationship with each other,

ponieważ on miał innego partnera,

because he had another partner,

który był jeszcze innym boczkiem

which was yet another side strip

w tym czworokącie, ale jeszcze Carrington

in this quadrilateral, but still Carrington

miała męża,

she had a husband,

który właśnie nie chciał dołączyć do tej figury

which just didn't want to join that figure

geometrycznej z innymi członkami,

geometric with other members,

i było to naprawdę fascynujące,

and it was really fascinating,

i to też pokazuje, że w tych związkach, które

and this also shows that in those relationships that

odbiegają od tej heteroseksualnej

deviate from this heterosexual one

normy, no tam się też nie

standards, well there you also don't

uniknie dramatów, zdrad

it will avoid dramas, betrayals

i różnych innych konfiguracji,

and various other configurations,

które tam zachodzą, że one funkcjonują,

which are occurring there, that they function,

na różnych poziomach, tak jak pełne

at different levels, just like full

dram heteroseksualne małżeństwa.

drama of heterosexual marriage.

Nie, drama to jest tutaj na porządku dziennym.

No, drama is a daily routine here.

To jest drama na dramie po prostu.

It's drama on top of drama, simply.

Ale z drugiej strony, wydaje mi się też, że

But on the other hand, it also seems to me that

to jest o tyle ciekawe właśnie, że ta grupa sobie

It is interesting precisely because this group is self-

pozwoliła na to, to znaczy, że

it allowed for that, that means that

rzeczywiście pozwoliła sobie na to, żeby

she really allowed herself to

te relacje były najróżniejsze,

these relationships were all kinds of different,

że też osoby, które no jednak

that also people who well, however

nie były hetero, mogły tam funkcjonować,

they weren't heterosexual, they could function there,

no przypominam, jesteśmy w świecie, który

Well, I remind you, we are in a world that

w przypadku brytyjskich artystów ciąży

in the case of British artists, it is burdensome

traumą tego, co spotkało Oskara Wilda.

the trauma of what happened to Oscar Wilde.

Widmo Oskara Wilda, oni ciągle, oni

The specter of Oscar Wilde, they are still, they.

pamiętają i też często o nim wspominają,

they remember and also often mention him,

ale też jest tam taki moment, w którym

but there is also a moment there when

wyraźnie jest podkreślone,

it is clearly emphasized,

że chociaż ta grupa

that although this group

była taką enklawą dla osób

it was such an enclave for people

nieheteronormatywnych, to jednak

non-heteronormative, however

geje spoko, ponieważ

gays are cool because

różnice między statusem

differences between statuses

kobiet i mężczyzn były tam

women and men were there

wciąż bardzo widoczne, to geje są

still very visible, they are gays

spoko, ale jak już Virginia

It's cool, but what about Virginia?

zaczynała mieć własne romanse,

she was starting to have her own romances,

chociażby z Witą, czy innymi

even with Wita or others

artystkami, to już tam pojawiały się

artists, they had already appeared there

komentarze, o że to jest nienormalne.

comments that it is abnormal.

Ze strony gejów!

From the side of gay people!

Tak, to znaczy, to jest świetnie.

Yes, that means, that's great.

Przeczytajcie sobie książkę Po Safonie, właśnie ten esej,

Read the book "Po Safonie," specifically this essay.

o którym Wam wspomniałam, który świetnie

that I mentioned to you, who is great

dokumentuje to, jak wtedy

it documents how it was then

w ogóle nie uważano, że istnieje

it was not considered to exist at all

coś takiego jak kobiecy homoseksualizm,

something like female homosexuality,

tylko uważano, że to jest zaburzenie.

it was only considered to be a disorder.

Świetna książka pod tym względem,

A great book in this regard,

eksplorująca ten temat.

exploring this topic.

Natomiast w ogóle to jest bardzo ciekawe,

However, overall it is very interesting,

bo my tutaj mówimy o wolności artystycznej, o ludziach,

because we are talking here about artistic freedom, about people,

którzy żyją w najróżniejszych układach

who live in various arrangements

romantycznych czy przyjacielskich,

romantic or friendly,

o jakiejś takiej bochemii artystycznej,

about some kind of artistic bohemia,

to tak właściwie należałoby ich nazwać,

that's actually how they should be called,

ale jednocześnie, kiedy czytamy,

but at the same time, when we read,

bo ta książka jest bardzo dobrze udokumentowana,

because this book is very well documented,

ona jest oparta o inne książki,

she is based on other books,

o listy, o ich twórczość,

about letters, about their creativity,

o artykuły prasowe,

about press articles,

mamy mnóstwo materiałów i kiedy ją czytamy,

we have a lot of materials and when we read it,

to wychodzi z niej, że

it comes out from her that

mimo, że oni się tak strasznie buntowali,

even though they were rebelling so terribly,

to jednak byli też produktem swoich czasów.

They were, however, also a product of their time.

To nie jest tak, że oni

It's not that they

z tym właśnie otwartym sercem podchodzili

they approached with that very open heart

na przykład do każdej mniejszości.

for example to every minority.

To nie jest tak, że na przykład Virginia

It's not that, for example, Virginia...

sama cierpiąca na zaburzenia psychiczne

herself suffering from mental disorders

nie mówiła co pewien czas rzeczy, które

she didn't say things from time to time that

były, powiedzmy, bardzo krzywdzące pod

they were, let's say, very damaging under

adresem osób, które były

the address of the people who were

chociażby, nie wiem, z zaburzeniami

even with, I don't know, with disorders

czy z jakimiś opóźnieniami umysłowymi.

with some mental delays.

To wszystko tam w nich jest

It's all there in them.

i to jest moim zdaniem najbardziej

and in my opinion this is the most

fascynujące w tej grupie, że oni się

fascinating in this group is that they

tak strasznie chcą odsiąść

they want to serve their sentence so badly

od wszystkiego, co było, czy to pod względem

from everything that was, whether in terms of

sztuki, nawet pod względem estetyki,

art, even in terms of aesthetics,

pod względem życia, ale jest w nich

in terms of life, but it is in them

trochę, nawet nie trochę, jest w nich rasizm,

a little, not even a little, there is racism in them,

tak? Jest w nich kolonializm.

Yes? There is colonialism in them.

Ten kolonializm jest tam

This colonialism is there.

bardzo widoczny, no bo wielu z nich tam w ogóle

very visible, because many of them are not there at all

się wychowało w Indiach albo

grew up in India or

pracowało w Indiach. Ta grupa

worked in India. This group

Bloomsbury jest znana z tego, że oni wzięli udział,

Bloomsbury is known for having participated,

niektórzy jej członkowie, w takim

some of its members, in such a

żarcie, to się nazywa

food, that's what it's called

Dreadnought Hoax, że w tym

Dreadnought Hoax, that in this

Virginia Woolf zostali

Virginia Woolf remained.

ucharakteryzowani blackface'em, żeby

characterized by blackface to

udawać jakichś abysyńskich władców

to pretend to be some Abyssinian rulers

i zostali wprowadzeni na

and they were introduced to

brytyjski okręt

British ship

marynarki wojennej i oni zostali tam

navy and they stayed there

przyjęci z honorami przez tą

received with honors by this

charakteryzację, bo udawali jakichś abysyńskich

characterization, because they pretended to be some Abyssinians

władców i oni się przez to strasznie

rulers and they are terribly affected by it

wybili w prasie, bo to był ten incydent,

they reported it in the press because it was that incident,

który rozsławił tą grupę

which made this group famous

wtedy w ramach takiego żartu, że to

then as part of such a joke, that it

było takie śmieszne, ha, ha, ha, no ale

it was so funny, ha, ha, ha, well but

to były lata, które początek

those were the years that marked the beginning

XX wieku, jeszcze lat dwudziestych wtedy nie było,

The 20th century, the twenties were not yet here then,

kiedy te kolonialne zapędy,

when those colonial inclinations,

no to była codzienność, to była

well, that was the everyday life, that was

podstawowa mentalność ówczesnego

the basic mentality of that time

Brytyjczyka, więc wyprzedzali swoje

Briton, so they were ahead of their

czasy pod niektórymi względami, ale

times in some respects, but

nie pod wszystkimi. Ale właśnie moim zdaniem to jest

not under all. But in my opinion, this is

bardzo ważne, tak? Dlatego, że bardzo łatwo

very important, right? Because it is very easy

dać się ponieść temu, że jeśli to są osoby,

to get carried away by the fact that if these are people,

tak na przykład jak Wierzynia Ulf, w końcu

for example, like Wierzynia Ulf, after all

zaangażowały się, prawda, w ten ruch sufrażystek,

they got involved, right, in the suffragette movement,

no bo ona początkowo wcale nie była w to bardzo

Well, at first she wasn't really into it at all.

zaangażowana. A jej matka była wręcz

committed. And her mother was downright

tak totalnie przeciwna sufrażystkom.

totally against the suffragettes.

Że to są osoby, które no rzeczywiście

That these are people who, well, really

pod względem artystycznym wytyczały te nowe

Artistically, these new ones set the direction.

drogi, tak? W ich tekstach pojawiają się

Dear, right? They appear in their texts.

nowe myśli i refleksje i to wszystko jest prawda,

new thoughts and reflections and it is all true,

ale jednocześnie właśnie dlatego warto

but at the same time that's exactly why it's worth it

sięgać po biografię, żeby sobie

to reach for a biography to

to takie poczucie, że jednostka

It's such a feeling that the individual

wybija się ze swojego społeczeństwa,

stands out from their society,

troszeczkę skontrować poczuciem, że nie, że ona

a little counter with the feeling that no, that she

nadal jest jego tworem, tak? Że

it's still his creation, isn't it? That

to, czyli ich jeszcze ciekawszymi, tak?

So, that makes them even more interesting, right?

Że to nie było tak, że oni byli w stanie porzucić

That it wasn't the case that they were able to abandon.

wszystkie te elementy, w których się wychowali,

all these elements in which they were raised,

wszystkie te elementy tego społeczeństwa.

all these elements of this society.

Jednocześnie warto też, ja już to powiedziałam,

At the same time, it's also worth mentioning, I have already said that,

ale warto to też podkreślić, że nie

but it's also worth emphasizing that not

byłoby możliwości

there would be possibilities

stworzenia takiej grupy, ani nie byłoby możliwości

the creation of such a group, nor would there be a possibility

w ogóle takiej refleksji nad rzeczywistością,

such reflection on reality,

gdybyśmy nie mówili o grupie społecznej,

if we weren't talking about a social group,

która na przykład nie musi się za bardzo martwić

which, for example, does not have to worry too much

o swoje utrzymanie, o swoją karierę.

about your livelihood, about your career.

Ci wszyscy ludzie mają pieniądze.

All these people have money.

To nie są największe pieniądze, to nie jest arystokracja,

These are not the biggest money, this is not aristocracy,

to nie są ludzie, którzy, prawda,

they are not people who, right,

nigdy nie będą musieli się martwić o swój dochód,

they will never have to worry about their income,

ale to są ludzie, których stać na

but these are people who can afford

właśnie, na ten dom w Londynie,

exactly, for that house in London,

to są ludzie, którzy po skończeniu

these are people who after finishing

chociażby Cambridge, wiedzą, że będzie

even Cambridge knows that it will be

na nich czekała jakaś posada, czy to w administracji,

there was some position waiting for them, whether in administration,

czy to na uczelni,

is it at the university,

czy to gdzieś, gdzie

is it somewhere where

znajomości, które zaczerpnęli właśnie na tej

connections that they have just gained from this

uczelni, ich poprowadzą.

universities, they will lead them.

No, oczywiście zdarzały się tam jednostki, które na przykład

No, of course there were instances there where, for example,

były na stypendiach, no chociażby

they were on scholarships, well at least

mąż Virginia Woolf, tak? Który nie przynależy

Husband of Virginia Woolf, right? Who does not belong.

jednoznacznie do tego kręgu, ponieważ

unequivocally to this circle, because

popełnia wielką zbrodnię z Żydem,

commits a great crime with a Jew,

ale nie zmienia to faktu,

but that does not change the fact that,

że to są ludzie, którzy mogą

that these are people who can

sobie na to pozwolić, na te wybryki,

allow oneself to engage in such antics,

no bo należą jednak, mimo wszystko

well, they do belong, after all

są już w tych raczej społecznych elitach.

They are already in these rather social elites.

Są w pewien sposób uprzywilejowani,

They are privileged in a certain way,

prawda? Tak, i to też jest o tyle

Isn't it? Yes, and that is also to some extent

ważne, że kiedy

important that when

stosujemy taką refleksję właśnie nad tym

we apply such reflection precisely on this

wybijaniem się ze społeczeństwa, nad tą

breaking out of society, over that

możliwością zaprzeczania tym

the possibility of denying them

normom, tym zasadom,

to the norms, to these rules,

jak należy się zachowywać, no to oni to mogą

how to behave, well they can do that

robić, bo nawet naruszając

to do, because even by infringing

te schematy nie wypadną

these diagrams will not come out

do końca ze społeczeństwa, tak?

To the end with society, right?

Zawsze pozostanie im taka sieć tego bezpieczeństwa.

They will always have such a net of safety.

Oni mogą chociażby, no właśnie,

They can, for example, well, exactly,

bawić się w bisynczyków i udawanym

playing with bisyncers and pretending

językiem porozumiewać się na statku,

to communicate in a language on the ship,

no bo wiedzą, że raczej zostanie

because they know that he is likely to stay

im to wybaczone, tak? Więc

I'm forgiven for that, right? So...

to też jest ciekawe, jak się zastanawiamy

It's also interesting when we ponder.

właśnie skąd idzie

just where is it coming from

nasza kultura, to bardzo często rozmawiamy

Our culture, we talk very often.

o krajach, rozmawiamy o kręgach artystycznych,

about countries, we are talking about artistic circles,

no ale nie możemy jakby tracić

Well, we can't really lose.

z oczu też tej pamięci właśnie, że mówimy

From the eyes of that memory, indeed, that we speak.

także o bardzo konkretnych przedstawicielach, konkretnych

also about very specific representatives, specific

grup społecznych. No i właśnie

social groups. And exactly that

mając na uwadze to, że tutaj już

taking into account that here already

wspominałyśmy, że to jest towarzystwo, które ciągle

we mentioned that this is a company that constantly

wspominało tragedię tego Oscara Wilde'a,

it recalled the tragedy of that Oscar Wilde,

który zmarł w nędzy

who died in misery

po tym, jak trafił do więzienia

after he was sent to prison

za bycie gejem, no to tutaj

for being gay, well here it is

mimo, że ich, jakby to nazwać,

even though their, how to put it,

niekonwencjonalność, jeżeli chodzi o te

unconventionality when it comes to these

związki matrymonialne, była powszechnie

marital relationships were generally

znana, to nie była tajemnica,

known, it was no secret,

to oni nie musieli się przejmować tym, że właśnie skończą

so they didn’t have to worry about the fact that they were about to finish

w ten sam sposób. Przez to, że mieli

in the same way. Because they had

dużo koneksji, mieli jakiś majątek,

a lot of connections, they had some assets,

mieli tam wsparcie i sieć bezpieczeństwa,

they had support and a safety net there,

o której ty mówisz, więc tutaj ten temat w ogóle

What time are you talking about, so here this topic at all?

klasowości jest bardzo ważny,

classness is very important,

jeżeli mówimy o tej grupie Bloomsbury

if we are talking about this Bloomsbury group

i to też w tej książce się

and this is also in this book

pojawia, bo krytyka grupy

appears because of group criticism

Bloomsbury, która pojawiała się w czasach, kiedy

Bloomsbury, which appeared at a time when

jeszcze ona działała, właśnie polegała

she was still working, she was just relying

bardzo często na tym, że to jest

very often on the fact that it is

banda bogatych ludzi, którzy odstają

a gang of rich people who stand out

od reszty. I to, czego w tej książce

from the rest. And what is in this book

mi zabrakło, ale to w sumie nie jest

I missed it, but it's not really.

taka książka, bo to jest książka historyczna,

such a book, because it is a historical book,

polegająca na relacyjnym przetaczaniu

based on relational transfusion

wydarzeń i przedstawianiu biografii

events and presenting biographies

bohaterów, ale to nie jest książka

heroes, but this is not a book

taka analityczna,

such an analytical,

a to, co ja bym chętnie bardzo poczytała,

and that is something I would very much like to read.

to jest pewna analiza działalności

This is a certain analysis of the activity.

tej grupy z dzisiejszej perspektywy,

this group from today's perspective,

właśnie biorąc pod uwagę te wszystkie

just considering all these

niuanse klasowe, które tam

class nuances that are there

zachodziły, że mówimy tutaj o bardzo

We were talking here about very

uprzywilejowanych ludziach z wypracowaną

privileged people with developed

pozycją w społeczeństwie, którzy mogli

a position in society, who could

sobie pozwalać na różne ekscesy,

allow oneself various excesses,

bo i tak wiedzieli, że

because they already knew that

aż takiego wysoka nie spadną.

They won't drop that high.

Więc bardzo chętnie bym tutaj

So I would very gladly be here.

jakąś krytykę właśnie tego

some criticism of this

tematu przeczytała. Jest taka bardzo

She read the topic. It is very such

dobra książka, która właśnie pokazuje o tym,

a good book that just shows about this,

że ta grupa Bloomsbury była

that the Bloomsbury group was

bardzo, mimo wszystko, w swoich działaniach

very, despite everything, in your actions

wiktoriańska, to znaczy, że

Victorian, that means that

właśnie nie potrafiła się do końca

she just couldn't fully manage it

odciąć od tej przyszłości. Nie pamiętam jej tytułu,

cut off from that future. I don't remember its title,

podam ci ją po nagraniu, bo jest taka książka.

I'll give it to you after the recording, because there is such a book.

Natomiast tutaj w ogóle ja bym pochyliła się...

On the other hand, I would definitely lean towards...

Jeszcze tylko tutaj

Just here for now.

dodając coś, jeżeli chodzi właśnie o to,

adding something, when it comes to this,

jak była wiktoriańska i jeżeli

"how was it Victorian and if"

chodzi o książki, które omawiały też działalność

It's about books that also discussed activities.

tej grupy, to warto tutaj

this group, it's worth being here

wspomnieć, że najmłodsza

to mention that the youngest

córka, Vanessa Bell,

daughter, Vanessa Bell,

wydała właśnie własną

just released her own

autobiografię, która o tym opowiadała.

an autobiography that told about it.

Bo to była dziewczynka, która

Because she was a girl who

wychowała się w przeświadczeniu,

she was raised with the belief,

że Clive Bell jest jej ojcem.

that Clive Bell is her father.

Tymczasem ona była owocem romansu

Meanwhile, she was the fruit of an affair.

własnej matki z

of one's own mother with

innym członkiem tej grupy,

another member of this group,

z Duncanem Grantem, który

with Duncan Grant, who

był też homoseksualistą czy tam biseksualistą.

he was also a homosexual or perhaps a bisexual.

On miał więcej partnerów niż

He had more partners than

partnerek w swoim życiu na pewno, ale potem

partners in their life for sure, but then

tą platoniczną relację z Vanessa Bell przez

this platonic relationship with Vanessa Bell through

dalszą część swojego życia, przez wiele, wiele

the rest of your life, for many, many

lat tworzyli i Angelika była właśnie

years they created and Angelika was just

ich córką i ona wychowała się

their daughter and she was raised

w tej grupie Bloomsbury i potem z perspektywy

in this group Bloomsbury and then from a perspective

lat podchodziła do ich

Years approached them.

niby tych wszystkich przełomowych

supposedly all these groundbreaking

decyzji życiowych bardzo krytycznie

life decisions very critically

i bardzo krytycznie podchodziła do tego całego

and she was very critical of this whole thing.

środowiska i wydała właśnie na ten temat osobną książkę.

environments and has just published a separate book on this topic.

Zastanawiam się, czy to jest książka, o której możesz ty mówić,

I'm wondering if this is the book you can talk about.

czy to będzie coś innego.

Will it be something different?

Możliwe, że mówimy o tej samej książce. To jest bardzo możliwe.

It's possible that we're talking about the same book. It's very likely.

W każdym razie właśnie wróciłabym do naszej

In any case, I would just come back to our

książki, dlatego że tutaj

books, because here

trzeba powiedzieć, co to jest za pozycja, tak?

We need to say what position this is, right?

Bo jakoś tak się zagłębiłyśmy

Because we somehow got deeply into it.

w tematy, a warto powiedzieć.

In the topics, and it's worth mentioning.

To jest książka, jak sama wspomniałaś, bardzo

This is a book, as you mentioned, very

historyczna. Tutaj dostaniemy

historical. Here we will get

autorka, która jest historyczką,

the author, who is a historian,

zbiera listy, zbiera

collects letters, collects

teksty, publikowane

texts, published

artykuły, zbiera fragmenty

articles, collects fragments

książek, wypowiedzi,

books, statements,

recenzji także twórczości

review of the work

i tworzy z tego taką książkę,

and creates a book out of it,

w której na jednej stronie na pewno będzie 15

in which there will definitely be 15 on one page

nazwisk i 3 daty. To się dobrze czyta,

surnames and 3 dates. It's easy to read.

bo też sam temat jest

because the topic itself is

bardzo ciekawy. Bo to nie jest taka akademicka

very interesting. Because it is not so academic

książka. To jest książka, która ma

book. This is a book that has

flow, to się fajnie czyta, tak.

flow, it's nice to read that, yes.

To jest po prostu dobrze napisana

This is simply well written.

książka historyczna, tak. Ale jest to

a historical book, yes. But it is

taka próba odtworzenia historii tej grupy,

such an attempt to recreate the history of this group,

odtworzenia jej członków. No tutaj naszą przewodniczką

recreation of its members. Well, here our guide is

jest zdecydowanie Virginia Woolf, bo od niej zaczynamy.

It is definitely Virginia Woolf, because she is where we start.

I pojawiają się tu takie elementy

And such elements appear here.

bardziej literackie, tak. Ona co

more literary, yes. What about her?

pewien czas autorka sobie pozwala na pewne

For a while, the author allows herself some.

interpretacje, na pewne niedopowiedzenia,

interpretations, of certain ambiguities,

na pewne próby rekonstrukcji wydarzeń,

to certain attempts at reconstructing events,

o których mamy więcej niż

of which we have more than

jedno podanie, tak. Czyli nie wiemy

one application, yes. So we don't know.

do końca, co się wydarzyło. Natomiast

to the end, what happened. However

jest to przede wszystkim próba stworzenia

It is primarily an attempt to create

takiego bardzo dokładnego obrazu,

such a very detailed picture,

który tłumaczą nam, by kim ci ludzie

who translate to us who these people are

byli, skąd się wzięli,

they were, where they came from,

co robili i jak wpisywali się

what they did and how they entered themselves

w ten bardzo konkretny moment w historii

at this very specific moment in history

Wielkiej Brytanii, to znaczy

United Kingdom, that is

ten moment, kiedy, prawda, umiera królowa

the moment when, you know, the queen dies

Wiktoria, kończy się bardzo długa epoka,

Wiktoria, a very long era is coming to an end.

zaczyna się nowa epoka,

a new era is beginning,

nowy wiek i oni tam wchodzą jako ci młodzi,

the new age and they are entering there as young ones,

zdolni, atrakcyjni, żeby

capable, attractive, in order to

jakoś się w tym wieku urządzić.

Somehow manage in this age.

I mam poczucie, że dla polskiego

And I have a feeling that for the Polish

czytelnika ta książka może być

this book can be for the reader

niekiedy trudna. Może być trudna dlatego,

sometimes difficult. It can be difficult because,

że choć kojarzymy

that although we associate

główne nazwiska, najbardziej

main names, the most

znanych twórców, no to jednak

well-known creators, but still

te nazwiska drugoplanowe,

these supporting character names,

te nazwiska, które padają w tle,

the names that are mentioned in the background,

pewne wydarzenia, pewne

certain events, certain

punkty odniesienia, no jeśli

reference points, well if

nie jesteśmy wybitnymi znawcami historii Wielkiej Brytanii,

we are not remarkable experts on the history of Great Britain,

a zwłaszcza historii kultury Wielkiej Brytanii,

and especially the history of culture in Great Britain,

mogą być dla nas stosunkowo obce.

they may be relatively foreign to us.

No ja właśnie jestem taką osobą,

Well, I am exactly such a person,

bo ja wiem, kim była

because I know who she was

Virginia Woolf, chociaż przyznam

Virginia Woolf, although I must admit

i mówię to całkiem szczerze, ja nie czytałam

And I say this quite frankly, I haven't read it.

żadnej jej książki, co uważam,

I don't consider any of her books.

nie przeszkadzało mi w tym, żeby zapoznać się z jej biografią,

it didn't stop me from getting acquainted with her biography,

bo ja po prostu lubię czytać nowe rzeczy,

because I just like to read new things,

zwłaszcza jeżeli chodzi o kulturę, historię Wielkiej Brytanii,

especially when it comes to the culture and history of Great Britain,

to jest jedna z rzeczy, którymi się interesuje,

this is one of the things I am interested in,

jest to dla mnie ciekawe. I miejscami

It is interesting to me. And in places.

miałam z tą książkę właśnie taką trudność

I had exactly that kind of difficulty with this book.

przez to nagromadzenie nazwisk, ja to

due to this accumulation of names, I do that

po prostu rozwiązywałam sobie takim dodatkowym

I was simply solving it with such an additional one.

researchem na boku, czytałam tę książkę z otwartą

With research on the side, I read this book with an open mind.

Wikipedią, sprawdzałam, kto był kim, bardzo

I checked on Wikipedia who was who, very.

pomagało mi sprawdzanie zdjęć, jak oni wyglądali,

it helped me to check the photos, how they looked,

ci ludzie, bo to wtedy łatwiej wtedy

those people, because then it is easier then

dopasować nazwisko do wyglądu, zwłaszcza, że

match the last name to the appearance, especially since

oni wszyscy mieli jakieś takie swoje

they all had something like their own

elementy charakterystyczne w wyglądzie, na przykład

characteristic elements in appearance, for example

Duncan Grant jest najprzystojniejszy z tej całej grupy,

Duncan Grant is the most handsome of the whole group.

możemy sobie zrobić taki ranking, Duncan Grant

We can make such a ranking, Duncan Grant.

był najprzystojniejszy, ale potem jak zobaczyłam

he was the most handsome, but then when I saw

Jonathana Price'a w roli

Jonathan Price in the role

Lytona, to on od razu zyskał w moich oczach,

Lytona, he immediately gained my respect.

bo to był taki, toł stoi trochę z taką długą

because it was like that, it stands a bit with such a long one

brodą, więc polecam

a beard, so I recommend

po prostu mieć otwartą Wikipedię

just have Wikipedia open

obok i czytać tę książkę z

next to and read this book with

dodatkowym sprawdzaniem nazwisk,

additional verification of names,

to nie przeszkadza absolutnie w lekturze,

it does not hinder reading at all,

tylko ją ubogaca. Mówię to tylko

it only enriches her. I say this only

po to, żeby podkreślić, że dla osoby, dla której

to emphasize that for a person for whom

jest to temat nowy, też to może być temat

This is a new topic, it could also be a subject.

ciekawy i to wcale nie znaczy, że

interesting and that does not mean at all that

się od tej książki odbija.

it reflects off this book.

Nie tylko, przyznam szczerze, że mnie strasznie bawi,

Not only that, I must admit that it really amuses me.

że wśród tych wszystkich artystów,

that among all these artists,

malarzy, krytyków, znalazł się

painters, critics, found himself

Keynes, czyli słynny

Keynes, that is the famous

ekonomista, który stworzył

economist who created

teorię interwencjonizmu państwowego, jakby

the theory of state interventionism, as if

jak człowiek czyta o ekonomii Keynesowskiej, to jakby

When a person reads about Keynesian economics, it feels like...

nie wyobraża go sobie, wiesz,

she can't imagine him, you know,

pokładającego się w tych wszystkich budynkach, a z

lying down in all those buildings, and with

Virginia Woolf i resztą grupy, ale taka była

Virginia Woolf and the rest of the group, but that was how it was.

prawda, Keynes należał do tej grupy,

the truth is, Keynes belonged to that group,

co niby wiedziałam, ale jakby był gdzieś tam

What I supposedly knew, but as if he were somewhere out there.

bardzo daleko z tą mojej głowy.

very far from my head.

Natomiast tak, ja się też zgadzam z tym, że to jest

However, yes, I also agree that this is

taka książka do czytania trochę z

a book to read a bit from

Wikipedią, zwłaszcza zgadzam się z tobą, że warto zobaczyć,

Wikipedia, especially I agree with you that it's worth seeing,

jak ci ludzie wyglądali, bo potem

What did those people look like, because then

no, nie ukrywajmy, tak, tam jest dużo o wyglądzie,

No, let's not hide it, yes, there is a lot about appearance there.

tak, na przykład ja sobie Clive'a Bell'a

Yes, for example, I have Clive Bell.

zupełnie inaczej wyobrażałam, wiedziałam, że jest

I imagined it completely differently, I knew that it was.

rudy, bo to jest olbrzymi fragment,

red, because this is a huge fragment,

bardzo charakterystyczną łysinę do

a very characteristic bald spot to

połowy głowy i to mam wrażenie, że dzisiaj się już

Half of the head and I have the impression that today it's already

tak mężczyźni nie cieszą. Tak, ale

Yes, men do not bring joy. Yes, but

ogólnie, ogólnie tak, pamiętałam, że

Generally, generally yes, I remembered that.

Clive'a Bell był rudy, ale wyobrażałam go sobie inaczej,

Clive Bell was ginger, but I imagined him differently.

zwłaszcza biorąc pod uwagę te jego romanse

especially considering his affairs

i flirty, prawda, bo oni w mojej głowie się

I'm flirty, right, because they're in my head.

w ogóle prawie nie starzeją. Standardy piękna

They hardly age at all. Beauty standards.

z tamtej epoki zdecydowanie odbiegają

they definitely deviate from that era

od naszych. To musiały być bardzo interesujące ludzie,

from our own. They must have been very interesting people,

po prostu. Tak, natomiast...

Just. Yes, however...

Ale mnie się najbardziej Dora Carrington podobała,

But I liked Dora Carrington the most,

bo ona taka, ma taką bardzo

because she is like that, she has such a very

dzisiejszą stylówę, taką,

today's style, like that,

takie włosy na znak drogi podporządkowanej,

such hair as a sign for a subordinate road,

ogrodniczki kalosze, bardzo

gardening galoshes, very

mocno z nią sympatyzowałam, od kiedy zobaczyłam, jak wygląda.

I strongly sympathized with her since I saw what she looked like.

A może to magia Emmy Thompson

Or maybe it's the magic of Emma Thompson.

po prostu. To jest trochę magia Emmy Thompson,

Simply put. There is a bit of magic in Emma Thompson.

tak, bo to też jest tak, że jak się widziało te filmy,

Yes, because it's also the case that when you've seen those movies,

to te postacie nagle zaczynają

these characters suddenly start

wyglądać jak to, że którzy je grali. Ja bardzo

look like those who played them. I really

walczyłam, żeby Virginia Woolf nie wyglądała w mojej głowie

I fought for Virginia Woolf not to look like in my head.

jak Nicole Kidman, jak to jest ważna walka.

Like Nicole Kidman, how important this fight is.

Natomiast tak, wydaje mi się, że

However, yes, it seems to me that

to jest taka książka, która na początku może was

This is such a book that at the beginning may unsettle you.

jakoś tam bardzo, czy trochę przeradzić

somehow a lot, or a little to freak out

właśnie ilością faktów, nazwisk, ale

just the amount of facts, names, but

w nią się dosyć szybko wchodzi i on się bardzo

It's quite easy to get into her, and he really...

szybko czyta, tak? Natomiast jak już się

He reads quickly, right? However, once he...

ją przeczyta, to przynajmniej u mnie było takie

"She reads it, at least it was like that for me."

wrażenie, to rzeczywiście, jeśli nie znaliście

the impression, it is indeed, if you did not know

na przykład twórczości Virginia Woolf, albo nigdy

for example the works of Virginia Woolf, or never

jakby nie zastanawialiście się nad

as if you hadn't been thinking about

Anglią tego okresu, to jest takie nieoczywiste,

England of this period is quite ambiguous.

ale dobre wejście w ten świat,

but a good entry into this world,

bo wchodzicie przez grupę osób,

because you are entering through a group of people,

która neguje wszystko, no a

which denies everything, and well

zaczynacie zastanawiać, jak to wyglądało

You start to wonder what it looked like.

właśnie w tym szerszym kontekście. No też nie da się

just in this broader context. Well, it can't be done either.

ukryć, że słuchajcie, jeśli ta książka mogłaby

to hide that, listen, if this book could

z was zachęcić do czytania o Virginia Woolf

to encourage you to read about Virginia Woolf

więcej, no to tym lepiej, tak?

More, well then that's even better, right?

Zwłaszcza czytania prozy o Virginia Woolf, bo

Especially reading prose about Virginia Woolf, because

jest to proza, która z wami na długo zostanie

It is prose that will stay with you for a long time.

rzeczywiście jedną rzeczą, która mnie jakby

Indeed, one thing that somehow...

cały czas najbardziej, nie chcę powiedzieć

All the time most, I don't want to say.

bawiła, ale wydaje mi się dosyć ciekawa,

It was fun, but it seems quite interesting to me.

no to właśnie, że jest to ta grupa

Well, exactly, it's this group.

artystyczna, która rodzi się na uczelni,

artistic, which is born at the university,

rodzi się w Cambridge i właściwie z tego

he is born in Cambridge and actually from that

wyraźnie

clearly

wyrasta, a potem osobą,

grows up, and then a person,

która osiąga największy sukces i niewątpliwie

which achieves the greatest success and undoubtedly

jest najważniejszą członkinią

she is the most important member

tej grupy jest właśnie

this group is just

Virginia, która na te studia nie poszła

Virginia, who did not go to this university.

i też się na tym tak zastanawiałam, bo

I was also thinking about it because

oczywiście jest ta odwieczna dyskusja,

of course, there is this eternal discussion,

prawda, o tym, czy istnieje coś takiego jak talent,

the truth about whether there is such a thing as talent,

czy to wszystko jest tylko kwestia ciężkiej

Is it all just a matter of hard work?

pracy, ale jest coś takiego,

work, but there is something like that,

że są czasem takie jednostki, które

that there are sometimes such individuals who

po prostu są wybitniejsze od reszty

they are simply more outstanding than the rest

i mam takie poczucie, że oni

and I have the feeling that they

tam wszyscy się bardzo starali, dyskutowali,

Everyone there put in a lot of effort and discussed.

ale jakby Virginia wygrywała

but if Virginia was winning

z nimi o kilka długości

with them by several lengths

i do dzisiaj jakby fakt, że

To this day, as if the fact that...

książki Virginia Woolf są, no, dla

Virginia Woolf's books are, well, for

bardzo wielu osób kluczowe, tak, że do nich wracamy,

a lot of people's key, so that we come back to them,

że są takimi

that they are such

powieściami, które w wielu tematach

novels that cover many topics

uznaje się, no, niemalże za założycielskie,

is considered, well, almost as foundational,

jak Orlando, prawda, który

like Orlando, right, who

jest taką refleksją na temat, no,

It's a reflection on the subject, well,

płci i tego, jak ona wygląda

gender and how it looks

i na przestrzeni czasu i w życiu

both over time and in life

człowieka i w ogóle, czy ta płeć, jakie ma

"the person and in general, what gender they have"

znaczenie, czy mnóstwo innych powieści,

the meaning, or a multitude of other novels,

które stały się także

which have also become

inspiracją dla kolejnych twórców, tak,

an inspiration for future creators, yes,

nie da się ukryć, że czyta się

It is undeniable that it is read.

tą książkę też ciekawie, patrząc po prostu

This book is also interesting, just by looking at it.

na to, co nam zostało w głowie z tych twórców,

to what remains in our minds from these creators,

tak, i na przykład czytając to z polskiej

Yes, for example, reading this from Polish.

perspektywy, no, jednak bardzo oddalonej

perspectives, well, however very distant

od tego poczucia, że ta grupa Bloomsbury

from that feeling that this Bloomsbury group

jest naszą kulturą, no, to ta

it is our culture, well, it is that

Virginia Woolf ich tak trochę przyćmiewa wszystkich.

Virginia Woolf sort of overshadows everyone.

No, zwłaszcza, że w momencie, kiedy

No, especially since at the moment when

Virginia Woolf popełnia samobójstwo,

Virginia Woolf commits suicide,

to ta książka się po prostu kończy na następnych

This book just ends on the next ones.

czterech stronach. Jest to trochę dziwne,

on four sides. It's a bit strange,

ale, no, wynika z tego,

but, well, it follows from this,

jaką dynamikę miała ta grupa i że

what dynamics this group had and that

niektórzy zajmowali w nim bardziej prominentne

some occupied a more prominent role in it

pozycje niż inni. Virginia Woolf została

positions than others. Virginia Woolf was

zapamiętana o wiele bardziej niż ta cała

remembered much more than all of this

litania nazwisk wymienione

a litany of names mentioned

jako członkowie, no, na całym świecie, nie tylko

as members, well, all over the world, not only

w perspektywie Wielkiej Brytanii, więc

in the perspective of the United Kingdom, so

w momencie, jak Virginia umiera,

at the moment when Virginia dies,

to reszta jest tam tylko wspomniana

the rest is only mentioned there

właściwie tylko z takiego faktu, że on też

actually only from the fact that he also

umarł, on umarł rok później, ten umarł

he died, he died a year later, this one died

cztery lata później i tak naprawdę

four years later and really

już ta grupa się rozpadła, tak, po tym,

this group has already fallen apart, yes, after that,

jak Virginii zabrakło. Niby tam jeszcze

how Virginia was missing. Seems like she’s still there.

trochę bardziej aktywnie działała w jakimś

a little more actively operated in some

mieście w Wielkiej Brytanii, ale

a city in the United Kingdom, but

nad tym autorka się już

the author is already working on that

nie rozwodzi. No i właściwie zastanawiam się

Don't get divorced. Well, I actually wonder.

z czego to wynika, czy to wynika

What is it due to, does it result from?

z tego, z wyboru autorki,

from this, from the choice of the author,

żeby skupiać się na Virginii, a resztę po prostu

to focus on Virginia, and the rest just

trochę potraktować po macoszemu, czy

treat it a bit carelessly, or

rzeczywiście tak było, że Virginia zniknęła

Indeed, it was true that Virginia disappeared.

z pola widzenia i w tym momencie

out of sight and at that moment

grupa Bloomsbury nie wiedziała,

the Bloomsbury group did not know,

co ze sobą zrobić i już przestała działać, chociaż też

what to do with it and it has already stopped working, although also

trzeba zaznaczyć, że ci ludzie nie robili się coraz

It should be noted that these people were not becoming increasingly.

młodsi i oni już przestali prowadzić

the younger ones have already stopped leading

aktywną działalność, dlatego, że sami byli już

active involvement, because they were already

schorowani, bo Virginia była tam jedną

"Ill, because Virginia was one of them."

z młodszych osób. Tak, no to

from younger people. Yes, well then

po prostu powiedzmy, tak, to była

let's just say, yes, it was

grupa, która miała olbrzymie znaczenie

a group that had immense significance

w latach dwudziestych, a właściwie w latach

in the twenties, or rather in the years

nastych i latach dwudziestych. Natomiast

in the years of the twenties. However

kończy się w latach czterdziestych, to już jest

it ends in the forties, it is already

zupełnie inny świat. Długa wojna światowa

a completely different world. A long world war

właściwie odcina

it actually cuts off

tą grubą linią, pewne

that thick line, certain

idee, pewne wrażenia,

ideas, certain impressions

pewne społeczeństwa od tego, co się dzieje

certain societies from what is happening

potem i też jakby to, co

then and also like what

oni postulowali już nie jest

they have already proposed it is no longer

z tego świata, tak. Niektóre postulaty

from this world, yes. Some postulates

się już rzeczywistniły, prawda, no bo

they have already materialized, right, well because

zaczynają się zupełnie inne podejścia,

completely different approaches begin,

chociażby na głosów kobiet, prawda,

even if it's just for women's voices, right,

kobiety mają głos, ale z drugiej strony

women have a voice, but on the other hand

ten świat jest po prostu zupełnie inny i ta grupa

this world is just completely different and this group

Bloomsbury się musi wygasić, tak. No to

Bloomsbury must fade away, yes. So then.

takie, że ta kultura lat dwudziestych i trzydziestych

such that the culture of the twenties and thirties

no po wojnie bardzo często nie znajdowała

Well, after the war, it very often wasn't found.

dla siebie miejsca, więc oni są i starzy

for themselves a place, so they are both old

i odchodzi Virginia i po prostu

and Virginia is leaving and just

świat już jest inny, tak. To już nie jest ich świat,

the world is already different, yes. It is no longer their world,

to nie jest ich rewolucja. Oni swoją rewolucję

It is not their revolution. They have their own revolution.

już przeżyli, już opowiedzieli,

they have already experienced, they have already told,

już próbowali się znaleźć w tym nowym świecie

they have already tried to find themselves in this new world

no i ten powojenny świat po prostu nie ma dla nich

Well, that post-war world simply has no place for them.

miejsca. No i oni powrócili

places. And they have returned.

w taki krąg zainteresowań jakiś

in such an area of interest

jest tak, że grupa Bloomsbury działała,

It is the case that the Bloomsbury Group operated,

wydawała, publikowała, robiła te wystawy

she issued, published, held those exhibitions

i że wszyscy po prostu przez cały czas

and that everyone just all the time

się interesowali tym, co oni robili, tylko,

they were only interested in what they were doing, only,

że oni tak naprawdę, zainteresowanie wokół

that they are really interested in the surroundings

nich wybuchło w okolicach lat sześćdziesiątych,

it exploded around the sixties,

że pojawili się badacze, którzy

that researchers appeared who

zaczęli sięgać nie tylko do twórczości poszczególnych

they began to reach not only for the works of individual

członków, ale też właśnie do tych relacji, które łączyły

members, but also to those relationships that connected

tę grupę i to cofanie

this group and this retreat

się w przeszłość i badanie

into the past and investigation

tych wszystkich romantycznych

all those romantic ones

figur geometrycznych, no nie da się

geometric figures, well it can't be done

ukryć, że marketingowo i reklamowo bardzo

to hide that it is very much about marketing and advertising

dużo zrobiła dla grupy Bloomsbury, żeby cieszyła

She did a lot for the Bloomsbury group to bring joy.

się takim zainteresowaniem historyków,

with such interest from historians,

literaturoznawców, jakim się cieszy do dzisiaj.

literary scholars, which it enjoys to this day.

No trudno się dziwić, wydaje mi się,

Well, it's no surprise, it seems to me,

że to jest w ogóle taki klucz do tych grup

that this is actually such a key to these groups

literackich, że jak utalentowane

literary, that as talented

osoby zbierają się w jednym miejscu i zaczyna ich łączyć

People gather in one place and start to connect.

coś więcej, no to trudno o tym nie pisać.

something more, well, it's hard not to write about it.

My jesteśmy trochę plotkarze wszyscy, jako

We are all a bit of gossips, as...

historycy i jako odbiorcy

historians and as recipients

historii i te ploty są po prostu bardzo

the history and these rumors are just very

soczyste w tym przypadku, tak? To nie są podejrzenia,

juicy in this case, right? These are not suspicions,

to są właśnie te kręgi i trójkąty

these are exactly those circles and triangles

i kwadraty, ale to też jest

And squares, but that's also something.

ważne w tej książce i to bardzo jest, uważam,

what is important in this book, and I think it is very important,

cenne, że autorka nie

valuable that the author does not

daje się przytłoczyć temu, tak? To znaczy to nie jest

You can get overwhelmed by this, right? It means it’s not.

książka, kto z kim sypiał, tylko to jest

the book, who slept with whom, that's all it is

książka, która próbuje jakoś

a book that tries somehow

tą grupę złapać, jednocześnie

to catch this group, at the same time

mówiąc nam, kto z kim sypiał. O, w ten sposób.

telling us who slept with whom. Oh, in that way.

Więc jeżeli interesują Was

So if you are interested in

wątki literaturoznawcze i związane

literary studies and related threads

ze sztuką, to znajdziecie w tej książce coś dla siebie.

With art, you will find something for yourself in this book.

Jeżeli interesują Was

If you are interested

ploteczki i takie bardziej pieprzne szczególiki,

gossip and more spicy details,

to również będzie ich w tej

it will also be them in this

książce mnóstwo. No, ja nie ukrywam,

there's a lot in the book. Well, I'm not hiding it,

że fantastycznie się przy tych fragmentach bawiłam

that I had a fantastic time with these fragments

i od razu jakoś tak szybciej chciało się czytać.

and immediately it became a bit easier to read.

Tak, to jest prawda. Tak, jak się zaczyna

Yes, that's true. Yes, as it begins.

bo to jest autentycznie, te fragmenty

because it is authentic, those fragments

są jak, ja się nie dziwię, że jest serial, tak?

They're like, I don't blame them that there's a series, right?

Bo to się czyta jak scenariusz kolejnego

Because it reads like the script of another.

plot twistu w serialu, czy kolejnego

plot twist in the series, or another one

wątku, prawda? Kiedy już myślisz, że wygrzeżą Panom

Of course, right? When you already think that they will dig out, gentlemen.

wszystkie możliwości, wtedy okazuje się,

all possibilities, then it turns out,

że nie, można nawiązać jeszcze jeden romans.

That no, you can start one more affair.

I nawet jeżeli nie czytaliście Virginii

And even if you haven't read Virginia.

Woolf, jak już tutaj próbowałam dowieść, nawet jeżeli

Woolf, as I have already tried to prove here, even if

nie mieliście styczności z żadną

you have not had contact with any

twórczością żadnego z

the work of none of

członków grupy Bloomsbury, to myślę, że i tak

members of the Bloomsbury group, I think so anyway

można wyciągnąć

can be extracted

z tej książki coś

something from this book

ciekawego dla siebie. Ja z całą pewnością to

interesting for myself. I am definitely this

zrobiłam i uważam, że to była bardzo satysfakcjonująca

I did it and I think it was very satisfying.

lektura. Ja to w ogóle, tak jak mówiłam,

reading. I, in general, as I said,

ja lubię czytać o brytyjskiej kulturze.

I like reading about British culture.

Ci wszyscy ludzie byli niesamowicie porąbani,

All these people were incredibly messed up,

ten aspekt klasowy jest zupełnie inny

this class aspect is completely different

niż aspekt klasowy w Polsce

than the class aspect in Poland

i to się bardzo ciekawie obserwuje.

And this is very interesting to observe.

Tak, ja przyznam, że przeczytałam tą książkę z przyjemnością,

Yes, I admit that I read this book with pleasure.

także troszeczkę dlatego, że u mnie ona wypełniła

also a little bit because for me she fulfilled

pewne luki, to znaczy pewne rzeczy

certain gaps, that means certain things

wiedziałam, pewnych rzeczy nie wiedziałam, zawsze

I knew, there were certain things I didn't know, always.

miałam te informacje tak bardzo

I had this information so much.

rozproszone, a ta książka je tak fajnie

dispersed, and this book is so nice

zebrała w jedno i to mnie ucieszyło,

she gathered everything together and it made me happy,

bo miałam takie poczucie, że ona mi coś uporządkowała,

because I had the feeling that she organized something for me,

że to nie jest tak, że to są nazwiska, o których

that it's not the case that these are names that...

nie słyszałam, czy osoby, o których nie wiedziałam, ale właśnie

I didn't hear if there were people I didn't know, but just now.

tak. Tu obejrzysz film, tu przeczytasz

Yes. Here you will watch a movie, here you will read.

książkę, tu jakiś esej, tu coś,

a book, here an essay, here something,

a tutaj mamy to wszystko zebrane w jedno

And here we have everything gathered in one place.

miejsce i też taką zachęcę, żeby czytać na ten

a place and I also encourage you to read about it

temat więcej. I co? No, słuchajcie,

more on the topic. And what? Well, listen,

gdyby ta książka nie była ciekawa

if this book weren't interesting

i nie inspirowała nas do myślenia, to byśmy

and it did not inspire us to think, then we would

o niej nie rozmawiały przez godzinę, a ta rozmowa

they didn't talk about her for an hour, and that conversation

mogłaby jeszcze spokojnie trwać, bo naprawdę

it could still last peacefully, because really

to jest trochę tak, że rozmawianie

It's a bit like talking

o literaturze, o literaturze to jest w ogóle

About literature, about literature, that is, generally speaking.

osobna kategoria. Natomiast

a separate category. However

jeśli sami jesteście ciekawi, no to, jak już wspomniałyśmy,

if you are curious ourselves, well, as we already mentioned,

tę książkę w Polsce wydał Znak,

This book was published in Poland by Znak.

Imprint Znak Literatura Nowa i jest to także

Imprint Znak Literatura Nowa and it is also

sponsor naszego dzisiejszego odcinka, więc

the sponsor of our today's episode, so

już wiecie, gdzie te książki szukać. Ja

You already know where to look for those books. I

przyznam szczerze, nie wiem, jak oceniać

To be honest, I do not know how to evaluate.

tłumaczenie, bo nie jestem na tyle

Translation, because I am not enough.

kompetentna, ale wydaje mi się, że ono jest

competent, but I think it is

w porządku. Jakby nie znalazłam tam żadnych

Alright. It's just that I didn't find any there.

momentów, w których miałabym takie poczucie, że

moments when I would have such a feeling that

coś jest nieporazne. Czasem miałam wrażenie,

something is overwhelming. Sometimes I had the impression,

że chciałabym wiedzieć, jakie słowo jest w oryginale,

that I would like to know what the word is in the original,

ale to dlatego, że kiedy mówimy o literaturze,

but that's because when we talk about literature,

to czasem słowo w oryginale jest

Sometimes the word in the original is

po prostu nie do przełożenia tak, żeby

just impossible to translate it in a way that

dokładnie znać intencje autora czy twórcy.

to know the intentions of the author or creator precisely.

Ja tam do tłumaczenia żadnych

I don't have any translations there.

takich bardzo krytycznych uwag nie mam.

I don't have any very critical comments.

Zdarzają mu się, i ja nie wiem, czy to

It happens to him, and I don't know if it's

jest kwestia tłumaczenia, czy to jest po prostu kwestia

It is a matter of translation, or is it simply a matter?

błędów w oryginale. Zdarzają się tutaj

Errors in the original. They occur here.

takie freudowskie pomyłki. W

such Freudian slips. In

co najmniej jednym miejscu Vanessa

at least one place Vanessa

zostaje zastąpiona przez Virginię. I tylko

is replaced by Virginia. And only

dlatego, że jest to już na dalszym etapie książki,

because it is already at a later stage of the book,

kiedy znamy schematy

when we know the patterns

powiązań rodzinnych, to z kontekstu tego

family ties, from the context of this

zdania jesteśmy w stanie się domyślić, że oho,

we can guess from the sentences that oh,

tutaj się ktoś machnął, co jest

Someone made a mistake here, what is it?

bardzo zabawne, biorąc pod uwagę to,

very funny, considering that,

że ta książka też bardzo

that this book is also very

dużo opowiada o relacji obu sióstr

It tells a lot about the relationship between the two sisters.

i o tym, jakie niesnaski między

and about the quarrels between

nimi wybuchały, jakie tam były konflikty

they exploded with them, what conflicts there were

właśnie na tle romantycznym, przez to, że jedna

just in the romantic background, because one

tutaj filtrowała z mężem drugiej, więc

here she was filtering with her husband the second one, so

to było nawet zabawne,

it was even funny,

ale mimo wszystko był to

but after all it was

błąd. Tak, ale wydaje mi się,

error. Yes, but it seems to me,

właśnie nie jestem do końca pewna, to jest błąd w tłumaczeniu.

I'm not entirely sure, it's a mistake in the translation.

Jesteśmy w stanie wybaczyć, jeśli

We are able to forgive if

ktoś się rypnął przy nazwiskach i imionach, bo jest ich

Someone made a mistake with the names and surnames because there are some of them.

w tej książce po prostu bardzo dużo i połowa kobiet

In this book, there is simply a lot and half of the women.

nam

us

ma imię na V. Co to ma być

It has a name starting with V. What is this supposed to be?

po prostu? Dla mnie one się powinny nazywać

Just? For me, they should be called

zupełnie inaczej. Jak jest Stella,

completely different. How is Stella,

Julia, Virginia, to ja wiem, ale jak jest

Julia, Virginia, I know, but how it is.

Wiktoria, Vanessa,

Wiktoria, Vanessa,

Virginia, to jakby...

Virginia, it's like...

Ja właśnie w Kasi przed nagraniem mówiłam, że

I was just telling Kasia before the recording that

mój mózg odmawia uznania istnienia

my brain refuses to acknowledge existence

imienia Virginia i że ja po prostu

the name Virginia and that I just

przez cały czas myśląc o tej książce i mówiąc o tej książce

all the time thinking about this book and talking about this book

poza tutaj naszym nagraniem nie

Besides our recording here, not.

potrafiłam wypowiedzieć imienia

I was able to say the name.

Virginia Woolf, bo ciągle go zapominałam

Virginia Woolf, because I keep forgetting about him.

i tutaj muszę sobie sama pogratulować, że jednak

And here I must congratulate myself that after all

mi się udało. Udało, dzisiaj się nie pomyliłam.

I succeeded. I succeeded, today I didn't make a mistake.

Presja nagrania sprawiła,

The pressure of the recording made it,

że mój mózg w końcu zaskoczył.

that my brain finally clicked.

No tak i to chyba będzie wszystko

Well, I guess that will be all.

w tym odcinku. Mam nadzieję, że nie zagadałyśmy tej książki,

in this episode. I hope we didn't spoil this book,

tylko raczej was zachęciłyśmy. Na pewno dla nas

We rather encouraged you. Definitely for us.

obu była to ciekawa lektura i taka

Both were an interesting read and such.

lektura, której chyba byśmy...

a reading that we probably would...

Ja ją chętnie po nią sięgnęłam,

I eagerly reached for it.

jak mi ją zaproponowano, ale mogłabym ją

when it was offered to me, but I could have it

ominać w księgarni, no bo nie ukrywajmy.

to bypass in the bookstore, because let's not hide it.

Tak, ja też niekoniecznie bym na nią

Yes, I wouldn't necessarily go for her either.

zwróciła uwagę. Ale jak już

she pointed out. But as soon as

na nią zwróciłam uwagę, to jestem bardzo zadowolona,

I paid attention to her, and I am very pleased.

że ją przeczytałam. I co moi drodzy?

that I read it. And what my dears?

I teraz będziemy wracać tu z regularnym

And now we will be coming back here regularly.

nagrywaniem. Znaczy regularnym, tak jak Bóg

recording. It means regular, just like God

da regularnym nagrywaniem. Ale

Yes, regular recording. But

możecie się spodziewać kolejnego sezonu, kolejnych

You can expect another season, more to come.

odcinków, kolejnych literackich dram.

episodes, subsequent literary dramas.

A my się dzisiaj z wami żegnamy. I co?

And today we say goodbye to you. So what?

I do usłyszenia w następnym odcinku.

See you in the next episode.

Tak, do usłyszenia. Cześć!

Yes, talk to you later. Bye!