2.22. Pacjent po pandemii - jak COVID-19 zmienił naszą rzeczywistość? Rozmawiamy z prof. dr hab. n. med. Ewą Stachowską

Dzień dobry Pani Profesor, bardzo, bardzo nam miło gościć w naszym podcaście.

Good morning, Professor, we are very, very pleased to have you as a guest on our podcast.

Niesamowite, że w ogóle możemy sobie porozmawiać z Panią Profesor, bo my tak troszkę w życiu już współpracowaliśmy, ale tak naprawdę to zawsze te rozmowy i słuchanie wykładów Pani Profesor to jest coś niesamowitego z perspektywy dietetyka, bo zakres wiedzy jaki Pani posiada to jest po prostu dla nas kosmos i fenomenalnie jest też Pani w stanie opowiadać o zagadnieniach w taki sposób, żeby to każdy zrozumiał,

It's incredible that we can actually talk to you, Professor, because we've kind of collaborated a bit in life, but really, those conversations and listening to your lectures are something amazing from a dietitian's perspective, because the scope of knowledge you possess is simply out of this world for us, and you are also phenomenally able to explain issues in such a way that everyone understands.

co też jest w ogóle sztuką, naprawdę sztuką. My tak naprawdę ze Spożywem i z Pomorskim Uniwersytetem Medycznym się trochę poznaliśmy na konferencjach, kilka już tych konferencji, z tego co liczę to siedem, na których gdzieś tam już braliśmy jakoś udział, gdzie się pojawialiśmy, gdzie mogliśmy słuchać, gdzie mogliśmy też jako Spożywo być jakimś partnerem promującym, także bardzo nam miło było w tych projektach brać udział.

What is art, really art. We actually got to know Spożywo and the Pomeranian Medical University a bit at conferences, several of these conferences, as far as I count it's seven, where we participated, where we could listen, where we could also be a promoting partner as Spożywo, so it was a pleasure for us to take part in these projects.

I teraz konferencja po raz drugi będzie w formie online, co jest fantastyczne, bo może sięgać do dużo większego grona ludzi, dlatego też miło by było myślę naszym słuchaczom zarekomendować tą konferencję i czy Pani Profesor może w kilku zdaniach nam opisać czego można się spodziewać na tegorocznej konferencji,

And now the conference will be held online for the second time, which is fantastic because it can reach a much larger audience, so I think it would be nice for our listeners to recommend this conference. Professor, could you describe in a few sentences what to expect at this year's conference?

co jest tematem i jakie najciekawsze myśli.

What is the topic and what are the most interesting thoughts?

Zagadnienia będą poruszane.

The issues will be addressed.

Witam Państwa bardzo serdecznie, Przemku bardzo Tobie i wszystkim Twoim współpracownikom dziękuję za zaproszenie.

Greetings to you all, Przemek, I sincerely thank you and all your colleagues for the invitation.

I siódmy już rok naprawdę, znamy się już kawał czasu, dlatego że my wokół...

And it's already the seventh year, really, we've known each other for quite a while, because we're around...

My się znamy siedem lat, a konferencje to były dużo wcześniej jeszcze, ja chyba trafiłem na trzecią.

We have known each other for seven years, and the conferences were much earlier, I think I attended the third one.

To znaczy dużo wcześniej nie, bo myśmy pierwsze chyba cztery robiliśmy dwa razy w roku, mieliśmy taki zapał Nuborysza.

That means much earlier no, because we probably did the first four twice a year, we had such enthusiasm from Nuborysz.

I robiliśmy zawsze jesienią, w listopadzie i zawsze w czerwcu, ale wtedy temat mikrobioty jelitowej był takim tematem w Polsce raczkującym.

We always did it in the fall, in November, and always in June, but at that time, the topic of gut microbiota was just starting to emerge in Poland.

Pamiętam, że wszyscy się pukali po głowie, kto Wam w ogóle na tą konferencję przyjedzie, no ale przyjeżdżali ludzie i ta atmosfera na takiej konferencji offline dla mnie jest absolutnie niezastąpiona i oczywiście konferencje online mają swoją, to jest ogromna zaleta.

I remember that everyone was shaking their heads, wondering who would even come to this conference, but people did show up, and the atmosphere at such an offline conference is absolutely irreplaceable for me, and of course, online conferences have their own advantages, which is a huge benefit.

Natomiast nic z tej atmosfery tych rozmów, tego...

However, nothing from the atmosphere of these conversations, this...

Spotkania, potem z wykładowcami, dwie godziny żeśmy zwykle siedzieli i sam wałkowali różne ciekawe rzeczy.

Meetings, then with the lecturers, we usually sat for two hours and discussed various interesting topics.

Ale tak, tegoroczna będzie oczywiście zdominowana przez to, co wokół nas jest, czyli nie tyle przez COVID, a będziemy mówić o powikłaniach u pacjentów po-COVIDowych.

But yes, this year's will obviously be dominated by what surrounds us, not so much by COVID itself, but we will be talking about complications in post-COVID patients.

I oczywiście z perspektyw bardzo wielu specjalistów, bo to nas interesuje już w gabinetach tych pacjentów, mamy naprawdę dużo.

And of course, from the perspective of many specialists, because that interests us already in the offices of these patients, we have really a lot.

I powinniśmy wiedzieć, w jaki sposób z tym pacjentem postępować. Wobec tego znowu mamy takie holistyczne podejście do pacjenta, bo mamy lekarzy różnych specjalności, no ale głównie tych specjalności, które w tej chwili borykają się z problemem tego ogona COVID-owego, czyli mamy i wirusologów, mamy, no jest profesor Kłęk, czy Olka Kapała, czyli onkolodzy zajmujący się żywieniem.

And we should know how to proceed with this patient. Therefore, we again have a holistic approach to the patient, as we have doctors from various specialties, but mainly those specialties that are currently struggling with the problem of COVID long-term effects, which includes virologists, and there is Professor Kłęk, or Olka Kapała, who are oncologists dealing with nutrition.

Staszek jest, no jeśli chodzi o wiedzę dotyczącą żywienia pacjentów skrajnie wynikających.

Staszek is, well, when it comes to knowledge about patient nutrition, extremely result-oriented.

Zniszczonych jest, no najlepszy zdecydowanie jest tutaj dla mnie, ja jestem jego ogromnym fanem.

It has been destroyed, but the best one here for me is definitely this one; I am a huge fan of it.

Ale mamy też innych specjalistów, mamy naprawdę fantastyczne grono neurologów, mamy nefrologa profesora Kazika Ciechanowskiego, który jest no wybitnym internistą, wybitnym nefrologiem, ale przy okazji jest maratończykiem, czyli on będzie mówił o tym, jak taki pacjent po-COVIDowy, który już się wykaraska z tego długiego ogona, już troszeczkę się zregeneruje.

But we also have other specialists, we have a truly fantastic group of neurologists, we have nephrologist Professor Kazik Ciechanowski, who is an outstanding internist, an outstanding nephrologist, but also a marathon runner, so he will talk about how a post-COVID patient, who has already recovered from that long tail, is starting to regenerate a bit.

Jak on może wrócić na przykład do biegania, tak? Co robić, czy jak zacząć te treningi?

How can he return to running, for example? What to do, or how to start those training sessions?

Mamy oczywiście też cały ten panel osób, które się zajmują mikrobiotą jelitową, a więc znowu będziemy mówić o probiotykoterapii, będziemy mówić o prebiotykoterapii, o suplementach.

We also have this entire panel of people who deal with gut microbiota, so we will again be discussing probiotic therapy, prebiotic therapy, and supplements.

Ja będę mówić trochę o żywieniu i o tych wszystkich uwarunkowaniach, z którymi się spotykamy teraz tych naszych pacjentów, jak sobie tam radzić z tymi powikłaniami po-COVIDowymi.

I will speak a little about nutrition and all the conditions that our patients are currently facing, how to deal with the post-COVID complications.

Za dużo literatury nie ma, ale z tego co jest już myślę, że mamy bardzo ciekawe już chyba wykłady, a taką wiśnią na torcie jest, dzisiaj właśnie robiłam tą rozmowę, a pan Miłosz będzie z nami potem odpowiadał na pytanie, Miłosz Brzeziński, czyli ten człowiek od życiologii, niesamowity psycholog, świetnie mówiący specjalista i w bardzo też lekki, fajny sposób.

There isn't a lot of literature, but from what we have, I already think we have some very interesting lectures, and the cherry on top is that today I was having that conversation, and Mr. Miłosz will be with us later to answer questions, Miłosz Brzeziński, that is, the man from 'livingology,' an incredible psychologist, a great speaker, and in a very light and enjoyable way.

Trochę łamie stereotypy dotyczące tego, w jaki sposób na nas działa żywność i takie niezdrowe produkty, jak my na tą żywność odpowiadamy.

It somewhat breaks stereotypes about how food affects us and how we respond to such unhealthy products.

Świetnie, ciekawie, bardzo ciekawie to ujmuje, on ma ogromną wiedzę psychologiczną, a przy tym ma też taką swadę, taką lekkość, więc to jest taka 40-minutowa rozmowa na koniec pierwszego dnia.

Great, interesting, very interesting way to put it; he has a vast psychological knowledge, and at the same time, he has such eloquence, such lightness, so it's a 40-minute conversation at the end of the first day.

Bo wyobraźcie sobie, że po raz pierwszy.

Because imagine that for the first time.

Mamy dwudniową konferencję, o Jezu, o Jezu Maria, co ja zrobiłam najlepszego, bo oczywiście tłum wykładowców, słuchajcie, każdy oczywiście ma mówić 20 minut, a mówi więcej niż 20 minut, no ale właśnie to jest wzajemnie takie uzupełniające się ogniwa, bo zaczynamy od wirusologa, potem mamy anestezjologów, neurologów, psychiatrów, dietetyków, ludzi, którzy się zajmują suplementacją, właśnie troszeczkę sportem.

We have a two-day conference, oh Jesus, oh Jesus Mary, what have I done best, because of course the speakers are supposed to talk for 20 minutes, but they speak for more than 20 minutes, well, that's just it, it's mutually complementary links, because we start with a virologist, then we have anesthesiologists, neurologists, psychiatrists, dieticians, people who deal with supplementation, and a bit of sports.

No wszystko po trochu, oczywiście też gastrologów, po to, żeby powiedzieć nam, bo my się nie skupiamy na pacjencie po covidowym, bo tym mają się zajmować wirusolodzy i ci, którzy mają go na oddziale, my się mamy skupiać na tym, jak my mamy z tym pacjentem pracować, jakie rozwiązania są już wypracowane i co dalej w gabinecie na przykład dietetycznym z takim pacjentem można zrobić.

Well, everything in due course, of course also gastroenterologists, to tell us, because we do not focus on post-COVID patients, as that should be handled by virologists and those who have them in the ward, we should focus on how we should work with this patient, what solutions have already been developed, and what can be done next, for example, in a dietary office with such a patient.

Czyli zapowiada się bardzo praktycznie i bardzo też merytorycznie.

So it sounds very practical and also very substantive.

Bardzo.

Very.

Proszę profesor, jeszcze przypomnij naszym słuchaczom, kiedy dokładnie ta konferencja się odbywa, no i w jaki sposób mogą się na nią zapisać, zarejestrować.

Please, professor, remind our listeners when exactly this conference is taking place, and how they can sign up or register for it.

Słuchajcie, ona nazywa się Nutribiota, jak sobie wklepiecie Nutribiota, to od razu piękna taka strona w tym roku, zawsze co roku była cudowna, bo zawsze Przemek nam pomagał w realizacji tej strony, a w tym roku ona jest inna troszeczkę, też mi się bardzo podoba, jest bardziej pastelowa,

Listen, it's called Nutribiota, if you type in Nutribiota, you'll immediately see a beautiful site this year, it has always been wonderful every year because Przemek always helped us with the implementation of this site, and this year it's a little different, but I really like it, it's more pastel.

ale jak napiszecie www.

but when you write www.

No to oczywiście ta nasza strona i propozycja od razu się u Państwa pojawi i konferencja zaczyna się 19 w piątek w godzinach wczesno-popołudniowych, kończymy dosyć późnym wieczorem i potem w sobotę od rana zaczynamy i kończymy późnym popołudniem i oczywiście potem te wykłady są i materiały do pobrania,

Well, of course, our website and proposal will immediately appear for you, and the conference starts on the 19th, Friday, in the early afternoon, we finish quite late in the evening, and then on Saturday we start in the morning and finish in the late afternoon, and of course, then there are lectures and materials to download.

wszystko jest do odsłuchania.

Everything is available to listen to.

No i mamy też sesję młodych naukowców, które prowadzi, szefem tej sesji jest doktor Dominika, którą też bardzo dobrze znamy i bardzo mocno pozdrawiamy, Dominika Maciejska-Markiewicz i mamy już też zgłoszone prace młodych naukowców, oczywiście te prace dotyczące COVID-u.

And we also have a session for young scientists, led by the head of this session, Dr. Dominika, whom we also know very well and send our warmest regards to, Dominika Maciejska-Markiewicz, and we also have submissions from young scientists, of course, these works are related to COVID.

Super, no to w takim razie trzymamy kciuki za to, żeby wszystko poszło dobrze, żeby żadne problemy techniczne konferencji nie przerwały.

Great, so let's keep our fingers crossed for everything to go well and for no technical problems to interrupt the conference.

No i oczywiście my też będziemy brać...

Well, of course, we will also be taking...

No i oczywiście my też będziemy brać udział w tym wydarzeniu.

And of course, we will also be participating in this event.

Zostając więc...

So staying...

No, jesteście zaproszeni, jesteście naszymi medialnymi tutaj tubami, także nie wyobrażam sobie, żeby was nie było.

No, you are invited, you are our media outlets here, so I can't imagine you not being there.

My również sobie nie wyobrażamy, na pewno będziemy.

We can't imagine it either, we will definitely be.

Pozostając więc w temacie COVID-u, już tak właśnie bardziej przechodząc do pytań merytorycznych do pani profesor, do takich, żebyśmy się dowiedzieli trochę tutaj więcej o kwestiach dietetycznych, no właśnie COVID to na pewno duży stres dla organizmu.

Staying on the topic of COVID, now moving more towards substantive questions for the professor, to learn a bit more about dietary issues, indeed COVID is certainly a significant stress for the body.

No właśnie, COVID to na pewno duży stres dla organizmu.

Indeed, COVID is definitely a big stress for the body.

Nie tylko mówimy tutaj o samym przejściu tej choroby, ale też no po prostu boimy się tak na co dzień, żeby właśnie nie zachorować.

We are not only talking about going through this illness itself, but we are also simply afraid on a daily basis of not getting sick.

No i na pewno żywieniowo można by jakoś tutaj działać i wspierać nasz mikrobiom, nasz cały organizm, żeby wspomóc po prostu cały organizm w walce z COVID-em, no i też w walce ze stresem.

Well, and certainly in terms of nutrition, we could do something here to support our microbiome and our entire organism, to simply help the whole body in the fight against COVID, and also in the fight against stress.

Jak by pani profesor w takim razie polecała działać tutaj w tym kierunku?

How would you, Professor, recommend acting in this direction?

Żeby zniwelować stres, żeby wspomóc też naszą mikrobiotę.

To alleviate stress and to also support our microbiome.

No i w konsekwencji, żeby albo szybciej wyleczyć się z tej choroby, albo żeby być może zupełnie od siebie odsunąć jej ryzyko.

And consequently, either to heal from this disease more quickly, or perhaps to completely distance oneself from its risk.

Słuchajcie, ja bym tutaj bardzo proponowała jednak szklankę zimnej wody i troszeczkę też to, żebyśmy się nie bawili w bogów.

Listen, I would really suggest a glass of cold water here and also that we don't play god.

Bo choroba ma bardzo tragiczny przebieg i jedyne co zabezpiecza przed zachorowaniem, ale to nawet nie przed zachorowaniem o ile, a tylko przed tym ciężkim przebiegiem to są szczepienia, prawda?

Because the disease has a very tragic course, and the only thing that protects against getting sick, but not even against getting sick per se, only against the severe course of it, is vaccination, right?

przebiegiem, to są szczepienia, prawda?

In the course of events, these are vaccinations, right?

I teraz chcę Wam powiedzieć, że

And now I want to tell you that

jest tak, że co pacjent, to

It's like this: every patient is different...

inna historia po tym COVID-zie i rzeczywiście

a different story after this COVID and indeed

jest dosyć

is enough

zła sytuacja,

bad situation,

bo z jednej strony mamy ogromną

because on one hand we have a huge

liczbę ofiar, ludzi, którzy zmarli,

the number of victims, people who have died,

odeszli z powodu COVID-a,

they left because of COVID.

a z drugiej strony mamy naprawdę

on the other hand, we really have

ogromną rzeszę ludzi, którzy wyzdrowieli

a huge crowd of people who have recovered

i mają kłopoty.

and they are having trouble.

Czyli ta choroba,

So this disease,

ona nie odpuszcza, po prostu nie bierze

She doesn't give up, she just doesn't take it.

jeńców. Czasami

prisoners. Sometimes

nic się nie dzieje, albo dzieje się bardzo

nothing is happening, or a lot is happening

krótko, a czasami te powikłania po COVID-zie

Briefly, and sometimes those complications after COVID.

potrafią ciągnąć się miesiącami

they can drag on for months

i być może latami, tego też

and possibly for years, this too

nie wiemy. Być może będzie tak, co dzisiaj

We don't know. Perhaps it will be like today.

przewidywał w rozmowie Miłosz, że

Milton anticipated in the conversation that

część pacjentów

some patients

będzie musiała zmienić pracę,

she will have to change jobs,

bo na przykład z powodu zaburzeń

because for example due to disorders

pamięci, zaburzeń neurologicznych,

memory, neurological disorders,

które się zdarzają w tej chwili

which are happening at this moment

zdecydowanie chyba najczęściej,

definitely probably the most often,

rzeczywiście ten powrót

indeed this return

do pracy, jak ktoś na przykład, nie wiem,

to work, like someone for example, I don't know,

był matematykiem, czy informatykiem

He was a mathematician or a computer scientist?

i traci

and it loses

takie zdolności do

such abilities to

zapamiętywania, co się zdarza,

remembering what happens,

to może być rzeczywiście spory

it can indeed be quite significant

problem. Dlatego też my,

problem. That is why we,

jako dietetycy, czyli specjaliści,

as dietitians, that is specialists,

którzy w tym zespole,

who in this team,

który ma opiekować się

who is to take care of

pacjentem, zdecydowanie powinni być,

the patient, they definitely should be,

a zauważcie, że nie są,

and notice that they are not,

że mamy teraz te zespoły,

that we now have these teams,

fizjoterapeuci są, neurologzy,

physiotherapists are, neurologists,

w niektórych ośrodkach

in some centers

przytomnie

consciously

biorą do zespołu dietetyka,

they are adding a dietitian to the team,

ale taki dietetyk staje przed,

but such a dietitian faces,

musi sam sobie zadać

he must ask himself

pytanie, bo wytycznych

question, because of the guidelines

nie ma. Jezus Maria,

there isn't. Jesus Mary,

jak ja mam temu człowiekowi pomóc?

How am I supposed to help this man?

Bo oczywiście, jeżeli mamy pacjenta

Because of course, if we have a patient

z zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi,

with gastrointestinal disorders,

no to możemy sobie powiedzieć,

Well, we can say to ourselves,

no dobra, to przypomina mi

Alright, that reminds me.

jako żywo to, co się dzieje

as alive as what is happening

w zespole jelita drażliwego,

in irritable bowel syndrome,

no to bach, mam do dyspozycji to,

well, I have this at my disposal,

to i to, prawda? Dietę low food maps,

That's right, the low FODMAP diet.

czy dietę SCD,

Is the SCD diet,

no ale low food maps jest chyba taką najbardziej

Well, low food maps is probably the most.

wygodną, dobrze przez te etapy

comfortable, well through these stages

diety tego pacjenta przeciągnę,

I will extend this patient's diet,

tak, żeby on wszedł potem w tą dietę

so that he can then start the diet

śródziemnomorską. No ale jak mamy

Mediterranean. But how do we have

na przykład pacjenta właśnie takiego

for example, a patient just like that

zaburzonego neurologicznie,

neurologically disturbed,

a no to tutaj zaczyna się trochę wolna amerykanka,

Well, this is where a bit of a free-for-all begins,

bo tu musimy być już absolutnie

because we absolutely must be here already

w stałym kontakcie z lekarzem,

in constant contact with the doctor,

który prowadzi tego pacjenta, co jest niezwykle

which leads this patient, which is extremely

trudne, no bo oni są też

difficult, because they are also

po prostu zarżnięci robotą

just slaughtered by work

i ogromną ilością tych pacjentów,

and a huge number of these patients,

a z drugiej

and from the other

strony też widzę takie

I also see such pages.

takie rzeczy, przed którymi

such things that one should be wary of

troszeczkę, znaczy nawet nie trochę,

a little bit, which means not even a little.

tylko mocno przestrzegam, a mianowicie, żebyśmy

I am only strongly urging, namely, that we should...

nie brali się za rzeczy, które

they didn't take on things that

są niesprawdzone i niepotwierdzone

they are unverified and unconfirmed

żadnymi

none

badaniami klinicznymi, bo

clinical trials, because

sporo się w tym COVID-zie

a lot is happening with this COVID

tych badań, był absolutny wysyp,

of these studies, there was an absolute surge,

ale sporo tych badań jest po prostu

but a lot of these studies are just

takich sobie, jeśli chodzi

just so-so, when it comes to

o jakość tych badań, natomiast

about the quality of this research, however

jeśli chodzi o badania żywieniowe, to

when it comes to nutritional research,

ich jest bardzo,

there are very many of them,

mało. My mamy

little. We have

właściwie tylko, i to bardzo

actually only, and that's very

szybko

quickly

powstały wytyczne dotyczące

guidelines have been established regarding

żywienia pacjenta w

patient nutrition in

szpitalu, tego pacjenta w stanie ciężkim,

hospital, this patient in critical condition,

ale jak żywić pacjenta

But how to feed the patient?

w stanie lekkim? Ha, no to

in a light state? Ha, well then

jest dobre pytanie, tak? I to

That's a good question, isn't it? And it

wiedza, którą my mamy

the knowledge that we have

w gabinecie,

in the office,

wiedza z jakichś

knowledge from some

poprzednich,

previous

z

z

poprzedniego działania, z

previous action, with

innych jednostek chorobowych, jako

other medical conditions, as

ziła tana,

ziła tana,

powoduje, że tym pacjentom

causes these patients

jesteśmy w stanie pomóc, ale czy

we are able to help, but do

zawsze dobrze? Tego nie wiemy,

Always good? We don't know that.

bo nie mamy wytycznych. Także

because we don't have any guidelines. So

słuchajcie, to jest w tej chwili trochę

Listen, this is currently a bit

taka wolna Amerykanka i

such a free-for-all and

rzeczywiście nie jest łatwo.

it is indeed not easy.

Powiem, że jest to taki, zawodowo

I'll say that it is such, professionally

jest to bardzo trudny,

it is very difficult,

bardzo trudny okres. A z

a very difficult time. And with

drugiej strony, jak przegniemy i gdzieś

"on the other hand, how we'll bend and somewhere"

wprowadzimy jakieś zioła na przykład,

we will introduce some herbs for example,

widzę, że są bardzo mocne, czy

I see they are very strong, are they?

bardzo duże dawki witamin, no to

very large doses of vitamins, well then

możemy temu pacjentowi zaszkodzić

we could harm this patient

i na przykład spowodować pogorszenie

and for example cause a deterioration

tego właściwego leczenia.

the right treatment.

Także, no, nie jest

So, well, it isn't.

łatwo, rzeczywiście nie jest łatwo.

It's easy, it really isn't easy.

Ja przygotowując

I am preparing.

wykład na tą tegoroczną

lecture on this year's

neurobiotę, rzeczywiście przejrzałam

I actually looked through the neurobiota.

wszystko, dosłownie wszystko, co zostało

everything, literally everything, that is left

opublikowane, łącznie z metaanalizami.

published, including meta-analyses.

No, metaanalizy

No, meta-analyses.

pokazują jednoznacznie,

they clearly show,

że przebieg tej choroby

that the course of this disease

i przebieg potem popikłań,

"and then the course of the apocalypse,"

czy też zdrowienia, ma

or also greetings, has

kształt, jeśli chodzi o masę

shape, when it comes to mass

ciała, ma kształt litery J, czyli

the body has the shape of the letter J, which means

najbardziej i najciężej chorują

they get the sickest and the hardest

pacjenci i ci otyli,

patients and those who are obese,

ale też ci wyniszczeni. I niestety

but also those who are destroyed. And unfortunately

choroba, która ma

an illness that has

ciężki przebieg,

severe course,

potrafi bardzo mocno wyniszczyć

can cause severe damage

i to wyniszczenie zostaje z pacjentem

and this destruction stays with the patient

przez dłuższy okres czasu. Jak długi?

for a longer period of time. How long?

To naprawdę zależy od każdego

It really depends on everyone.

pacjenta. Czyli my, te problemy,

the patient. So we, these problems,

które mamy z pacjentami, to są problemy

The problems we have with patients are issues.

gastrologiczne, neurologiczne,

gastrointestinal, neurological

psychiczne i u wielu

mental and in many

pacjentów problemy z masą ciała.

patients' problems with body mass.

Z bardzo niską masą

With very low mass.

ciała. Czy pani profesor

bodies. Does Professor lady

może nam coś więcej

maybe something more for us

powiedzieć? Ja bym jeszcze

Say? I would still...

troszkę ponaciskał w temacie

he pressed a little on the topic

tego

this

psychicznego efektu COVID-u.

the mental effect of COVID.

Mamy

We have

pacjentów, to jedno,

patients, that's one thing,

ale tak naprawdę cała populacja,

but actually the whole population,

cała nasza teraz populacja,

our entire population now,

była narażona na ogromny stres

she was exposed to enormous stress

związany z tym, że

related to the fact that

pandemia jest po prostu wokół nas.

The pandemic is simply all around us.

Wiele osób straciło pracę,

Many people have lost their jobs,

wiele osób straciło bliskich.

Many people have lost loved ones.

To praktycznie

It's practically

na każdej osobie wywiera duży,

it has a big impact on every person,

duży efekt. Czy z takich,

big effect. Are from such,

bo my też

because we do too

byliśmy na konferencji dotyczącej

we were at a conference regarding

depresji. Tam dowiedzieliśmy się

depression. There we learned

o wielu ciekawych, żywieniowych

about many interesting nutritional topics

zabiegach. Czy

treatments. Whether

chciałaby pani profesor polecić

Would you like to recommend, Professor?

coś

something

z naszym słuchaczom

with our listeners

w kierunku

in the direction of

jakiegokolwiek radzenia

any advice

sobie, czy żywieniowo?

yourself, or nutritionally?

Myślę, że żywieniowo. Nie będziemy już

I think it's about nutrition. We won't anymore.

może wchodzić jakoś głęboko w suplementację,

it may delve deeply into supplementation,

ale na ten okres.

but for this period.

Na pewno ja bym bardzo chciał przypomnieć

I would definitely like to remind.

wszystkim, że mamy teraz okres,

that we now have a period,

w którym warto sobie zdiagnozować

in which it's worth diagnosing oneself

poziom witaminy

vitamin level

D w naszym

D in our

krwioobiegu i zastosować

blood circulation and apply

odpowiednią suplementację. Wszyscy

appropriate supplementation. Everyone

teraz w naszym rejonie

now in our area

musimy

we must

zastosować suplementację, bądź

apply supplementation, or

odpowiednie ilości

appropriate quantities

przykładowo ryb

for example fish

w naszej diecie. Czy jest jeszcze

in our diet. Is there still

coś takiego, co w tym okresie też

Something like that, which during this period too.

wzmożonej zachorowalności

increased morbidity

w

w

mniemaniu pani profesor jest

in the opinion of the professor, it is

naprawdę istotne i warto naszym

really important and worth our

słuchaczom polecić? Ale zobaczcie,

"Should I recommend it to the listeners? But look,"

tak mówisz

That's what you say.

Przemek o tym, że

Przemek about the fact that

przeżyliśmy tą żałobę,

we have survived this mourning,

że wielu ludzi odeszło. Nieprawda.

that many people have left. Not true.

My jakoś narodowo tej żałoby,

We as a nation somehow mourn this.

o tych osobach właśnie nie mamy.

We do not have any information about those people.

To mi się wydaje,

It seems to me,

że to jest bardzo nieprzerobiony temat.

that it is a very undeveloped topic.

Natomiast jeśli chodzi o postawy

However, regarding attitudes

Polaków w stosunku

Poles in relation

do zachorowania, to wiele osób

Before getting sick, many people.

się boi, ale zobaczcie, jakie

is afraid, but look how

są wyniki badania zespołu profesora

The results of the professor's team's research are available.

Rzymskiego. On te badania

Roman. He is conducting these studies.

prowadził w czasie lockdownu, opublikował

led during the lockdown, published

niedawno w Nutrients

recently in Nutrients

i okazuje się, że Polacy,

and it turns out that Poles,

jak i pewnie inne nacje, ale Polacy

like many other nations, but Poles

te badania pokazały,

these studies showed,

że Polacy jednak bardziej.

that Poles indeed more.

Nakupowali sobie tych rzeczy

They bought themselves a lot of those things.

do domu, na to zamknięcie,

to home, for that closure,

ale to nie były te rzeczy.

but those weren't the things.

To były rzeczy, które były

Those were things that were.

rzeczami wysokokolorycznymi, czyli znowu

high-color things, that is again

takie jedzenie, które

such food that

miało pocieszać, uspokajać.

was supposed to comfort, to calm.

Na pewno nie pomagało

It definitely didn't help.

w żaden sposób

in no way

racjonalnemu wsparciu układu

rational support of the system

immunologicznego, bo to jednak

immunological, because after all

była żywność przetworzona, ludzie potyli,

There was processed food, people got fat,

pili alkohol i niestety

they were drinking alcohol and unfortunately

ci, którzy

those who

najmniej tam się dobrze prowadzili,

At least they managed well there,

najwięcej przetyli, średnio 4 kilo, to byli

The most caught, an average of 4 kilos, were

ci ludzie, którzy 45 plus

those people who are 45 and over

i najczęściej już obciążeni jakąś chorobą.

and most often already burdened with some illness.

A więc to z racjonalnością

So it’s about rationality.

nie ma nic wspólnego.

it has nothing to do with it.

Czyli co mówiło dokładnie

So what did it say exactly?

to badanie?

Is this a study?

To badanie pokazało absolutną

This study showed absolute

takie zjanuszowanie

such a Januszification

podejścia do rzeczywistości,

approaches to reality,

bo kiedy...

because when...

Ja pamiętam te emocje,

I remember those emotions,

które towarzyszyły lockdownowi, chociaż

which accompanied the lockdown, although

ja też nie jestem jakimś dobrym przykładem, dlatego, że

I'm not exactly a good example either, because

w każdym miejscu, jak w Keralu,

in every place, like in Kerala,

potrafię sobie znaleźć, ubić

I can find myself, knock out.

gniazdo i swoje rytuały odprawiać.

a nest and perform their rituals.

Dla mnie rytuałem jest aktywność fizyczna.

For me, the ritual is physical activity.

Pamiętam, że jak nam zamknęli park i to

I remember when they closed the park for us and that...

łaziłam po swoim ogródku wielkości

I wandered around my garden the size of

chustki do nosa, naprawdę naokrągło

handkerchiefs, really round

z tymi kijkami, to było obłędne.

With those poles, it was insane.

Ale

But

profesor Rzymski w momencie lockdownu,

Professor Rzymski at the moment of the lockdown,

kiedy też

when too

był apel,

there was a call,

żebyśmy ograniczali wychodzenie

to limit our outings

do sklepów, ludzie tam siedzieli w tych domach

to the stores, people were sitting in those houses

i

I

takie badania były prowadzone

such studies were conducted

w wielu krajach świata z różnym rezultatem,

in many countries around the world with varying results,

ale badania profesora Rzymskiego

but the research of Professor Rzymski

pokazały, że Polacy

showed that Poles

źle wykorzystali, w większości

they misused it, for the most part

oczywiście, źle wykorzystali

of course, they misused it

ten okres. Dzisiaj Miłosz mi powiedział,

this period. Today Miłosz told me,

że to oni wykorzystali normalnie,

that they normally exploited it,

bo to jest taka ludzka natura.

because it is such a human nature.

A mianowicie,

Namely,

zamiast jakby żywić się

instead of as if to feed on

i ten czas, który spędzali

and the time they spent

w domu wykorzystać na wsparcie

use at home for support

siebie, no na to wtedy nie było szczepionek,

yourself, well, there were no vaccines back then,

no nie wiedzieliśmy,

well, we didn't know,

jak to dalej będzie,

how will it continue,

to jednak 30% osób

to, however, 30% of people

przytyła,

she has gained weight,

piła więcej,

sawed more,

jadła rzeczy śmieciowe, czyli tak,

ate junk food, that is, yes,

nie wsparła ani siebie,

she did not support herself,

ani nie wsparła swojej mikrobioty jelitowej.

nor did it support her gut microbiota.

Całkowita katastrofa.

Total disaster.

Co gorsza, to były osoby,

What’s worse, those were people,

które były już wcześniej,

which were already earlier,

albo miały nadwagę, albo były otyłe

either they were overweight or they were obese

i były to osoby 45+.

And they were people aged 45 and over.

Czyli zobaczcie, ten przekaz,

So you see, this message,

który szedł z telewizji,

who was leaving from the television,

który mówił, że trzeba się jakoś tam

who said that we have to somehow

w tej chwili już

right now

dbać o siebie, on kompletnie

take care of yourself, he completely

nie trafił.

he missed.

Miłosz powiedział dlatego, że

Miłosz said that because

to jest wynik czegoś takiego,

this is the result of something like that,

że my potrzebujemy wsparcia

that we need support

grupy i w momencie, kiedy nas zamknięto

groups and at the moment we were closed down

w tych domach i nie było tej grupy, no to

In those houses, and there was no group, well then...

hula i dusza, piekła nie ma. Wspieraliśmy się sami,

"There's no hell, just joy and spirit. We supported each other."

a zawsze ta

and always this

żywność wysoko przetworzona,

highly processed food,

jak nierządnica babilońska, kurczę,

like a Babylonian harlot, damn it,

nas pokona, nas zawsze

it will defeat us, it always will

skusi czymś niedobrym.

will tempt with something bad.

No i tak to wyszło.

And that's how it turned out.

Wyszło w tych badaniach, że no niestety

It turned out in these studies that, unfortunately,

nie jest najlepiej.

It's not the best.

Natomiast to, co możemy zrobić, szczególnie

However, what we can do, especially

teraz, już po COVID-zie, żeby wesprzeć

now, already after COVID, to support

taką,

such a,

rzeczywiście ten stan psychiczny,

indeed this mental state,

znowu jest bardzo mało rzetelnych

There are again very few reliable ones.

badań, rozumiejąc rzetelne badania,

research, understanding reliable studies,

mam na myśli metaanalizy, tak, no bo te

I mean meta-analyses, yes, well, because those

metaanalizy służą nam do takiego już

Meta-analyses serve us for such already.

bardzo pełnego

very full

i dobrego obrazu.

and a good image.

Oczywiście chodzi o metaanalizy tych pacjentów

Of course, it concerns the meta-analyses of these patients.

z zawarzeniami psychicznymi po COVID-zie.

with mental conditions after COVID.

Tak, bo wiele układanek,

Yes, because many puzzles,

wiele klocków nam się sypie,

many blocks are falling apart for us,

zachwycaliśmy się wysokimi dawkami

we were thrilled by the high doses

różnych rzeczy, które wspierają

various things that support

układ immunologiczny, od witaminy D

immune system, from vitamin D

po cynk, tam witamina A,

for zinc, there's vitamin A there,

witamina E, glutamina, arginina.

vitamin E, glutamine, arginine.

Okazuje się, że w metaanalizie

It turns out that in the meta-analysis

dla witaminy D, oczywiście

for vitamin D, of course

warto, szczególnie wtedy, kiedy jest,

it's worth it, especially when it is,

kiedy są niedobory

when there are shortages

tej witaminy we krwi, to choruje się

without this vitamin in the blood, one gets sick

ciężej. To w ogóle nie ma,

It's harder. It doesn't exist at all,

nie ma, nie ma, bezwzględnie

there is none, there is none, unconditionally

tak jest. Ale jakie dawki?

Yes, that's right. But what dosages?

Czy te wysokie dawki są odpowiednie

Are these high doses appropriate?

w momencie, kiedy jest, kiedy jest

at the moment when it is, when it is

już początek infekcji? Ja myślałam,

Is it the beginning of an infection? I thought so.

że tak, ale okazuje się, że

that yes, but it turns out that

no wyniki są bardzo niepewne.

Well, the results are very uncertain.

Natomiast i witamina D

On the other hand, vitamin D.

i cynk przeszedł to sito

and the zinc passed through the sieve

metaanalizy i okazuje się, że jeśli chodzi

meta-analyses and it turns out that when it comes

o układ immunologiczny, to są dwie

About the immune system, there are two.

te rzeczy, które na pewno warto

the things that are definitely worth it

suplementować. Jeśli chodzi o

supplement. As for

psychikę, słuchajcie, to tutaj musimy być

the psyche, listen, we need to be here

mega racjonalni i znowu

mega rational and again

patrzeć na to, co się sprawdza

to look at what works

od zawsze, tak? Czyli jakieś

Always, right? So something like...

tam nowość

there's a novelty

i potem się okazuje, że paździerz, że

and then it turns out that it's a mess, that

wcale to nie. Tylko jak

Not at all. Just how?

sprawdza się od wielu lat

it has been proven for many years

i w wielu dobrych badaniach

and in many good studies

wyszło, że to

it turned out that it

może pomóc pacjentowi, to mi się

maybe it can help the patient, that's what I think

wydaje, że warto to kontynuować. A tym, co

It seems that it is worth continuing this. And those who

warto, tymi składnikami,

worth it, these ingredients,

są oczywiście zawarte w diecie

they are of course included in the diet

białko, tak? Czyli

protein, right? So

przede wszystkim musimy pamiętać o tym, że

first of all, we must remember that

taki pacjent, który wychodzi z tego

a patient who is coming out of this

COVID-u, może być wyniszczony.

COVID can be destroyed.

Jeżeli jest wyniszczony, potrzebuje

If it is destroyed, it needs.

diety.

diets.

O zwiększonej

About the increased

ilości kalorii i trochę

calorie amounts and a bit

bardziej wzbogaconej w białko,

more enriched in protein,

tak? Bo bez odpowiedniej ilości pełnowartościowego

Yes? Because without the right amount of high-quality...

białka też ta pełna

the full protein too

regeneracja układu nerwowego nie jest

nerve system regeneration is not

możliwa. I nerwowego, i immunologicznego.

possible. Both nervous and immune.

Druga rzecz,

The second thing,

mega ważna, to są oczywiście

super important, these are of course

tłuszcze. Szczególnie

fats. Especially

te tłuszcze

these fats

długołańcuchowe, wielonienasycone,

long-chain, polyunsaturated

omega-3.

omega-3.

A więc mamy

So we have

do wyboru tłuste ryby i

to choose fatty fish and

albo oleje rybie,

or fish oils,

albo suplementy zawierającym kwas

or supplements containing acid

do kosa heksenowe i kosa pentenowe,

to hexanoic acid and pentanoic acid,

albo olej lniany, no mniej

or flaxseed oil, well, less

dobry, albo

good, or

oleje z nasion chia,

chia seed oils,

albo oleje algowe, albo olej z kryla

either algal oils or krill oil

doskonałe. No, tu

excellent. Well, here

jest cała gama

there is a whole range

różnych rzeczy, ale oczywiście zalecane

various things, but of course recommended

są tłuste ryby. I zobaczcie,

they are fatty fish. And see,

WHO i UNICEF

WHO and UNICEF

zaleca tłuste ryby,

recommends fatty fish,

także,

also,

tłuste ryby mamy sobie przygotować

We should prepare fatty fish for ourselves.

i mieć zapas w domu, w puszkach tłustych ryb,

and have a stock at home of canned fatty fish,

więc niech nikt nie marudzi

so let no one complain

i nie gada, że w puszce to już

and don't say that it's already in the can

nie to samo, co świeże, bo wiecie, jakie my

not the same as fresh, because you know how we are

mamy tendencje, jako ludzie,

we have a tendency, as humans,

którzy się zajmują żywieniem. Udziwniania,

who are involved in nutrition. Oddities,

tak, że o, tu ryby

so, here are the fish

dobre, ale w puszce to już nie tak dobre.

Good, but in a can it's not as good.

O, ryby świetne, ale

Oh, great fish, but

oczywiście zanieczyszczone, tam mają w sobie

of course polluted, they have in them

metale ciężkie. Wszystko to prawda.

heavy metals. All of it is true.

W puszce mniej dobre prawdopodobnie

In the can, probably less good.

i te tłuste niestety są

and unfortunately, they are fat too

zanieczyszczone, ale i tak badania pokazują,

polluted, but still studies show that,

że przewagę

that advantage

i te korzyści płynące z ich stosowania.

and the benefits resulting from their use.

Jeśli chodzi o regenerację

As for regeneration

centralnego układu nerwowego i w ogóle

central nervous system and in general

tych włókien też peryferyjnych, no to w ogóle

those fibers are also peripheral, well then at all

jest numer jeden. Fosfat

It's number one. Phosphate.

edylocholina, fosfat edyloseryna,

edylcholine, edylserine phosphate,

czy te fosfolipidy, znowu mamy to

Are these phospholipids, do we have this again?

w rybach, w olejach rybnych.

in fish, in fish oils.

Najwięcej jest w ikrze.

The most is in the roe.

Ja też na tej

Me too on that.

konferencji pokazuję

I show the conference.

taki swój przepis na fosfat edyloserynę.

such a recipe for edyloserine phosphate.

Potem mamy

Then we have

polifenolę,

polyphenols,

i znowu zobaczcie,

and again look,

te polifenole, które są

the polyphenols that are

zawarte w owocach jagodowych,

contained in berry fruits,

znowu teraz jest modna

it's fashionable again now

hiszpańska dieta ketogeniczna,

Spanish ketogenic diet,

tam dopuszczalne są owoce jagodowe

there, berry fruits are allowed

o niskim indeksie glikemicznym,

of low glycemic index,

a zresztą zobaczcie, dieta nowonorweska,

and by the way, take a look, the Norwegian diet,

czy dieta MIND, wszędzie tam są

Is the MIND diet present everywhere?

właśnie rośliny jagodowe.

just berry plants.

No i okazuje się, że te adycjany i polifenole,

Well, it turns out that these adjuvants and polyphenols,

one są niezwykle cenne

they are extremely valuable

dla układu nerwowego.

for the nervous system.

One wspierają

They support each other.

proces

process

neurogenezy, czyli zwiększa się wydzielanie

neurogenesis, which means the secretion increases

np. BDNF-u, czyli tego czynnika

for example, BDNF, meaning that factor

troficznego. No jest coś na rzeczy,

trophic. There's something to it.

jeśli chodzi o te

as for those

właśnie rośliny

just plants

jagodowe.

berry.

Bardzo też wydaje mi się,

It also seems to me very...

że ciekawą rzeczą jest zastosowanie

that an interesting thing is the application

kreatyny. Wyobraźcie sobie, że ta kreatyna,

creatine. Imagine that this creatine,

którą kojarzymy tylko,

which we only associate with,

przynajmniej ja długi czas

at least I a long time

kojarzyłam tylko w ujęciu dla,

I only associated it in the context of for.

jako coś, co stosują sportowcy,

as something that athletes use,

okazuje się, że także jest w stanie

It turns out that he/she is also able.

poprawić,

to improve

czy złagodzić te objawy depresyjne.

whether to alleviate these depressive symptoms.

I może warto się,

And maybe it's worth it,

szczególnie jak ktoś stosował kreatynę,

especially if someone has used creatine,

bo np. ćwiczył,

because for example he was exercising,

to mi się wydaje, że bardzo fajnie wejdzie

I think it will enter very nicely.

też po COVID-zie w taką,

also after COVID in such a,

to może być, uzyskać

it can be, obtain

tą poprawę. No i potem mamy

this improvement. And then we have

całą masę różnych,

a whole bunch of different ones,

bardzo modnych w tej chwili rzeczy.

very fashionable things at the moment.

Oczywiście magnez, prawda,

Of course magnesium, right,

ale też ENAC, czyli

but also ENAC, which means

N-acetylocysteinę.

N-acetylcysteine.

Mamy tryptofan, ale tutaj musimy bardzo,

We have tryptophan, but here we have to be very,

no, bardzo rozważnie podejść do tryptofanu.

No, it's very wise to approach tryptophan cautiously.

Mamy gryfonię, mamy różeniec górski,

We have griffon, we have mountain rhododendron,

sporo tych, mamy, mamy szafran górski,

we have quite a lot of those, we have mountain saffron,

także tych rzeczy jest sporo.

There are also quite a few of those things.

Jedna, jedna tylko jest uwaga,

There is just one note,

że one, większość z nich, tak jak np.

that they, most of them, like e.g.

szafran, czy dziurawiec, czy gryfonia,

saffron, or St. John's wort, or griffon,

muszą być zawsze konsultowane z lekarzem.

They must always be consulted with a doctor.

O ile kwasy tłuszczowe omega-3,

As far as omega-3 fatty acids are concerned,

tłuste ryby, fosfolipidy, nawet tą kreatynę,

fatty fish, phospholipids, even that creatine,

czy glutaminę wtedy, kiedy mamy uszkodzone jelita,

Do we take glutamine when we have damaged intestines?

no, nie musimy konsultować tego z lekarzem,

No, we don't need to consult this with a doctor.

ale nie daj Boże, jak zaaplikujemy pacjentowi dziurawiec,

but God forbid, if we give the patient St. John's wort,

który naprawdę świetnie działa,

which really works great,

a ten pacjent bierze leki.

and this patient takes medication.

Pamiętajmy, że ten dziurawiec jest, no, niezwykle,

Let's remember that this St. John's wort is, well, extremely,

niezwykle nam może w szyki wejść tutaj w leczeniu,

It can extraordinarily interfere with our treatment here.

więc to absolutnie musi być pod kontrolą lekarza.

So it absolutely has to be under the control of a doctor.

Wspominała Pani profesor tutaj dużo o żywieniu,

You mentioned a lot here about nutrition, Professor.

ale też o suplementach, a mnie zastanawia kwestia pre- i probiotyki.

But also about supplements, and I am wondering about the issue of prebiotics and probiotics.

Czy jakieś konkretne szczepy, produkty warto byłoby zastosować?

Are there any specific strains or products that would be worth using?

Słuchajcie, tutaj jest też trochę taka sytuacja,

Listen, there is also a bit of a situation here,

no, dla mnie mało komfortowa, dlatego, że ja lubię medycynę opartą na dowodach naukowych,

No, for me it's not very comfortable, because I prefer evidence-based medicine.

tymczasem po tych dwóch latach, prawda, no bo tyle mamy tą pandemię,

Meanwhile, after these two years, right, because we have had this pandemic for so long.

trochę tych badań jest.

There are quite a few of these studies.

Na szczęście, jeśli chodzi o mikrobiotę jelitową,

Fortunately, when it comes to the gut microbiome,

te badania, te badania już jakieś naprawdę sensowne są,

these studies, these studies are really sensible now,

więc można spokojnie polecać szczepy,

so you can safely recommend the strains,

i można polecać prebiotyki.

And prebiotics can be recommended.

Powiem Wam dlaczego, a no dlatego, że przecież ten wirus łączy się z receptorami,

I will tell you why, it's because this virus connects to receptors,

których bardzo dużo jest, no, oczywiście w układzie oddechowym,

which there are a lot of, well, of course in the respiratory system,

ale także w jelitach.

but also in the intestines.

Wobec tego, no, te objawy jelitowe od samego początku były objawami dominującymi

Therefore, well, these intestinal symptoms have been the dominant symptoms from the very beginning.

i pamiętam, jak w marcu w zeszłym roku, na samym początku,

and I remember how in March last year, at the very beginning,

myśmy wydawali taką pracę, ona była opublikowana właśnie w 2000,

we published such work, it was published exactly in 2000,

na początku 2020 roku,

at the beginning of 2020,

jak żywić pacjentów i tłumaczyliśmy część publikacji,

how to feed patients and we explained part of the publication,

to była napisana w języku mandaryńskim, to był w ogóle obłęd,

it was written in Mandarin, it was completely madness,

ale już korzystając z tych doświadczeń wtedy jeszcze lekarzy w Wuhan,

but already drawing on those experiences from the doctors in Wuhan at that time,

już oni pisali, że obserwują u pacjentów dysbiozę, badali stolec

They have already written that they observe dysbiosis in patients, they examined the stool.

i widzieli, że zmniejsza się różnorodność alfa,

and they saw that alpha diversity is decreasing,

że ubywa tych najcenniejszych bakterii,

that the most precious bacteria are declining,

takich jak Fecalibacterium prausnici czy akermansia, natomiast przybywa różnych,

such as Fecalibacterium prausnitzii or Akkermansia, while various others are increasing.

gatunków bakterii, które mogą

species of bacteria that can

być uznane za bakterie patogenne,

to be recognized as pathogenic bacteria,

szczególnie jeżeli ta różnorodność

especially if that diversity

bakteryjna ubywa tych dobrych

Bacteria are losing the good ones.

bakterii, no to jak zostają te,

bacteria, so how do they remain?

które no marne

which no poor

mają

they have

dla nas te metabolity końcowe,

for us these final metabolites,

no to oczywiście różowo nie jest.

Well, it's certainly not rosy.

I jakby

And like

wiedząc, że tak może być,

knowing that it could be like that,

zaczęto szukać też

searching has also begun

szczepów probiotycznych,

probiotic strains,

no i jakby

Well, like...

dużo też tutaj korzystano

a lot was also used here

z wcześniejszych badań dotyczących

from previous studies concerning

chorób

diseases

układu oddechowego,

respiratory system,

ale szczególnie chodziło o wirus grypy.

But it was particularly about the influenza virus.

I

I

tu nie znaleziono jakichś

some were not found here

szczególnie spektakularnych, nie ma jakichś

especially spectacular, there aren't really any

spektakularnych wyników, to znaczy jest mnóstwo

spectacular results, which means there are plenty

takiej rozcieńczonej,

such a diluted,

rozlanej wody, że wiele szczepów

spilled water, that many strains

lactobacillus, wiele szczepów

lactobacillus, many strains

bifidobakterium tutaj się nadaje, ale no to

Bifidobacterium is suitable here, but well, that's it.

to jest taka gadka szmatka.

This is just talk and nonsense.

Czyli jakby

So, like...

gdybyśmy mogli powiedzieć,

if we could say,

że będę brała probiotyk

that I will be taking a probiotic

i to zmniejszy ryzyko ciężkiego

and this will reduce the risk of severe

przebiegu tego

the course of this

płucnego, że zmniejszy ryzyko

of lung, that it will reduce the risk

jakiegoś zapalenia, to w tej chwili

some kind of inflammation, it is at the moment

takich rekomendacji nawet

such recommendations even

dla suplementacji nie ma.

There is none for supplementation.

Natomiast zupełnie inaczej przedstawia się

On the other hand, it presents itself completely differently.

sytuacja, jeśli chodzi o ten przebieg

the situation regarding this course

żołądkowo-jelitowy.

gastrointestinal

A swoją drogą też jestem ciekawa,

By the way, I am also curious,

co powie dr Łoniejski a propos właśnie

What will Dr. Łoniejski say about that?

tej probiotykoterapii dla układu oddechowego,

this probiotic therapy for the respiratory system,

bo może on ma,

because maybe he has,

dotarł do jakichś innych źródeł.

he reached some other sources.

W każdym razie

In any case

mnie bardzo interesowały probiotyki

I was very interested in probiotics.

właśnie dla tych objawów żołądkowo-jelitowych,

just for these gastrointestinal symptoms,

bo one

because they

przypominają trochę to, co się dzieje z pacjentem

They remind me a bit of what happens to the patient.

ze zespołem jelita drażliwego.

with irritable bowel syndrome.

To jest właśnie gaz,

This is exactly gas,

to są wzdęcia, to są boleści

these are bloating, these are pains

i rzeczywiście ten komfort życia jest tutaj

And indeed, this comfort of life is here.

pogorszony.

worsened.

I znowu były robione badania,

And again, tests were conducted,

ale one potwierdziły tylko to,

but they only confirmed that,

co jakby każdy z nas wie.

what if each of us knows.

Jak się zajmujemy probiotykami,

When we deal with probiotics,

to wiemy, że mamy dobierać szczepy

We know that we need to select strains.

do objawów.

to the symptoms.

Czyli zawsze dobieramy szczep tak,

So we always choose the strain in such a way,

żeby temu pacjentowi w konkretnej

to help this patient in a specific

rzeczy pomóc.

things to help.

Więc jeżeli mamy pacjenta

So if we have a patient

z biegunką, to znowu

with diarrhea, again

wzięto do badania u tych pacjentów

Taken for examination in these patients.

covidowych takie szczepy, które zawsze

COVID strains that always

sobie z tą biegunką dobrze radzą.

They are coping well with the diarrhea.

I ona się sprawdziła, więc mamy

And it worked out, so we have

tutaj na szczęście

here for luck

bardzo tanie probiotyki. Możemy

very cheap probiotics. We can

zastosować, czyli mamy Lactobacillus Plantarum

to apply, which means we have Lactobacillus Plantarum

299V, mamy

299V, we have

LGG, czy

LGG, or

mamy też Saccharomyces

we also have Saccharomyces

Bulardii, czyli takie najbardziej popularne

Bulardii, which means the most popular ones.

szczepy. I kiedy to

strains. And when is it?

się wszystko przewali,

everything will collapse,

bo oczywiście te probiotyki musimy

because of course we need these probiotics

stosować, takie

to apply, such

szczepy, które mają pomóc w biegunce

strains that are intended to help with diarrhea

przez dłuższy czas, a potem

for a longer time, and then

około 3 miesięcy, 12 tygodni,

about 3 months, 12 weeks,

to warto, jak ustępują

it's worth it, as they give way

objawy, wkroczyć z jakimś probiotykiem,

symptoms, to introduce some probiotic,

chociaż tu już takich dobrych badań nie ma.

although there are no such good studies here anymore.

Ale tak na chłopski rozum, tak jak

But in simple terms, just like

robimy w przypadku pacjenta właśnie

we are doing in the case of the patient right now

z tą dysfunkcją bariery jelitowej,

with this intestinal barrier dysfunction,

czyli przejść z preparatu jedno,

So to switch from one preparation,

szczepowego w preparat wieloszczepowy,

vaccine into a multivalent preparation,

ale taki, który nam będzie

but one that will be for us

właśnie wzmacniał tą warstwę mucynową,

he was just strengthening that mucin layer,

krótko mówiąc, stawiał nam

In short, he was setting us up.

na nogi tą barierę jelitową.

put that intestinal barrier on your feet.

U pacjentów po covidowych jeszcze dorzuciłabym

I would also add for post-COVID patients.

glutaminę. Ta glutamina może

glutamine. This glutamine may

mieć tutaj kolosalne znaczenie,

to have colossal importance here,

szczególnie, że

especially since

jeżeli chcemy przeprowadzić pacjenta

if we want to transfer the patient

do tej właściwej diety przez

to the right diet for

dietę Low Food Maps, to wiemy, że

the Low FODMAP diet, we know that

nie możemy ani zastosować

we cannot either apply

za bardzo kolostrum, bo zwykle pacjenci

too much colostrum, because usually patients

nie za bardzo dobrze na nie

not too well on it

reagują na kolostrum. No, czyli

They react to colostrum. Well, that means

musimy jakoś tam tą barierę

We need to somehow break that barrier.

ulepić, uszczelnić tym, co mamy

to shape, to seal it with what we have

pod ręką, co pacjentowi nie zaszkodzi, więc

at hand, which will not harm the patient, so

to są zawsze bardzo dobre probiotyki.

These are always very good probiotics.

Jeżeli jest biegunka, to jedno szczepowe.

If there is diarrhea, then it is a single vaccine.

Jeżeli jest zaparcie, to

If there is constipation, then

oczywiście nie wprowadzamy jedno szczepowe, bo

of course we do not introduce a single vaccine, because

one jeszcze bardziej tego pacjenta

one even more of that patient

zaprą, to wtedy od razu wchodzimy

"Alright, then we go right in."

z takim probiotykiem barierowym.

with such a barrier probiotic.

No i już. I goimy tą

Well, that's it. We're healing this.

cynkiem barierę, goimy

We heal the barrier with zinc.

glutaminą.

glutamine.

A do tego jeszcze prebiotyki.

And on top of that, prebiotics.

I znowu, no nie ma jakichś bardzo

And again, well, there isn't anything very...

dobrych badań dla tego COVID-u, bo wiecie

good research for this COVID, because you know

co, no ludzie zajęli się lekiem,

Well, people have taken up medication,

tym, tam, tym ratowaniem

that, there, that saving

życia i tu są świetne na pewno badania.

Life and the research here are definitely great.

W tych badaniach żywieniowych one są takie

In this dietary research, they are like this.

rozmyte, rozcieńczone. No te

blurred, diluted. Well, those

najważniejsze rzeczy typu właśnie

the most important things like exactly

czynniki immunostymulujące są już

Immunostimulatory factors are already

metaanalizy. Dla reszty świata, no po prostu

meta-analyses. For the rest of the world, well, simply

nie ma, więc też musimy trochę

There isn't, so we have to do a little bit too.

posługiwać się własną intuicją

to use one's own intuition

i wiedzą taką dotyczącą

and knowledge regarding such

znowu głównie

again mainly

IBS-u, czyli

IBS, or

tego zespołu

this team

jelita drażliwego. No tu

irritable bowel. Well, here

w zależności od tego, jak ten pacjent

depending on how this patient

się ma, tak, z tym włóknem też musimy być

we have, yes, we also need to be with this fiber

bardzo ostrożni, bo na przykład

very cautious, because for example

wiemy, że no nie

we know that well no

każdy prebiotyk się

every prebiotic does

bardzo dobrze sprawdza. Nie inulinowy

It works very well. Not inulin-based.

typ fruktanów,

type of fructans,

tak, czyli

yes, so

to, co jest zawarte

that which is contained

no niestety w takich produktach zawierających

Well unfortunately in such products containing

food mapy, czyli

food maps, that is

szparagi, karczochę,

asparagus, artichoke

bardzo dobrze

very well

działa. Działają też świetnie

It works. They work great too.

gosy, które są w produktach mlecznych. No to

goose that are in dairy products. So there

znowu jak mamy takiego pacjenta z ciężkim

again when we have such a patient with severe

przebiegiem, mamy pierwszy etap diety

With the course of events, we have the first stage of the diet.

low food maps, to nie możemy się rozpędzić z takimi

Low food maps, we can't get going with such things.

rzeczami. A więc tutaj musimy już

things. So here we must already

sięgnąć po arabinito galactan,

to reach for arabinogalactan,

czyli no jeden z takich czołowych

so one of those leading ones

błonników, który

fiber, which

stosowany jest

is applied

także dla pacjentów z

also for patients with

chorobami zapalnymi jelita i przeprowadzić

inflammatory bowel diseases and conduct

przez ten pierwszy etap diety low food maps

through this first stage of the low FODMAP diet

zaledwie sześć tygodni właśnie tym

just six weeks ago

arabinogalactanem

arabinogalactan

i już, a potem wkroczyć

and then step in

z tymi

with these

z gosami, czy

with geese, or

z tymi

with these

fosami,

fossils,

ale raczej nie z inuliną,

but rather not with inulin,

bo ta inulina coś nie

because this inulin doesn't something

za bardzo.

too much.

Chociaż wydawało mi się, że

Although it seemed to me that

będzie świetna, no ale w tych analizach

It will be great, but in these analyses

nie wypadło jakoś szczególnie dobrze.

It didn't turn out particularly well.

Tak jak mówię, to są analizy

As I said, these are analyses.

z tego roku, podsumowanie, no ale

from this year, summary, well but

nie dla COVID-u, tylko dla IBS-u,

not for COVID, but for IBS,

czyli zespołu jelita drażliwego i

that is irritable bowel syndrome and

stanów zapalnych jelita. Powiedziała Pani

inflammatory conditions of the intestine. You said.

o glutaminie, czyli jak rozumiem, będziemy

About glutamine, so as I understand, we will be.

pracować nad zdrowiem

work on health

błony jelit i jej

intestinal membranes and its

potencjalną przepuszczalnością.

potential permeability.

Takie zaburzenie

Such a disorder

może wpływać na nasz nastrój,

it may affect our mood,

stany zapalne w organizmie i

inflammation in the body and

wiele elementów związanych z naszym

many elements related to our

zdrowiem. Czy widzi Pani potencjał

to health. Do you see potential?

w badaniu przepuszczalności

in permeability testing

jelit u pacjentów

intestines in patients

z COVID-19? Są

with COVID-19? They are

w tym temacie jakieś doniesienia?

Any reports on this topic?

Wszyscy ciekną strasznie.

Everyone is leaking terribly.

Ja w ogóle nie jestem jakimś straszliwym

I am not terrible at all.

fanem robienia przez pacjentów

a fan of patients doing

jakiegoś pierdoliona

some fucking

badań, bo

research, because

słuchajcie, jak mamy takiego pacjenta, szczególnie

Listen, when we have a patient like this, especially...

już po tym COVID-zie, to on będzie tam. On będzie

After this COVID, he will be there. He will be.

miał dysbiozę, on będzie ciekł. Czyli

he had dysbiosis, he will be liquid. That is

jakby nie trzeba

as if there is no need

się przekonywać, że cieknie, bo cieknie.

to convince oneself that it's leaking because it is leaking.

Czyli jak mu zbadamy zonulinę,

So, when we test his zonulin,

zbadamy mu betadefensynę czy okludynę,

We will test him for beta-defensin or ocludin.

wszystko to, co można zbadać, to one powinny

Everything that can be examined, they should.

być podwyższone, być może też

to be raised, perhaps also

kalprotektyna.

calprotectin.

I trzeba teraz tego pacjenta wygoić.

And now we need to heal this patient.

No, wygoić mu tą barierę jelitową,

No, to heal his intestinal barrier,

poprawić mikrobiom,

improve the microbiome,

jeśli to się w ogóle da zrobić.

if it can be done at all.

Bo ja też chcę Was uczulić, że nie

But I also want to warn you that no

każdy pacjent, naprawdę tu trzeba

every patient, really it is necessary here

sobie trochę głowę sypać popiołem.

to sprinkle a little ash on one's head.

Bo my trochę już o tej mikrobiocie wiemy.

Because we already know a bit about this microbiome.

Wiemy, jak świetnie działa

We know how well it works.

dieta Low Food Maps, wiemy, jak

Low FODMAP diet, we know how.

świetnie działają probiotyki.

Probiotics work great.

Wiemy, jak świetne są leki.

We know how great the medications are.

Jeżeli ja pracuję z gastrologami,

If I work with gastroenterologists,

to mamy trudnego pacjenta.

So we have a difficult patient.

Cudownie, cudownie działają.

Wonderful, they work wonderfully.

No, rifaksymina jest jednym

No, rifaximin is one.

z lepszych leków, czy

from better medications, or

rifaksymina z naomycyną.

rifaximin with naomycin.

No, ale są też tacy pacjenci,

No, but there are also such patients,

którzy nie ruszą nam

who will not disturb us

na nic. Także zastanawiamy się,

to nothing. So we are also wondering,

co im jest i to najczęściej ta

What's wrong with them, and it is most often this.

dysbioza dotyczy, nie wiem, jakichś innych

Dysbiosis concerns, I don't know, some other things.

zmian. Być może jest zmian

changes. Perhaps there are changes

my kobiety, być może zmian

my women, maybe changes

w tym

in this

podłożu wirusów. Tego

viral substrate. This

nie wiemy. Jedno jest

We don't know. One thing is

pewne, że takie badanie co chwilę,

certain that such a study every now and then,

kariery jelitowej, a możemy to zrobić, bo w tej chwili

intestinal careers, and we can do it because at this moment

tych testów jest dużo, z kale

There are many of these tests, with stool.

możemy zrobić sobie na przykład zonulinę,

we can make zonulin, for example,

to na tym początkowym etapie,

it's at this initial stage,

no chyba, że ktoś ma dużo forsy, mówi

"Unless someone has a lot of money, they say."

ej, no ja chcę, tak, chcę, bo chcę

Hey, well I want it, yes, I want it, because I want it.

sobie zobaczyć, czy się goję. No i to

to see if I’m healing. And that’s it.

wprowadzamy mu dietę.

We are putting him on a diet.

No i oczywiście

Well, of course.

systematycznie co 3-4 tygodnie

systematically every 3-4 weeks

możemy taką, na przykład

we can have one like that, for example

zonulinę badać. I oczywiście

to study zonulin. And of course

stężenie tej zonuliny w kale powinno

the concentration of this zonulin in feces should

spadać. Moglibyśmy badać też

to fall. We could also investigate

LPS we krwi. To jest też

LPS in the blood. This is also

taki marker dysbiozy

such a dysbiosis marker

jelitowej. Można wysłać też

intestinal. It can also be sent

kał do badania

stool for examination

z posiewu. No oczywiście takie badanie

from the culture. Well, of course such a test

no też nie jest wolne od błędów.

Well, it is not free from errors either.

W tej chwili też w Poznaniu będzie

At this moment, there will also be in Poznań.

można robić badanie genetyczne, już komercyjnie

Genetic testing can be done commercially now.

badanie genetyczne stolca,

genetic stool test,

ale znowu to badanie dla COVID-u

but again the test for COVID

się zupełnie nie nadaje. Ono się będzie świetnie

It is completely unsuitable. It will be great.

nadawało do określenia enterotypu

it was suitable for defining the enterotype

i oczywiście tego, jak powinniśmy się

and of course how we should be

żywić, żeby utrzymać dobrostan mikrobioty

feed to maintain microbiota health

jelitowej. No ale znowu

intestinal. But again

no bezpośrednio po COVID-zie wiemy,

Well, right after COVID, we know,

że ta mikrobiota jest zdewastowana

that this microbiota is devastated

i tych badań jest naprawdę dużo

And there are really a lot of these studies.

i tu raczej tych pieniędzy nie ma

And here, there is probably no money.

sensu pakować. Natomiast warto

It makes sense to pack. However, it is worth

już po tym okresie rekonwalescencji,

already after this period of recovery,

czyli jak mamy dietę low food,

so if we have a low food diet,

przepuszczamy pacjenta, to mamy po 18

We are letting the patient through, so we have after 18.

tygodniach, jak on już jest na diecie

weeks, as he is already on a diet

docelowej, która jest dietą antyzapalną,

target diet, which is an anti-inflammatory diet,

no to po jakimś czasie warto sobie

Well, after some time it's worth it to...

takie badanie stolca

such a stool examination

zafundować, czy badanie zonuliny.

To fund or to conduct a zonulin test.

Wszystko powinno wtedy grać i wszystko

Everything should then work and everything.

powinno być w granicach normy.

It should be within the norm.

Okej, to ja bym jeszcze podpytał,

Okay, I would still ask a little.

bo

because

powiedziała Pani Profesor

you said, Professor

o diecie przeciwzapalnej. To będzie

about an anti-inflammatory diet. It will be

jeden z takich must have

one of those must-haves

w działaniu

in action

z pacjentami po COVID-zie?

with patients after COVID?

No zdecydowanie tak, no bo my wszyscy

Well, definitely yes, because we all

jak chcemy być zdrowi, to musimy

if we want to be healthy, we must

taką dietę antyzapalną mieć, no bo

to have such an anti-inflammatory diet, because

to jest taki ideał

this is such an ideal

diety, tak? Pewnie dla każdego z nas.

Diets, right? Probably for each of us.

Dieta antyzapalna jest

The anti-inflammatory diet is

dobra i dla nas, i dla naszego mikrobiomu

good for us and for our microbiome

jelitowego. I ta dieta powinna się charakteryzować,

intestinal. And this diet should be characterized by,

no ma pewne stałe elementy,

Well, there are certain fixed elements,

prawda? Czyli spora zawartość,

Isn't that so? So, a significant amount,

wartość warzyw, owoców,

the value of vegetables, fruits,

produktów ziarnistych, ale też

grain products, but also

produktów zwierzęcych.

animal products.

Chodzi o to, żeby w niej

It's about having it in her.

było pełno tych nutrientów, czy taka

There were plenty of these nutrients, or something like that.

obfitość nutrientów, która

abundance of nutrients that

pozwoli nam dobrze regulować

will allow us to regulate well

wszystko to,

everything that,

co w naszym organizmie pracują, wszystkie te

what work in our body, all these

transportery, rozumiecie, enzymy

transporters, do you understand, enzymes

antyoksydacyjne i tak dalej, i tak dalej.

antioxidative and so on, and so forth.

A do tego wszystkiego właśnie potrzebujemy

And for all of this, that's exactly what we need.

produktów jednak głównie

mainly products

roślinnych, no ale

plant-based, but

też

too

potrzebujemy odpowiedniej ilości dobrego

we need the right amount of good

tłuszczu, odpowiedniej ilości dobrego białka.

fat, the right amount of good protein.

No i tyle. Czyli ta dieta docelowa

That's it. So the target diet.

dla każdego z nas powinna być dietą

It should be a diet for each of us.

taką antyzapalną.

such an anti-inflammatory.

Problem jest tylko taki, że

The only problem is that

przemysł robi swoje

industry is doing its job

i tania żywność

and cheap food

to jest żywność wysoko przetworzona.

This is highly processed food.

Ona jest tańsza

She is cheaper.

niż żywność dobrej jakości.

than good quality food.

A my trochę idziemy na skróty.

And we are kind of taking a shortcut.

To co jest, sami wiecie,

What is, you all know,

jak to wygląda, prawda? Że jednak

How does it look, right? That in the end...

sięgamy, ja nie mówię my,

we reach, I don't mean we,

bo dietetycy to jest taka zupełnie

because dietitians are completely like that

specyficzna grupa osób, która

a specific group of people who

żywi się raczej

feeds rather

zupełnie inaczej

completely differently

niż reszta

than the rest

populacji, ale generalnie ludzie

the population, but generally people

jedzą byle jak, jedzą rzeczy wysoko przetworzone,

they eat carelessly, they eat highly processed foods,

czyli na co dzień jedzą dietę typu

so they eat a type of diet on a daily basis

zachodniego, która jest dietą

Western, which is a diet

prozapalną. Ona nikomu nie służy

pro-inflammatory. It serves no one.

i na pewno nie

and definitely not

będzie służyć także osobie,

it will also serve a person,

która wyjdzie z COVID-a, przejdzie

which will come out of COVID, will go through

tą rekonwalescencję. Jeżeli

this recovery. If

wróci docelowo do diety zapalnej,

will ultimately return to an inflammatory diet,

no to

well then

ryzyko chorób

risk of diseases

metabolicznych oczywiście jest ogromne.

The metabolic impact is, of course, enormous.

Nadciśnienia, chorób układu krążenia,

Hypertension, cardiovascular diseases,

chorób nowotworowych. Wiemy,

cancer diseases. We know,

z czym to się je. Czy możemy jakoś

What is this about? Can we somehow...

pomóc pacjentowi

help the patient

i nie wiem,

I don't know,

czy tutaj są jakieś złote rady,

Are there any golden tips here,

ale może pani profesor coś będzie miała.

But maybe the professor will have something.

W ciężkim przebiegu

In severe course

na pewno będzie bardzo trudno

It will definitely be very difficult.

jakąkolwiek żywność

any food

dostarczać. Co robić,

to deliver. What to do,

aby

to

złagodzić objawy

alleviate symptoms

żołądkowo-jelitowe?

gastrointestinal?

Jak można w tym

How can this be?

naszym dietetycznym

our dietary

podejściu trochę tutaj pacjentowi

a little approach here to the patient

ulżyć?

to ease?

Ja nie wiem, co rozumiesz Przemek pod pojęciem

I don't know what you understand, Przemek, by the notion.

ciężki przebieg, bo jeżeli ciężki przebieg

difficult course, because if difficult course

w szpitalu, to

in the hospital, that

jest 24 godziny na to, żeby

there are 24 hours to

pacjent był żywiony w szpitalu, więc ten pacjent

the patient was fed in the hospital, so this patient

musi być podpięty do żywienia

It must be connected to the power supply.

do albo poza jelitowego,

to or outside the intestine,

do zazwyczaj jelitowego,

to usually intestinal,

bo pacjent póki jest przytomny, to tak

because the patient, as long as he is conscious, yes

dostaje żywność, więc w ogóle nie ma

I receive food, so there is really none.

mowy, żeby pacjent nie był żywiony i jest

speech, so that the patient is not fed and it is

żywiony oczywiście odpowiednimi mieszankami,

fed, of course, with appropriate mixtures,

tak żeby

so that

miał siłę

he had strength

także do walki z tą chorobą.

as well as in the fight against this disease.

I oczywiście też jest cała

And of course, she is all there too.

gama leków, które tam

a range of medications that there

wspierają to, żeby jakieś

they support it so that something

zaburzenia jelitowe się nie rozwijały.

Intestinal disorders did not develop.

Natomiast jeżeli mamy

However, if we have

takiego pacjenta, który jest

such a patient who is

chory, ale nie na tyle

sick, but not enough

chory, żeby trafił do szpitala,

sick enough to be admitted to the hospital,

a na przykład ma ten przebieg

for example, it has this course

jelitowy, ma biegunki, no to

intestinal, has diarrhea, well then

tutaj słuchajcie, dieta

here listen, diet

obowiązują takie zasady

such rules apply

jak zawsze w przypadku takiego pacjenta

as always in the case of such a patient

z chorobami jelita.

with bowel diseases.

Czyli dieta

So the diet

na pewno nie, jeżeli nawet

Definitely not, even if.

ktoś jest otyły, to w tym momencie nie

someone is overweight, not at this moment

wprowadzamy żadnej diety, która będzie

we are introducing no diet that will be

ograniczała kaloryczność, czyli

it limited calorie intake, which means

normokaloryczna

normocaloric

i o zwiększonej zawartości białka.

and with increased protein content.

Tam są specjalne przeliczniki, no jest minimum

There are special converters, well, there is a minimum.

gram, ale jeżeli mamy

I play, but if we have...

osobę, która bierze leki,

a person who takes medication,

która ma

which has

współchorobowość, czyli ma jeszcze inne

comorbidity, meaning it also has other

choroby, no i ma powyżej 65

diseases, and they are over 65

roku życia i wyjściowo

age and originally

jest,

is,

waży za mało w tej skali

it weighs too little on this scale

biema i ma niedowagę, to bierzemy

she is thin and underweight, so we take her

grubo powyżej tego jednego grama,

well above that one gram,

czyli 1-2, nawet do 1-5

so 1-2, even up to 1-5

grama na kilogram masy ciała

grams per kilogram of body weight

na dzień białka. I teraz

for the day of protein. And now

mamy taki zonk, bo mamy

We have such a problem because we have

osobę, która tam leży w domu, kwenka,

the person who is lying there in the house, the little girl,

ma biegunę,

it has a pole,

nie chce za bardzo jeść,

I don't want to eat very much.

a my wiemy, że ona musi

and we know that she has to

tą żywność dostarczać, czyli

to deliver this food, that is

tutaj rzeczywiście sprawdzają się te najbardziej

Here, those are indeed the most effective.

babcine techniki, czyli wszystko

Grandma's techniques, or everything

ugotowane, rozbełtane,

cooked, beaten,

przetarte i często mało.

worn out and often little.

Do każdego

To everyone

takiego płynnego

such a fluid

posiłku musi być dorzucone

a meal must be added

coś, co zawiera bardzo

something that contains very

dobrej jakości białko, czyli albo

good quality protein, that is either

kawałek jajka, albo kawałek ryby, albo

a piece of egg, or a piece of fish, or

kawałek mięsa. Świetnie się to opyla

a piece of meat. It pollinates great

bulionami, bo w bulionie zawsze można coś tam

broths, because in broth you can always find something there

przemycić. No a jeżeli

smuggle. Well, and if

chcemy, żeby

we want that

jeszcze ten układ immunologiczny trochę

still this immune system a bit

podciągnąć, to rzeczywiście

to pull up, it is indeed

bardzo fajnie jest zastosować

it's very nice to apply

nutridrinki, te wysokobiałkowe.

nutritional drinks, those high in protein.

One bardzo często

It very often

zawierają jeszcze dodatkowe składniki.

they contain additional ingredients.

I to jest bardzo dobry sposób, żeby sobie

And that is a very good way to get by.

z takim niedożywieniem poradzić.

to cope with such malnutrition.

Musimy też pamiętać o płynach,

We also need to remember about fluids.

że to bardzo ważne jest,

that it is very important,

żeby pacjent pił bardzo dużo

for the patient to drink a lot

i jakoś tak przekaturlać się przez

"and somehow roll through"

tą najcięższą fazę choroby,

the toughest phase of the disease,

a

a

potem, kiedy on z tego ciężkiego

then, when he got out of that heavy

przebiegu w domu wyjdzie,

it will come out during the course at home,

no to jest faza rekonwalescencji.

Well, this is the recovery phase.

Jeżeli się utrzymują te objawy jelitowe,

If these intestinal symptoms persist,

to mi się wydaje, że trzeba wejść

I think we need to go in.

w low food maps. A jeśli

in low food maps. And if

ktoś tego nie potrzebuje, no to

someone doesn't need it, so

taką dietę łatwostrawną, ale

such an easy-to-digest diet, but

bogatobiałkową, albo

protein-rich, or

o zwiększonej zawartości białka, ale stopniowo

with increased protein content, but gradually

z tej diety bogatobiałkowej

from this high-protein diet

stopniowo przechodzić w taką dietę

gradually transition to such a diet

łatwostrawną,

easy to digest,

typu śródziemnomorskawego,

Mediterranean type,

a potem mniej łatwostrawną,

and then less easily digestible,

typu śródziemnomorskiego,

Mediterranean type,

a potem już taką typową dietę

and then a typical diet

śródziemnomorską. Także z tego,

Mediterranean. Also from this,

jak już będzie wszystko dobrze, no to już przecież

When everything is fine, then of course.

nie musimy tego

we don't have to do that

w nieskończoność rozdrabniać

to grind into infinity

i tam jakoś, to pacjent sobie

And somehow, the patient is doing himself there.

już wtedy fantastycznie poradzi.

He will manage fantastically even then.

Ja tak się zastanawiam, Pani Profesor, czy są

I am wondering, Professor, whether there are...

jakieś badania na temat

some research on

przebiegu choroby,

course of the disease,

na temat rekonwalescencji u osób

about the recovery of individuals

na diecie wegańskiej, wegetariańskiej

on a vegan, vegetarian diet

w porównaniu do diety standardowej, gdzie

compared to a standard diet, where

rzeczywiście możemy sobie

indeed we can

dużo łatwiej dostarczyć odpowiednią ilość

much easier to deliver the right amount

białka, czy coś

proteins or something

na ten temat mogłaby nam Pani... Ale w COVID-zie?

On this topic, you could... But during COVID?

Tak, w COVID-zie, tak, tak.

Yes, in COVID, yes, yes.

Nie ma, nie ma, nie ma.

There is none, there is none, there is none.

Tak jak mówię, wiele z tych

Just as I say, many of these

rzeczy, na które my zadajemy

things that we ask about

sobie pytanie, no po prostu

asking yourself a question, well simply

było wiele

there was a lot

ważniejszych rzeczy, natomiast

more important things, however

no niestety nie.

no, unfortunately not.

Natomiast muszę Wam powiedzieć, że

However, I must tell you that

tu pewnie są takie zwykłe

here they are probably just ordinary

problemy, które są w przypadku

problems that arise in the case of

właśnie wegan, czyli niedobory,

just vegans, that is deficiencies,

B12, jeżeli jest ciężki przebieg, to

B12, if the course is severe, then

rzeczywiście one,

indeed they,

no trzeba o nie

Well, we need to do something about it.

wyjątkowo dbać. No i potem

take exceptional care. And then

uzupełnienie białka, no bo

protein supplement, well because

no bo to

well, because it

szczególnie, jeżeli jest

especially if it is

cięższy przebieg w domu, no to te

a heavier course at home, well then these

ONS-y, one wszystkie mają,

"ONS-y, they all have them."

to jednak jest kazeiną, one są na bazie

It is, however, casein; they are based on it.

białka, białka zwierzęcego.

proteins, animal proteins.

Czyli tutaj, no

So here, well.

bardzo jest, bardzo jest trudno

it is very, very difficult

w sposób standardowy takiego

in a standard way such a

weganina żywić.

to feed a vegan.

Na pewno byłoby lepiej, żeby

It would definitely be better if

takie pełnowartościowe

such complete value

białko

protein

niewegańskie włączyć.

non-vegan turn on.

Nie, ale wytycznych i przy pracy

No, but guidelines and while working.

no niestety nie ma.

No, unfortunately there isn't.

To czekamy jeszcze na takie wyniki właśnie.

So we are still waiting for such results.

Tak, wytycznych nie ma i pewno

Yes, there are no guidelines and probably...

długo jeszcze nie będzie, także

it won't be long now, so

musimy sobie na razie radzić, więc każdy,

we have to manage for now, so everyone,

kto zajmuje się

who is responsible for

profesjonalnie dietetyką

professionally in dietetics

i chciałby współpracować z pacjentami

and would like to work with patients

z COVID-em, na pewno

with COVID, for sure

zapraszamy każdego.

We invite everyone.

Bardzo, bardzo mocno. 19-20

Very, very strongly. 19-20

listopada, czyli już

November, which is already

niebawem, na konferencję,

soon, to the conference,

konferencję online

online conference

Pacjent po pandemii.

Patient after the pandemic.

Jak COVID-19 zmienił

How COVID-19 has changed

naszą rzeczywistość

our reality

zawodową. Pani

professional. Mrs.

profesor, gdzie jeszcze można,

Professor, where else can we go?

jeśli by nasi słuchacze chcieli

if our listeners wanted

trochę zapoznać się

to get a little familiar

i tutaj już nie mówię o dorobku

"And here I am no longer talking about the achievements."

naukowym, bo tutaj naprawdę

scientific, because here it really

bardziej wytrwali

more resilient

byliby w stanie sobie

they would be able to manage

grzebać publikacje i na pewno

dig through publications and surely

tacy się znajdą, ale gdzie

They will find such people, but where?

można siedzieć, pani profesor

You can sit down, professor.

Poczynania?

Actions?

Gdzie pani zachęca naszych

Where do you encourage our

słuchaczy? Wśród słuchaczy mamy

listeners? Among the listeners, we have

sporo dietetyków, także

a lot of dietitians, too

gdzie ten Pomorski

where is that Pomorski

Uniwersytet Medyczny i tą

Medical University and that

wspaniałą katedrę, ten wspaniały

the magnificent cathedral, this magnificent

zakład, pani profesor, można

A bet, professor, can one.

pośledzić? Jezu, jakie plany

To stalk? Jesus, what plans.

tutaj.

here.

Dziękuję bardzo.

Thank you very much.

Ja staram się prowadzić taką

I try to lead such a

taką, bardzo

such, very

lubię, lubię, lubię edukację i mam

I like, I like, I like education and I have

swój kanał na YouTube, ale tam

your YouTube channel, but there

te filmy wrzucam raz na,

I upload these movies once every...

niestety, nieregularnie,

unfortunately, irregularly,

co jest pierwszym grzechem, ale

what is the first sin, but

to tam, Ewa Stachowska Dietetyka,

so there, Ewa Stachowska Dietetics,

bo tak się nazywa moja

because that's what my is called

firma, no i mam też konto na

the company, and I also have an account on

Facebooku, mam konto na Instagramie, oczywiście

Facebook, I have an Instagram account, of course.

też nie jestem tutaj w żaden sposób regularna,

I'm not regular here in any way either,

ale jak gdzieś wyjadę, a teraz byłam na

But when I go somewhere, and now I was at

konferencji w Rzymie dotyczącej

conference in Rome regarding

mikrobioty, to tam się, jak

microbiota, that's how it is, like

tylko coś fajnego powiedzieli, to biegłam,

as soon as they said something cool, I ran.

i od razu te relacje

and immediately those relationships

nadawałam. Teraz będę, i też będę

I was broadcasting. Now I will, and I will too.

puszczała relacje, bo

she would share updates because

jadę na fantastyczny

I'm going to the fantastic.

zjazd gastrologów polskich,

Polish gastroenterologists' conference,

zostałam zaproszona, żeby właśnie wygłosić

I was invited to deliver.

wykład dotyczący, jako gość

a lecture about, as a guest

specjalny, więc słuchajcie, to też jest super,

special, so listen, this is also great,

dlatego, że

because

no, fajnie

no, cool

jest być gościem specjalnym na konferencji

he is to be a special guest at the conference

gastrologów. Będę mówiła o żywieniu,

gastroenterologists. I will be speaking about nutrition,

pani profesor Rydzecka

Professor Rydzecka

mnie zaprosiła, więc też

she invited me, so I did too

też na pewno tam mnóstwo

there must also be plenty there

świetnych rzeczy dowiem się.

I will learn great things.

Wiem, że w tej chwili w gastrologii

I know that right now in gastroenterology

króluje i w hepatologii

It reigns in hepatology as well.

sprawa SIBO, wszyscy się

the SIBO issue, everyone is

odsknęli, że coś takiego jak SIBO w ogóle jest

They realized that something like SIBO actually exists.

i o tym SIBO

and about this SIBO

tam bardzo dużo się mówi.

A lot is said there.

To jest też przeciekawy temat,

This is also a very interesting topic,

dla mnie taki temat, który też jest w tej chwili

for me such a topic, which is also currently being discussed

trochę, trochę w drugą stronę

a little, a little the other way

jest przegięcie, bo też już mam takich pacjentów,

It's an exaggeration, because I already have such patients.

gdzie, którzy mają diagnozę SIBO,

where those who are diagnosed with SIBO,

która wcale nie jest żadnym SIBO, prawda?

which is not SIBO at all, right?

No i to też

Well, that too.

jest trochę tak

it's a bit like that

nie za dobrze, ale

not too well, but

w kanale się to SIBO jest w tej chwili wałkowane

In the channel, SIBO is currently being discussed.

na wiele

for many

sposobów i ja na pewno będę się

ways and I will definitely be

tymi spostrzeżeniami

with these observations

dzielić.

to share.

I też w grudniu

And also in December.

w Warszawie

in Warsaw

ukonstytuowało się takie Polskie Towarzystwo

such a Polish Society was established

Leczenia Otyłości. Ja myślę, że

Obesity Treatment. I think that

ono za moment otworzy się na

it will open up to in a moment

także na dietetyków.

also for dietitians.

No niezwykle prężne ciało.

Oh, incredibly resilient body.

Ja mam przyjemność być zaproszona do tego grona

I have the pleasure of being invited to this group.

przez profesora Ostrowska.

by Professor Ostrowska.

Trzeba wam powiedzieć, że myślałam, że sobie będę bimbać

I have to tell you that I thought I would be just lounging around.

i tylko tam udawać,

and only pretend there,

że...

that...

A oni mnie zagnali,

And they drove me away,

bo sami bardzo dużo pracują.

because they work a lot themselves.

Tak mnie zagnali do roboty, żeśmy mnóstwo rzeczy

They drove me to work so hard that we did a lot of things.

potworzyli. Najpierw dla

they created. First for

lekarzy rodzinnych, no bo tutaj

family doctors, because here

to jest taki... Dietetycy świetnie sobie

This is such a... Dietitians are doing great.

radzą z otyłością, ale lekarzy rodzinni

they advise about obesity, but family doctors

już mniej, więc to ten pierwsze uderzenie

already less, so it's this first strike

miało być do lekarzy

it was supposed to be for the doctors

rodzinnych, ale oczywiście

family, but of course

to już dla...

that's already for...

Żeby się rozszerzyć dla dietetyków,

To expand for dietitians,

to dużo więcej takich

there are many more like that

bardziej...

more...

No już bardziej naukowo trzeba się w temat

Well, we need to delve into the subject more scientifically.

wgryźć i bardziej tak

bite in and more like that

dogłębnie.

thoroughly.

I oczywiście też dam

And of course, I will give it too.

znać, bo to bardzo ciekawie.

to know, because it's very interesting.

Dlatego zapowiada się świetnie, dlatego,

That's why it looks great, that's why,

że ludzie pracują i

that people work and

gnają do roboty innych.

they drive others to work.

No ale to zawsze dla tego końcowego odbiorcy

Well, it's always for that end recipient.

jest dobrze, no bo cały czas coś

It's good, because there's always something.

nowego, coś świeżego. Tych programów

new, something fresh. Those programs

naprawdę będzie dużo.

There will really be a lot.

Super. Ja z działalności

Great. I'm from the business sector.

internetowej...

internet...

Pani profesor, na pierwszy rzut

Professor, at first glance.

bardzo polecam

I highly recommend.

na YouTubie filmik

on YouTube a video

o długowieczności.

about longevity.

Jest fenomenalny. Ja go sobie co najmniej

He is phenomenal. I at least...

raz w roku włączam, bo naprawdę

Once a year I turn it on, because really.

po prostu

simply

samo to, jak formuje

just how it shapes

pani profesor wykłady, to zawsze

Professor's lectures are always...

jest takie

it is like that

małe przedstawienie, które

a small performance that

zawsze gdzieś tam

always somewhere out there

dzięki tym anegdotom

thanks to these anecdotes

można naprawdę

you can really

zapamiętać na długi,

remember for a long time,

czas, wartościowe

time, valuable

rady żywieniowe. Także

nutrition tips. Also

ja bardzo polecam.

I highly recommend it.

Ślicznie jeszcze raz dziękujemy za

Beautifully, thank you once again for

obecność w naszym podcaście. No i mam

the presence in our podcast. And I have

nadzieję, że jeszcze się kiedyś

I hope that someday we will meet again.

usłyszymy właśnie

we will hear just

tak, żeby trochę nasi słuchacze

so that our listeners a little bit

mogli poczerpać wiedzy. Bardzo

they could gain knowledge. Very

dziękuję. No i będę zaszczycona, jeżeli

Thank you. And I will be honored if

będę mogła się z wami spotkać jeszcze raz.

I will be able to meet with you again.

Dziękujemy bardzo. Wszystkiego dobrego.

Thank you very much. All the best.

Wszystkiego dobrego.

All the best.

Dziękujemy.

Thank you.