Rudolf Wegner (1876-1941)

Wydawcy i księgarze w służbie Rzeczypospolitej dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu Patriotyzm Jutra.

Publishers and booksellers in the service of the Republic have been co-financed from the funds of the Museum of Polish History in Warsaw as part of the Tomorrow's Patriotism program.

Dzień dobry, witamy ponownie. Dzisiaj będziemy, Marta, rozmawiali o Rudolfie Wegnerze i jego wydawnictwie.

Good morning, welcome back. Today we will be talking, Marta, about Rudolf Wegner and his publishing house.

Co byś nam mogła powiedzieć na temat życiorysu samego Pana Rudolfa?

What could you tell us about Mr. Rudolf's biography?

Rudolf Wegner urodził się w 1874 roku w Brzęzinach, niedaleko Łodzi.

Rudolf Wegner was born in 1874 in Brzeziny, near Łódź.

Nie wiemy za wiele o jego rodzinie, ale prawdopodobnie była to zamożna rodzina, ponieważ poznał wiele języków opcjów.

We don't know much about his family, but they were probably a wealthy family since he learned many languages of options.

Już jako 25-latek założył wraz ze słownikiem Zygmuntem Ryfińskim własną księgarnię w Łodzi.

At the age of 25, he founded his own bookstore in Łódź along with the dictionary Zygmunt Ryfiński.

W tym też okresie poznał swoją żonę, Wandę Welkę, córkę zamożnego Kielczanina, z którą doczekał się dwójki dzieci.

During this period, he also met his wife, Wanda Welka, the daughter of a wealthy resident of Kielce, with whom he had two children.

Księgarnia po kilku latach...

The bookstore after a few years...

Dokładnie chyba w 1905 roku zmuszona była się zamknąć z powodu kiepskiego stanu finansów, ale też oskarżeń władz o jej działalność niepodległościową.

Exactly in 1905, it was forced to close due to poor financial conditions, but also because of accusations from the authorities regarding its independence activities.

To też było częstym przypadkiem wśród wydawców, że byli oskarżani.

It was also a common occurrence among publishers that they were accused.

Rzeczywiście angażowali się albo o powstanie styczniowe, albo w tym przypadku rewolucja roku 1905, tak?

Indeed, they were involved either in the January Uprising or, in this case, the revolution of 1905, right?

Nie ma jakichś dokładnych informacji o skali zaangażowania Wegnera, ale prawdopodobnie była.

There is no precise information about Wegner's level of involvement, but it was likely significant.

Czyli w konspiracji.

So in secrecy.

Tak, w konspiracji, tak.

Yes, in secrecy, yes.

Jeden z pierwszych wydawnictw, który udał się ukościć ziemie zaboru rosyjskiego.

One of the first publishing houses that managed to encompass the territories of the Russian partition.

Udał się wraz z rodziną do Lwowa, gdzie pracował w kilku wydawnictwach, w tym wydawnictwie Altenberga.

He went with his family to Lviv, where he worked at several publishing houses, including the Altenberg publishing house.

I w 1917 roku założył to właśnie słynne Wydawnictwo Polskie.

And in 1917 he founded the famous Polish Publishing House.

I tuż przed wojną, tak?

And just before the war, right?

Jego program wydawniczy?

His publishing program?

Przede wszystkim podniesienie poziomu wydawanych książek, zwrócenie uwagi na właśnie takie bibliofilskie edycje.

First of all, raising the standard of published books, paying attention to such bibliophile editions.

To będzie chyba łódka.

It will probably be a little boat.

ale także szerzenie świadomości przyszłych Polaków niepodległościowej i też to wydawnictwo nie było jego wyłącznie, ale było taką spółką, w której też byli zaangażowani działacze niepodległościowi i politycy jak Ignacy Mościcki albo generał Tadeusz Kuczewa.

but also the spreading of awareness among future Poles about independence, and this publishing house was not solely his, but was a company in which independence activists and politicians like Ignacy Mościcki and General Tadeusz Kuczewa were also involved.

No i też wydawnictwo słynęło przede wszystkim ze swoich serii wydawniczych.

Well, the publishing house was also primarily known for its series.

Także je pokażemy za chwilę.

We will show them in a moment.

I w 1928 roku Wegner już był w stanie, ponieważ wydawnictwo bardzo dobrze szło, wykupić udziały swoich wspólników i wydawnictwo było praktycznie tylko i wyłącznie jego.

And in 1928, Wegner was already able to buy out his partners' shares because the publishing house was doing very well, and it became practically solely his.

Już zostało przemianowane na Wydawnictwo Polskie Wegnera.

It has already been renamed to Polish Publishing House Wegner.

Czyli na ten temat zachowywane i dołożone.

So it is kept and added on this topic.

Tak.

Yes.

Nazwisko Wegnera, inicjał i nazwisko.

Wegner's surname, initial and surname.

R. Wegnera zdaje się, tak?

It seems to be R. Wegner, right?

Tak.

Yes.

I też wydawnictwo w latach 30-tych było spółką rodzinną.

And the publishing house was a family company in the 1930s.

Jego córka Rena była redaktorką działu książek dla dzieci i młodzieży.

His daughter Rena was the editor of the children's and youth book section.

I wszystko jakby szło dobrze, aż do czasów II wojny światowej, kiedy z powodu okupacji Wegner był zmuszony przenieść wydawnictwo do Warszawy, gdzie próbował dalej działać, ale z powodów zdrowotnych.

And everything seemed to be going well until the time of World War II, when due to the occupation, Wegner was forced to move the publishing house to Warsaw, where he tried to continue operating, but for health reasons.

I w tych warunkach.

And in these conditions.

Tak.

Yes.

I z powodów zdrowotnych, tak zrobił mu się.

And for health reasons, that's how it happened to him.

Tak, tak.

Yes, yes.

No niestety bardzo kiepsko mu to szło i w 1941 roku umarł.

Unfortunately, it was going very poorly for him, and he died in 1941.

A powiedz mi, czy coś szczególnie zafascynowało cię w postaci, w biografii Rudolfa Wegnera, bądź historii wydawnictwa?

And tell me, was there anything particularly fascinating to you in the persona, the biography of Rudolf Wegner, or the history of the publishing house?

Myślę, że moment, w którym zdecydował się na opublikowanie serii Biblioteka Laureatów Nobla.

I think that the moment he decided to publish the Nobel Laureates Library series.

Jak już wspomnieliśmy, był bardzo dużym erudytą.

As we mentioned, he was a very erudite man.

Dużo czytał.

He read a lot.

Dużo czytał, był bardzo oczytany i miał bardzo dobry gust literacki, wspierał różnych pisarzy i po prostu zorientował się w pewnym momencie, że większość zagranicznych pisarzy, których chciałby opublikować, to właśnie nobliści.

He read a lot, was very well-read, and had very good literary taste; he supported various writers and simply realized at some point that most of the foreign writers he would like to publish were indeed Nobel laureates.

Tak powstała ta seria, która…

Thus this series was created, which…

Zaszedł do wniosku, że skoro chce je opublikować, a skoro są noblistami, to zrobi Bibliotekę Noblistów, tak?

He came to the conclusion that since he wants to publish them, and since they are Nobel laureates, he will create a Library of Nobel Laureates, right?

Dokładnie.

Exactly.

I aż do lat 80. XX wieku, czyli stosunkowo do niedawna.

And until the 1980s, which is relatively recent.

Była to jedyna rodzima seria poświęcona tylko i wyłącznie literackim noblistom.

It was the only homegrown series dedicated exclusively to literary Nobel laureates.

I Czesław Miło, Żyd w 1981 roku odbierał literackiego Nobla.

And Czesław Miłosz, a Jew, received the Nobel Prize in Literature in 1981.

Wspomniał właśnie o tej serii.

He just mentioned that series.

Słynnie zacytował, tak.

He famously quoted, yes.

Tak, że kształtowała go jako czytelnika.

So it shaped him as a reader.

Świetnie.

Great.

A powiedz mi jeszcze, czy jakiś taki trwały ślad pozostał po działalności Wegnera i jego wydawnictwa?

And tell me, did any lasting trace remain after Wegner's activities and his publishing house?

Rodolfa Wegnera może nie.

Maybe Rodolf Wegner not.

Nie.

No.

Rodolfa Wegnera można nazwać takim animatorem kultury, ale też propagatorem tej kultury za granicą.

Rodolfa Wegner can be described as a cultural animator, as well as a promoter of that culture abroad.

I właśnie ta seria Cuda Polski była też część, która była na bardzo wysokim poziomie zarówno artystycznym, jak i merytorycznym.

And it was this series "Wonders of Poland" that was also a part which was at a very high level both artistically and substantively.

Była taką wizytówką, tłumaczoną na język angielski, więc była wizytówką.

She was such a business card, translated into English, so she was a business card.

Promowała, była reklamówką, prawda?

She promoted it, she was an advertisement, right?

I promowała Polskę, no rzeczywiście, bo tak, młody kraj.

And it promoted Poland, indeed, because yes, a young country.

Też myślę, że wśród Polaków, prawda, te poszczególne regiony, które scaliły się w tę nową, niepodległą…

I also think that among the Poles, right, these individual regions that merged into this new, independent...

Tak, bo to zarówno regiony, jak i miasto, na przykład Gdańsk, który miał taki dość niepewny status, jednak został zaliczony w poczet.

Yes, because it is both regions and cities, such as Gdańsk, which had a rather uncertain status, however, it was included.

Fajnie ta o Gdańsku część zaczyna właśnie z takim odwołaniem do tej polskości miasta, takie troszeczkę propagandowo, ale tak to rzeczywiście wyglądało.

The part about Gdańsk starts nicely with a reference to the Polish identity of the city, a bit propagandistically, but that's how it really was.

To co, może zerkniemy na te książki?

So, maybe we should take a look at those books?

Tutaj mamy serię noblistów, prawda?

Here we have a series of Nobel laureates, right?

Tak akurat się złożyło.

It just so happened.

Złożyło, że tylko dwa, dwie są w oryginalnej, ta jest w pełni oryginalnej, tutaj kawałka brakuje.

It has happened that only two, two are original, this one is fully original, here a piece is missing.

Te są w intoligatorskiej oprawie i to wyglądało mniej więcej w ten sposób.

They are bound in a binding, and it looked something like this.

Tutaj kolorowa knuta Hamsuna, błogosławieństwo ziemi.

Here is the colorful whip of Hamsun, the blessing of the earth.

O, jest kawałek tego tyłu.

Oh, there's a piece of that back.

Biblioteka laureatów Nobla, to jest właśnie owa słynna biblioteka laureatów Nobla.

The Nobel laureates' library, that is exactly that famous Nobel laureates' library.

I tutaj jeszcze na chwilkę potem zerkniemy, bo te sygnety są ciekawe, ciekawym elementem historii są sygnety,

And we'll take a quick look here as well, because these signet rings are interesting; signet rings are an intriguing element of history.

czyli jakbyśmy dzisiaj powiedzieli logo poszczególnych etapów.

So, as we would say today, the logo of individual stages.

Tak.

Yes.

Tu jeszcze widzę, może one to podobnie wszystkie wyglądają, one Colabrinią, prawda?

I still see here, maybe they all look similarly, they are Colabrini, right?

I jeszcze Kiplinga, Kima i tak dalej.

And Kipling's, Kim and so on.

Więc tak wyglądała seria Biblioteka laureatów Nobla.

So this is what the series Nobel Laureates Library looked like.

Tutaj jest kolejna ta słynna, o której wspominałaś, prawda?

Here is another one of those famous ones you mentioned, right?

Cuda Polski.

Wonders of Poland.

Cuda Polski, było 14 tomów, ja niestety tylko…

Wonders of Poland, there were 14 volumes, unfortunately I only...

Było 20, ale wojna przerwała właśnie.

It was 20, but the war just interrupted.

Mocniej chyba z tego co pamiętam 14 się ukazało.

Stronger, if I remember correctly, 14 was released.

Tak.

Yes.

Ja posiadam tylko 3.

I only have 3.

I zerkniemy.

And we'll take a look.

Właśnie to o czym wspominałaś, tu może tak bardzo, bo te książki były często czytane, to są powieści, nie widać już jak ładnie wydane.

Just what you mentioned, here it may be so much, because these books were often read, they are novels, you can't see how nicely they are published anymore.

Te się zachowały w pięknym stanie i widać jak starannie ta seria…

They have been preserved in beautiful condition and you can see how carefully this series...

Był taki zwyczaj w dobrych…

There was such a custom in good…

Bardzo dużą wagę, że te książki były jak takie małe dzieła sztuki.

It was very important that these books were like little works of art.

Kolorowania tego fragmentu kart.

Coloring this fragment of the cards.

Że w przypadku kurzu, żeby łatwiej było go ściągać i tak wyglądały.

That in the case of dust, it was easier to remove it and that's how it looked.

Zawsze się pojawiał chyba ten napis, prawda?

That message always appeared, right?

Piękno przyrody, pomniki pracy, zabytki dziejów.

The beauty of nature, monuments of labor, historical landmarks.

To jest Morze i Pomorze.

This is the Sea and Pomerania.

Tutaj mamy Wielkopolskę, te piękno przyrody, pomniki pracy, zabytki dziejów.

Here we have Greater Poland, the beauty of nature, monuments of labor, and historical landmarks.

Ponownie Smoleński, Jerzy, Wielkopolska.

Again Smoleński, Jerzy, Greater Poland.

O Śląsku pisał Morcinek.

Morcinek wrote about Silesia.

Osędowski też kilka tutaj stworzył.

Osędowski also created a few here.

Chyba najpopularniejszy wówczas polski pisarz.

Probably the most popular Polish writer at the time.

I najczęściej, z tego co słyszałem, najczęściej tłumaczony polski pisarz za granicą, Osędowski.

And most often, from what I have heard, the most frequently translated Polish writer abroad is Osędowski.

A tutaj mamy Lwów Stanisława Wasylskiego.

And here we have Lviv by Stanisław Wasylski.

Więc to jest ta seria.

So this is the series.

Druga słynna obok Biblioteki Laureatów Nobla.

The second famous one besides the Library of Nobel Laureates.

No i tu mamy pięknie wydaną, bardzo głośną, wielki bestseller.

And here we have a beautifully produced, very loud, great bestseller.

Pokolenia Polaków uczyły się gotować.

Generations of Poles have learned to cook.

Właśnie dzięki, jak gotować, Marii Wislowej.

Thanks to "How to Cook" by Maria Wisława.

Jakoś dzisiaj w pamięci częściej Ćwierczakiewiczowaka.

Somehow today I am thinking about Ćwierczakiewicz.

Też była przepiękną, barwną postacią.

She was also a beautiful, colorful character.

Natomiast to był...

However, that was...

Przepisy Marii Wislowej były takie bardziej zanurzone już w XX wieku.

Maria Wiśniewska's recipes were more immersed in the 20th century.

I praktyczne.

And practical.

I te praktyczne nie było tutaj przypadkowe.

And these practical aspects were not random here.

Okej, to najładniejsze żeśmy pokazali.

Okay, that's the prettiest we've shown.

Ja jeszcze chciałem tylko na jedną rzecz zwrócić uwagę.

I just wanted to draw attention to one more thing.

Na sygnet, czyli to co dzisiaj logiem określamy.

On the signet, which is what we today refer to as a logo.

Tak wygląda tutaj ten sygnet.

This is what the signet looks like here.

Wcześniej troszeczkę...

A little earlier...

W tej postaci był redagowany.

In this form, it was edited.

Projektowany, ponieważ wydawnictwo polskie.

Designed because it is a Polish publishing house.

Tak się nazywało.

That's what it was called.

Więc te literki PW.

So these letters PW.

A tu jeszcze jedna, która coś wam może będzie kojarzyło bardziej się.

And here's another one that you might find more familiar.

Książka.

Book.

I tutaj na przykład już ten sygnet przybrał tę formę.

And here, for example, this signet has already taken on this form.

Tak.

Yes.

I opowiedź jeszcze o tym.

And tell me about it as well.

Bo wspominałaś mi, że...

Because you mentioned to me that...

Zachował się nawet dokument, że osoby, które tworzyły później znak Polski Walczącej.

A document has even been preserved that lists the individuals who later created the emblem of the Fighting Poland.

Zwróciły się bodajże do córki.

They turned to the daughter, if I'm not mistaken.

Tak, do Ireny.

Yes, to Irena.

Zwrócili się nawet o zgodę.

They even asked for permission.

Tą osobiście otrzymali.

They received it personally.

No i jeden...

Well, one...

Bo są też jeszcze inne koncepcje jak powstał symbol Polski Walczącej.

Because there are also other concepts of how the symbol of the Fighting Poland was created.

Ale jeden z takich bardzo ważnych tropów.

But one of those very important clues.

Chociażby fakt, że zwracano się do Ireny Wegener o zgodę.

Even the fact that Irena Wegener was approached for permission.

Że znak Polski Walczącej wywodzi się właśnie z sygnetu Wydawictwa Polskiego Rudolfa Wegenera.

That the sign of the Fighting Poland originates precisely from the seal of the Polish Publishing House of Rudolf Wegener.

Bardzo ci dziękuję.

Thank you very much.

Dziękuję.

Thank you.

A was zapraszam na naszą stronę internetową.

I invite you to our website.

Gdzie będzie można przeczytać większy artykuł.

Where can one read a longer article?

Który będzie zawierał więcej tekstu.

Which one will contain more text?

Oraz pobrać książkę, która będzie się składała z wszystkich artykułów przygotowanych do tego cyklu.

And to download a book that will consist of all the articles prepared for this series.

W postaci wersji elektronicznej.

In the form of an electronic version.

Jako PDF lub jako ePub.

As a PDF or as an ePub.

Dziękujemy.

Thank you.