#052 (Mateusz Pakuła)

Dzień dobry, dobry wieczór.

Good morning, good evening.

Ledwo się obejrzeliśmy, a minęły

We barely noticed, and it's been...

wakacje. Ja muszę zdementować

holidays. I have to refute.

za po niektóre pogłoski,

for some rumors,

jako bym zszedł z tego świata.

as if I had left this world.

Nie zszedłem, czuję się całkiem nieźle.

I haven't gone down, I feel quite well.

I witam bardzo serdecznie w kolejnym

And I warmly welcome you to another

52. odcinku

episode 52

Nowego Tygodnika Kulturalnego.

New Cultural Weekly.

Witam bardzo serdecznie tym

Hello very warmly to you.

tych wszystkich, dzięki którym

those all, thanks to whom

nagrywamy i dzięki którym

we are recording and thanks to which

opowiadamy wam o kulturze, o tym

We are telling you about culture, about it.

co najciekawszego możecie

What is the most interesting thing you can?

zobaczyć, przeczytać, posłuchać.

to see, to read, to listen.

A to są te osoby przede wszystkim,

And these are the people primarily,

które wspierają nas, między innymi

which support us, among other things

w serwisie Patronite.

on the Patronite platform.

Szczególnie dziękujemy Centrum Kultury

We especially thank the Culture Center.

Filmowej im. Andrzeja Wajdy,

Andrzej Wajda Film School,

gdzie się znajdujemy

where are we located

jak zwykle. Jego ekipie

As usual. His team.

za wszelkie wsparcie składamy

we express our gratitude for all the support

niskie ukłony. Wielkie podziękowania

Low bows. Thank you very much.

dla Klubu Audio w Katowicach,

for the Audio Club in Katowice,

oraz dla Niepublicznego Przedszkola

and for the Non-Public Kindergarten

Integracyjnego Wesoła Lokomotywa

Integrative Happy Locomotive

ze Stargardu.

from Stargard.

Dziękujemy także Joannie Plesnar,

We also thank Joanna Plesnar,

Adamowi Abramczykowi, Krzysztofowi Pełce,

To Adam Abramczyk and Krzysztof Pełka,

Jerzemu Nawrockiemu,

To Jerzy Nawrocki,

Ewie Pierańskiej-Norek,

To Ewa Pierańska-Norek,

Annie Bukowskiej,

Annie Bukowskiej,

Magdalenie Popiołek-Pyć,

Magdalena Popiołek-Pyć,

Joannie Strubel.

Joannie Strubel.

A z nami dziś zwarta ekipa

And with us today is a united team.

tygodnikowa. Miało być nas więcej.

Weekly. There were supposed to be more of us.

Najserdeczniej pozdrawiamy

We send our warmest regards.

naszą przyjaciółkę Olę Salwę,

our friend Ola Salwa,

którą choroba zatrzymała w domu.

which illness kept her at home.

Miałoby być bardziej równo,

It was supposed to be more even,

a dziś nie mamy niestety

and today we unfortunately don't have any

parytetów.

parities.

A jest jak zawsze. W Polsce.

And it's like always. In Poland.

Kuruj się Olu.

Take care, Olu.

Pozdrawiamy cię Olu. Najserdeczniej dużo zdrowia.

We greet you, Ola. Wishing you the best and lots of health.

Wracaj do nas. A są dzisiaj z nami

Come back to us. They are with us today.

Agnieszka Szydłowska, krytyczka muzyczna.

Agnieszka Szydłowska, music critic.

Dzień dobry i dobry wieczór.

Good morning and good evening.

Szymon Kloska, krytyk literacki.

Szymon Kloska, literary critic.

Dzień dobry.

Good morning.

Bogusław Deptuła, krytyk sztuki.

Bogusław Deptuła, art critic.

Witam.

Hello.

Łukasz Maciejewski, krytyk filmowy.

Łukasz Maciejewski, film critic.

Dzień dobry.

Good morning.

No i ja, czyli Jacek Waka.

Well, it's me, Jacek Waka.

Wciąż żywy.

Still alive.

Witamy i zaczynamy

Welcome and let's begin.

od jak zwykle filmu.

from the usual movie.

Jesień przynosi wiele ważnych

Autumn brings many important

tytułów, a między innymi

titles, among others

film Jorgosa Lantimosa.

The film by Jorgos Lanthimos.

Film, który pokazany został na początku

The film that was shown at the beginning.

na festiwalu w Cannes.

at the festival in Cannes.

Tam dostał nagrodę aktorską

There he received an acting award.

dla Jessego Pimonsa.

for Jesse Pimons.

I teraz wchodzi do

And now it enters into

polskich kin. Rodzaje Rzeczliwości.

Polish cinemas. Types of Reality.

Niespełna rok po

Less than a year after

Biednych Istotach Jorgos Lantimos

Poor Things by Yorgos Lanthimos

powraca znów z filmem

returns again with a movie

właściwie jak eksperyment.

essentially like an experiment.

To jest film o tym, że

This is a movie about that.

w tym filmie, który jest

in this movie, which is

eksperymentalnym, nieoczekiwanym,

experimental, unexpected,

awangardowym, odważnym.

avant-garde, bold.

Trzy nowele.

Three novellas.

To się tak układa.

It falls into place like that.

Pamiętajmy, najpierw był Kiełb, potem Lobster,

Remember, first there was Kiełb, then Lobster.

zabicie świętego jelenia,

killing of a sacred deer,

faworyta Biednej Istoty.

the favorite of the Poor Being.

I teraz, zgodnie z tym,

And now, according to this,

co w enuncjacjach prasowych,

what in press releases,

czy w takich eksplikacjach reżyserskich

Are there such directorial explanations?

mogliśmy usłyszeć od samych twórców,

we could hear from the very creators,

chodzi o film, który rzeczywiście

it's about a film that actually

miałby być powrotem do tych pierwszych,

it was supposed to be a return to those first ones,

bluźnierczych, ekstrawertycznych,

blasphemous, extroverted,

nowofalowych filmów duetu

new wave films of the duo

Lantimos i

Lantimos and

Entimos Filippo, czyli scenarzysta

Entimos Filippo, or the screenwriter

tych jego pierwszych filmów, dla którego

those first films of his, for which

rodzaje życzliwości

types of kindness

to jest powrót do współpracy

This is a return to cooperation.

z Lantimosem po wielu latach.

With Lantimos after many years.

W stałej ekipie, ekipie znanej

In the regular team, the well-known team.

z Biednych Istot, które

from Poor Beings, which

okazały się największym sukcesem komercyjnym

turned out to be the biggest commercial success

Jorgosa Lantimosa

Jorgosa Lantimosa

z dotychczasowych filmów, czyli

from the previous films, that is

tak jak Jacku powiedziałeś, Jesse Plymouth,

Just like you said, Jack, Jesse Plymouth.

Emma Stone, Willem Dafoe,

Emma Stone, Willem Dafoe

Margaret Quiley,

Margaret Quiley,

i Hong Chao w rolach głównych.

and Hong Chao in the leading roles.

Są to trzy nowele, które pozornie

These are three short stories that seemingly

nie spotykają się ze sobą.

They do not meet with each other.

Pierwsza moim zdaniem

In my opinion, the first.

najlepsza, rewelacyjna, to jest opowieść

the best, amazing, this is a story

o tym, jak bóg

about how god

korporacji grany

corporation played

brawurowo przez Willema Dafoe

bravely by Willem Dafoe

decyduje o każdym kroku

decides on every step

swojego pracownika,

your employee,

doprowadzając to do ekstremum,

bringing it to the extreme,

którego nie wyjawię.

which I will not reveal.

Druga opowieść to jest historia

The second story is a tale.

zaginionej żony, która wraca

the missing wife who returns

i

I

mężczyzna, który wita ją, podejrzewa,

the man who greets her suspects,

że to nie jest ta osoba, którą

that this is not the person who

oczekiwał. A trzecia historia,

he was expecting. And the third story,

żeby tak maksymalnie to streścić,

to summarize it as much as possible,

to jest opowieść o jakby

This is a story about like.

potrzebie poszukiwania

in need of searching

przywódcy, czy też przywódczyni

leaders, or a leader (female)

duchowej.

spiritual.

Wiele rzeczy można o tym powiedzieć. Można powiedzieć, że to jest

Many things can be said about this. One can say that it is

kompletne nieporozumienie, że kompletny chaos,

a complete misunderstanding, that is complete chaos.

że to jest surrealizm

that this is surrealism

wydmuszka i takie głosy już po festiwalu

"Blowhole and such voices already after the festival."

w Cannesie pojawiają. Można powiedzieć,

They appear in Cannes. You could say,

że to jest film,

that it is a movie,

który wszystkie te echa

which all these echoes

dotychczasowych, czy pierwszych

current or first

filmów Lantimosa rozwija

Lantimos' films develop.

w sposób bardziej komunikatywny,

in a more communicative way,

że chodzi o przypowieść o

that it is about a parable of

władzy, bo właściwie rzeczywiście w każdej tej

power, because actually indeed in each of these

historii chodzi o relacje przywódcze

the history is about leadership relationships

między

between

mężczyzną, kobietą, człowiekiem

man, woman, human

i człowiekiem. Myślę, że takim kluczem

and a human. I think that such a key

już kończę. Do tego dla mnie

I'm done. This is for me.

było to, o czym mówiła Emma Stone,

it was what Emma Stone was talking about,

że rozmowy o tych kolejnych wariantach,

that discussions about these next variants,

fragmentach postaci

fragments of the figure

nie polegały budowaniu tych postaci

they did not rely on building these characters

na filozofowaniu, czy na psychologii,

on philosophizing or on psychology,

tylko na ciele. Oni uczyli się

only on the body. They were learning

cielesności. To jest też film dosyć

carnality. It is also quite a film

odważny obyczajowo, co ciekawe

bold in terms of morals, interestingly

dystrybuuje go Disney.

It is distributed by Disney.

I to były

And those were

właśnie ten klucz. Emma Stone mówi,

just this key. Emma Stone says,

ja jestem feministką, jestem zaangażowana,

I am a feminist, I am committed.

uważam, że to jest jedyna słuszna droga

I believe that this is the only right path.

dla tego wybitnego twórcy, z którym

for this outstanding creator, with whom

zdarzyło mi się

it happened to me

współpracować. Bo jeżeli potraktujemy

cooperate. Because if we treat

te filmy właśnie poprzez cielesność w nim

these films precisely through the physicality in it

zawartą, to on się może być dużo

included, it can be a lot

ciekawsze, niż takie właśnie filozofowanie

more interesting than such philosophizing

typu przypowieść o władzy.

a parable about power.

Ktoś z Was chciałby się

Would one of you like to?

odnieść do tego filmu?

refer to this movie?

Ja mogę się włączyć i

I can join in and

absolutnie jest mi bliska ta percepcja

I absolutely resonate with this perception.

przez ciało. Zresztą Emma Stone

through the body. Besides, Emma Stone

w Biednych Istotach dała taki

In Poor Beings, she gave such a

pokaz odwagi aktorskiej i

a display of acting courage and

takiego właśnie naturalnego podejścia

such a truly natural approach

do ciała, jakiego w Hollywood to chyba nie widziano

to a body like one probably hasn't seen in Hollywood

od początku

from the beginning

tego biznesu. I dołączyłabym

this business. I would join.

też, pokazując tą możliwą

also, showing this possible

dwoistość interpretacji,

duality of interpretation,

takie moje muzyczne spojrzenie, że

such is my musical perspective, that

znowu powołam się na biedne istoty,

once again I will refer to the poor beings,

ta taka science fiction, lekko jednak historia

It's a bit of science fiction, but still a story.

była ogacana,

she was teased,

ale odnosząca się do przeszłości,

but referring to the past,

ogacana bardzo nowoczesną muzyką,

drenched in very modern music,

instrumenty i eksperymenty dźwiękowe,

sound instruments and experiments,

które tam zostały wykorzystane,

which were used there,

pochodziły zdecydowanie nie z czasu pokazanego

they definitely did not originate from the time shown

w samej opowieści.

in the story itself.

A tymczasem ten sam kompozytor, czyli

Meanwhile, the same composer, that is

Jeskin Fendrix, tak jak ci sami

Jeskin Fendrix, just like the same ones.

aktorzy, którzy wracają i z Lantimosem chcą

actors who are coming back and want to work with Lantimos

przerabiać różne tematy,

to work on various topics,

w przypadku tej opowieści współczesnej

in the case of this contemporary tale

użył bardzo klasycznych rozwiązań, czyli

he used very classic solutions, that is

pianino, chór i w ogóle nie wiem, czy bardziej,

piano, choir, and I really don't know if more,

czy prościej można.

Is it possible to do it more simply?

I znowu, nie powiem,

And again, I won't say.

bo to pewnie od każdego będzie zależało,

because it will probably depend on everyone,

którą wersję wybrać i czy się skupiać

which version to choose and whether to focus

na tym, czy jest w tym jakiś sens czy nie, ja powiem tylko,

"On whether there is any sense in this or not, I will only say,"

że ja jestem w drużynie Lantimosa

that I am in Lantimos's team

i po prostu dla mnie to jest za każdym razem

And for me, it is every time.

kolejna ciekawa odsłona.

another interesting episode.

No ja muszę powiedzieć, że ja

Well, I have to say that I

wymęczyłem się niesamowicie.

I exhausted myself incredibly.

No to mnie nie dziwi akurat. Ale akurat na Biednych Istotach

Well, that doesn't surprise me, actually. But especially on the Poor Creatures.

się nie wymęczyłem, chociaż może nie

I didn't exhaust myself, although maybe not.

przeceniałem tego filmu jak niektórzy, natomiast

I overestimated this movie like some others, however

niewątpliwie rola Emmy Stone w Biednych Istotach

undoubtedly, Emma Stone's role in Poor Things

była epokowa. Tu nie jest epokowa.

It was epoch-making. Here it is not epoch-making.

Jest powtarzaniem

It is a repetition.

i odcinaniem kuponów od jednego

and cutting coupons from one

patentu. Co gorsza ta

patent. What's worse is that this

historia jest niezwykle mętna, w sumie

the history is extremely murky, actually

dość banalna i myślę

quite banal and I think

sobie porażony

shocked yourself

słabością tego filmu. No właśnie o tym mówimy, a może poczuj.

the weakness of this film. That's exactly what we're talking about, or maybe you feel it.

Ale poczekaj, jeśli mogę dokończyć tak samo jak ten,

But wait, if I can finish just like this,

to bym powiedział jedno zdanie, że gdyby Jorgos Lantimos

I would say one sentence, that if Jorgos Lantimos

był przed Biednymi Istotami

he was before the Poor Beings

i nie był Jorgosem Lantimosem

and he was not Yorgos Lanthimos

i nie miał takiego poczucia, w pewnym

and did not have such a feeling, at a certain

sensie oczywiście słusznego, że

in the sense of obviously being right, that

jest teraz na takim etapie rządzenia

is now at such a stage of governance

tym

this

światem, który jest pomiędzy mainstreamem

the world that is between the mainstream

a kinem artystycznym, bo to jest bardzo ciekawe

an artistic cinema, because it is very interesting

miejsce, jakie on zajmuje, no to prawdopodobnie

the place he occupies is probably

nikt nie dałby mu pieniędzy

no one would give him money

na taki trzygodzinny

for a three-hour one

bagatelka film. Oczywiście

A trivial film. Of course.

każdy powinien sobie wyrobić własne zdanie

Everyone should form their own opinion.

na temat tego filmu. Na pewno znajdą

about this movie. They will definitely find

się jego zaprzysięgni zwolennicy,

his sworn supporters,

do których ja, jak

to which I, like

słychać i widać, kompletnie się

you can hear and see, completely

nie zaliczę.

I will not pass.

Ale jeśli nie budzi to żadnych

But if it doesn't wake any...

ten nasz spór

this our dispute

o Lantimosa nie będzie przez Was

There won't be a Lantimosa by you.

już kontynuowany, dwa głosy

already continued, two votes

za, jeden przeciw,

for, one against,

to przejdźmy do kolejnego tytułu.

Let's move on to the next title.

Ellen Kuras, reżyserka,

Ellen Kuras, director,

która ma polskie korzenie, co jest

which has Polish roots, what is it

dość ciekawe,

quite interesting,

przedstawia film pod tytułem

presents a film titled

Li na własne oczy.

Li with your own eyes.

Historia kobiety,

The story of a woman,

która była

which was

korespondentką wojenną,

war correspondent,

de facto fotografką wojenną

de facto a war photographer

dla Wołka.

for Wołek.

W pewnym sensie próbowała

In a way, she tried.

autorszkę dokonać

to make an author's contribution

i rejestrować, mówiąc kolokwialnie,

and to register, to put it colloquially,

jako kobietę i ta opowieść jest

as a woman and this story is

zagrana przez Kate Winston.

played by Kate Winston.

No tak, dużo mam smutku

Well, I have a lot of sadness.

opowiadając o tym filmie, bo tak fascynująca

talking about this movie, because it is so fascinating

postać jak Lee Miller,

a figure like Lee Miller,

o której wspomniałeś

at which you mentioned

i tym jej niezwykłym

and this her extraordinary

doświadczeniu życiowym,

life experience,

kiedy rzeczywiście była korespondentką

when she was actually a correspondent

wojenną, dla pisma Wołg,

war, for the magazine Wołg,

który z korespondencjami wojennymi

which of the war correspondence

zdecydowanie się kojarzy.

It definitely rings a bell.

A jednak, jak to się stało

And yet, how did it happen?

i kto był wówczas naczelną,

and who was the chief at that time,

o tym zobaczycie Państwo w filmie.

You will see this in the movie.

Ale wcześniej, bo to jest niezwykle

But earlier, because this is extraordinary.

interesujące, zresztą polecam, żebyście Państwo

Interesting, by the way, I recommend that you.

sobie obejrzeli niesamowite

they watched something amazing

zdjęcia Lee Miller.

photos of Lee Miller.

Portrety była modelką, która była

Portraits were of a model who was.

również muzą surrealistów.

also the muse of the surrealists.

Man Ray stworzył serię jej

Man Ray created a series of her.

genialnych portretów,

brilliant portraits,

również aktów, które bez trudu można

also acts that can easily be

odnaleźć w sieci.

to find online.

A na koniec życia była też

And at the end of life, there was also

autorką książek kulinarnych.

the author of cookbooks.

Także postać na

Also a character on

wybitny film, którym obraz

a remarkable film that portrays

Ellen Curras, czy raczej

Ellen Curras, or rather

Curras, czy może Kuraś po prostu,

Curras, or maybe just Kuraś,

bo ona o tych polskich korzeniach

because she has those Polish roots

wielokrotnie mówi.

he says repeatedly.

Dziadkowie wywodzili się z Małopolski.

The grandparents came from Lesser Poland.

Opowiada, byli taką

They were such a story.

emigracją amerykańską.

American emigration.

Kluczem chyba niepowodzenia jednak

The key to failure, however, is probably...

tego filmu, muszę z przykrością powiedzieć,

this film, I must sadly say,

który jest solenny, rzetelny i nijaki.

who is solemn, reliable, and nondescript.

A postać absolutnie na to nie

And the character absolutely does not to that.

zasługuje. To znaczy zasługuje na film

I deserve. It means I deserve a movie.

nieudany, ale jakiś,

unsuccessful, but somehow,

nakręcony z pazurem. Jest

wound up with a claw. It is

może małe doświadczenie reżyserki.

maybe a little directing experience.

To jest jej pełnometrażowy

This is her feature-length film.

debiut reżyserski,

directorial debut,

fabularny. Jest autorką

narrative. She is the author.

dokumentów. Taki słynny film

documents. Such a famous movie

Zgoda o uchodźcach. Otrzymał nominację

Agreement on refugees. He received a nomination.

do Oscara, ale przede wszystkim operatorką.

to the Oscars, but above all as a cinematographer.

Jako operatorka

As an operator

i ze Scorsese, i ze Spikem Lee.

both with Scorsese and with Spike Lee.

A poznały się panie przy jednym

And the ladies met at one.

z moich ukochanych filmów

from my favorite movies

z lat 2000, czyli Zakochany bez

from 2000, that is, Love-struck without

pamięci z Jimmyem Careyem i Caine Winslet.

Memories with Jimmy Carey and Caine Winslet.

I pomysł wyszedł o Caine Winslet, która

And the idea came from Caine Winslet, who

jeśli wierzyć anegdocie nabyła

If one is to believe the anecdote, she acquired.

stół należący niegdyś do

a table that once belonged to

Lee Miller i uświadomiła sobie jak

Lee Miller realized how

to jest możliwe, że o Lee Miller

Is it possible that it's about Lee Miller?

nikt jak dotąd nie nakręcił film.

No one has made a film so far.

Zwróciła się właśnie do

She has just addressed to

Ellen. Może to nie był

Ellen. Maybe it wasn't.

najlepszy pomysł, bo film jest

the best idea, because the movie is

taki trochę właśnie produkcyjniak.

it's a bit of a production piece, really.

Oglądamy repryzę czasową

We are watching a time reprisal.

lata 70. Dojrzała już

The 70s. She is already mature.

Caine Winslet udziela wywiadu.

Caine Winslet gives an interview.

Straszny banał, chociaż aktorzy

A terrible cliché, although the actors

tam są świetni. Tego dziennikarza gra

They are great there. That journalist is played.

też Conor. Występuje

Conor also appears.

Aleksander Skarsgård,

Alexander Skarsgård,

Marion Cotillard. No rzeczywiście

Marion Cotillard. Well, indeed.

obsada gwiazdorska.

star-studded cast.

I potem cofamy się do lat

And then we go back to the years.

30., kiedy obserwujemy

30th, when we observe

ten najbardziej

the most

mocny moment

strong moment

decydujący o życiu

deciding about life

Lee Miller. Więc mamy tam

Lee Miller. So we have there.

poświęcenie, mamy walkę o prawa

sacrifice, we have a fight for rights

kobiece. Mamy bardzo

feminine. We have very

nietypową postać, która

an unusual character that

jak wierzyć jej

how to believe her

biografiom, nie temu

biographies, not this

koniecznie temu filmowi. Miała

This film is a must-see. It had...

własne demony.

own demons.

Nadużywała alkoholu.

She was alcohol-dependent.

To życie było dużo bardziej

This life was much more

powikłane i mniej tak

complicated and less so

potoczyście opowiedziane jak w filmie,

told smoothly like in a movie,

który jest takim właśnie

which is just such

typowym, banalnym,

typical, banal,

powierzchownym biopikiem.

superficial biopick.

No to jest wielka szkoda.

Well, that's a big pity.

Ja nie widziałem filmu, ale rzeczywiście

I haven't seen the movie, but indeed

biografia Lee Millera, także jej

biography of Lee Miller, also her

dokonanie jako fotografki, jako na przykład

an achievement as a photographer, such as

tej, która idąc za

that one who is following

amerykańskim wojskiem wkroczyła do

the American military entered

obozu koncentracyjnego

concentration camp

i pierwszy raz Ameryka

and for the first time America

zobaczyła ludzi

saw people

potraktowanych przez

treated by

nazizm i to

Nazism and that

zrobiło wielkie wrażenie. I to rzeczywiście było

It made a great impression. And it really was.

na stronach Vogue, co nam dzisiaj się wydaje

on the pages of Vogue, what we think today

zupełnie absurdem

completely absurd

i zupełnie nie do

and completely not to

uwierzenia. Naprawdę

belief. Really

zasługuje na coś

deserves something

o wiele lepszego niż mówicie, bo to jest

much better than you say, because it is

biografia niezwykła i osoba

extraordinary biography and person

absolutnie nietuzinkowa.

absolutely remarkable.

Jeszcze dodam, bo to skoro już mówiliśmy o

I will add, since we were already talking about it.

takich korzeniach reżyserki,

such roots of the director,

warto i trzeba

it is worth and it is necessary

nawet powiedzieć, że tym co naprawdę broni się

even to say that what really defends itself

w tym filmie są zdjęcia Pawła Edelmana.

This film features photos of Paweł Edelman.

Elen zachwycona

Elen delighted.

pracą Edelmana nad pianistą

Edelman's work on the pianist

Romana Polańskiego, ale i współpracą

Roman Polanski, but also collaboration

z Wajdą Edelmana,

with Wajda Edelman,

o którym to reżyserze będziemy

which director will we be

jak podejrzewam dzisiaj mówili

As I suspect, they spoke today.

jeszcze długo,

for a long time yet,

zdecydowała się na tę współpracę

she decided to take this partnership

i pomysłem Edelmana

and Edelman's idea

bardzo żałuję, że pani reżyserka

I very much regret that the director lady

nie posłuchała

she didn’t listen

intuicji operatora.

operator's intuition.

Była czarno-biała faktura tego filmu,

It was a black and white texture of this film,

bo wydaje mi się, że gdyby te portrety

because it seems to me that if these portraits

Lee Miller są

Lee Miller is

czarno-białe, więc gdyby to był

black and white, so if it were

obraz,

image,

rafinował tę historię,

he refined this story,

ona byłaby może na innym piętrze,

she might be on a different floor,

a jest raczej na parterze.

it's rather on the ground floor.

Zostawiamy zatem film

We are leaving the film then.

Lee na własne oczy

See for yourself.

z bohaterką, którą i tak

with a heroine that nonetheless

możemy dzięki niemu

we can thanks to it

poznać niezależnie od tego, czy jest to udane

to know regardless of whether it is successful

czy nieudane dzieło.

is it a failed work?

I przenosimy się zza oceanu

And we are moving from across the ocean.

w nasze rejony.

to our regions.

Wytłumaczenie wszystkiego.

Explanation of everything.

Film Gabora Reicha,

Gabor Reich's film,

film, który wygrał

the film that won

Nowe Horyzonty, a wcześniej zdaje się

New Horizons, and earlier it seems

sekcję

section

Orizonti Festiwalu

Horizons Festival

w Wenecji. Kino właśnie

in Venice. The cinema is just

węgierskie, z którym rzadko mamy

Hungarian, with which we rarely have

do czynienia na polskich ekranach.

dealing with on Polish screens.

Właśnie, tu Horyzonty i tam Horyzonty,

Exactly, here Horizons and there Horizons,

czyli to jest słowo,

so this is the word,

wyraz i klucz szczęśliwy

word and happy key

dla Gabora Reicha,

for Gabor Reich,

to jest reżyser,

this is the director,

na którego naprawdę, jeżeli dotąd

to which really, if so far

nie zwróciliście Państwo uwagi,

you did not pay attention,

to koniecznie trzeba

it is absolutely necessary

Zoom skierować. Jedno z najciekawszych

Zoom to direct. One of the most interesting.

nazwisk europejskiego, czy środkowoeuropejskiego

European or Central European surname.

kina,

cinema,

co udowodnił już poprzednimi

what he has already proven with the previous ones

filmami

movies

najgorsze wiersze świata oraz

the worst poems in the world and

sens życia.

the meaning of life.

Twórca, którego

The creator whose

marzyłbym sobie, żeby taki

I would dream of having one like that.

pojawił, z podobnym jak on pazurem

it appeared, with a claw similar to his

i ekspresją pojawił się

and expression appeared

w polskim kinie, bo to jest ktoś,

in Polish cinema, because this is someone,

kto trzymając się klucza

who is holding the key

socjologicznego, obyczajowego,

sociological, social

opowiada w sposób dowcipny,

tells in a humorous way,

komunikatywny

communicative

o trudnej,

about the difficult,

skomplikowanej i ponurej rzeczywistości.

complicated and gloomy reality.

Jak jest na Węgrzech, to wiemy. Jak jest w Polsce,

We know what it's like in Hungary. What it's like in Poland,

to wiemy. Za chwilę opowiemy

We know that. In a moment, we will tell you.

sobie o wybitnym filmie

about an outstanding film

zrealizowanym w Rumunii.

realized in Romania.

To jest symptomatyczne,

It is symptomatic,

że w tych krajach, w których z demokracją

that in those countries where there is democracy

nie dzieje się najlepiej i nie myślę,

it's not going well and I don't think,

niestety, o Polsce, bo Polski

unfortunately, about Poland, because of Poland

nie dotyczy, może ta fala przyjdzie

not applicable, maybe this wave will come

za chwilę, powstają

in a moment, they are arising

bardzo ciekawe filmy,

very interesting movies,

które trochę azopowym

which is a bit azoic

językiem usiłują opowiedzieć,

they try to tell us in language,

czy zdiagnozować tę rzeczywistość.

to diagnose this reality.

Tu mamy właściwie opowieść

Here we actually have a story.

wpisaną w konwencję

entered into the convention

Coming of Age Story. Mamy

Coming of Age Story. Moms

maturzystę młodego,

the young graduate,

rodziców, którzy są

parents who are

konserwatystami, jego

conservatives, his

pierwszą szkolną prawdziwą miłość,

the first true school love,

nauczyciela

teacher

historii, który jest

history, which is

demokratą i

a democrat and

maturę. Takich

the matriculation exam. Such

filmów było już co niemiara.

There have already been countless films.

Przypomina mi się chociażby mój ukochany

It reminds me of my beloved, for example.

Ostatni dzwonek Magdaleny Łazarkiewicz.

The Last Bell by Magdalena Łazarkiewicz.

No, ale tutaj

No, but here.

nie chcąc powiedzieć za dużo,

not wanting to say too much,

chodzi naprawdę o

it’s really about

diagnozę w tej bardzo przyjemnie

the diagnosis is very pleasant

potoczyście opowiadanej

well-told

historii, o diagnozę struktury

history, about the diagnosis of the structure

społeczeństwa węgierskiego, społeczeństwa

Hungarian society, society

polskiego również, czyli

Polish as well, that is

nienawidzące się obozy, czyli

hateful camps, that is

spolaryzowana rzeczywistość,

polarized reality,

a równolegle, co jest w tym

And parallelly, what is in this?

filmie niezwykle istotne,

in the film is extremely important,

jesteśmy przedstawicielami

we are representatives

wszyscy rozmaitych mediów,

all kinds of media,

jak media stymulują wydarzenia,

how the media stimulate events,

jak z niczego robi się

how something is made from nothing

jakąś bańkę, z której potem

some jar, from which later

naprawdę w przypadku

really in case

bohaterów umocowanych w skandal,

heroes embedded in scandal,

który w związku

which in connection

z tą maturą się wydarzy, z którego

What will happen with this graduation exam, from which...

nie sposób wybrnąć. Świetny

There's no way to get out of it. Great.

film, który

the film that

moim zdaniem te laury na nowy

In my opinion, these laurels for the new...

rezoncie i w sekcji

in resonance and in the section

Orizonti w Wenecji jak najbardziej zasłużony.

Horizons in Venice are well-deserved.

Nic tylko przetaknąć i

Nothing, just to interrupt and

to jest jakoś tam

it's somehow there

zaskakujące, że ten film rzeczywiście

surprising that this film actually

jest tym, o czym

is what

Łukasz wspomniał, a przy tym są tam

Łukasz mentioned, and there are also there.

absolutnie jakieś takie poetyckie, sielankowe,

absolutely something poetic, idyllic,

wspaniałe filmowe momenty,

wonderful film moments,

które

which

nie pasują do tego spolaryzowanego,

they do not fit into this polarized,

przemocowego

violent

krajobrazu społecznego, który

social landscape that

z tego filmu wychodzi.

It comes out of this movie.

Ja bym powiedział jeszcze, że to jest świetnie,

I would also say that it is great,

po prostu świetna filmowa robota.

Just great movie work.

To znaczy, że to ma swoją temperaturę,

That means it has its own temperature.

ma to swój nerw,

it has its nerve,

jest to świetnie opowiadane

It is a wonderfully told story.

i ów Gabor Reisz

and that Gabor Reisz

jest rzeczywiście znakomitym

is indeed excellent

fachowcem w dziedzinie pod tytułem

an expert in the field titled

reżyseria. Bardzo

direction. Very

polecamy Reisz.

We recommend Reisz.

Ja bym mówił z niemiecka

I would speak in German.

jednak.

however.

No więc każdy z naszych

Well, so each of us

widzów i słuchaczy zastanowi się,

viewers and listeners will wonder,

sprawdzi fonetycznie jak

check phonetically how

należy wymawiać nazwisko reżysera

the director's surname should be pronounced

filmu Wytłumaczenie wszystkiego,

film Explanation of Everything,

który w kinach od 13 września

which is in theaters from September 13

bardzo Państwu polecamy.

We highly recommend it to you.

I kolejny z mistrzów

And another one of the masters.

kina środkowoeuropejskiego

Central European cinema

Radu Jude.

Radu Jude.

Tym razem film pod tytułem

This time the film titled

Nie obiecujcie sobie

Don't make promises to yourselves.

zbyt wiele po końcu świata.

too much after the end of the world.

Bardzo się cieszę, że ten film

I am very glad that this film

pojawił się dzisiaj i że mam

he appeared today and that I have

możliwość z waszym

possibility with your

udziałem o nim opowiedzieć.

to tell about his participation.

Nie obiecujcie sobie zbyt wiele po końcu świata.

Don't promise yourselves too much after the end of the world.

To jest w ogóle Stanisławie Żylec.

This is overall Stanisław Żylec.

Więc te polonika

So these are the Polonica.

dzisiaj przewijają się przez

today they are passing through

propozycje filmowe i tam tych

film proposals and those there

cytatów jest mnóstwo.

There are plenty of quotes.

Natomiast w napisach końcowych Stanisławie

However, in the credits, Stanisław.

Żylec jest wyraźnie podkreślony przez

The vein is clearly highlighted by

Radu Jude.

Radu Jude.

Lidera, jednego z liderów tej

Leader, one of the leaders of this

z kolei rumuńskiej fali, mówiliśmy

from the Romanian wave, we spoke

o greckiej fali,

about the Greek wave,

ci reżyserzy tacy jak

such directors as

Puiu czy Mundziu trzymają się

Are Puiu and Mundziu holding on?

świetnie. Filmy ich zaskakują.

Great. Their films surprise me.

Ale Radu Jude jest o tyle

But Radu Jude is to such an extent

ważnym, nawet w kontekście

important, even in the context of

wymienionych przeze mnie artystów

the artists I mentioned

rumuńskiego kina, rumuńskiej

Romanian cinema, Romanian

kinematografii, że jeżeli

cinematography, that if

chcielibyśmy, a ja bardzo bym chciał

We would like to, and I would really like to.

jako miłośnik kina, żeby kino się

As a movie lover, for cinema to...

rozwijało, żeby nie było językiem martwym

developed, so it wouldn't be a dead language

bazującym tylko na dokonaniach

based solely on achievements

już, które

already, which

zostały zrealizowane, to on jest

they have been implemented, so he is

kreatorem. Zresztą

the creator. Besides

ktoś może

someone can

powiedzieć, dobrze, ale już było

to say, okay, but it has already happened

coś takiego jak Nowa Fala. No

Something like the New Wave. No.

owszem było, ale cieszy

Yes, it was, but it makes me happy.

mnie, że Radu Jude tak ciekawie

me, that Radu Jude is so interesting

wciąż korzysta z tego

still uses it

nie do końca jak

not entirely how

widać wypełnialnego

it can be seen as fillable

dzieła jakim była twórczość

the work that was creation

kiedyś Francuzów

sometime the French

takich jak Godard przede wszystkim,

such as Godard primarily,

którego Radu Jude określa mianem Boga

which Radu Jude refers to as God

i rzeczywiście wpływ Godarda

And indeed the influence of Godard.

na ten film i na tę

for this movie and for this

twórczość jest przeogromny, bo tutaj mamy

The creativity is enormous, because here we have

to co było

what was

koncepcją, ideą kina

the concept, the idea of cinema

godardowskiego, czyli mamy fan

Godardian, which means we have a fan.

dotycz fotografie, archiwalne

regarding photographs, archival

filmy, mamy do tego

movies, we have that for it

dołożoną akcję

an additional action

i mamy wielką i małą

we have a big one and a small one

politykę. To jest

policy. This is

historia

history

ta pierwszoplanowa, to jest

the main one, this is

opowieść o Angeli

The story of Angela

dziewczynie pracującej w

the girl working in

wytwórni filmowej, która na zlecenie

film studio that, at the request of

tej wytwórni ma zrealizować takie

this production company is to produce such

instruktażowe filmy

instructional videos

pokazujące osoby

showing people

pracujące dla tejże, które

working for the same, which

uległy

submissive

różnym wypadkom, co ma

various incidents, which has

prowadzić przy

lead by

czymś w rodzaju castingu

something like a casting

dla tych, którym ta

for those to whom this

wytwórnia pomoże finansowo.

The production company will help financially.

No ale okazuje się, że ta wytwórnia, która

But it turns out that this factory, which

zleca tego rodzaju

orders this kind

działania robi to z czystej

actions do it out of pure

hipokryzji i Angela jest

hypocrisy and Angela is

cały czas

all the time

pokazywana

shown

jako osoba uwikłana w ten sam

as a person entangled in the same

mechanizm

mechanism

przemocy korporacyjnej, czy

corporate violence, or

przemocy pracy wymagającej

work-related violence

nadgodzin,

overtime,

cały czas tam jeździ

He goes there all the time.

samochodem, załatwia sprawy,

by car, taking care of business,

mnóstwo rzeczy, które

a lot of things that

frustrują, które sprawiają, że jesteśmy

frustrate, which make us

niezadowoleni z życia, że

dissatisfied with life, that

chorujemy, etc.

we are sick, etc.

Do tego jest kolejny

There is another one for that.

segment, tak jak u Goddarda, czyli

segment, just like in Goddard, that is

bohaterka

heroine

jest postacią

is a character

z TikToka zdaje się,

from TikTok it seems,

ona te filmy pokazuje

She shows you those movies.

na TikToku jako Bobita,

on TikTok as Bobita,

putinista,

putinist,

mężczyzna, szowinista,

man, chauvinist,

czyli jakiś alter ego, którym

so some sort of alter ego, which

ona egzorcyzmuje to

she is exorcising it

piekło za życia, ona to wy...

hell on earth, she is you...

przepraszam za słowo, ale

I'm sorry for the word, but

korzystając z nomenklatury

using the nomenclature

tego filmu, nie trudno mi

this film, it's not hard for me

określić to inaczej, wyrzyguje z siebie

put it differently, it regurgitates from itself

co jakiś czas, bo to nie są wymiociny,

every now and then, because it's not vomit,

tylko to są rzygi, trzeba to mocno

It's just vomit, it needs to be strong.

powiedzieć. Do tego mamy,

to say. For that we have,

już kończę,

I'm finishing up.

bo bardzo jestem ciekawy waszego wrażenia,

because I am very curious about your impression,

mi się ten film szalenie podobał, jestem z nim zachwycony,

I absolutely loved this film, I'm thrilled with it.

wykopiowania z filmu,

extractions from the movie,

Angela idzie

Angela is coming.

dalej, czy idzie dalej, nie pamiętam

Go ahead, is it going further? I don't remember.

dokładnie tytułu, Luciana Brattu, to jest film

The exact title, Luciana Brattu, this is a movie.

z 1968 roku,

from 1968 year,

ważny, ponieważ to był pierwszy

important, because it was the first

feministyczny film rumuński,

Romanian feminist film,

którego bohaterką była

whose protagonist was

taksówkarka, kobieta,

taxi driver, woman,

scenariusz napisała

the script was written by

kobieta, Ewa Sirbu,

woman, Ewa Sirbu,

i bohaterowie tego filmu,

and the heroes of this film,

który w obszernych fragmentach,

which in extensive fragments,

ni stąd, ni zowąd pojawiają się

out of the blue they appear

w toku fabularnym

in the narrative plot

filmu Radu Jude, grają również

Radu Jude's film also features

w tym filmie z 2024

in this 2024 movie

roku, opowiadając o swojej

year, telling about her

ponurej historii. Film jest bardzo

gloomy story. The film is very

śmieszny, film jest tragiczny

funny, the movie is tragic

i film jest

And the movie is

mocny, no i znowu powtórzę

strong, and I'll repeat it again

takie

such

przeklinanie,

cursing,

tak, tak Jacku, właśnie to powtórzę.

Yes, yes Jack, I will repeat that.

Ja to bym jeszcze dodała

I would add that too.

absolutnie coś, co mnie

absolutely something that me

chyba tak najbardziej wciągnęło

I think that was the most captivating.

w ten film, to to, że nie można się od niego

In this film, it's that you can't get away from it.

oderwać, mimo że przecież to, co dzieje się

to tear away, even though what is happening

w bohaterce, czyli to jej nieustanne znużenie,

in the heroine, meaning her constant fatigue,

brak snu i to, że cały czas musi gdzieś

lack of sleep and that he always has to be somewhere

jechać i cały czas są korki,

driving and there are traffic jams all the time,

ciągle jest trudno, no jest to

it's still hard, well it is

oblepiająca niemoc, ale jednocześnie

clingy helplessness, but at the same time

cały czas jedziemy z nią, żujemy tę gumę,

we're constantly riding with her, chewing this gum,

wypijamy kolejną zimną kawę.

We drink another cold coffee.

To, co jeszcze bym dodała

What I would add is...

do tych zarysowanych przez ciebie

to those outlined by you

przestrzeni, to to, ile dowiadujemy się o

space, it is how much we learn about

rumuńskim społeczeństwie obecnie, czyli zaczynając

in Romanian society currently, that is, starting

od tego górującego pałacu partii

from this towering party palace

nad całym miastem, które z tej

over the entire city, which from this

perspektywy wąskiego kadru filmowego wydaje

the perspectives of a narrow film frame create

się zrujnowane raczej, niż

ruined rather than

sprzyjające życiu, zakorkowane

favorable to life, congested

i no taką naprawdę emanacją

and such a true emanation

tego, co najgorsze mogło zostać

of what could have been the worst

po tych strasznych czasach

after these terrible times

ciałczesku, ale jednocześnie no gdzieś

Ciach, but at the same time, well, somewhere.

z takimi odrodzeniami się właśnie koszmarnymi,

with such rebirths, they are truly nightmarish.

agencja reklamowa, zlecenie i to wszystko

advertising agency, order, and that’s it

jest takie potworne, jest nie wprost, jest

it's so terrible, it's indirect, it is

ohydne. Ogromna

awful. Huge

niechęć wobec Romów, tam

hostility towards Roma, there

nazywanych oczywiście w tym filmie inaczej,

referred to, of course, differently in this film,

ogromne napięcia społeczne

huge social tensions

pomiędzy różnymi grupami, no to wszystko

between different groups, well that's all

tam bucha, deweloperzy, wykupujący cmentarze,

there it is, developers buying up cemeteries,

ludzie przenoszeni z grobów,

people moved from graves,

powoływanie się na prawo w bezprawiu.

invoking the law in lawlessness.

Naprawdę

Really

no bolała mnie głowa po tym filmie

I had a headache after that movie.

i jeżeli też o to chodziło reżyserowi

and if that was also what the director was aiming for

to absolutnie się udało

it absolutely worked

i nie mogłam się oderwać. Nie, ja też jestem

and I couldn't tear myself away. No, I am too.

tym filmem absolutnie zachwycony, nie pamiętam kiedy

Absolutely enchanted by this film, I don't remember when.

widziałem coś równie dobrego,

I saw something as good.

ale też jestem zachwycony, że on się pojawia w dzisiejszym

but I am also delighted that he appears in today's

Tygodniku Kulturalnym, bo

Cultural Weekly, because

w sposób bardzo istotny on się

in a very significant way he is

rymuje przynajmniej z

rhymes at least with

dwoma książkami, o których będziemy mówić.

two books that we will be talking about.

Przede wszystkim

First of all

ze książką Magiczna Rana Doroty Masłowskiej,

with the book "Magical Wound" by Dorota Masłowska,

bo mam wrażenie, że to są no takie

because I have the impression that they are well, kinda

absolutnie siostrzane

absolutely sisterly

umysły, które w bardzo podobny

minds that are very similar

sposób krytykują naszą

way they criticize us

współczesną rzeczywistość. Oczywiście

contemporary reality. Of course

ten film rymuje

this film rhymes

się też z Bernhardem, rymuje to mało

it also rhymes little with Bernhard

powiedziane, Bernhard jest tam

It is said, Bernhard is there.

cytowany, zresztą cytowany niestety

quoted, unfortunately quoted

niefortunnie, bo opowiadanie

unfortunately, because the story

Bernharda, które się w tym filmie

Bernhard, who appears in this film

pojawia to opowiadanie

Here appears a story.

GT umiera, które właśnie ukazało się

GT is dying, which has just been released.

w polszczyźnie w nieco

in Polish in a somewhat

lepszym tłumaczeniu.

better translation.

I tam nie wiem, czy pamiętacie, jest przywołane

And I don't know if you remember, it is mentioned there.

ostatnie rzekome słowa

the last supposed words

gettego.

get that.

Przepraszam, nie rzekome tylko przekręcone.

I'm sorry, not alleged but twisted.

I tu w tłumaczeniu

And here in the translation.

Mateusza Zarycha one brzmią

Mateusz Zarych's ones sound.

więcej świc,

more candles,

więcej nic. I rzeczywiście

nothing more. And indeed

to nic jest jakimś takim tematem

it's nothing, it's just some kind of topic

przewodnim zarówno Masłowskiej,

leading both Masłowska,

jak i nie obiecujcie sobie

"Don't make promises to yourselves."

zbyt wiele po końcu świata. Film w ogóle bardzo

too much after the end of the world. The movie is very overall

literacki, bo on się zaczyna przecież od zbliżenia na

literary, because it starts with a close-up on

Prusta, na którym stoi

The post that it stands on

niedopity kieliszek.

a half-drunk glass.

Wina.

Wine.

W ogóle bohaterka dysponuje niezwykłym zapleczem

The heroine has an extraordinary background.

właśnie cytatów

just quotes

tego, co naczytała, co obejrzała.

what she read, what she watched.

Umieszczona jest na najniższym

It is placed at the lowest.

szczeblu drabiny w tej swojej firmie.

rung of the ladder in this company of yours.

Pytanie gdzie i kiedy i mam wrażenie,

The question is where and when, and I have the impression,

że tak głęboka,

that so deep,

że też nie bez powodu takie

that it's not without reason such

filmy jak Wytłumaczenie wszystkiego, Nie obiecujcie

movies like The Explanation of Everything, Don't Promise

sobie zbyt wiele po końcu świata, czy

too much for yourself after the end of the world, or

Magiczna rana Masłowskiej pojawiają

Masłowska's magical wound is appearing.

się tu, czyli w Europie

here, that is in Europe

środkowo-wschodniej, gdzie to doświadczenie

Central-eastern, where this experience

późno kapitalistycznej rzeczywistości

late capitalist reality

było jednak specyficzne

it was however specific

i późne.

and late.

No i rzeczywiście ten świat, który przedstawia

Well, indeed the world that it presents

a to Masłowska, a to Radu Jude,

this is Masłowska, and this is Radu Jude,

to jest świat, w którym my dobrowolnie

this is a world in which we voluntarily

rezygnujemy z

we resign from

najważniejszych, o ile nie jedynych

most important, if not the only ones

zdobyczy zachodniej cywilizacji

the achievements of Western civilization

takich jak na przykład publiczna

such as public ones

służba zdrowia, publiczne szkoły

healthcare, public schools

i tak dalej, i tak dalej.

and so on, and so forth.

Zastępując to wszystko absolutnie

Replacing all of this absolutely

obrzydliwą merkantylnością, w której

disgusting commercialism, in which

trzeba

it is necessary

sprzedawać, w której trzeba,

to sell, where necessary,

no właśnie, w której buduje się nowoczesne

Exactly, in which they are building modern ones.

blokowiska na grobach ludzi.

housing estates on people's graves.

Powiem tylko tyle, że

I'll just say that

te dwa ostatnie filmy

these last two movies

nie budzą szczególnych

do not awaken any particular

sporów, wytłumaczenia wszystkiego, a przede

disputes, explanations of everything, and above all

wszystkim Nie obiecujcie sobie zbyt wiele

Don't promise yourselves too much.

po końcu świata. Na

after the end of the world. To

kinowo premierę tego filmu trzeba będzie

The cinema premiere of this film will have to be

poczekać do 27 września,

wait until September 27th,

ale zaręczamy, jest

but we guarantee, it is

na co czekać. Radu Jude powraca

What are we waiting for? Radu Jude is back.

w wielkiej formie. Jedną

in great shape. One

z ról w tym filmie gra

the roles in this film are played by

jedna z moich ulubionych niemieckich

one of my favorite Germans

aktorek teatralnych Nina Hoss

theatrical actress Nina Hoss

i to też jest mocne, bardzo

And this is also strong, very.

mocna kreacja. Bardzo,

strong creation. Very much,

bardzo polecamy.

We highly recommend it.

Zostawiamy zatem kino,

We are leaving the cinema,

które na szczęście po miesiącach

which fortunately after months

moim zdaniem jakiejś takiej

In my opinion, something like that.

powiedzmy sobie mało

let's say a little

ekscytujących

exciting

jakoś odbiło.

It somehow bounced back.

Mamy co zaproponować

We have something to offer.

i przechodzimy do teatru.

And we are going to the theater.

Nowy Tygodnik Kultural

New Cultural Weekly

patrzy dziś inne spojrzenie na klasykę.

Today, there is a different perspective on classical works.

Iwona Księżniczka-Burgunda

Iwona Princess of Burgundy

to jest rok

this is a year

gąbrowiczowski

Gombrowiczian

z powodu 120 rocznicy urodzin.

on the occasion of the 120th anniversary of birth.

Za chwilę

In a moment.

w Radomiu festiwal gąbrowiczowski

the Gombrowicz Festival in Radom

międzynarodowy i otworzy go

international and will open it

spektakl Adama Rzechowskiego

the show of Adam Rzechowski

z Teatru

from the Theater

Wybrzeże w Gdańsku.

The coastline in Gdańsk.

Iwona Księżniczka-Burgunda przeczytana

Iwona Princess of Burgundy read.

zupełnie inaczej niż bylibyśmy

completely different than we would be

do tego przyzwyczajeni.

used to it.

Po pierwsze zaczyna się

First of all, it starts.

każdy kto zobaczy ten spektakl

everyone who sees this show

kto go doświadczy

who will experience it

od imprezy.

from the party.

Od sytuacji w foyer

From the situation in the foyer.

teatru, w którym

theatre, in which

to foyer mamy do czynienia

to the foyer we are dealing with

z imprezą u

at the party with

króla i królowej.

the king and queen.

Wodzirejem jest szambelan

The master of ceremonies is the chamberlain.

i do tańca

into the dance

i do zabawy rwiemy się wszyscy.

We all are eager for fun.

Artyści teatru

Theatre artists

w Wybrzeże szaleją.

The coast is raging.

To jest kolejne przedstawienie,

This is another show,

które pokazuje jak w znakomitej formie jest młody

which shows how fit the young man is

zespół Teatru Wybrzeże

Wybrzeże Theatre team

wspierany przez mistrzów jak

supported by masters like

Grzegorz Gzyl, który występuje

Grzegorz Gzyl, who is performing

w roli Ignacego.

in the role of Ignacy.

No a potem jest opowieść o Iwonie, która

Well, then there is a story about Iwona, who

jak też zobaczymy już na samym początku

as we will see right at the beginning

spektaklu nie wstaje

the performance does not rise

z miejsca na widowni i która po prostu

from the audience and who simply

jest jedną z nas. I niewątpliwie

she is one of us. And undoubtedly

czytanie bardzo atrakcyjne

reading very attractive

tego tekstu cieszą powroty

this text is happy returns

aktorskie. Dawno nie widziałem

acting. I haven't seen it in a long time.

na scenie w tak świetnej formie

on stage in such great shape

grającej królową

playing the queen

Małgorzatę Katarzynę

Małgorzata Katarzyna

Kaźmierczak. Wreszcie

Kaźmierczak. Finally.

myślę, że niezwykle

I think it's extraordinary.

zabuły słowa w roli Agaty,

she forgot her lines in the role of Agata,

w roli Izy Agata Woźnicka,

In the role of Iza, Agata Woźnicka.

która śpiewa jedną z piosenek

which sings one of the songs

Miral Górewicz, tak jak Magdalena

Miral Górewicz, just like Magdalena.

Cielecka w Elisabeth

Cielecka in Elisabeth

Costello, tak

Costello, yes

ona inne, inny utwór

she other, another piece

Górewicz śpiewa właśnie

Górewicz is singing right now.

w Iwonie, Księżnica Burgunda.

in Iwona, the Princess of Burgundy.

Bardzo, bardzo atrakcyjne,

Very, very attractive,

bardzo gorzkie, bardzo mocne

very bitter, very strong

przedstawienie. Przy okazji

presentation. By the way

kawał teatru pełną

a piece of theater full

gęboł takiego na

"such a big mouth"

zatracenie, na

loss, on

urwanie karku.

breakneck speed.

Trochę z Włodzireja, Feliksa Falka,

A bit from Włodzimierz, Feliks Falk,

bardzo dużo z Gębrowicza,

a lot from Gombrowicz,

nowoczesna interpretacja,

modern interpretation,

znakomity zespół teatru

an excellent theater team

Wybrzeże w Gdańsku

The coastline in Gdańsk.

i bardzo, bardzo sprawna, świetna

and very, very efficient, great

reżyseria Adama Orzechowskiego.

directed by Adam Orzechowski.

Spektakl naprawdę dla każdego

A show truly for everyone.

bardzo serdecznie polecam widzom

I highly recommend it to the viewers.

i w Trójmieście i ewentualnie

in Tri-City and possibly

na festiwalach, gdzie zawita

at festivals, where it will visit

tej jesieni.

this autumn.

A w Kaliszu,

And in Kalisz,

do którego nie tak znowu często zaglądamy,

to which we don't visit all that often,

a tam praca

Oh, there's work there.

dyrektora Bartosza Zaczkiewicza

Director Bartosz Zaczkiewicz

i jego zespołu też jest bardzo wyraźna.

And his team's presence is also very clear.

Jakiś czas temu odbyła się

Some time ago, there was a...

premiera przedstawienia pod tytułem

premiere of the performance titled

Wszystko dobrze, co się dobrze kończy

All's well that ends well.

według Szekspira. Reżyserował

according to Shakespeare. Directed

Szymon Kaczmarek. Przedstawienie przyjechało

Szymon Kaczmarek. The performance has arrived.

na międzynarodowy festiwal szekspirowski

to the international Shakespeare festival

do Gdańska. Było w finałowej piątce

to Gdańsk. It was in the final five.

nominowanej do Jolika.

nominated for Jolika.

I to jest znów dowód

And this is proof again.

na to, jak teatr

like a theater

tak zwanej prowincji, mówię tak zwanej,

the so-called province, I say so-called,

bo jak już wiady wiemy, od dawna prowincja

because as we already know, the province has long been

to nie miejsce na mapie, tylko

it's not a place on the map, but

stanu umysłu,

state of mind,

potrafią stawać w szranki

they can compete

z tymi najbardziej głośnymi

with the loudest ones

scenami. Tu świetny zespół,

scenes. Here's a great team,

bardzo współczesna opowieść o tym,

a very contemporary tale about that,

jak to miło się z transakcją,

how nice it is with the transaction,

jak trzeba walczyć o miłość, o

how one needs to fight for love, for

dwoistości płciowej,

duality of gender,

o grach międzyludzkich.

about interpersonal games.

No i bardzo wyraźne wytłumaczenie,

Well, that's a very clear explanation,

dlaczego inscenizatorzy,

why the directors,

może z wyjątkiem Konrada Swinarskiego,

maybe except for Konrad Swinarski,

ale też w dawnych czasach,

but also in ancient times,

z tą sztuką Szekspira, podobnie jak

with this work of Shakespeare, similarly to

z dramatem Miarka za miarkę,

with the play Measure for Measure,

mają zwykle kłopoty.

They usually have trouble.

No bo leksykalnie, encyklopedycznie

Because lexically, encyclopedically.

kwalifikuje się zwykle ten utwór

this piece usually qualifies

do tak zwanego podgatunku komedie.

to the so-called subgenre of comedies.

Tymczasem są takie komedie

In the meantime, there are such comedies.

Szekspira, które w ogóle nie są

Shakespeare's, which are not at all.

szczególnie śmieszne, które w szczególny

particularly funny, which particularly

niemocny sposób ukazują okrucieństwo

The helpless way shows cruelty.

ludzkich charakterów, no i postępków.

human characters, and their actions.

I jeśli zobaczycie przedstawienie

And if you see the performance

Szymona Kaczmarka,

Szymon Kaczmarek,

najlepsze z przedstawień

the best of the performances

Szymona Kaczmarka, jakie ja widziałem,

Szymon Kaczmarek, as I saw him,

czyli wszystko dobre, co się dobrze kończy,

so all's well that ends well,

a tam na przykład znakomitą rolę

and there, for example, a great role

Malwiny Brych

Malwina Brych

w tym widowisku,

in this spectacle,

to doskonale zrozumiecie jak

you will perfectly understand how

przepraszam za baną,

I'm sorry for the ban.

ponadczasowym autorem jest Szekspir

The timeless author is Shakespeare.

i jak na przykład ta sztuka

and like, for example, this art

koresponduje z naszą rzeczywistością.

corresponds with our reality.

Zostawiam zatem teatr,

Therefore, I leave the theater,

przechodząc do sztuk wizualnych.

moving on to the visual arts.

I z Kalisza

And from Kalisz.

przenosimy się na Wawel,

we're moving to Wawel,

gdzie do 29

where by the 29th

września, więc najbliższe

September, so the nearest

pobyty w Krakowie trzeba

Stays in Krakow are necessary.

zaplanować,

to plan

włącznie z odwiedzeniem

including a visit

Zamku Królewskiego, można oglądać

You can see the Royal Castle.

wystawę Wspaniałość Rokoka,

the exhibition Splendor of Rococo,

miśnieńskie figurki porcelanowe

Meissen porcelain figurines

Johanna Joachima Kendlera.

Johanna Joachima Kendlera.

Tak, no może nie brzmi

Yes, well it may not sound

to jakoś tak porywająco,

it's somehow so captivating,

ale... Ja sobie w głowie nuciłam

but... I was humming in my head

cały czas Arcade Fire i Rokoko, Rokoko

all the time Arcade Fire and Rococo, Rococo

i od razu super to brzmi.

And it sounds great right away.

Rzeczywiście chyba warto

It really seems worth it.

się wybrać na tę wystawę

to go to this exhibition

co najmniej z kilku powodów.

for at least a few reasons.

To znaczy, po pierwsze

That means, first of all.

ten zbiór,

this set,

który jest prezentowany na Wawelu

which is presented at Wawel

jest fenomenalny.

He is phenomenal.

To jest najlepsza porcelana na świecie.

This is the best porcelain in the world.

To zresztą był najlepszy czas

It was, after all, the best time.

porcelany na świecie,

porcelain in the world,

ten sam jej początek.

the same beginning for her.

I osoba Kendlera,

And the person of Kendler,

jego jedna osoba

his one person

przeniosła porcelanę,

she moved the porcelain,

która na nowo została wymyślona.

which has been reinvented.

Czy mógłbyś pokazać mi katalog?

Could you show me the catalog?

W Europie? Dobrze, proszę katalog.

In Europe? Good, please the catalog.

Wspaniały skądinąd.

Wonderful, by the way.

Tylko, że już nie mamy szansy

It's just that we no longer have a chance.

na wspaniałe czasy porcelane to jest.

To the wonderful times of porcelain it is.

Na wspaniałe czasy?

To great times?

No tak opowiedziałeś, że już wiemy,

Well, you told the story so well that we already know.

że w naszych czasach nie ma czegoś takiego jak wspaniałe.

that in our times there is no such thing as wonderful.

Nie, nie ma, bo już

No, there isn't, because it's already...

nie ma Kendlera, to znaczy to był rzeczywiście

Kendler is not here, which means that it was really...

jakiś arcymistrz, który

some grandmaster who

tę nową wówczas

this new then

jakby

as if

materię,

matter,

materię po prostu artystyczną

the artistic matter simply

doprowadził na absolutne wyżyny.

brought it to absolute heights.

Tam są

There are.

figury przedstawiające zwierzęta,

figures depicting animals,

ludzkie charaktery,

human characters,

jest taki cykl pod tytułem

there is a cycle titled

Krzyki Paryża, skądinąd bardzo znany.

The screams of Paris, very well known by the way.

To była taka rzecz, która była i w muzyce

It was something that existed in music as well.

i w literaturze i właśnie w sztuce, czyli

both in literature and indeed in art, that is to say

typy paryskich handlarzy, którzy

types of Parisian traders who

wykrzykują różne rzeczy bardzo

they shout various things a lot

charakterystycznymi głosami, to wszystko tam jest oddane.

with characteristic voices, it is all captured there.

Jest Comedia dell'arte,

It is Comedia dell'arte,

są mopsy, była wielka

there are pugs, it was big

moda na mopsy w Dreźnie w XVIII

the fashion for pugs in Dresden in the 18th century

wieku i Kendler to też

age and Kendler is too

uwiecznił. Było w ogóle stowarzyszenie

He immortalized it. There was, in fact, an association.

mopsa. Jak wolnomularstwo

Mops. Like Freemasonry.

zostało zakazane, to zostało wprowadzone

it was prohibited, it was introduced

stowarzyszenie mopsa i

Association of the pug and

różni drezdeńczycy

various residents of Dresden

czy po prostu saksończycy zapisywali

Did the Saxons simply write it down?

się do tego stowarzyszenia,

to that association,

tajnego oczywiście, które potem zostało przez papieża

secret, of course, which was later taken by the Pope

rozwiązane.

resolved.

To też jest bardzo dziwaczne, ale mops

That's also very strange, but a pug.

był absolutnym faworytem tamtych

he was the absolute favorite of that time

czasów i to widać na tych figurkach.

times, and it is visible on these figurines.

Bawel się straszliwie

Have a terrible time.

postarał, to znaczy przygotował niezwykle

he took care, that is, he prepared extraordinarily

staranną i piękną ekspozycję.

a careful and beautiful exhibition.

Były pobudowane specjalne

Special ones were built.

regały, szafy,

shelves, wardrobes,

nie wiem jak to powiedzieć, witryny.

I don't know how to say it, storefronts.

O, to byłoby najlepsze słowo.

Oh, that would be the best word.

Witryny, w których te figurki zostały

The displays where these figurines were.

poustawiane według tematów.

arranged by topics.

Doskonale, perfekcyjnie

Perfectly, perfectly.

oświetlone. Wszystko

illuminated. Everything

jest zrobione z takim jakby

it's made of something like

oddaniem i

dedication and

chęcią

desire

najlepszego zaprezentowania tych

the best presentation of these

zbiorów, bo ten zbiór na to zasługuje wyjątkowo.

of collections, because this collection exceptionally deserves it.

To jest absolutny

This is absolute.

światowy top i teraz ten top możemy

worldwide top and now we can have that top

zobaczyć w Krakowie, więc kto

to see in Krakow, so who

jakby ma możliwość

if he/she has the opportunity

to naprawdę niech się wybierze.

It really should choose for itself.

Organizatorzy zadbali nawet o dzieci.

The organizers even took care of the children.

Przygotowali książeczkę zachęcającą

They prepared a booklet encouraging.

do poznania tajemnic

to learn the secrets

i różnych ciekawostek

and various curiosities

związanych z

related to

porcelanowym światem.

porcelain world.

Ta porcelana, która

This porcelain, which

no pewnie wszyscy to pamiętacie,

Well, I'm sure you all remember that,

że została wymyślona zamiast

that it was invented instead of

złota. Złota się nie udało wymyślić,

gold. Gold couldn't be invented,

ale udało się wymyślić na nowo

but it was possible to reinvent it

porcelanę. Białe złoto. Białe

porcelain. White gold. White

złoto, która rzeczywiście... Ja o tym myślę

gold, which actually... I'm thinking about it

codziennie generalnie. Która w tamtym czasie

Generally every day. Which at that time.

była bliska w cenie złota. To też trzeba

It was close in the price of gold. That also needs to be done.

sobie powiedzieć. Rzeczywiście te figurki były

to say to myself. Indeed, those figurines were

wielkim, znaczy były bardzo drogie.

very much, means they were very expensive.

No i Stanisław...

Well, and Stanisław...

Coś to za jakiś

What is that for some?

choklich. August II

Choklich. August II

Wettin, August Mocny, za którego

Wettin, Augustus the Strong, for whom

rządów i na którego zlecenie

of governments and at whose request

powstały. Tak, no Mopsów

created. Yes, well, of Bulldogs

jest tam naprawdę moc.

There is really power there.

Tak, wszystko.

Yes, everything.

Solniczki, pieprzniczki, puderniczki,

Salt shakers, pepper shakers, powder compacts,

gałki do

knobs for

lasek, pary miłosne.

a grove, love couples.

Wszystko z Mopsami. No i Mopsy z Mopsami

Everything with Pugs. And Pugs with Pugs.

też w miłosnych jakby takich

also in such romantic ones

kontredansach. Tak naprawdę Mopsy są

in the contradances. In reality, Mopsies are

Mopsy górą. Wielka moda

Pugs are on top. Big fashion.

była na Mopsy wtedy naprawdę. I na życie

She was really into Mopsys back then. And for life.

erotyczne Mopsów. I na życie erotyczne

erotic Pugs. And on erotic life

znaczy na życie erotyczne ludzi też. Tam

It means for people's sex lives too. There.

są sceny takie obłapiania się i

there are scenes of such hugging and

tak dalej, ale bardzo często uczestniczą w nich Mopsy

Yes, but very often Pugs participate in them.

właśnie oczywiście.

of course, exactly.

Więc naprawdę to

So it's really that.

jest top.

it's top.

Jest

It is

bogaty program Towarzyszący i tak dalej.

rich accompanying program and so on.

Poza tym są jeszcze inne rzeczy

Besides that, there are other things.

na Wawelu do zobaczenia, więc na pewno

See you at Wawel, for sure.

Państwo nie stracicie czasu.

You will not waste your time.

Pretekstem do

The pretext for

tej wystawy takiej sprowadzonej,

of such a brought exhibition,

importowanej, bo to są figurki przywiezione

imported, because these are figurines brought over

z prywatnych kolekcji z Niemiec

from private collections from Germany

było to, że otworzono

it was that it was opened

gabinet porcelanowy na zamku na Wawelu

porcelain cabinet in the Wawel Castle

wreszcie po wielu, wielu, wielu latach

finally after many, many, many years

i ten gabinet został bardzo pięknie

and this office has been very beautifully done

wyeksponowany i żeby uświetnić otwarcie

exposed and to enhance the opening

tego gabinetu sprowadzono

this office was imported

te kolekcje prywatne

these private collections

do, no do

to, not to

Krakowa na Wawel i

Krakow to Wawel and

wspaniałość Rokoka wydaje mi się, że

The splendor of Rococo seems to me that

tutaj zostaje właśnie doceniona.

Here it is just being appreciated.

Przecież to w sumie funkcjonuje jako epitet miśnieński,

After all, it basically functions as a Misnian epithet,

prawda, że to jest tak jak wspaniałe,

Isn't it true that this is so wonderful?

że tam porcelana miśnieńska.

that there is Meissen porcelain.

No najlepsza. No właśnie.

Well, the best. Exactly.

Chociaż oczywiście bardzo prędko zaczęto kopiować ją

Although, of course, it was copied very quickly.

i wytwórnie powstawały w całym Europie,

and production facilities were being established all over Europe,

w Berlinie, Wiedniu, Paryżu i tak dalej,

in Berlin, Vienna, Paris, and so on,

ale ta miśnieńska właśnie dzięki osobie

but this Miśnieńska is precisely thanks to the person

Kendlera i jego bezpośrednim uczniom

Kendler and his direct students

no ma naprawdę najwyższy poziom

Well, it really is of the highest level.

taki artystyczny i wykonawczy, bo to są

so artistic and performative, because these are

rzeczywiście niezwykle pieczołowicie

indeed incredibly meticulously

wykonane rzeczy, zachwycające

Things done, dazzling.

detalem, perfekcyjnie malowane.

A detail, perfectly painted.

No jest to po prostu coś cudownego.

Well, it is simply something wonderful.

Żeby było jasne, nie jestem fanatykiem

To be clear, I am not a fanatic.

porcelany. Po prostu uważam,

porcelain. I just think that,

że to jest coś nieprawdopodobnego.

that it is something unbelievable.

Dzięki tej wystawie wyszmisz jakbyś był

Thanks to this exhibition, you will feel as if you were.

zdecydowanie. No tak, no bo to porcelany

Definitely. Well, yes, because it's porcelain.

no i mopsów oczywiście. Zwykłe kupci, które mamy w domowych

Well, and of course the pugs. Just regular buyers that we have at home.

szafkach i myślimy, że...

in cabinets and we think that...

No i mopsów. Zapraszamy zatem serdecznie

Well, and of the pugs. We warmly invite you then.

do Krakowa na

to Krakow for

Zamek na Wawelu. Tak, żeby poznać

Wawel Castle. To get to know it.

moc mopsa.

the power of a pug.

Oglądać można mopsy porcelanowe

One can watch porcelain pugs.

i nie tylko.

and not only.

Małpki, mopsy. Ale z tego co opowiada Bogusław

Monkeys, pugs. But from what Bogusław is telling.

jest to wydarzenie

it is an event

światowej rangi. Absolutnie tak.

World-class. Absolutely yes.

Ta wystawa mogłaby być pokazana

This exhibition could be shown.

w każdym najlepszym muzeum na świecie

in every best museum in the world

i naprawdę jakby

and really like

uwierzmy w to, doceńmy tą

let's believe in it, let's appreciate this

sytuację i skorzystajmy z niej. Będę w Krakowie

Let's take advantage of the situation. I will be in Krakow.

12 i 13 września.

September 12 and 13.

Na pewno się wybiorę.

I will definitely go.

W takim razie przejdźmy, zanim

In that case, let's move on before.

pójdziemy i ja pójdę i idę

We will go and I will go and I am going.

na Wawel.

to Wawel.

Do książki, do półki

To the book, to the shelf.

z książkami, bo tam

with books, because there

książka, pod tytułem kolekcja

book titled collection

opowieści o współczesnej sztuce

stories about contemporary art

polskiej, autor

Polish, author

Borysław Czyżak.

Borysław Czyżak.

Tak, no więc wszystko byłoby

Yes, well, so everything would be.

dobrze, gdyby ten podtytuł był

It would be good if this subtitle were included.

moje opowieści o współczesnej

my stories about the contemporary

sztuce, ponieważ jest to niezwykle

art, because it is extremely

personalne spojrzenie. Znaczy to, że

personal perspective. It means that

Borysław... Kim jest Borysław Czyżak właśnie?

Borysław... Who is Borysław Czyżak exactly?

Mówiąc szczerze...

To be honest...

Fizykiem chyba.

Probably a physicist.

Chyba fizykiem, tak. Ukończył

Probably a physicist, yes. He graduated.

zagraniczne uniwersytety,

foreign universities,

w Oxfordzie, w Stanfordzie.

in Oxford, in Stanford.

Potem zrobił również

Then he also did.

studia z historii sztuki

studies in art history

w Instytucie Sztuki PAN.

at the Institute of Art of the Polish Academy of Sciences.

No i mieszka w Warszawie

Well, he/she lives in Warsaw.

z rodziną na warszawskim Żoliborzu.

with family in Warsaw's Żoliborz.

I powiem tak, to jest

And I'll say this, it is

dobrze bardzo napisane. To jest

very well written. This is

napisane z takim jakby wielkim

written in such a big way

oddaniem dla tych wszystkich bohaterów.

dedication to all those heroes.

Tylko jedno moje zastrzeżenie jest takie,

My only reservation is that,

że niepodobne jakby

that it doesn't seem like

zrozumieć tego personalnego

to understand this personal

kodu, dla którego akurat ten

the code for which this one is specific

nazwiska zostały wybrane do tego, żeby

the surnames were chosen so that

o nich opowiedzieć. To jest

to tell about them. This is

jakby największą zaletą

as if the greatest advantage

i największą wadą tej książki.

and the biggest drawback of this book.

Że to się poza jakby taką prywatną

That this happens outside of, let's say, such a private...

mitologią, to się

with mythology, it is

nie składa w nic. Bo mamy tutaj

does not fold into anything. Because we have here

Taranczewskiego, Stażewskiego, Kodziego,

Taranczewski, Stażewski, Kody.

Kamodziego, Erne Rosenstein,

Kamodziego, Erne Rosenstein,

Marie Anto, Zuzanny Janin, Jarosława

Marie Anto, Zuzanna Janin, Jarosław

Modzelewskiego i Magdalena Bakanowicz.

Modzelewski and Magdalena Bakanowicz.

O wszystkich bardzo uczciwie napisane.

Everything has been written very honestly.

Bardzo porządnym językiem. To jest wszystko bardzo

Very proper language. It is all very

interesujące. Dużo wiedzy

Interesting. Lots of knowledge.

zapodanej w tych tekstach.

provided in these texts.

To się świetnie czyta i wszystko

It reads wonderfully and everything.

byłoby znakomicie, tylko że ja nie rozumiem dlaczego

It would be great, only I don't understand why.

tak. Ale nie muszę być może.

Yes. But I might not have to.

To jest

This is

prawda prywatne spojrzenie

truth private perspective

i tylko, że wydaje mi się, że

It's just that it seems to me that

te na przykład te nazwiska powinny

for example, these names should

być na okładce. Dlatego, żebyśmy wiedzieli

to be on the cover. So that we know

co tam, kto tam, o kim tam. Że to nie jest o wszystkim

What's up, who's there, about whom is it? That it's not about everything.

tylko jest oczywiście wybór. Tak, dokładnie to.

there is of course a choice. Yes, exactly that.

Kolekcja. To jest bardzo takie

Collection. It is very much like that.

personalne spojrzenie. Ale z tyłu można przeczytać.

A personal perspective. But you can read it from behind.

Z tyłu można, ale wiesz chodzi mi o to, że

You can do it from the back, but you know what I mean is that...

no tak, ale zobacz nie jest to wy...

Well, yes, but look, it's not you...

Dobra, trochę się czepiam. Chodzi mi o to, że

Okay, I'm being a bit picky. What I mean is that

to jest super interesujące,

this is super interesting,

tylko nie wiadomo do końca dlaczego.

only it is not entirely clear why.

Czemu tak? No twoja kolekcja

Why is that? Well, your collection.

pewnie wyglądałaby inaczej.

it would probably look different.

Pewnie byłaby trochę bardziej systematyczna może.

She would probably be a bit more systematic, maybe.

Pewnie coś takiego.

Probably something like that.

Znaczy pewnie takie

It probably means something like that.

wiecie belfersko, historyczno-sztuczne

you know, teacher-like, historical-artistic

taka potrzeba

such a need

uporządkowywania by pewnie we mnie

organizing to surely be in me

zwyciężyła i bym się starał, żeby to

she won and I would try to make it

miało jakiś system. Tutaj

it had some kind of system. Here

pan Borysław

Mr. Borysław

Czyżak absolutnie się tym nie przejmuje. Rezygnuje

Czyżak absolutely does not care about it. He resigns.

z tego. Mówi jakby w swoim

from this. It sounds as if in his own

imieniu, mówi w pierwszej osobie.

in the name, speaks in the first person.

To jest świetne, tylko, że

This is great, but...

tak jak mówię, ta największa zaleta

As I say, this is the greatest advantage.

tego, czyli ta personalność jest też największą

this, meaning this personality is also the greatest

jakby wadą, ponieważ trudno to zrozumieć.

It seems like a flaw because it's hard to understand.

Czemu tak, a nie inaczej.

Why this way and not another?

No to spróbujmy zostawić

Well, let's try to leave it.

to zadanie naszym widzom

It's a task for our viewers.

i słuchaczom.

and to the listeners.

I sprawdźcie proszę

And please check.

książkę, pod tym koalekcja

the book, under this collection

opowieści o współczesnej sztuce polskiej,

tales of contemporary Polish art,

a w tej książce opowieści

and in this book stories

o Abba Kanowicz, Anto Janin,

o Abba Kanowicz, Anto Janin,

Koji Gamuji.

Koji Gamuji.

Borysław Mozelewski, Erna Rosenstein,

Borysław Mozelewski, Erna Rosenstein,

Henryk Starzewski i Wacław Taranczewski.

Henryk Starzewski and Wacław Taranczewski.

I w ten

And in this

sposób, wciąż

way, still

myśląc o porcelanowych mopsach

thinking about porcelain pugs

przechodzimy do muzyki.

We move on to music.

A tam

And there

jedna za to

one for that

ważna propozycja.

important proposal.

Wild God. Właśnie ukazała się

Wild God. It has just been released.

nowa płyta Nicka Cave'a

the new album by Nick Cave

i The Bad Seeds.

i The Bad Seeds.

Pomyślałam, że porozmawiamy

I thought we could talk.

o jednej płycie, bo może

about one record, because maybe

czasami warto zwracać uwagę na

sometimes it is worth paying attention to

konkretny album. Chociaż rzeczywiście

a specific album. Although indeed

weszliśmy właśnie w ten okres

we have just entered this period

roku, w którym płyty

year in which the records

spadają po prostu jak jabłuszka, czy

they just fall like little apples, or

jak śliweczki. Zresztą pewnie wiele osób podobnie jak

like little plums. Besides, many people probably similarly as

ja wchodzi w ten jesienny czas odsłuchu

I am entering this autumn time of listening.

po przeżyciach wakacyjnych,

after the summer experiences,

które są przeżyciami sprawdzania

which are experiences of testing

zespołów i koncertowania na żywo

bands and live performances

na festiwalach i w różnych innych miejscach.

at festivals and in various other places.

Co jest moim zdaniem bezcennym przygotowaniem

What I consider to be invaluable preparation.

także w kontekście Nicka Cave'a

also in the context of Nick Cave

i The Bad Seeds, jak i

both The Bad Seeds and

w kontekście wszystkich innych nagrywanych płyt.

in the context of all the other recorded albums.

Szybko tylko zdam raport,

I'll quickly submit the report.

nie zanudzając, że on też

not boring that he also

pokaże spektrum moich zainteresowań.

I will show the spectrum of my interests.

Dla mnie koncert

For me, the concert.

Taylor Swift obejrzany

Taylor Swift watched.

w sierpniu jest tak samo ważny jak

in August is just as important as

stanie pod sceną na Grace Jones,

standing in front of the stage for Grace Jones,

którą znają wszyscy i na klawiszu, którego

which everyone knows and on the key of which

nie zna jeszcze w Polsce nikt.

No one in Poland knows him yet.

I przez tego typu doświadczenia

And through this type of experiences

i właśnie tą taką łączność

and it's just that kind of connection

z innymi, którzy też

with others who also

kochają artystów, weszłam śmiało

they love artists, I stepped in boldly

do płyty Wild God, bo ona już zawsze

to the album Wild God, because it will always be

będzie mi się to kojarzyła właśnie

It will remind me of this.

z takim wspólnotowym przeżyciem

with such a communal experience

odsłuchiwania tej płyty po raz pierwszy.

listening to this album for the first time.

Na takie zorganizowane

For such an organized

słuchanie przedpremierowe przyszło

The pre-release listening has arrived.

bardzo wiele osób zakochanych w Nicku Cave'ie,

many people in love with Nick Cave,

każdy z różnymi oczekiwaniami, każdy omamiony

each with different expectations, each deluded

notatką, która towarzyszy promocji

a note accompanying the promotion

tego albumu, czyli Nick Cave and The Bad Seeds

this album, namely Nick Cave and The Bad Seeds

w końcu w świetlistej czy w jakiejś takiej

in the end in a bright one or in some such

jasnej odsłonie.

bright display.

Tak mniej więcej promowana jest ta płyta. Wiadomo, że

This album is promoted roughly like this. It is known that

Nick Cave i jego życie osobiste przez ostatnie lata

Nick Cave and his personal life over the last few years.

to była seria

it was a series

koszmarnych zdarzeń,

nightmarish events,

o których nikt nie chciałby

that no one would want

opowiadać, ale jednocześnie oczywiście to były

to tell, but at the same time of course it was

takie wydarzenia, które przenikały do jego sztuki.

such events that permeated his art.

Właściwie może powinnam w ogóle

Actually, I might not should at all.

powiedzieć kim jest Nick Cave, czy nie muszę?

Do I need to say who Nick Cave is, or not?

Chyba nie jednak.

Probably not, after all.

Chyba nie. Borysław Czyżak

I don't think so. Borysław Czyżak

może wymaga jednak wyjaśnienia,

it may require explanation,

a Nick Cave w mniejszym chyba sposób.

and Nick Cave in a lesser way, I suppose.

Ważne jest to, że on rzeczywiście ma swoje

It is important that he actually has his own.

uniwersum zbudowane z kilku tematów,

a universe built from several themes,

które powracają

which return

nieustannie w jego życiu i które właściwie

constantly in his life and which actually

antycypowały niektóre zdarzenia z jego życia.

they anticipated some events from his life.

Tak też można byłoby na to spojrzeć.

One could look at it that way too.

Do brzegu. Więc

To the shore. So

na tym takim przedpremierowym spotkaniu

at that pre-release meeting

ze słuchaniem tej płyty wytworzyła się taka atmosfera

listening to this album created an atmosphere

święta i widziałam jak

I saw how the holidays and

ludzie topnieli, czy też unosili się

Did people melt or did they float?

w takiej wspólnej radości

in such shared joy

odrzucając w kąt jakieś zapowiedzi promocyjne

rejecting some promotional announcements to the side

i te inne zdania, które się klei często

and the other sentences that often stick together

nieskutecznie do sztuki.

ineffectively to the art.

I rozpływali się po prostu w tych wrażeniach,

And they simply melted away in those impressions,

które ta płyta przynosi.

which this album brings.

Tylko jedną rzecz jeszcze powiem, że

I'll just say one more thing that

siedziałam obok pana, który powiedział, że

I was sitting next to a man who said that

zainteresował się Nickiem Cave'em w momencie,

he became interested in Nick Cave at the moment,

w którym sam stracił syna i zaczął szukać po prostu

in which I lost my son and just started searching

wiadomo w takich przypadkach ludzi,

It is known in such cases of people,

którzy przeszli przez coś

who went through something

podobnego i tak wszedł do sztuki.

similar and so he entered the art.

No i słuchamy tego Wild God, gdzie rzeczywiście

Well, we listen to this Wild God, where indeed

muzyka przynosi momenty

music brings moments

jaśniejsze, użycie tych wszystkich instrumentów,

brighter, using all these instruments,

które z jasnością się kojarzą,

which are associated with brightness,

chórów. Film dokumentalny,

choirs. Documentary film,

który tej płycie

which on this record

towarzyszy, pokazujący niezwykle

companions, showing the extraordinary

futurystyczne, nowoczesne studio nagraniowe,

futuristic, modern recording studio,

które jest całe w bieli i ci faceci w tych

which is all in white and those guys in these

idealnie skrojonych garniturach, nie ściągających

perfectly tailored suits that do not constrict

ich, no może czasami marynarkę, żeby tam

them, well maybe sometimes a blazer, just to there

bardziej się wysilić. No to wszystko

try harder. Well, that's it.

jest mega stylowe, ale na szczęście

It's super stylish, but fortunately.

ta muzyka zaczerpnęła

this music has drawn

właśnie z tych takich okoliczności

just from those kinds of circumstances

jednak wielką prostotę, czyli te

however great simplicity, that is those

jasne instrumenty, w które włożony jest

clear instruments that are put into

Nick Cave, być może mniej

Nick Cave, perhaps less.

mroczny wprost, ale jednak niezwykle

dark straight, but still extremely

przewrotny w tekstach, wyprowadzający

perverse in texts, leading out

na manowce, bo w utworach, które

to the byways, because in the works that

brzmią być może nawet piosenkowo

they might even sound song-like

łagodnie, teksty wcale nie są

gently, the texts are not at all

z krainy łagodności.

from the land of gentleness.

Cały czas mamiący nas nieoczywiste,

Constantly deceiving us with the ambiguous,

z niewistościami skojarzeń,

with the uncertainties of associations,

jaki jest ten dziki bóg, po której

what is this wild god, after which

jesteśmy stronie, no i taki najbardziej chyba

We are on the side, and that's probably the most...

wstrząsający moment

shocking moment

na tej płycie, kiedy pojawia się głos

on this record, when the voice appears

zaświatów, czyli nieżyjącej towarzyszki

of the afterlife, meaning the deceased companion

życia, Nica Cave'a,

life, Nica Cave,

zarejestrowany na

registered on

jej sekretarce.

her secretary.

Więc ten duch śmierci, ten duch

So this spirit of death, this spirit

czarności, ciemnej

blackness, dark

strony i jasnej strony cały czas nad tą

pages and the bright side all the time over this

płytą jest, ale coś takiego przychodzi po

The plate is, but something like that comes after.

najcięższych wydarzeniach w życiu,

the heaviest events in life,

kiedy żyjemy dalej, że nagle

when we live on, that suddenly

znamy smakować to życie. Więc ja bym tej płyty

we know how to taste this life. So I would take this album.

nie nazywała jasną, ale nazwałabym

she did not call it bright, but I would name it that

tą płytę właśnie albumem o życiu

this album is about life

i strasznie jestem ciekawa, czy dla was jest

And I'm terribly curious if it is for you.

właśnie za lekka i za łatwa, czy

just too light and too easy, or

wręcz...

literally...

Ja mogę powiedzieć, że Nick Cave jednak

I can say that Nick Cave, however,

zwierzał się choćby w tej książce z tym takim swoim

He confided in this book about his own.

przyjacielem dziennikarzem z tej

a friend journalist from this

najczarniejszej nocy swojego

the darkest night of your

życia, więc być może zamknął albo

life, so maybe he closed or

jakoś przeszedł własną

somehow went through his own

terapię. Ta jego własna terapia była

therapy. His own therapy was

też takim bardzo

also very such

potężnym oddaniem się Bogu,

with a powerful devotion to God,

o którym opowiadał

he was talking about

dużo. Zgadzam się

A lot. I agree.

ze wszystkim, co powiedziałaś. Nie jest

with everything you said. It is not

niespodzianką, że większość, czy też

a surprise that most, or even

tak 99,9%

yes 99.9%

z Nicka Cave'a

from Nick Cave

lubię.

I like it.

A ja jeszcze pokażę

And I will still show.

tę wersję, że tak powiem

this version, so to speak

dla ubogich.

for the poor.

I to jest, że tak powiem...

And that is, so to speak...

Ja bym powiedział, że absolutnie

I would say absolutely.

się zgadzam. Ta płyta sprawia ogromną

I agree. This album makes a huge impression.

przyjemność w słuchaniu,

a pleasure in listening,

a ja używam słowa

And I use the word.

na mózg, którą tam

on the brain, which is there

dostajemy,

we receive,

może trochę pretensjonalnego,

maybe a little pretentious,

ale mam wrażenie, że ta mózga jest ekstatyczna.

but I have the impression that this brain is ecstatic.

Ona jest kompletnie ekstatyczna. Tak, i to są takie

She is completely ecstatic. Yes, and these are such

zaczerpnięte rzeczy, tak? Nie, to jest to słowo.

taken things, right? No, that's the word.

Ja wczoraj rozmawiałem z moim przyjacielem na temat

I talked to my friend about it yesterday.

tej płyty i to słowo

this record and that word

powracało.

it returned.

To, co z kolei może bym dopowiedział

What I could add, in turn

do tego, co powiedziała Agnieszka,

to what Agnieszka said,

że on...

that he...

On chyba właśnie

It seems like it just happened.

coś otworzył tą płytą.

He opened something with that disc.

To znaczy, wydaje mi się, że zamknął tą ciemną

That means, I think he closed that dark one.

stronę i chyba przeszedł

the page and probably passed

na jasną stronę. Ja się z tym mogę nie zgodzić.

to the bright side. I can disagree with that.

Przepraszam, że ci przerwałam.

I'm sorry for interrupting you.

Tylko powiem tak, że ludzie obcujący ze śmiercią

I will just say this, that people who come into contact with death.

bardzo często, zwróćcie uwagę na opowieści

Very often, pay attention to the stories.

ludzi, którzy na przykład pracują przy

people who, for example, work at

no chociażby tej wspaniałej antropolożki pracującej

"at least that wonderful anthropologist working"

w Srebrnicy, Polki.

in Srebrnica, Poland.

Ludzie pracujący ze śmiercią

People working with death

nabierają czegoś takiego,

they are getting something like that,

co jest tak bardzo żywe, życiowe,

what is so very vivid, lifelike,

nie czarne, jednocześnie w najczarniejszym

not black, at the same time in the blackest

momencie się znajdując, że mi się

at the moment I find myself that I have

wydaje, że to jest właśnie to, wiesz, że to nie jest jasna

It seems that this is just it, you know, that it is not clear.

strona życia. Nie, ja to nie powiedziałem.

the page of life. No, I didn't say that.

Tylko powiedziałem, że chyba zatrzasnął tą

I just said that he probably locked that.

ciemną stronę właśnie i jakby

the dark side just and kind of

żyje w zgodzie z tą śmiercią.

I live in harmony with this death.

Takie na mnie robi wrażenie

It makes an impression on me.

ta muzyka i te dźwięki.

the music and the sounds.

Tutaj takim

Here in such a way

jakby takim wyróżnikiem tej płyty

as if that were the distinguishing feature of this album

jest to, że tu nic się nie wyróżnia.

It is that nothing stands out here.

Że to jest jakby unisono.

That it is like unison.

Że tutaj nie ma żadnego

That there is none here.

przeboju, że tu nie ma żadnej

hit, that there is none here

próby czegoś takiego, wiecie.

attempts at something like that, you know.

Jak piosenka cię podnosi,

How the song lifts you up,

to najpierw się wiedzieliśmy w singlu, a potem

we first knew each other in a single, and then

mówi bring your spirit down.

It says bring your spirit down.

Tak, tylko nie zanucisz tego.

Yes, just don't hum it.

Bo nie ma takiej

Because there isn't one.

próby pisania jakiejś takiej melodii,

attempts to write some kind of melody,

w sensie takiego czegoś,

in the sense of something like that,

żeby do podśpiewywania.

to hum along.

Jest ekstatyczna.

She is ecstatic.

Jest bardzo niezwykła,

She is very extraordinary.

muszę powiedzieć.

I have to say.

Tam jest też ciekawe to

It is also interesting that there.

i granie,

and playing,

właśnie to chyba słowo,

that's probably the word,

i granie z

and playing with

tożsamością

identity

duchowo, duchowej

spiritually, spiritual

strony osobowości, czyli poszukiwaniem

aspects of personality, that is, the search for

tego Boga, który jest dziki,

that God who is wild,

który może być pogański, który może być

which can be pagan, which can be

czymś, co sobie

something you allow yourself

stwarzamy na własny użytek.

We create for our own use.

Może być łagodzeniem

It may be a mitigation.

utraty czy bólu,

loss or pain,

a może być łagodzeniem

it could be a mitigation

funkcjonowania

functioning

również bez tych elementów życia,

also without these elements of life,

nawet w miarę spokojnych,

even in relatively calm situations,

żeby do czegoś

to get something done

się odnosić. I podoba mi się na przykład

it refers to. And I like, for example

w utworze, który najbardziej mi się podobał,

in the piece that I liked the most,

o żabach, Frogs,

about frogs, Frogs,

jego bardzo przewrotny

he is very cunning

tekst, no ale z tego Nick Cave

text, but it's from Nick Cave

też jest przecież znany,

he is also well known,

Kaina Yabla motyw, czyli

Kaina Yabla theme, that is

ta Biblia, która

this Bible, which

nagle staje się

suddenly it becomes

opowieścią może o mopsach

a story about pugs

porcelanowych,

porcelain

a czasami o czymś

and sometimes about something

bardzo agresywnym

very aggressive

i takim

and so

ateistycznym niesamowicie,

incredibly atheistic,

to znaczy wiara w siebie

that means faith in oneself

kontra wiara w coś, co

against belief in something that

określilibyśmy w

we would define in

kluczu religijnym

religious key

Bogiem.

God.

Ja też, bo Agnieszka wspomniała o uniwersum Nicka Cave'a,

Me too, because Agnieszka mentioned the universe of Nick Cave.

ja mam poczucie, że

I have the feeling that

tych uniwersów było wiele tak naprawdę,

there were many of those universes, actually,

bo jak sobie pomyślimy o The Boys Next Door,

because when we think about The Boys Next Door,

później Bad Day Party i później też

later Bad Day Party and later too

jednak nie

however, no

niejednoznacznej i wielogatunkowej

ambiguous and multi-genre

karierze solowej.

solo career.

To są wszystko arcyciekawe

These are all extremely interesting.

rzeczy i mam wrażenie, że Nickowi Cave'owi

things, and I have the impression that Nick Cave

w przeszłości, szczególnie jako artyście

in the past, especially as an artist

solowemu,

solo

ale zdarzało się przesolić,

but it happened to oversalt,

zdarzało się przesolić, on

it happened to over-salt, he

rzeczywiście przekraczał czasami tą granicę pomiędzy

indeed sometimes crossed that line between

dużym natężeniem

high intensity

emocjonalnym, a po prostu pretensjonalnością

emotional, but simply pretentiousness

i parę takich pościelów

and a couple of those bedding sets

popełnił, do których,

committed, to which,

wielbiąc go strasznie, nie chce

loving him terribly, I don't want to

wracać, a w tej płycie

to return, and on this record

wydaje mi się, że ryzyko przesolenia

I think there is a risk of oversalting.

i tudzież przesłodzenia

and also over-sweetening

było wręcz gigantyczne,

it was truly gigantic,

ale się nie

but it doesn't happen

wydarza i nawet utwór takim

it happens and even a piece like this

emocjonalnie zaangażowany jak

emotionally engaged as

oh wow, oh wow,

oh wow, oh wow,

how wonderful she is dedykowany,

how wonderful she is dedicated,

a Nietzsche Lane

a Nietzsche Lane

się dziwo broni,

wonders defend themselves,

a mógłby nie i to chyba jest dowód

And he could not, and this is probably proof.

najlepszy tego, że mamy do czynienia

the best part is that we are dealing with

z artystą przez

with the artist through

duże... Jacek, ty zabijasz? Nie, ja nie zabiję.

Big... Jacek, are you killing? No, I won't kill.

Ja tylko powiem, że w uniwersum Nicka Cave'a

I'll just say that in the universe of Nick Cave...

od samego początku i w Berzer Party

from the very beginning and in Berzer Party

i w The Bad Seeds i w Grindelmanie

both in The Bad Seeds and in Grindelman

są po prostu cały czas te same tematy,

they are just the same topics all the time,

Stary i Nowy Testament, Bóg i jego

Old and New Testament, God and his

przeciwieństwo, miłość,

opposite, love,

śmierć i dlatego też można

death and that's why it is possible

z Kylie Minogue wspaniale się połączyć

It's wonderful to connect with Kylie Minogue.

z PJ Harvey, bo to cały czas się łączy.

with PJ Harvey, because it all connects.

Ja bym tylko powiedział,

I would only say,

zamykając temat płyty, którą wszyscy

closing the topic of the album that everyone

państwu polecamy, że

we recommend to you that

z Nickiem Cave'em spotkań w najbliższych

meetings with Nick Cave in the near future

tygodniach będzie więcej, bo

there will be more in the weeks because

za chwilę film dokumentalny o Berzer Party,

Soon a documentary film about Berzer Party.

który pojawi się

which will appear

w kinach, no a 10 i 11

in cinemas, well on the 10th and 11th

korzystający z niezwykłych zdjęć

using extraordinary photos

Wima Wendersa, które on robił, kiedy

Wim Wenders, which he made when

Berzer Party do zachodniego Berlina przyjechało,

The Berzer Party arrived in West Berlin.

żeby grać i się rozpaść. No właśnie.

to play and to fall apart. Exactly.

A 10 i 11

A 10 and 11

zdaje się w kolejności Kraków

It seems in the order of Krakow.

Łódź, Nick Cave

Łódź, Nick Cave

na kolejnych koncertach w Polsce.

at the upcoming concerts in Poland.

Polecamy bardzo

We highly recommend.

płytę Wild God.

the album Wild God.

Myślę, że nie tylko zaprzysięgłym fanom

I think that not only to die-hard fans

Nicka Cave'a.

Nick Cave.

Nowy Tygodnik Kultural

New Cultural Weekly

I przechodzimy

And we move on.

do bardzo bogatego dzisiaj

to very rich today

działu literatura, a literatura

literature section, and literature

dziś będzie się

today it will be

zazębiać z różnymi innymi dziedzinami,

intersect with various other fields,

no bo mamy wydarzenie, które

because we have an event that

moim zdaniem przekracza skalę

In my opinion, it exceeds the scale.

roku,

year,

pięciu lat, może to jest

five years, maybe this is

wydarzenie kilkudziesięciolecia,

event of the decades,

bo pojawiły się

because they appeared

notesy, notesy

notebooks, notebooks

Andrzeja Wajdy. Wiadomo było,

Andrzej Wajda. It was known that,

że Andrzej Wajda prowadzi zapiski,

that Andrzej Wajda is keeping notes,

że to są takie zapiski po części robocze,

that these are somewhat work-related notes,

po części własne, potem

partly my own, then

troszkę jakoś chyba podrasowywane,

a little bit somehow enhanced,

lekko były.

they were slightly.

I koniec końców dostaliśmy

And in the end, we got.

cztery takie właśnie zeszyty.

four such notebooks.

Tomiszcze.

Tomiszcze.

Tak, zeszyty grube,

Yes, thick notebooks,

bardzo grube, z rysunkami, grafikami

very thick, with drawings, graphics

i przede wszystkim

and above all

ważnymi literkami,

with important letters,

gdzie jest

where is

siedemdziesiąt lat życia

seventy years of life

wielkiego reżysera.

great director.

Agnieszka Marsztin

Agnieszka Marsztin

i Tadeusz Lubelski

and Tadeusz Lubelski

przekopali się przez to wszystko,

they dug through all of it,

dokonali jednak wyboru i redakcji,

however, they made a choice and editing,

bo to jest jeszcze tego więcej

because there is even more of it

oczywiście. Siedem tomów.

Of course. Seven volumes.

Jest siedem tomów. I są w mandze.

There are seven volumes. And they are in the manga.

I dla mnie, ja sobie to czytam

And for me, I'm reading it.

tak na wyrywkę. Siadam,

Just randomly. I sit down,

zaczynam czytać,

I am starting to read.

że tak powiem, o czasach, które

that is to say, about the times that

ja pamiętam, o filmach, które

I remember about the movies that

oglądałem, jakby powiedzieć wtedy, kiedy

I was watching, how to say at that time, when.

pojawiały się w kinie.

They appeared in the cinema.

No oczywiście wyszukuję te

Well, of course, I’m looking for those.

najzabawniejsze fragmenty o, że tak

the funniest fragments about, so to speak

powiem, koleżankach, kolegach i

I will tell my friends, colleagues, and

innych postaciach, które

in other forms that

otaczały Andrzeja Wajdę. Co z tej

Andrzej Wajda was surrounded. What from this

opowieści, bo tak naprawdę dla mnie to

stories, because really for me it is

przede wszystkim oczywiście opowieść o wspaniałym reżyserze i świetnym

first and foremost, of course, a story about a wonderful director and a great

człowieku, ale niezwykły dokument

Man, what an extraordinary document!

czasów, jaki tu jest.

the times that are here.

To na pewno. Ja mam

That's for sure. I have.

takie poczucie, że ja w ogóle jestem za cienki

Such a feeling that I am just not good enough at all.

w uszach, żeby to skonsumować,

in the ears, to consume it,

zrozumieć i odpowiedzieć sobie na pytanie,

to understand and answer the question for oneself,

co Andrzej Wajda

What Andrzej Wajda?

chciał, czego oczekiwał od

he wanted, what he expected from

sztuki. Pamiętam, że

art. I remember that

Kuba Mikurda zrobił takie zdjęcie

Kuba Mikurda took such a picture.

wszystkich swoich wajdologicznych

all your vajdological

książek z notesami włącznie,

books including notebooks,

pisząc, że

writing that

może czas na dokument. I taki

Maybe it's time for a document. And such.

dokument rzeczywiście by się

the document would actually be

przydał. To

would be useful. That

ważne chyba jest to, żebyśmy podkreślili, że

It seems important for us to emphasize that

te teksty mają bardzo różny charakter

these texts have very different characteristics

i one się zmieniają.

And they change.

Na początku to jest no taki tak

At the beginning, it's like, well, yes.

naprawdę pamiętnik dojrzewania,

a truly coming-of-age diary,

pamiętnik niedoszłego

diary of an unfulfilled person

artysty plastyka. I to jest zresztą

visual artist. And that is, by the way

fenomenalnie wstrząsające

phenomenally shocking

w pierwszym tomie,

in the first volume,

gdzie ten reżyser się

where is that director

rodzi na naszych oczach, który

is born before our eyes, which

reżyser nie został malarzem, bo

the director did not become a painter because

no właśnie chyba,

Well, I guess so.

no dokładnie, i nie został

well exactly, and he did not stay

pisarzem, bo miał poczucie, że nie

a writer, because he had the feeling that he did not

został nie Tomaszem Mannem, a niżej to

It was not Thomas Mann, but rather this below.

chyba nie ma sensu.

There probably is no point.

Jest absolutnie fantastyczną rzeczą ta

It is absolutely fantastic.

Widmowa Biblioteka Pomysłów, zresztą

Apparitional Library of Ideas, by the way

nie tylko wajdy. Samych filmów

Not only Wajda. Just the films themselves.

dokumentalnych o Gierymskim

documentaries about Gierymski

jest tu chyba naście

There must be a dozen or so here.

w pierwszym tomie, we warstwie

in the first volume, in the layer

no właśnie takich pomysłów

That's exactly the kind of ideas.

na film. Są też pomysły

for a movie. There are also ideas.

cudze mi utkną w głowie,

others get stuck in my head,

pomysł młodego przecież

the idea of the young after all

wtedy jeszcze, bo to lata 50-te Macieja

Back then, because it was the 1950s of Maciej.

Słomczyńskiego na film o

Słomczyński's film about

ukrywającym się w trakcie okupacji

hiding during the occupation

Żydzie, który ukrywa się na

Jew who is hiding at

Krupówkach w Zakopanem we

Krupówki in Zakopane we

stroju niedźwiedzia

bear costume

i plot twist polega na tym, że w pewnym

And the plot twist is that at some point

momencie gubi głowę tego kostiumu

at the moment loses the head of that costume

i nie wiadomo co

and nobody knows what

dalej. Jest też ten

go on. There is also this one.

młody Wajda

young Wajda

strasznym rozrabiaką. Już pomijam to jego późniejsze

a terrible troublemaker. I will skip over his later...

recenzje filmów, które

movie reviews that

nam wszystkie, nam wszystkim

to us all, to all of us

się podobają, takie jak dzieła

they like, such as works

Kubricka.

Kubrick's.

No to nazwać będąc

Well, to call being.

dwudziestoparolatkiem prozę Bruno

A prose by Bruno for someone in their twenties.

Szluca Grafomanią, to trzeba rzeczywiście

You really have to be a graphomaniac.

Trzeba być dwudziestolatkiem właśnie.

You have to be twenty years old, that's right.

Trzeba być dwudziestolatkiem.

You have to be twenty years old.

No tak, ale on też pisał na siebie też.

Well, he also wrote about himself too.

Nie wiem czy pamiętasz jakieś komentarze odnośnie architektury współczesnej.

I don't know if you remember any comments regarding contemporary architecture.

Otwieram rok 1984

I'm opening the year 1984.

losowo, to jest 1984

randomly, this is 1984

środa 7 marca

Wednesday, March 7

i czytam tak. Jeżeli jak radzi Krysia

I'm reading it this way. If, as Krysia advises.

Stachura zagroby Radziwiłłowicz

Stachura the grave of Radziwiłłowicz

pytanie, czyli głos do śpiewania.

Question, meaning a voice for singing.

Ale inaczej nie może być. Całą

But it can't be any other way. Whole

resztę można by złożyć z naturszczyków, bo to są

the rest could be made up of amateurs, because they are

osoby realności, które go otacza.

the people of reality that surround him.

I przerzucam kartkę, jest informacja

And I turn the page, there is information.

o dwunastej ćwiczenia w PWST

At twelve, exercises at PWST.

sceny z życia z gazety Stachura

scenes from life from Stachura's newspaper

Białoszewskiego.

Białoszewski.

No takich smaczków z tysiące

No such little delicacies with thousands.

no tak, setki, no może tysiące przesadziłem.

Well, yes, hundreds, maybe I exaggerated with thousands.

No tesy dlatego, że właśnie

I'm not testing because just

on nie chciał tego tytułować i konsekwentnie

he didn't want to title it and consistently

prosił, żeby nie tytułować tego dziennikami,

he asked not to title it as diaries,

że dzienniki to pisał Iwaszkiewicz i Maria

that the diaries were written by Iwaszkiewicz and Maria

Dąbrowska. Miał poczucie

Dąbrowska. He had a sense

drugorzędności czy pośredniości

secondary importance or intermediacy

języka literackiego, zresztą to była

literary language, by the way it was

literatura w służbie kina, bo

literature in the service of cinema, because

tym co jest niezmiernie ważne, ja czytam

what is extremely important, I read

ekonologicznie, to jest

ecologically, that is

żywioł kina i

the element of cinema and

pomysłów, o czym Szymonie

ideas about what Simon

wspomniałeś. Ta książka jest wypełniona

You mentioned. This book is filled.

setkami

hundreds

niezrealizowanych pomysłów.

unrealized ideas.

No i jeszcze szlak

Well, and another path.

trafia, jak myślisz o ile tych filmów...

It hits, how many of these films do you think...

A razem ile zrealizował, więc

And together how much did he accomplish, so

dla każdego z nas myślę, poczekaj

For each of us, I think, wait.

Bogusiu, bo jeszcze chcę tylko jedną rzecz powiedzieć,

Bogusiu, because I just want to say one more thing,

dla każdego z nas to jest ważne, że naprawdę

For each of us, it is important that it really is.

trzeba się trochę w życiu postarać i nie

You need to put in some effort in life and not...

zrażać, bo naprawdę... I troszkę

to discourage, because really... and a little bit

na zapieprzać. Jeden na sto

to hustle. One in a hundred.

słów wychodzi, a druga rzecz, która jest

the words come out, and the other thing that is

niezmiernie ważna, bo mówicie o takich jego

immensely important, because you are talking about such his

ostrych sondach,

sharp probes,

które są zaskakujące, o Faraonie

which are surprising, about the Pharaoh

na przykład,

for example,

czy wielu innych filmach, ale tym co

in many other films, but what

mnie uderzyło, on się znęca nad sobą

I was struck, he is abusing himself.

i w sposób tak kategoryczny...

and in such a categorical way...

Kanał dno,

Channel bottom,

Bramy Raju, dno dna, wszystko

Gates of Paradise, bottom of the abyss, everything.

na sprzedaż,

for sale,

Cybulski by nie przyszedł na pokaz tego

Cybulski wouldn't come to the showing of this.

filmu. No wszystkie

films. Well, all of them.

najgorsze rzeczy są głównie o nim.

The worst things are mainly about him.

Właściwie, przynajmniej do momentu,

Actually, at least until the moment,

do którego czytam, nie ma

There isn't one that I read to.

jednej rzeczy, nad którą

one thing, over which

w reżyserii Andrzeja Wajdy,

directed by Andrzej Wajda,

nad którą reżyser Andrzej Wajda by się nie

over which director Andrzej Wajda would not

znęcał, nie pisał o niej

he tormented, he didn't write about her

jak najgorzej. I ta taka

as bad as possible. And that such

autokrytyczna tonacja

autocritical tone

do filmów takich jak Kanał, które

to films such as Canal, which

są przecież arcydziełami, wydają się tak

they are masterpieces, they seem so

prekursorskie, a on robi wykład

pioneering, and he is giving a lecture

dlaczego to jest takie

why is it like this

koszmarne właśnie, dlaczego wszystko jest

terrible, just why is everything

w tym filmie złe. No to

In this movie, it's bad. Well then.

daje do myślenia i pokazuje,

gives one something to think about and shows,

bo to możemy, moglibyśmy i

because we can, we could and

Zgodnik Kulturalny wyłącznie

Cultural Concurrence Only

na omówienie notesów

for discussing the notes

poświęcić, że ta postać

to dedicate that this character

się mieniła, była wielobarwna i ten

she shimmered, she was multicolored and that

status, ja to podkreślam i

status, I emphasize this and

wydaje mi się, że mówię to

I seem to be saying this.

z pełnym przekonaniem największego polskiego

with the full conviction of the greatest Pole

reżysera filmowego, również przez

film director, also by

to, że on jednak przez te 80

that he, however, through those 80

czy 70 lat aktywnie działał

did he actively work for 70 years

twórczo, no jest,

Creatively, well, it is.

pokazuje, że to nie jest na wyrost.

It shows that this is not an exaggeration.

A potem, zdaje się, on już miał

And then, it seems he already had.

również

also

poczucie, że jest

the feeling that it is

z jednej strony autorem tych

On one hand, the author of these

słów, a z drugiej jest Andrzejem Wajdą,

words, and on the other hand is Andrzej Wajda,

kimś innym, kimś, od którego dużo

someone else, someone from whom a lot

zależy, kimś, kto jest wieszczem,

depends on someone who is a prophet,

kimś, kto

someone who

jest homo politicus i to wszystko

he is a political homo and that's all

się nieustannie ze sobą miesza

constantly mixes with each other

i przebija

and pierces

z tych książek.

from these books.

To jest też

This is also.

niesamowite, jakim on jest

It's amazing how he is.

patriotą, znaczy to jest

a patriot, it means this is

taki prawdziwy Polak zaangażowany

such a true engaged Pole

w Polskę, opętany

to Poland, possessed

Polską, myślący bez przerwy o Polskę.

Poland, thinking constantly about Poland.

Myślący o polityce,

Thinking about politics,

myślący o tym, co będzie.

thinking about what will be.

To mnie wzrusza

It moves me.

po prostu.

just.

No bo wiecie, bo to, że on jest artystą,

Well, you see, the thing is, he is an artist,

no to dobra, no to wiadomo, no wiemy.

Well, that's good, well, we know, well, we know.

Ale to, że on się tak przejmował tym naszym

But the fact that he was so concerned about our...

krajem, że tak go to dotykało,

the country that it affected him so much,

że

that

nie wiem, że rozmawiałem z Adamem i co tam

I don't know, that I talked to Adam and what's there.

i co będzie, prawda, no to jest niesamowite,

And what will happen, right, well that's amazing,

że ten człowiek po prostu

that this man simply

był takim po prostu

he was just that way

polskim patriotą,

a Polish patriot,

za co, prawda, jak wiemy na koniec

for what, true, as we know in the end

był nielubiany, prawda.

He was unpopular, right?

No i do tego się jednak te ostatnie

Well, to this, however, the last ones are added.

zapiski są bardzo

the notes are very

gorzkie, są o tym, są bardzo

bitter, they are about this, they are very

mocnym, bardzo jednoznacznym

strong, very unequivocal

i moim zdaniem wypływającym właśnie z głębokiego

and in my opinion stemming from a deep

patriotyzmu, oporem przeciwko

patriotism, resistance against

władzy Prawa i Sprawiedliwości.

the authority of Law and Justice.

Ale jeśli mówisz o wzruszeniu, kończąc

But if you're talking about emotion, ending it.

ten wątek, bo ta książka

this thread, because this book

zostanie, ona nam będzie towarzyszyć

She will accompany us.

i przyszłym pokoleniom

and to future generations

będzie towarzyszyć po prostu najzwyczajniej w świecie.

It will simply accompany in the most ordinary way.

Chcę powiedzieć, że to jest książka też o miłości.

I want to say that this is a book about love too.

Mhm.

Mhm.

Pojawia się tam w tysiącach,

It appears there in thousands,

tysięcy zapisków Krystyna Zachwatowicz

thousands of notes Krystyna Zachwatowicz

i Krystyna

and Krystyna

Zachwatowicz jest dopełnieniem

Zachwatowicz is a complement.

albo drugą, drugim wcieleniem

or the second, second incarnation

Andrzeja Wajdy

Andrzej Wajda

i po prostu Krystyna, Krysia,

and simply Krystyna, Krysia,

Krysiu i tak dalej i tak dalej

Krysia and so on and so forth.

i to jest bardzo piękne.

and that is very beautiful.

27 września 2016

September 27, 2016

ostatni wpis.

last entry.

Osiemnasta spotkanie w Centrum Kultury Żydowskiej

Eighteenth meeting at the Jewish Cultural Center

po filmie Ani Drozda o Dybuku.

After Ania Drozda's film about the Dybbuk.

Krystyna będzie za mnie.

Krystyna will be there for me.

No i jakoś jest Krystyna Zachwatowicz.

Well, there is Krystyna Zachwatowicz.

Za Andrzeja Wajdy

For Andrzej Wajda

i bardzo Panią Krystynę

and very Ms. Krystyna

w tym momencie pozdrawiamy.

At this moment, we send our regards.

Notesy Andrzeja Wajdy

Andrzej Wajda's notes

właściwie nie wymagają komentarza,

actually, they do not require commentary,

no bo trzeba by było poświęcić

because it would be necessary to sacrifice

jakiś wielogodzinny maraton

some multi-hour marathon

na opowiadanie Andrzeju Wajdzie.

About the story of Andrzej Wajda.

Szczególnie tu w tym miejscu,

Especially here in this place,

w Centrum Kultury Filmowej

at the Film Culture Center

imienia Andrzeja Wajdy,

in the name of Andrzej Wajda,

które jest jego takim

which is his such

kolejnym domem,

next home,

któremu patronuje.

to which it is dedicated.

Z literatury, którą już

From the literature that has already

zapowiedziałeś, to znaczy

you announced, that means

do Doroty Masłowskiej.

to Dorota Masłowska.

Mówiłeś o tym w kontekście Radu Jude.

You mentioned it in the context of Radu Jude.

Dorota, to jest oczywiście

Dorota, this is of course

absolutne wydarzenie, jak się

absolute event, how it

chodzi do księgarni,

he goes to the bookstore,

a zrobiłem taki dziennikarski research

I did some journalistic research.

i pyta się o książkę

And asks about the book.

Magiczna Rana, no to nie wiem, jakie są

Magical wound, so I don't know what they are.

wyniki tak zwane sprzedażowe,

so-called sales results,

ale to będzie absolutny bestseller.

but it will be an absolute bestseller.

To się sprzeda w jakichś niesamowitych

It will sell in some amazing ways.

tysiącach egzemplarzy

thousands of copies

i to będzie gigantyczny sukces

And this will be a huge success.

wydawniczy po prostu.

just publishing.

Tak, istotne jest to, że przez pierwsze tygodnie,

Yes, it is important that for the first few weeks,

istotne jest to, gdzie się ta książka

What matters is where this book is.

sprzedawała przez pierwsze tygodnie,

she sold for the first few weeks,

bo wydawnictwo Karakter, chwała mu za to

for the publishing house Karakter, glory to it for that

podjęła decyzję, że najnowsza prasa

she made the decision that the latest press

Doroty Masłowskiej sprzedawana

Dorota Masłowska being sold.

na początku będzie tylko i wyłącznie

at the beginning it will be only and exclusively

w polskich księgarniach kameralnych,

in Polish intimate bookstores,

którym jak wiadomo grozi

which, as we know, is threatened

bez przerwy bankructwo.

Bankruptcy non-stop.

Dobrze.

Alright.

I dostajemy co? Najnowszą prasę Doroty Masłowskiej,

And what do we get? The latest press from Dorota Masłowska,

która była anonsowana jako

which was announced as

powieść, pytanie czy jest to powieść,

novel, the question is whether it is a novel,

czy są to opowiadania, raczej chyba jednak

Are these stories, rather I guess.

opowiadania, ale niezwykle

stories, but extraordinary

spójne,

coherent,

a ta książka jest

and this book is

też dowodem, w moim przekonaniu,

also evidence, in my conviction,

jakiejś

some, any

zachwycająco wręcz

absolutely stunning

konsekwentnej drogi

consistent path

twórczej.

creative.

Ta książka,

This book,

tak jak film Radu Jude,

just like the film by Radu Jude,

krytykuje naszą

criticizes our

współczesną rzeczywistość,

contemporary reality,

ale nie polską, nie rumuńską, tylko w ogóle

but not Polish, not Romanian, just in general

światową, jest trochę

worldwide, it is a bit

takim zapisem

with such a record

upadku, zapisem niespełnionych

of a fall, a record of unfulfilled

obietnic,

promise

zapisem, który jak to u Masłowskiej

a record that, as is typical of Masłowska

jest zapisem pełnym

it is a full record

paździerzowego

strawboard

niefajnego języka,

not a nice language,

paździerzowych

fibreboard

również ludzi, acz w tej

also people, though in this

książce paździerzowych

book of straw pulp

inaczej

otherwise

i tego permanentnego

and this permanent one

poczucia niespełnienia

sense of unfulfillment

właśnie, tak, że ten świat

exactly, so that this world

miał jednak wyglądać absolutnie

he was supposed to look absolutely

inaczej, a wygląda

differently, but it looks

tak, jak wygląda.

Just as it looks.

Ponad wszelką wątpliwość

Beyond all doubt

ta hybryda

this hybrid

mediów społecznościowych

social media

i właśnie późnego kapitalizmu

and precisely late capitalism

to jest

this is

coś, na co Dorota Masłowska

something that Dorota Masłowska

się rzuca

is thrown

i wydaje mi się, że w momencie, jak my

And it seems to me that at the moment when we

w tą jej surrealistyczną

in her surrealist

prozę, surrealistyczną

surreal prose

rzeczywistość się

reality is

zagłębimy

we will dive in

to bardzo trudno

it's very hard

będzie nam później

It will be later for us.

oddychać i żyć na co dzień

to breathe and live every day

tak, jak robiliśmy to dotąd.

Yes, as we have done so far.

Mną ta książka głęboko

This book deeply affects me.

wstrząsnęła. Bywały

it shook. There were times

takie teksty w przeszłości

such texts in the past

Doroty Masłowskiej, które mnie

Dorota Masłowska, who drives me

rzeczywiście dotykały

they indeed touched

i umęczały jakoś tam.

and somehow they tormented.

No to ta książka została

Well, this book was...

chyba ze mną, jestem

I think I'm with you.

trzy tygodnie po lekturze, ale

three weeks after reading it, but

mam wrażenie, że nie wiem, czy

I have the impression that I don't know whether

nie najgłębiej. Ja w ogóle bym nie

not the deepest. I wouldn't at all

powiedziała, że coś jak surrealistyczna

She said it was something like surrealistic.

rzeczywistość występuje w tej książce.

Reality appears in this book.

Uważam, że to jest książka opisująca

I believe that this is a book describing

rzeczywistość.

reality.

Może jest to pewna forma naturalizmu,

Maybe it is a certain form of naturalism,

a niekoniecznie dokumentu, ale na pewno nie

not necessarily a document, but definitely not

surrealizm, bo

surrealism, because

przysięgam wam, że umówiłam się na rozmowę z Dorotą nad

I swear to you that I arranged a meeting with Dorota about.

Polskim Morzem. Okazało się, że bar nazywa się

The Polish Sea. It turned out that the bar is called

San Escobar.

San Escobar.

Człowiek po plaży natychmiast zaczął chodzić

The man immediately started walking along the beach.

i jakimś dziwnym zaśpiewem krzyczeć

and scream with some strange singing

nachosy i dwa sosy

nachos and two sauces

i tak dalej, i tak dalej.

and so on, and so on.

Ona nie ma krzywego oka. Rzeczywistość w pewnych

She doesn't have a crooked eye. Reality in certain

przestrzeniach wygląda tak jak ona ją

in spaces it looks like she does it

opisuje. Moje pierwsze spotkanie z tą

describes. My first encounter with this

książką było takie, że pomyślałam sobie

The book was such that I thought to myself

idąc też tropem tutaj

also following the trail here

użytym przy okazji filmów,

used in connection with films,

że to jest jak wymiot, ja tego nie chcę czytać,

that it's like vomit, I don't want to read this,

coś jest nie tak, to nie jest moja Masłowska.

Something is wrong, this is not my Masłowska.

Dopiero przy drugim czytaniu zrozumiałam

I only understood during the second reading.

co nastąpiło, jaka rewolucja

what happened, what revolution

w tej historii

in this story

relacji jej z czytelnikami. To jest

her relationship with readers. This is

pierwszy raz w przypadku Masłowskiej, kiedy ten jej

the first time in Masłowska's case when her

precyzyjnie wyćwiczony język

precisely trained language

zbudowany z różnych powtórzeń, zasłyszeń,

built from various repetitions, overheard fragments,

obserwacji przestał być

observation has ceased to be

wewnętrznie zabawny,

internally funny,

w żaden sposób nie jest ironiczny,

in no way is it ironic,

w żaden sposób nie ma rozbawić.

In no way can it be amusing.

Czytając innych ludzi można się śmiać do rozpuku

Reading other people can make you laugh uncontrollably.

i jednocześnie wiedzieć jak poważna historia

and at the same time know how serious the story is

niespomnienia Kamila jest opowiadana

The memories of Kamil are being told.

i jak dużo okoliczności zewnętrznych

and how many external circumstances

tam jest naciśniętych.

there are pressed.

Tu nie ma żartu w języku.

There is no joke in the language here.

Nie ma natury, tylko jest

There is no nature, there is only being.

śmietnik, nie ma przestrzeni

trash can, there is no space

do czystych uczuć.

to pure feelings.

No bo te obserwacje, że tam YouTube,

Well, those observations that there on YouTube,

że media społecznościowe to wiadomo, ale

that social media is known, but

o tym już gadamy od dłuższego czasu.

We've been talking about this for a while now.

Tu jest też coś takiego jak potrzeba

There is also something like a need here.

metafizyki, dlatego to są

metaphysics, that's why they are

opowiadania, których bohaterowie się spotykają

stories in which the characters meet

i na zakończeniu jest właśnie coś jak

and in conclusion, there is something like

taki przypis do opisu

such a note for the description

metafizycznego, ale on też

metaphysical, but he also

raczej nie jest,

rather it isn't,

no tutaj musimy zostawić interpretację

Well, here we must leave the interpretation.

nie z tych świetlistych. Dorota całe życie

not from those bright ones. Dorota her whole life

się zastrzegała, czy też mówiła często,

she reserved herself, or she often said,

że opowiadania to nie jest jej formuła.

that storytelling is not her format.

Potem wydała dwie płyty

Then she released two albums.

i uważam, że na obu ćwiczyła właśnie

And I believe that she was practicing on both.

jak to jest z krótką formą.

How is it with the short form?

Na płycie społeczeństwo jest niemiłe, wręcz w każdym

On the record, society is unpleasant, even downright.

tworze jest zarys oddzielnego

I create an outline of a separate.

opowiadania, inna kobieta, inna

stories, another woman, another

sytuacja opisana. Na płycie wolne

Described situation. Free on the plate.

poszła właśnie po ten język

She just went to get that language.

bez żartu, po poezję

No kidding, off to poetry.

i gdzieś teraz konglomera teraz

and somewhere now the conglomerate now

zachęty ze strony chociażby

encouragement from at least

Antoni Lloyd-Jones, której Dorota dziękuję

Antoni Lloyd-Jones, whom Dorota thanks.

na zakończenie tej książki za takie właśnie,

to conclude this book for such a reason,

że potrzebujemy też krótkich utworów, żeby tłumaczyć,

that we also need short pieces to translate,

żeby wkładać do antologii promujących

to include in promotional anthologies

polską literaturę na świecie, więc

Polish literature in the world, so

ona już była gotowa na to, żeby te niby

she was already ready for those supposed

nielubiane opowiadania, plus też mówi w wywiadach

unpopular stories, plus he also speaks in interviews

o tym, że teraz najbardziej kocha czytać

that now she loves reading the most

tych, którzy piszą opowiadania,

those who write stories,

więc to się złożyło na

so it amounts to

najpoważniejszą książkę moim

the most serious book my

zdaniem i jestem bardzo

opinion and I am very

ciekawa, co się może wydarzyć później,

curious about what might happen later,

bo jak sama Masłowska mówi, mogłaby

because as Masłowska herself says, she could

siedzieć i zarządzać tym, co napisała

sit and manage what she wrote

do tej pory i co zrobiła i to spokojnie by

Until now, and what she did, and calmly so.

jej zajęło cały dzień i całą noc

It took her all day and all night.

i cały tydzień i całe lata, ale

"and the whole week and all the years, but"

to wiadomo nie wydarza się w tym

this is not happening in this

przypadku i

case and

myślę, że coraz większy jest rozjazd pomiędzy

I think that the gap is becoming increasingly larger between

oczekiwaniami, a tym, co tam tak naprawdę jest.

expectations and what is really there.

Trochę tak jak przyjęta, nie przyjęta

A bit like accepted, not accepted.

była jej płyta rapowa, nierapowa,

it was her rap album, non-rap,

ale to też jest zaplanowane

but this is also planned

przez tą dziewczynę, która

through that girl who

jest krok z przodu przed tym, co

is a step ahead of what

przychodzi do niej z powrotem.

he comes back to her.

No niezwykle ważny język

It is an extremely important language.

ja bym powiedział. To, co od samego

I would say. What from the very

początku było u Masłowskiej, to, że to

It started with Masłowska, that it is

ona umiała usłyszeć polszczyznę

She could hear Polish.

w jakiś taki najbardziej niesamowity

in some such most amazing way

sposób, ze wszystkimi,

way, with everyone,

że tak powiem,

so to speak,

że tak powiem

so to speak

rzeczami strasznymi, wspaniałymi

terrible, magnificent things

zarazem. Pisze to

at the same time. I'm writing this

tak, jak nie pisze, jak mało który

yes, like he doesn't write, like very few do

polski pisarz umie pisać.

The Polish writer knows how to write.

Ja to dalej podziwiam.

I still admire it.

Te okresy zdaniowe jej są niebywałe.

Her sentence structures are remarkable.

To właściwie się nadaje na jakiś rodzaj

It is actually suitable for some kind of.

dziwnej poezji, upiornej

strange poetry, ghastly

czasami, ale myślę, że fascynującej.

Sometimes, but I think it's fascinating.

Polszczyzna

Polish language

nie ma dla niej żadnych tajemnic, robi

there are no secrets for her, she does

z nią wszystko, co chce, robi tak, jak chce.

With her, everything she wants, she does it the way she wants.

Nie wiem, dla mnie niezwykle ważna

I don't know, it's extremely important to me.

książka, tak mi się wydaje.

a book, I think.

Ja bym powiedział, że są w tej książce

I would say that they are in this book.

rzeczy, które mnie głęboko przejmują

things that deeply move me

i są to rzeczy najmniej śmieszne,

and these are the least funny things,

nawet na powierzchownym poziomie.

even on a superficial level.

Wydaje mi się, że pewne rzeczy

I think that certain things

i to, co jest dojmująco smutne

and what is profoundly sad

jest w tym książce, czyli takie wprost

It's in this book, meaning it's straightforward.

smutne, ta opowieść o chłopcu,

sad, this story about a boy,

który wychodzi, o tej kobiecie,

who is coming out about this woman,

która przyjeżdża z pewnego kraju,

which comes from a certain country,

jest zupełnie niezwykła.

is simply extraordinary.

Czasami mam poczucie, że już

Sometimes I have a feeling that it's already

to gdzieś czytałem, ale może

I read it somewhere, but maybe...

to jest moje subiektywne wrażenie.

this is my subjective impression.

Zostajemy

We are staying.

z doświadczeniem.

with experience.

Wspólnym zdaniem nie mam

I don't have a common opinion.

sensu chyba, że jest to absolutne wydarzenie,

unless it is an absolute event,

przyjmuję waszą argumentację,

I accept your argumentation,

choć pewnie mnie to może

though it may be able to

nieco mniej obeszło niż was.

a little less bothered than you.

Ja nie mówię, że to jest wydarzenie,

I'm not saying that this is an event,

mówię, że to jest bardzo ważny moment,

I say that this is a very important moment,

żeby go zapamiętać i uchwycić,

to remember it and capture it,

kiedy ten język przestał śmieszyć

When did this language stop being funny?

i w ogóle o to nie zabiega.

and he doesn't even strive for that at all.

Wydaje mi się, że tu są śmieszne momenty

I think there are funny moments here.

o tyle, o ile śmieszni nie jesteśmy my.

As far as we are not funny.

No przecież, jeżeli potrzebujemy chleba

Well, if we need bread

rzemieślniczego tylko i wyłącznie po to,

craft-based solely for the purpose of,

żeby się odróżnić klas ludowych,

to distinguish themselves from the lower classes,

a nie posilić,

and not to nourish,

jeżeli jest to śmiech przez łzy,

if it is laughter through tears,

to śmiech to jakiś jest.

It's some kind of laughter.

I mam wrażenie, że właśnie

And I have the impression that just

to oko do największych

to the largest eye

nonsensów naszej współczesności,

the nonsense of our modernity,

które ma i Masłowska,

which Masłowska has,

i Radu

and Radu

Jude jest

Jude is

jakoś niesamowicie wyostrzone.

somehow incredibly sharpened.

Zostawiamy

We are leaving.

zatem Dorotę Masłowską

Therefore, Dorota Masłowska

Magiczna Rada,

Magical Council,

książka, która otwiera nowy rozdział

a book that opens a new chapter

w twórczości Masłowskiej

in Masłowska's work

i przechodzimy do książki

And we move on to the book.

która jakoś koresponduje

which somehow corresponds

i z Radu Jude, jak już powiedzieliśmy,

and with Radu Jude, as we have already said,

bo jest tam cytowana

because it is quoted there

i z może Dorotą Masłowską w pewnym sensie,

and perhaps with Dorota Masłowska in a certain sense,

czyli Thomas Bernhardt.

so Thomas Bernhardt.

Znaliśmy przede wszystkim oczywiście

We knew, above all, of course.

Wymazywanie, znaliśmy

Erasure, we knew.

Kalkberg, znaliśmy Dramaty,

Kalkberg, we knew the Dramas,

a teraz dzięki wydawnictwu

and now thanks to the publishing house

jak musisz przypomnieć,

if you need to remind,

jak nazywać to?

What to call this?

Oddo.

Oddo.

Wydawnictwo Łódzkie.

Łódź Publishing House.

Pozdrawiamy Sławę Lisiecką.

We greet Sława Lisiecka.

Znaliśmy potężny tom

We knew a powerful volume.

trzydziestu ośmiu opowiadań.

thirty-eight stories.

Tak, trzydzieści osiem opowiadań

Yes, thirty-eight stories.

to są prawie wszystkie, ale nie wszystkie

these are almost all, but not all

opowiadania Thomasa Bernharda

the stories of Thomas Bernhard

przetłumaczone tu przez

translated here by

trzydziestu kilku różnych tłumaczy

thirty-some different translators

i tłumaczek więc nie będę ich, przepraszam,

and I am a translator so I won't be them, I'm sorry,

wymieniał, odsyłam do książki.

I referred to the book.

Tom opatrzony też po słowie Marcina

Tom is also marked by the word of Marcin.

Polaka prozaika,

A Polish prose writer,

który jest Bernhardo

who is Bernhard

filem i obsesyjnie go

filming it obsessively

czyta i o nim pisze.

reads and writes about him.

No i te trzydzieści opowiadań

Well, and those thirty stories.

przynoszą dowody na dwie rzeczy.

They bring evidence for two things.

To znaczy pierwszym dowodem,

That means the first evidence,

część z tych opowiadań jest dowodem

some of these stories are evidence

na to, że Thomas Bernhard mógł być

that Thomas Bernhard could have been

i miał szansę zostać absolutnie

and had a chance to become absolute

nieciekawym i nikomu niepotrzebnym prozaikiem,

a dull and unnecessary prosaist,

a jednak tak się

and yet it does happen

nie stało, bo

it didn't happen because

inne opowiadania i jest ich większość w tym tomie

other stories and they make up the majority of this volume

są żywym dowodem na to,

they are a living proof that,

że to jeden z największych,

that it is one of the largest,

najwspanialszych i najcudowniejszych

the most magnificent and wonderful

prozaików dwudziestego

twentieth-century prose writers

wieku.

age.

Językowo są to rzeczy,

Linguistically, these are things,

które są bardzo wstrząsające.

which are very shocking.

Opowiadanie Świniopas to jest taki

The story of the Pig Keeper is such a

moment przejścia w sensie chronologicznym

moment of transition in a chronological sense

od tego niedojrzałego

from that immature

do dojrzałego Bernharda.

to mature Bernhard.

I myślę sobie, że to są

And I think to myself, that these are

no nie wiem, takie opowiadania jak

Well, I don't know, stories like

na przykład Na granicy drzew,

for example, at the edge of the trees,

które opowiada

which tells

historię zakochanego

the story of the in love

mężczyzny, który pisze

a man who writes

list do swojej ukochanej,

a letter to your beloved,

który to list właściwie

which letter is it actually

nie może zostać ukończony,

cannot be completed,

ponieważ odsłania się przed nim

because it reveals itself before him

ohyda miejsca

the horror of the place

i to taka wielopłaszczyznowa

and it is so multidimensional

i na koniec zaskakująca,

and finally, surprising,

w którym się znajduje.

in which it is located.

No to jest jakiś majstersz

Well, this is something amazing.

taki i perełka pod każdym

such a gem under each one

możliwym względem. To znaczy

possible in this regard. That means

tu ta wyobraźnia

here is imagination

Bernhardowska z jego

Bernhard's with his

językową maestrią

linguistic mastery

idealnie współgra.

it harmonizes perfectly.

No przy czym

Well, in that case.

jest to tak jak lektura

it's like a reading

Doroty Masłowskiej.

Dorota Masłowska.

Jest to lektura łatwa,

It is an easy read,

bo to obrzydzenie do

because it's disgust towards

rodziny,

families,

do rodziców,

to the parents,

do powojennego

to post-war

zachodu i przede wszystkim

of the West and above all

do tego najohydniejszego

to the ugliest one

miejsca na świecie, jakim jest Austria

places in the world, such as Austria

jest

is

dojmujące. Natomiast

moving. However

no tak, warto

Well, it's worth it.

się z tymi opowiadaniami

with these stories

zmierzyć.

to measure.

Chciałem powiedzieć coś takiego idiotycznego.

I wanted to say something so idiotic.

Mianowicie w

Namely in

literatce Gombrowicza jest taki

Gombrowicz's literature is such.

cytat.

quote.

Żygrzyk, wymiot, paw.

Frog, vomit, peacock.

Wydaje mi się, że to jest coś takiego.

I think it's something like that.

Że to jest po prostu żygrzyk, wymiot.

That it's just a gag, vomit.

Co kolejne opowiadanie, co coś parszywego,

What next story, something nasty,

coś ohydnego, coś dojmującego.

something ugly, something poignant.

Moja przyjaciółka,

My friend,

która czytała wcześniej

who read earlier

to mówiła tylko to dozuj sobie.

She only said to dose yourself.

Po jednym czytaj.

Read one at a time.

Dokładnie tak mam.

Exactly that I have.

Że to nie jest w ogóle dla lektury tak.

That it is not at all for reading like that.

Że jedno it's enough.

That one is enough.

Mianowy jest to ten ułożony

The arranged one is called mianowy.

dzisiaj scenariusz,

today's script,

który otrzymaliśmy. Przecież nie my

which we received. After all, not us

wybieramy, przynajmniej

we choose, at least

ja nie wybieram.

I do not choose.

Za oknem przechodzi mops chyba.

A pug is probably walking outside the window.

Mops porcelanowy.

Porcelain pug.

Ożywiony. Robi to

Awakened. It does that.

Joasia Magda. A zobaczcie,

Joasia Magda. And look,

że mamy dzisiaj taki konglomerat właśnie

that we have such a conglomerate today

takich outsiderów, którzy tworzą

such outsiders who create

uniwersa swoje. Bo i Nick Cave

"His universe. Because Nick Cave too."

i Masłowska. No Bernhard

i Masłowska. Not Bernhard.

to na szczytach panuje cisza.

There is silence at the peaks.

Nawiążę do tego

I will refer to that.

tytułu. To są tacy artyści

title. These are such artists

czy Radu Jude stara się bardzo,

Is Radu Jude trying very hard?

którzy

who

zaczadzają właściwie.

They are actually suffocating.

Bo ja muszę powiedzieć, że ja Bernharda

Because I have to say that I Bernhard

poznałem tak jak myślę nie jeden

I met, as I think, not just one.

Przez Krystian Lupę. Tak. Przez teatr,

By Krystian Lupa. Yes. Through theater,

przez Lupę, przez Kalkwerk,

through Lupa, through Kalkwerk,

inne spektakle.

other performances.

Ale potem

But then

kolejne

next

wydawane w czytelniku akurat

published in the reader just now

prace Bernharda, utwory

Bernhard's works, pieces

Bernharda sprawiały co mi się raczej

Bernhard's did what I rather...

nie zdarza, bo mocno z tą

it doesn't happen because strongly with this

wskupam po ziemi, że ja jakby

I crawl on the ground, as if I...

nieświadomie

unconsciously

uważam, że jakby

I think that it would be...

krygowałem się na tego Bernharda

I was pretending to be Bernhard.

w pisaniu, w mówieniu.

in writing, in speaking.

On ma jakąś taką moc

He has some kind of power.

zarażającą, ale myślę, że to

infectious, but I think that it

jest to ścisłe grono

it is a close circle

bardzo wąskie

very narrow

ludzi, którzy

people who

padło to słowo, tworzą te uniwersa.

The word has been spoken, they create these universes.

Czyli coś co jest

So something that is

jednotonalne i skierowane na

unidirectional and aimed at

to właśnie nazwisko. To jeszcze

That's the surname. That's still...

na koniec jak o outsiderach była

In the end, it was about outsiders.

mowa, to warto wspomnieć o outsiderce

Speaking of which, it's worth mentioning the outsider.

i to jest

and this is

historia dość ważna. Książkę

a quite important story. The book

napisała Justyna Sobolewska,

written by Justyna Sobolewska,

książka nosi tytuł Jadwiga, opowieść o

The book is titled Jadwiga, a story about

Stańczakowej i

Stańczak's and

z jakąś taką niepewnością powiedziałem, że

with some uncertainty, I said that

napisała Sobolewska, bo równoprawną

Sobolewska wrote because equal rights.

autorką

the author (feminine form)

tego tekstu jest Stańczakowa,

the author of this text is Stańczakowa,

której słowa są tu in extenso

whose words are here in extenso

cytowane.

quoted.

Wydaje mi się, że to jest

I think that this is

jeden z takich magicznych

one of those magical ones

powrotów. Ostatnie lata to jest

returns. The last few years have been

po prostu triumfalny powrót

just a triumphant return

Anny Świrszczyńskiej,

Anna Świrszczyńska,

który wiemy już na pewno, że będzie

which we know for sure will be

jeszcze chwilę trwał, bo czekamy na biografię.

It lasted a little longer because we are waiting for the biography.

Kapitalna monografia się ukazała,

A brilliant monograph has been published,

jej wszystkie wiersze zostały

all her poems have been

wznowione i zobaczymy

resumed and we will see

co się z tym jeszcze będzie działo.

what else will happen with this.

Stańczakowa też została trochę

Stańczakowa also stayed a little.

polszczyźnie przywrócona

Polish language restored

parę... jakiś

a couple... some

czas temu wznowiony został

it has been resumed some time ago

jej ślepak.

her blind spot.

Być może kolejne te teksty się

Perhaps the next texts will be

pojawią. No i trzeba pamiętać o tym, co

they will appear. And we need to remember what

zrobił dla tej bohaterki

did for this heroine

Andrzej Barański z filmem

Andrzej Barański with a film

Paraosów mały czas i

A little time for the parapets and

wielką rolą

a great role

Krystyny Jandy. Tak, tak. To prawda,

Krystyna Janda. Yes, yes. It's true.

że ten film zmienił

that this film changed

dużo. No to jest bardzo

A lot. Well, this is very.

smutna, bardzo przykra

sad, very sad

opowieść przynajmniej

at least a story

potrójnie wykluczonej

triply excluded

osoby na różnych etapach swojego

people at different stages of their

życia.

life.

Opowieść też

The story too.

nie do końca spełniona

not completely fulfilled

i nie do końca

and not entirely

wykluczonej artystki, która

excluded artist who

o potrzebie

about the need

bycia artystką nie miała

she did not have the art of being an artist

jakiejś tam cienia wątpliwości.

some shadow of doubt.

Ja nie byłem świadom, muszę przyznać

I was not aware, I must admit.

jej epizodu

her episode

wieloletniego przecież

after many years

dziennikarskiego, no ale

journalistic, well but

to z jaką ona stanowczością

with what determination she has

postanowiła wkroczyć, stanowczością

decided to step in, with determination

a jednocześnie niepewnością

and at the same time uncertainty

siebie, bo ten Białoszewski, który jej

yourself, because this Białoszewski, who her

powtarzał, że niepotrzebna mi kolejna

he kept saying that I didn't need another one

wpływem, zresztą całą masę tych wierszy

the influence, besides a whole bunch of these poems

powyrzucała,

threw out,

no to konsekwentnie

well then, consistently

pisała

she wrote

przynajmniej trzy rodzaje tekstów,

at least three types of texts,

a więc wiersze prozy i te

So, the poems of prose and those.

przedziwne diarystyczne

strange diary-like

rzeczy, które

things that

no gdyby dziennik we dwojga

Well, if it were a diary for two.

się nie ukazał

did not appear

w latach dziewięćdziesiątych, to pewnie film Barańskiego,

In the nineties, it was probably a film by Barański.

o którym wspomnieliśmy, nigdy by

of which we mentioned, would never be

nigdy by

never would

nie został nakręcony.

was not filmed.

Część tych tekstów, tak jak ona wydaje się,

Some of these texts, as it seems to her,

wydawała no w normalnym

It seemed normal.

obiegu w latach osiemdziesiątych,

circulation in the eighties,

o ile w latach osiemdziesiątych było cokolwiek

in the 1980s there was anything

normalnego. W tym kraju to

normal. In this country, it

niestety te teksty, które publikowała w latach dziewięćdziesiątych

Unfortunately, the texts she published in the nineties

były bez

they were without

dystrybucji w jakimś takim

distribution in some way

wydawnictwie Krzak wydane, więc

published by Krzak, so

cieszę się, że są plany dalsze

I am glad that there are further plans.

wydawnicze. Trzeba podać, że Justyna Sobolewska,

publishing. It should be noted that Justyna Sobolewska,

która zresztą kojarzy się z

which is associated with

Tygodnikiem Kulturalnym, bo przecież przez wiele

Cultural Weekly, because after all for many

lat, pozdrawiamy Justynę serdecznie,

Years, we warmly greet Justyna.

była

she was

komentatorką Tygodnika Kulturalnego

commentator of the Cultural Weekly

jest wnuczką,

she is a granddaughter,

bo to nie padło, jest wnuczką

because it didn't fall, she is the granddaughter

Jadwigi Stańczakowej. Tak, one w ogóle

Of Jadwiga Stańczakowa. Yes, they at all.

wspólnie na Chorzej mieszkały.

They lived together in Chorza.

Ja nie czytałam książki, ale podejrzewam,

I haven't read the book, but I suspect,

że to też był,

that it was too,

jeszcze nie przeczytałam książki, stopień

I haven't read the book yet, degree.

trudności, prawda, żeby opowiedzieć o swojej

difficulties, right, to talk about your own

barci. Justyna pisze na początku, że właśnie miała z tym wielki problem

Barci. Justyna writes at the beginning that she just had a big problem with it.

i nie wiedziała w ogóle, czy się za to brać, ale

and she didn't know at all whether to take it on, but

chyba właśnie odnalezienie tych notatek

I think the discovery of those notes.

uznała za takie wezwanie

considered it as such a summons

zza grobu do spełnienia

from the grave to fulfillment

tego obowiązku. I tu warto podkreślić, że

this obligation. And it's worth emphasizing that

ona rzeczywiście przekopała się przez całą masę niepublikowanych

She really dug through a whole lot of unpublished material.

i przygotowanego wcześniej materiału,

and previously prepared materials.

który nam tu szczodrą ręką

which generously hands us here

sampluje.

sampling.

Zatem w tym

So in this

Nowym Tygodniku Kulturalnym bardzo, bardzo,

In the new Cultural Weekly, very, very,

bardzo dużo dobrej literatury,

a lot of good literature,

ale i bardzo różnej, i bardzo

but also very different, and very

mocnej, i czasami bardzo przykrej

strong, and sometimes very unpleasant

literatury. Nowy Tygodnik

literature. New Weekly

Kulturalny.

Cultural.

Ale to jeszcze nie koniec

But that's not the end yet.

ważnych i

important and

dobrych rzeczy, jakie dla Państwa mamy.

the good things we have for you.

I przykrych. I przykrych,

And unpleasant. And unpleasant,

bo teraz

because now

ważna bardzo część naszego

a very important part of our

programu. Zapraszamy

program. We invite you

naszego gościa specjalnego. Mateusz

our special guest. Mateusz

Pakuła, który

Pakula, who

kryje się za winklem.

It hides around the corner.

Mateusz Pakuła, prosto z Krakowa. Witamy serdecznie.

Mateusz Pakuła, straight from Krakow. We warmly welcome you.

Państwo wiedzą, jak nie zabiłem

You know how I didn't kill.

swojego ojca i jak bardzo

your father and how much

tego żałuję. Najpierw w wersji

I regret this. First in the version.

książkowej, potem w wersji

book version, then in version

teatralnej, w spektaklu

theatrical, in the performance

Teatru Łaźnia Nowa i Teatru Żeromskiego

The Nowa Bathhouse Theatre and the Żeromski Theatre

w Kielcach. Wiele dramatów,

In Kielce. Many dramas,

sztuk teatralnych,

theatrical productions,

wystawionych i wydanych.

issued and released.

Niebawem okaże się antologia

Soon an anthology will be revealed.

kolejna

another

sztuk Mateusza.

the works of Mateusz.

No a teraz druga

Well, now the second one.

książka prozatorska

prose book

Skóra po dziadku.

Skin after grandfather.

Skóra po dziadku

Skin after grandpa.

znów opowieść, którą kiedy

again a tale that when

przeczytałem, miałem

I read it, I had.

kłopot z zakwalifikowaniem.

problem with qualification.

Być może to w ogóle nie jest potrzebne,

Perhaps it is not needed at all,

żeby nazywać

to name

gatunki literackie. Może to jest po prostu

literary genres. Maybe this is simply

zabawa dla jakichś

fun for some

gryzipiórków. I to jest kompletnie

of mice. And that is completely

niepotrzebne. Ale właśnie,

unnecessary. But indeed,

czy od początku wiedziałeś, że historię

Did you know the story from the beginning?

swojego dziadka, historię swojego

your grandfather, the story of your

dziadka, która tak naprawdę jest historią

grandfather's, which is really a story

pogromu kieleckiego. To się

Kielce pogrom. This happens

dosyć szybko

quite quickly

pokazuje, więc nie zdradzamy Państwu

It shows, so we are not revealing to you.

jakiegoś szczególnego spoilera.

some particular spoiler.

Będziesz opowiadał w takiej rwanej

You will be telling it in such a choppy way.

formule, że tu kawałek

"to say that here is a piece"

eseju historycznego,

historical essay,

tu kawałek osobistej bardzo opowieści,

Here’s a piece of a very personal story,

tu coś de facto z

there is something de facto with

chętnika młodego chłopaka

a willing young boy

i jego przekonywania się,

and his persuasion,

jakie były

what were

rodzinne korzenie. Tu coś

family roots. Here something

z dziennikarskiego czy pisarskiego

from journalistic or literary

śledztwa, kiedy próbujesz,

investigations, when you try,

że tak powiem zrekonstruować los

so to speak reconstruct fate

swojego dziadka i tamten czas.

your grandfather and that time.

Jak to się rodziło? Ta książka

How did it come into being? This book.

nie jest bardzo długa, ale jest niezwykle

it is not very long, but it is extraordinary

gęsta. Powiedziałeś, że

thick. You said that

odchorowuje się lektura pewnych

One recovers from reading certain things.

książek. To jest jedna z takich książek.

books. This is one of those books.

Proszę bardzo. Mateusz.

Here you go. Mateusz.

Witaj i dziękujemy, że przyjechałeś

Hello and thank you for coming.

do nas z Krakowa. Dziękuję bardzo

to us from Krakow. Thank you very much.

za zaproszenie.

for the invitation.

Chyba od

Probably from

początku wiedziałem, że ten montaż

At the beginning, I knew that this montage

będzie taki, natomiast

it will be like this, however

nie przewidziałem wszystkiego.

I did not anticipate everything.

Nie przewidziałem tego, że

I didn't anticipate that...

ta książka

that book

nie jest o pogromie, ale też jest o pogromie.

It's not about the pogrom, but it is also about the pogrom.

Ten pogrom jest

This pogrom is

tłem historycznym,

historical background,

jest pewnym egzemplum

is a certain example

jakiegoś zła społeczno

some social evil

politycznego,

political,

zła w społeczności,

bad in the community,

chaotycznego zła,

chaotic evil,

które się wydarza.

which is happening.

Nie wiedziałem, że ta książka

I didn't know that this book

dotknie tego tematu,

will touch on this topic,

jak zabierałem się za nią.

when I was taking it on.

Chciałem napisać

I wanted to write.

książkę

the book

nawet nie tyle o dziadku, bo to nie jest też

not so much about grandpa, because that's not it either

książka biograficzna,

biographical book,

tylko o pewnym wydarzeniu w jego życiu,

just about a certain event in his life,

o tym jak

about how

przeżył

survived

cudem.

a miracle.

Jak przeżył

How did he survive?

uwięzienie w

imprisonment in

Katowni Kieleckiej

Kielce Torture Chamber

w 1951 roku,

in 1951,

bo miał nie przeżyć

because he was not supposed to survive

i wiele wskazuje na to,

and much indicates that,

bardzo prawdopodobne było, żeby nie przeżył,

it was very likely that he wouldn't survive,

gdyby nie.

if it weren't for.

I tu zazwyczaj się zatrzymuję

And this is usually where I stop.

w tłumaczeniu

in translation

tego, żeby nie spoilować

that, so as not to spoil

tych kilku rzeczy,

these few things,

które na tych 170 stronach

that on these 170 pages

jest warte odkryć

It is worth discovering.

samemu.

by oneself.

Właściwie chciałem napisać książkę

Actually, I wanted to write a book.

o tym, jak to się stało,

about how it happened,

że ja sam jestem

that I am

na świecie i że

in the world and that

mogłoby mnie nie być,

I could be absent.

mogłoby nie być mojej matki, która jest

there might not be my mother, who is

córką owego dziadka.

the daughter of that grandfather.

I że generalnie

And generally

historia nas

the story of us

wszystkich są podobne w tym sensie

They are all similar in that sense.

tej filozofii,

this philosophy,

lemowskiej filozofii przypadku,

Lem's philosophy of chance,

że ile przypadków,

that how many cases,

ile chaosu składa się na to,

how much chaos contributes to this,

że właściwie jesteśmy na świecie.

that we are actually in the world.

Szymon, jedno tylko zdanie,

Szymon, just one sentence,

bo chcę dopytać w kontekście

because I want to ask in the context of

także jak nie zabiłem swojego ojca.

also how I didn't kill my father.

Historia umierania twojego taty,

The story of your dad's dying,

krzyk

scream

o dyskusję najpierw,

about the discussion first,

a potem dopuszczalność eutanazji,

and then the permissibility of euthanasia,

atak na kościółkowy

attack on the church

ludek polski

Polish guy

i na ideologię, a nie ludzi,

and to the ideology, not to the people,

czyli dygnitarzy

that is, dignitaries

tej organizacji, jaką jest kościół.

this organization, which is the church.

A teraz opowieść

And now a story.

o wydarzeniu historycznym

about a historical event

i chcę zapytać o to, co

And I want to ask about what

w tej prozatorskiej twojej

in this prose of yours

twórczości wydaje mi się ważne,

I think creativity is important.

przebija się też przez teatralną,

it also breaks through the theatrical,

czyli to przecięcie publicznego z prywatnym.

So it's the intersection of the public with the private.

Jak to robić? Jak tu szukać

How to do it? How to search here?

punktów wspólnych?

common points?

No tak, właśnie.

Well, exactly.

Czy wydaje mi się,

Do I seem to you,

co jeszcze wcześniej

what else earlier

mnie uderzyło kilka lat przed

I was hit a few years before.

książką i spektaklem

the book and the performance

jak nie zabiłem swojego ojca

how I didn't kill my father

i jak to działa?

And how does it work?

To znaczy,

That means,

kiedy przygotowywaliśmy wspólnie

when we were preparing together

z przyjaciółmi spektakl

with friends the performance

dla Krzysztofa Globisza

for Krzysztof Globisz

pod tytułem Wieloryb The Globe

under the title The Whale The Globe

i ta bardzo

and this very much

osobista, jednostkowa

personal, individual

historia Krzysztofa,

the story of Krzysztof,

wielkiego aktora, który próbuje

a great actor who is trying

po udarze wrócić do

after a stroke return to

zawodu,

profession,

do świata żywych w ogóle,

to the world of the living at all,

to też

that too

była opowieść bardzo społeczna,

it was a very social story,

w której jakby się przeglądali

in which they seem to be reflected

widzowie ze swoimi

audiences with their

ze swoimi

with their own

problemami.

problems.

I to był taki

And it was like that.

jakiś istotny zwrot,

some significant turn,

w ogóle dla mnie chyba punkt

I think the point is completely for me.

twórczości,

creativity,

bez

without

którego pewnie nie

which probably not

napisałbym książki jak nie zabiłem

I would write books if I hadn't killed.

swojego ojca, właśnie tak jak napisałem.

your father, just as I wrote.

No i nie napisałbym tej

Well, I wouldn't have written this.

kolejnej,

next,

która jakby wracając do tematu

which, as if returning to the topic

pogromu, bo ten temat

of the pogrom, because this topic

jakby pojawił się jako

if he appeared as

temat społeczny i historyczny właśnie,

a social and historical topic indeed,

dzięki Bogdanowi Białkowi,

thanks to Bogdan Białek,

bohaterowi, który się

to the hero who is

rzeczywistemu,

realistic,

który się pojawia w tej książce,

which appears in this book,

który jakby nakierował mnie

which seemed to guide me

na ten temat, jakby

on this topic, as if

kielecki temat,

Kielce topic,

w momencie, kiedy zacząłem

at the moment when I started

poszukiwać dokumentów,

to search for documents,

danych właśnie do tej książki.

data just for this book.

Ale ja chciałem tak naprawdę

But I really wanted to.

pociągnąć jeszcze przez moment pytanie pierwsze

Let's continue to explore the first question for a moment longer.

Jacka, bo się trochę wyłgałeś

Jack, because you kind of got yourself off the hook.

i nie odpowiedziałeś na nie,

and you didn't respond to it,

no bo ta książka mogłaby być napisana po Bożemu,

Well, this book could have been written in a godly way,

a ty jednak osoba, która

but you are still the person who

a ty jednak

but you still

jako osoba, która jest związana przede wszystkim

as a person who is primarily connected

z teatrem i tam siedzisz

with the theater and there you are sitting

większość swojego życia

most of their life

i w literaturze konsekwentnie

and consistently in literature

i z namysłem, ale

and with intention, but

ale bywasz,

but you are,

mam wrażenie,

I have the impression,

że tu jest

that it is here

jak ja chciałem powiedzieć bezczelność,

how I wanted to say audacity,

a może po prostu chodzi o literacką

or maybe it’s just about the literary

pewność siebie, bo już drugi

confidence, because it's already the second

raz rzędu zdecydowałeś się na formy,

once you decided on the forms,

które delikatnie mówiąc są po prostu nieoczywiste.

which, to put it mildly, are simply not obvious.

Powiedziałeś, że ten montaż widziałeś,

You said you had seen this footage,

że tak będzie wyglądał.

that it will look like this.

No ale skąd wiedziałeś i po co ci to?

But how did you know and why do you need it?

No chyba

Well, I guess not.

do wyrażenia tego, co

to express what

chciałem, do dotknięcia tego, co

I wanted to touch what

chciałem najbardziej, czego chciałem najbardziej

I wanted the most, what I wanted the most.

dotknąć i wydaje mi się, że

to touch and it seems to me that

te przeskoki formalne są

these formal jumps are

są po to i jakby są

they are there for that and as if they are

efektywne

effective

te

you

powiedzmy

let's say

reflektory na konkretne

headlights on concrete

sytuacje są właśnie

situations are just

tym bardziej efektywne przez to,

even more effective because of this,

że zmienia się tam forma.

that the form there is changing.

No to na pewno jest jakby kwestia mojego

Well, it definitely is a matter of my...

temperamentu pisarskiego, bo ja bym marzył

of a writing temperament, because I would dream

oczywiście, żeby to

of course, to do this

też tego nie ukrywam w tej książce na przykład,

I also don't hide it in this book, for example,

żeby napisać taką książkę jak

to write a book like that

poświata Michaela

the glow of Michael

ale ja nie umiem tak pisać, bo też tak

but I can't write like that, because I also do this

nie myślę, nie umiem napisać

I don't think, I can't write.

sześćsetstronicowej powieści.

six-hundred-page novel.

Mój temperament

My temperament

jest oczywiście bardzo związany

he is obviously very connected

z teatrem i jakby myślę o tym,

with the theater and as if I'm thinking about it,

żeby zająć człowiekowi odbiorcy

to engage the recipient person

raczej dwie i pół godziny życia,

rather two and a half hours of life,

a nie

and not

sześć, siedem czy tydzień.

six, seven or a week.

No i wydaje mi się, że ta

Well, I think that this

kondensacja też w ogóle mi

Condensation is also completely for me.

jako odbiorcy dużo daje.

It gives a lot as recipients.

To znaczy, że

That means that

to gdzieś

to somewhere

też mnie jako odbiorcę przekonuje.

It also convinces me as a recipient.

A czy nie jest też tak, że to jest takie

And isn't it also the case that this is such a...

szukanie formy bardziej pojemnej, bo dzisiaj

searching for a more accommodating form, because today

akurat rozmawialiśmy tutaj

We were just talking here.

w Tygodniku Kulturalnym

in the Cultural Weekly

na przykład o rumuńskim

for example about Romanian

filmie Radu Jude, który opowiada

the film by Radu Jude, which tells

bardzo

very

ekstrawagancką formu,

extravagant form,

ekstrawaganckiej formule

extravagant formula

o problemach współczesnej Rumunii

about the problems of modern Romania

i myślę, że sam temat

and I think that the very topic

pogromu kieleckiego

Kielce pogrom

przecież już

already

jakby przerobiony w ostatnich

like reworked in recent

kilkunastu czy kilkudziesięciu latach.

a few or several dozen years.

Ostrożnie, ostrożnie.

Carefully, carefully.

No przerobiony, znaczy zaczęty.

Well, revised means started.

Właśnie, chcę o to powiedzieć,

Exactly, I want to say that.

że dla

that for

pokolenia wnuków i prawnuków

generations of grandchildren and great-grandchildren

już, no trzeba

Alright, well, it needs to be done.

znaleźć formę odpowiednią

find the appropriate form

dla tego, czym

for that, which

my żyjemy, a jesteśmy przebodźcowani

We are living, yet we are overstimulated.

i takie linearne, czy

and such linear, or

reportażowe, czy historyczne opowiadanie

reportage or historical storytelling

niezależnie od pana temperamentu,

regardless of your temperament,

który

which

jak pan powiedział wywodzi się

as you said, it derives from

z teatru też,

from the theater too,

no to jest znalezienie

well, this is finding

odpowiedniego języka i to się bez wątpienia

the appropriate language, and this is undoubtedly

udaje po raz kolejny

pretends once again

dla opisu rzeczywistości,

for the description of reality,

która jest

which is

chaotyczna, roztelepana,

chaotic, ragged,

próba znalezienia jakiegoś

attempt to find something

wektora spajającego to, bo ja mam

the vector binding that, because I have

wrażenie, czytając,

impression while reading,

jestem w trakcie lektury

I am in the middle of reading.

pana książki, że to się

"Sir's books, that this is happening"

układa w jakąś koherentną całość.

puts it into some coherent whole.

Znaczy ja bym chciał

I mean I would like to.

porównywać właśnie pomysł na tą książkę,

comparing the idea for this book,

bo właśnie to co tutaj mówimy,

because what we are talking about here,

że dlaczego tak, no ja uważam, że

that why is it like this, well I think that

doskonale, że tak, znaczy to się

Perfect, that means it is happening.

czyta fantastycznie, to

reads fantastically, it

właśnie te 600

just those 600

zwartych stron raczej by mnie przeraziło

Having compacted sides would probably scare me.

i pewnie raczej bym odpadł jak od pionowej

And I would probably fall off like from a vertical one.

ściany, natomiast to pozwala

walls, on the other hand, it allows

na taką, w tych, tak jak

to such, in these, just like

Łukasz mówi, no w takich rozpaćkanych

Łukasz says, well in such a mess.

czasach, w których żyjemy,

in the times we live in,

sam pan mówi, że pan tak nie umiałby

You yourself say that you wouldn't be able to do that.

i łaska boska, że pan tak nie umie, bo

and God's grace that you can't do it, because

dzięki temu tworzy pan coś, co

thanks to this, you are creating something that

jest po prostu łatwo,

it's just easy,

łatwe do połknięcia,

easy to swallow,

znakomite w rytmie, poprzerywane,

excellent in rhythm, interrupted,

posiekane, bardzo ciekawe,

chopped, very interesting,

nieoczywiste,

not obvious,

może oczywiste dla pana, niekoniecznie

It may be obvious to you, not necessarily.

oczywiste dla czytelnika, nie do końca

obvious to the reader, not entirely

rozumiemy czemu to, potem oczywiście to wszystko

we understand why this, then of course all of that

się składa w super całość,

it all comes together perfectly,

ale ja po prostu bardzo gratuluję

but I really congratulate you very much

takiej idei i wydaje mi się,

such an idea, and it seems to me,

że ta książka

that this book

no jest takim

well, he is such

jakby podwójną rzeczą, to znaczy z jednej strony

like a double thing, that is to say on one side

trochę pokazuje czasy, w których żyjemy,

it shows a little the times we live in,

a z drugiej strony pokazuje czasy, o których

On the other hand, it shows the times when

nie pamiętamy, o których nie wiemy.

we do not remember what we do not know.

No tak, no i

Well, yes, and

pewnie ta

probably this

forma, to chyba

form, that should be

Harari mówił, że

Harari said that

jedno dzieło jakby mainstreamowe,

one work that seems somewhat mainstream,

które będzie mówić o jakichś

which will talk about some

istotnych rzeczach, zrobi

essential things, will do

więcej niż 100

more than 100

czynników popularnonaukowych

factors of popular science

i tak dalej, więc faktycznie

and so on, so actually

jakby na przykład na temat

for example about

pogromu, czy

pogrom, or

historii powojennej

post-war history

polskiej też, no bo to

Polish too, because it's...

Kielca to tylko przykład.

Kielce is just an example.

Myślę, że wielu

I think that many

czytelników z mojego pokolenia, czy młodszych jakby

readers from my generation or younger, as if

dowie się prędzej z tej książki niż

he will learn sooner from this book than