Podcast krajoznawczy: Las

Cześć, to jest podcast Stowarzystwa Krajoznawczego Krajobraz, może podcast krajoznawczy, jeszcze nie wiem jak to się nazywa, Jarek Ziółkowski, Janek Męcfel, Szczepan Żurek, słuchajcie zanim zaczniemy, dzisiaj mamy mówić o lesie, albo tak, o lasach, Skoda?

Hi, this is the podcast of the Landscape Exploration Society, maybe it's a nature podcast, I still don't know what to call it, Jarek Ziółkowski, Janek Męcfel, Szczepan Żurek, listen before we start, today we are supposed to talk about the forest, or yes, about forests, Skoda?

Tak, Skoda, tak.

Yes, Skoda, yes.

Ale zanim to, chciałem zapytać was, dla kogo właściwie nagrywamy ten podcast?

But before that, I wanted to ask you, who are we actually recording this podcast for?

Dla wszystkich, bo krajoznawstwo jest dla każdego chyba, przynajmniej tak mi się wydaje.

For everyone, because sightseeing is for everyone, I guess, at least that's how it seems to me.

Czyli dla krajoznawców, czyli dla wszystkich, bo każdy jest krajoznawcą.

So for travelers, that is for everyone, because everyone is a traveler.

Każdy jest krajoznawcą.

Everyone is a traveler.

Może być.

It could be.

Może też dla wannabe krajoznawców.

Maybe also for wannabe travel enthusiasts.

A co to znaczy, że każdy jest krajoznawcą?

What does it mean that everyone is a tourist?

Każdy może być krajoznawcą, bo krajoznawstwo w swojej zasadzie jest bardzo egalitarne.

Anyone can be a traveler, because tourism is fundamentally very egalitarian.

Trudne słowo.

Difficult word.

Tak.

Yes.

I inkluzywne.

I inclusive.

Każdy może wyjść z domu, każdy i każda, wsiąść do pociągu, albo pójść piechotą i to już jest krajoznawstwo.

Anyone can leave the house, everyone, and anyone can take the train or walk, and that is already sightseeing.

To może być krajoznawstwo, no.

It could be tourism, yes.

Ale czy krajoznawstwo jest w takim razie sposobem spędzania wolnego czasu, czy to jest coś jeszcze?

But is tourism in that case a way of spending free time, or is it something more?

Chodzi mi o to, żebyśmy wytłumaczyli też, ktoś włączy ten podcast i ten podcast, który teraz jest, być może to jest czwarty odcinek tego podcastu, to tak tylko powiem dla porządku, a może nie.

What I mean is that we should also explain that someone will turn on this podcast, and this podcast that is now, perhaps this is the fourth episode of this podcast, I'm just saying that for the sake of order, or maybe not.

Ktoś go włączy i będzie się zastanawiał, co ma z tym zrobić, że go posłuchał i się czegoś dowiedział.

Someone will turn it on and will wonder what to do with the fact that they listened to it and learned something.

No to już wie, co zrobić. Posłuchać i się czegoś dowiedzieć.

Well, now he knows what to do. To listen and learn something.

No.

No.

I żeby wyjść z domu i zostać krajoznawcą.

And to leave the house and become a traveler.

Dobrze.

Okay.

Czyli trochę to jest, ja tak sobie myślę o tym, że to jest trochę taka recepta na to, jak zostać krajoznawcą, nie wychodząc z domu, albo wychodząc z domu.

So it's a bit like this, I'm thinking that it's kind of a recipe for how to become a travel enthusiast, without leaving home, or by going out of the house.

To ja mam w takim razie a propos lasu pierwszą rzecz, którą chciałem wam powiedzieć.

So I have the first thing I wanted to tell you regarding the forest.

Słuchajcie, nie wiem, czy pamiętacie takie pojęcie jak model polaryzacyjno-dyfuzyjny?

Listen, I don't know if you remember the concept of a polarization-diffusion model?

Ja słabo.

I'm weak.

Coś tam mi świta.

Something is coming to mind.

Dwa dawno temu, za czasów pierwszej platformy tak zwanej, pomysł na to, że kraj będzie się rozwijał przez to,

Two long ago, during the times of the so-called first platform, the idea that the country would develop through this,

że będziemy pompować.

that we will be pumping.

Kasę w miasta, a z tych miast potem będzie się rozpływało na prowincję.

Money will flow into the cities, and from those cities it will then spread to the provinces.

To się okazało zupełnie nie działać.

It turned out to be completely ineffective.

I co więcej, niektórzy twierdzą, że było paliwem wyborczym potem PiSu.

And furthermore, some claim that it was fuel for PiS's election campaign.

Otóż słuchajcie, Puszcza Amazońska to jest idealny przykład modelu polaryzacyjno-dyfuzyjnego.

Well, listen, the Amazon Rainforest is a perfect example of the polarization-diffusion model.

Otóż jak się, w jaki sposób rosną nowe drzewa w Puszczy Amazońskiej?

So, how do new trees grow in the Amazon Rainforest?

Jak one się rozmnażają?

How do they reproduce?

Jak spada na przykład owoc z jakiegoś drzewa i w jaki sposób wyrasta drzewo i gdzie ono wyrasta?

How does a fruit fall from a tree, and how does a tree grow and where does it grow?

Otóż słuchajcie, podobno kluczową rolę odgrywają tutaj tapiry,

Well, listen, apparently tapirs play a key role here,

które obżerają się owocami, ale naprawdę się obżerają.

which are devouring fruits, but really devouring them.

Chyba są niezłymi żarłokami.

They must be quite the eaters.

Po czym jak już się obeżrą, to ruszają w drogę, przechodzą dużo kilometrów i zatrzymują się na kupę.

After they have gorged themselves, they set off on their journey, covering a lot of kilometers and stopping for a poop.

No i zatrzymują się na kupę nie w jakimś przypadkowym miejscu.

And they stop for a pile not in some random place.

To nie jest tak, że sobie idą i się załatwiają.

It's not like they just go and take care of it.

Tapiry lubią robić kupę w ubikacji.

Tapirs like to poop in the toilet.

I mają takie swoje ubikacje, takie placki w lesie, gdzie się zatrzymują, załatwiają i idą dalej.

And they have their own toilets, like spots in the woods, where they stop, take care of business, and move on.

No i tutaj są dwie grupy, które się interesują tymi toaletami i tym, co tam katapiry narobiły.

Well, here are two groups that are interested in those toilets and what the katapiry have done there.

Po pierwsze ekologowie, którzy przychodzą, zbierają te kupy, nie wszystkie na szczęście,

First of all, the ecologists come and collect these piles, fortunately not all of them.

i potem liczą ziarenka, które tam znajdują.

And then they count the grains that are there.

Okazuje się, że w każdej kupie jest około 700 różnych ziarenek z różnych, uwaga, różnych,

It turns out that in every pile there are about 700 different grains from different, attention, different,

nawet do 22 gatunków różnych drzew, w sensie owoców mogło być zjedzonych przez tapira i one je to składają.

Up to 22 species of different trees, in terms of fruits that could be eaten by a tapir, and they are depositing them.

No i to jest właśnie ta część metropolitalna.

And this is precisely the metropolitan part.

No i potem przychodzą żuki,

And then the beetles come,

żuki-gnojarze, to jest druga grupa zainteresowana kupą tapira.

Dung beetles, that is the second group interested in tapir dung.

I to tak sobie biorą kawałek tej kupy i toczą w swoją stronę.

And they take a piece of that pile and roll it towards themselves.

No i z tych toalet, właśnie takie mniejsze, już teraz krótsze te ścieżki, rozchodzą się w różne strony.

Well, from those toilets, just like those smaller ones, now shorter pathways spread out in different directions.

I potem z tego wyrasta dżungla amazońska.

And then from this, the Amazon jungle grows.

Mieliśmy mówić o lesie, a ty, Jarek, otworzyłeś tutaj przysłowiową puszkę z pandorą Małgiasza.

We were supposed to talk about the forest, and you, Jarek, have opened the proverbial Pandora's box of Małgiasz here.

I jak zacząłeś mówić o kupie, a o kupie to rzeczywiście moglibyśmy chyba zrobić cały odcinek,

And when you started talking about poop, we could probably actually make a whole episode about poop.

ale wrzucamy...

but we are putting in...

Wydaje mi się, że każdy z nas filtruje ten temat przez swoją wrażliwość.

I think each of us filters this topic through our own sensitivity.

Rzeczywiście, ja mam tą wrażliwość taką właśnie...

Indeed, I have that sensitivity just like that...

Trochę inną.

A little different.

...związaną z defekacją tutaj w tym przypadku.

...related to defecation here in this case.

A masz jednak.

But you do have it.

Tak, absolutnie. I chciałem od razu powiedzieć, jak powiedziałeś o tej kupie tapirów,

Yes, absolutely. And I wanted to say right away, as you mentioned about that pile of tapirs,

to chciałem powiedzieć o kupie wombatów, czy łombatów, które robią takie kupy kwadratowe,

I wanted to talk about a pile of wombats, or rather wombats, that make such square droppings.

a nawet to nie jest kwadrat, tylko bardzo regularne, sześcienne kupy.

It's not even a square, but very regular, cubic piles.

I to wygląda niesamowicie.

And it looks amazing.

Jak z kostkarki.

Like from an ice cube maker.

Tak. Zacząłeś z takiego wysokiego C, że od razu puszcza amazońska i lasy tropikalne,

Yes. You started with such a high C that it immediately brings to mind the Amazon and tropical forests.

a ja myślałem, że będziemy jednak bardziej mówili tutaj o tym naszym lokalnym lesie polskim.

I thought we would talk more about our local Polish forest here.

No to powiedz.

Well, go ahead and say it.

Ale od razu natomiast mnie tutaj wyciągasz, tak? Że jakiś mam zagaić temat.

But right away you're pulling me into this, right? That I have to bring up some topic.

O czymś trzeba powiedzieć. Jak tapiry ci nie pasują, to musisz powiedzieć o czymś innym.

Something needs to be said. If tapirs don't suit you, then you need to talk about something else.

To ja może powiem o tej mojej ciekawostce, którą sobie przygotowałem.

So maybe I'll tell you about this interesting fact I've prepared.

Właściwie to nie jest nawet ciekawostka. Być może to nawet nie jest w ogóle nawet ciekawe.

Actually, it's not even a curiosity. It might not even be interesting at all.

Ale pewnie znacie serial 1670, bo wszyscy go znają, wszyscy uwielbiają ten serial.

But you probably know the series 1670, because everyone knows it, everyone loves that series.

I w zasadzie serial spotkał się z krytyką tylko w jednym gronie, a mianowicie w gronie przyrodników.

And basically, the series faced criticism only from one group, namely from naturalists.

A to ze względu na to, że tak jak w tym serialu udało się, no poza tym, że jest po prostu śmieszny,

That's because, just like in this series, it worked out, well aside from the fact that it's simply funny,

to udało się też bardzo fajnie odtworzyć scenografię.

It was also very successfully possible to recreate the scenery.

Jest świetna.

She is great.

Po prostu w tym błocie oni tam się tak taplają.

They're just splashing around in that mud over there.

To wszystko jest jakieś takie bardzo realistyczne i zupełnie inne niż w wielu polskich filmach,

Everything is so very realistic and completely different from many Polish films.

które przedstawiały czasy szlacheckie.

which depicted the noble times.

Ale odczytałem dużą krytykę ze strony przyrodników, że las został źle pokazany.

But I read a lot of criticism from naturalists that the forest was poorly portrayed.

Otóż właśnie są tam sceny, jak bohaterowie nagle znajdują się w lesie.

Well, there are scenes where the characters suddenly find themselves in the woods.

Przyrodnicy zgodnie stwierdzili, że ten las jest, że takiego lasu nie było w tamtych czasach.

Naturalists agreed that this forest did not exist back then.

Że jakby bohaterowie serialu poszli do lasu.

That if the heroes of the series went to the forest.

Czym się różniło?

What was the difference?

No, że filmowany ich w takim dosyć...

No, that they were filmed in quite a...

Małobójnym, sosnowym lasku właściwie.

In a small, pine grove, actually.

Który, jak stwierdzili właśnie zgodnie przyrodnicy na jakiejś tam grupie, już nie pamiętam,

Which, as the naturalists just stated unanimously in some group, I don't remember which,

praktycznie nie występował powiedzmy te 400 czy 500 lat temu w Polsce.

It practically did not occur, let's say, 400 or 500 years ago in Poland.

Bo lasy wyglądały wtedy zupełnie inaczej.

Because the forests looked completely different back then.

I dopiero efektem intensywnej gospodarki leśnej jest to, że dzisiaj, jak myślimy sobie las,

And only as a result of intensive forestry is it that today, when we think of a forest,

to widzimy taki równy rząd sosenek, które nie są tym lasem prawdziwym, że tak powiem.

So we see such an even row of young pines, which are not the real forest, so to speak.

Nie wiem, czy to jest...

I don't know if this is...

Czy Szczepan się ze mną zgodzisz, jeżeli chodzi o ewolucję?

Will you agree with me, Szczepan, when it comes to evolution?

Ewolucję lasu w Polsce?

The evolution of forests in Poland?

Ale takie były opinie.

But those were the opinions.

No, wydaje mi się, że tak.

No, I think so.

No, bo ten las w Polsce, w zasadzie taki las, jaki znamy najczęściej jakiś podwarszawski, podkrakowski czy podpoznański,

No, because the forests in Poland, basically the kind of forest we most often know, are usually those near Warsaw, near Kraków, or near Poznań,

no to jednak jest trochę plantacja.

Well, it is indeed a bit of a plantation.

Że ten las, to nie jest las naturalny.

That this forest is not a natural forest.

Ten las naturalny czy pierwotny, no to mamy w zasadzie kilka takich miejsc w Polsce, gdzie możemy go szukać.

This natural or primeval forest, well, we have basically a few such places in Poland where we can look for it.

Natomiast taki las podmiejski, no to jest...

However, such a suburban forest is...

To trochę jest tak jak plantacja kukurydzy.

It's a bit like a corn plantation.

No, po prostu zasadzone ludzką ręką sosny, świerki bądź inne drzewa, najczęściej pielęgnowane przez leśników.

No, just pine, spruce, or other trees planted by human hands, most often cared for by foresters.

Więc trudno sobie tak wyobrażać ten pierwotny las z XVI czy XVII wieku.

So it's hard to imagine the primeval forest from the 16th or 17th century like that.

On raczej powinien wyglądać tak, jak Puszcza Białowieska pewnie.

It should probably look like the Białowieża Forest.

Ewentualnie, no te lasy górskie, które też mają taką formę pierwotną.

Alternatively, those mountain forests, which also have such a primordial form.

W niektórych miejscach w Polsce.

In some places in Poland.

Natomiast tu przy okazji chciałem powiedzieć, że małe natomiast, że szacuje się, że gdyby zostawić ten las samemu sobie w Polsce,

However, I wanted to mention here that it is estimated that if this forest were left to its own devices in Poland,

taki na niżu polskim, na Mazowszu powiedzmy, to że on ewoluowałby w kierunku grądu.

Such a one in the Polish lowlands, in Mazovia let's say, would evolve towards a meadow.

To znaczy, no teraz mamy w większości, na większości terenu mamy bory, czyli lasy iglaste.

That means, well now we mostly have coniferous forests, which are primarily pine forests, in most of the area.

No ale to są bory trochę wymuszone gospodarką leśną, trochę wymuszone też małożyznymi glebami.

Well, these are forests somewhat forced by the forestry economy, and also somewhat forced by the poor quality of the soils.

Większość borów rośnie jednak na bielicach, czyli na takich kwaśnych, małożyznych glebach.

Most of the pine forests grow on podzolic soils, which are acidic and low in nutrients.

Zresztą sami wiecie, że jak się kopnie pod Warszawą jakąś dziurkę w ziemi.

Besides, you know very well that if you dig a hole in the ground near Warsaw.

Myślę, że rowerzyści dobrze o tym wiedzą.

I think that cyclists are well aware of this.

Tam jest bielica, prawda, czyli piach i to w dodatku taki dosyć jasny piach na tym pierwszym poziomie.

There is a white area, right, which means sand, and it's quite light sand at that on this first level.

Tuż pod tym poziomem próchniczym będziemy mieli taki jasny piach.

Just below this decay level, we will have such bright sand.

To jest małożyzna gleba.

This is poor quality soil.

Natomiast gdyby ten las rósł sobie, sam sobie.

However, if this forest were to grow on its own, by itself.

I wkraczałyby tam gatunki liściaste, to prawdopodobnie ta gleba by się robiła trochę bardziej żyzna też.

And deciduous species would enter there, so probably the soil would become a bit more fertile too.

I w związku z tym mogłyby rosnąć te grondy, które tworzą tę bardziej żyzną glebę.

And as a result, those grasses that create this more fertile soil could grow.

Więc innymi słowy, gdybyśmy zostawili Polskę samej sobie na 300 lat.

So in other words, if we were to leave Poland to fend for itself for 300 years.

Wynieśli się stąd i zostawili te wszystkie pola, lasy i nieużytki.

They moved away from here and left all these fields, forests, and wastelands.

To za 300 lat mielibyśmy tutaj prawdopodobnie w większości zbiorowiska grondowe.

In 300 years, we would probably have mostly ground communities here.

To się jakoś przecina z tym, co kiedyś słyszałem w kontekście depresji klimatycznej.

This somehow intersects with what I once heard in the context of climate depression.

Ktoś mi mówił, że jego jednym z głównych strat, które będzie miało w życiu w związku ze zmianami klimatu, to jest zniknięcie sosn z Polski.

Someone told me that one of the main losses they will face in life due to climate change is the disappearance of pines from Poland.

Więc może jest tak, że te sosny w Polsce i ich znikanie w kontekście zmian klimatu, bo rozumiem, że to też się z tym wiąże, że te lasy sosnowe mają się gorzej niż inne formacje leśne.

So maybe it’s the case that these pines in Poland and their disappearance in the context of climate change, because I understand that this is also related, that these pine forests are doing worse than other forest formations.

I być może sosna rzeczywiście wypadnie, więc może jest tak, że przyzwyczailiśmy się do niej, ale właściwie być może nie ma czego żałować.

And perhaps the pine will indeed fall out, so maybe it's that we've gotten used to it, but actually there may be nothing to regret.

Może powinniśmy spodziewać się jakiegoś bardziej naturalnego lasu.

Maybe we should expect a more natural forest.

Wiadomo, że ten skład gatunkowy lasów się będzie zmieniał w zależności od zmian klimatycznych.

It is known that the species composition of forests will change depending on climate change.

Akurat sosna jest bardzo popularnym gatunkiem, który w zasadzie jest w całej Polsce, oprócz tego południowo-wschodniego krańca.

Pine is a very popular species that is essentially found all over Poland, except for the southeastern corner.

W Bieszczadach tam naturalnie się kończy zasięg sosny.

In the Bieszczady Mountains, the range of the pine naturally comes to an end there.

Natomiast chyba szybciej wypadnie jednak świerk niż sosna, bo wymagania świerku są raczej takie bardziej zimowe.

However, it seems that the spruce will probably drop out faster than the pine, because the requirements of the spruce are rather more wintery.

Potrzebuje sporo wody, a przede wszystkim potrzebuje zimy zimą, czyli niskich temperatur i opadów śniegu zimą.

I need a lot of water, and above all, I need winter in winter, meaning low temperatures and snowfall in winter.

No i dlatego ten zasięg świerka w Polsce jest wyłącznie na południu w górach.

And that's why the range of spruce in Poland is exclusively in the south in the mountains.

Ten północno-wschodni tip Polski, okolice właśnie Puszczy Białowieskiej czy Suwałk.

This northeastern tip of Poland, the areas around Białowieża Forest or Suwałki.

No i dlatego też ta słynna gradacja świerka w Puszczy Białowieskiej wynika w dużej mierze ze zmian klimatycznych.

And that is why the famous gradation of spruce in the Białowieża Forest is largely due to climate change.

No bo te świerki nie miały przez kilka lat wystarczającej ilości wody.

Because these spruces did not have enough water for several years.

Zimy były słabsze, więc same drzewa były też słabsze i dlatego były atakowane przez korniki.

Winters were milder, so the trees themselves were also weaker and therefore were attacked by bark beetles.

No i słabe drzewa po prostu łatwiej poddawały się kornikowi.

And weak trees simply succumbed more easily to the bark beetle.

Jak powiedziałaś tip Polski, to pomyślałem o Bieszczadach.

When you mentioned a tip for Poland, I thought of the Bieszczady Mountains.

Rozumiem, że to pojęcie się przesunęło, ale chciałem zrobić taki wielki nawrót do tego, o czym mówił Janek,

I understand that this concept has shifted, but I wanted to make a significant turnaround to what Janek was talking about.

o zmianach też tego, w jaki sposób nie tyle postrzegamy, ale wręcz jak się zmienia krajobraz w czasie.

about the changes in how we perceive, or rather how the landscape changes over time.

Mówiłeś o tym, że ten las z 1670 wyglądał zapewne inaczej niż to, co mamy teraz.

You mentioned that this forest from 1670 probably looked different than what we have now.

Ja nie wiem, czy wy pamiętacie, to już chyba drugi mój występ polityczny w tym momencie, w tym podcaście, w tym odcinku,

I don't know if you remember, but this is probably my second political appearance at this moment, in this podcast, in this episode.

ale w 2022 była taka słynna sprawa chrustu w lesie, memy o programie Chrust Plus.

But in 2022, there was such a famous case of brushwood in the forest, memes about the Chrust Plus program.

Zasadniczo sprowadzało się to do tego, że po inwazji Rosji na Ukrainę i potem jak skoczyły ceny energii, lasy państwowe wydały instrukcję dotyczącą chrustu w lesie.

Basically, it came down to the fact that after the Russian invasion of Ukraine and then when energy prices soared, the state forests issued instructions regarding firewood in the forest.

Chrustu, który zawsze można było zbierać, ale lasy państwowe jakby wtedy poczuły się w obowiązku, że w związku z rosnącymi cenami energii i materiałów opałowych,

Twigs, which could always be collected, but the state forests seemed to feel obliged that due to rising energy prices and heating materials,

bo tak to zostało ujęte, jakby przypominają, że można zbierać chrust i że w pierwszej kolejności chrust z danego lasu może zbierać społeczność lokalna.

Because it has been framed as a reminder that it is possible to collect brushwood and that, in the first instance, the local community can collect brushwood from a given forest.

Oczywiście, że nie można go zbierać na dziko i po prostu sobie wywozić. Trzeba by to robić w porozumieniu z leśniczym, co jest prawdą, jest ustawowo określone.

Of course, it cannot be collected in the wild and just taken away. It should be done in consultation with the forester, which is true and is legally defined.

Natomiast przypomniało mi to moją rozmowę z moim tatą, z którym kiedyś chodząc po lesie usłyszałem od niego, że las kiedyś wyglądał inaczej, ale właśnie nie tak jak ten z 1670,

This reminded me of a conversation with my dad, during which, while walking in the forest, he told me that the forest used to look different, but not like the one from 1670.

tylko ten właśnie...

only this one...

Równo posadzone rzędy drzew, że na ziemi nie leżał chrust, że kiedyś te 70 lat temu ludzie rzeczywiście zbierali chrust i las był, jak to mój ojciec wtedy powiedział, czysty.

Evenly planted rows of trees, that there was no brush lying on the ground, that once, 70 years ago, people actually gathered brush and the forest was, as my father said back then, clean.

W sensie, że po prostu naprawdę ziemia była oczyszczona ze wszystkiego, co się dało spalić.

In the sense that the land was simply really cleared of everything that could be burned.

No a teraz mimo tego, że wzrosła cena materiałów opałowych, zgodnie z rozpoznaniem dyrekcji lasów państwowych, nie mam wrażenia, żeby ludzie rzucili się jakoś masowo.

Well, now despite the fact that the price of fuel materials has risen, according to the assessment of the state forest directorate, I don’t have the impression that people have rushed in en masse.

Na to, żeby zbierać chrust w lesie. No i to się zmieniło.

To gather branches in the forest. Well, that has changed.

No tak, ale to dobrze, że tak się stało. Myślę sobie o tym w kontekście tego martwego drewna, które jest potrzebne w lesie.

Well, it's good that it happened. I'm thinking about it in the context of that dead wood that is needed in the forest.

Wiesz, ja tego niewartość czuję, ja tylko mówię, że...

You know, I feel this worthlessness, I'm just saying that...

Teraz to jest prawda, że właśnie martwe drewno, no to wiadomo, że jest potrzebne w lesie, ale jest też potrzebne z punktu widzenia na przykład wysychania lasu, że jak jest więcej chrustu w lesie zostaje, to las podobno lepiej sobie radzi z przesuszaniem się.

Now it is true that deadwood is needed in the forest, but it is also necessary from the perspective of, for example, forest drying; when more brushwood remains in the forest, the forest supposedly copes better with drying out.

I na przykład w warszawskich parkach teraz specjalnie zostawia się takie, robi się takie zeriby z chrustu, że jak spadną gałęzie, to się ich nie wywozi, tylko się zostawia w niektórych miejscach.

And for example, in Warsaw parks, they now intentionally leave such piles of brush, so that when branches fall, they are not removed, but left in certain places.

Tylko nie są rozrzucone, żeby ludzie nie mieli wrażenia, że jest nieuporządkowane, tylko robi się takie płotki.

They are not scattered so that people don't get the impression that it's disorganized; instead, small fences are made.

I podobno to służy temu, że wtedy, że jakby no to drewno gromadzi wodę i potem w czasie, kiedy nie ma deszczu, mniej trzeba podlewać drzewa, bo jakby to jest taki magazyn wody dla parku i podobno super to działa.

And supposedly, this serves the purpose that the wood collects water, and then when there is no rain, you need to water the trees less, because it acts as a reservoir of water for the park, and supposedly it works great.

No tak, ale to wiadomo, że ten chrust i to martwe drzewo w lesie jest potrzebne z wielu względów, no bo tam sobie żyją żyjątka, ale też po prostu gromadzimy ten węgiel w lesie, który się rozkłada i tworzy potem ściółkę, tworzy tą warstwę organiczną gleby i w ten sposób ta bielica powoli, powoli przekształca nam się w bardziej żyzne gleby, na których mogą rosnąć inne gatunki roślin.

Well, it is known that this brushwood and dead trees in the forest are necessary for many reasons, because there live creatures, but we also simply accumulate carbon in the forest, which decomposes and then creates litter, forming that organic layer of the soil, and in this way the pine gradually transforms into more fertile soils where other plant species can grow.

Czyli ja taką obserwację tylko chciałem zaproponować, ale mimo wszystko Szczepan takim dydaktycznym tonem mnie trochę pouczył, więc mam natomiast...

So I just wanted to propose such an observation, but nonetheless Szczepan kind of taught me a bit in a didactic tone, so I have, however...

Chciałem powiedzieć, że ja z kolei, kiedy myślałem o lesie i przygotowywałem się do naszego nagrania, to przypomniałem sobie znowu wojnę w Ukrainie i znowu 2022 rok i moje odkrycie, że lasy, znaczy to nie było moje odkrycie, to gdzieś to przeczytałem na jakimś blogu geopolitycznym, które wtedy wszyscy namiętnie czytaliśmy, przynajmniej część z nas.

I wanted to say that I, in turn, when I was thinking about the forest and preparing for our recording, remembered once again the war in Ukraine and again the year 2022 and my discovery that forests—well, it wasn't my discovery; I read it somewhere on some geopolitical blog that we were all passionately reading at the time, at least part of us.

Otóż słuchajcie, na pewno znacie taką opowieść o tym, że Polska leży na tej nizinie środkowoeuropejskiej i że z zachodu na wschód i ze wschodu na zachód mogą jechać czołgi.

Well, listen, you probably know the story that Poland lies in this Central European plain and that tanks can travel from west to east and from east to west.

Kierunek jest dowolny i zależy tylko od tego, w którą stronę nam wygodniej jechać tymi czołgami, bo nie mamy żadnych naturalnych granic na zachodzie i na wschodzie, że mamy morze na północy, mamy góry na południu i tu jesteśmy w miarę bezpieczni, ale nie mamy dobrze zabezpieczonych granic.

The direction is arbitrary and depends only on which way it is more convenient for us to drive these tanks, because we have no natural borders to the west and east, as we have the sea to the north, mountains to the south, and here we are relatively safe, but we do not have well-secured borders.

I otóż wyczytałem na blogu, wydaje mi się, że Krzysztofa Wojczala, ale nie będę się tutaj upierał, że tak było i jeśli on się obrazi słuchając tego odcinka, że tego nigdy nie mówił, to przepraszam.

I read on a blog, I think it was Krzysztof Wojczal's, but I won't insist that it was so, and if he gets offended listening to this episode, claiming he never said it, I apologize.

Otóż podobno lasy mogą stanowić...

Well, it seems that forests may constitute...

...istotną strategicznie barierę na granicy państw. To znaczy, nie wiem czy pamiętacie takie zdjęcia, na pewno pamiętacie, pod Kijowem kolumny samochodów dostawczych, takich do przewożenia zaopatrzenia rosyjskie, najdługie na 50 kilometrów.

...a strategically significant barrier at the state border. I mean, I don't know if you remember those photos, you definitely remember, near Kyiv there were columns of delivery trucks, the ones for transporting supplies for Russia, stretching up to 50 kilometers long.

Otóż po prostu jeżeli mamy las, jeżeli on sobie gdzieś rośnie i przez niego przechodzi jedna, dwie, trzy drogi, no to w naturalny sposób jest trudniej po nim pojechać w wojsku niż po na przykład zamarzniętym polu.

Well, if we have a forest, and it's growing somewhere with one, two, or three roads passing through it, then naturally, it is harder to travel through it with military forces than, for example, across a frozen field.

Bo rosną drzewa i czołg wbrew pozorom takich pięćdziesięcioletnich sosen, nawet jeżeli jest wyzbierany chrust, nie rozjedzie sobie tak spokojnie, on musi jechać przecinką, więc jeżeli nie ma przecinki, to robienie tej przecinki zajmuje czas.

Because trees grow and the tank, contrary to appearances, will not easily crush such fifty-year-old pines, even if the underbrush has been cleared away, it cannot just roll over them calmly; it has to drive along a path. So, if there is no path, making one takes time.

Więc gdybyśmy mieli, to była taka teza, że gdybyśmy mieli zalesioną wschodnią granicę, tak dość gęsto, no to znacząco by to poprawiało naszą sytuację strategiczną, bo czołgi nie mogłyby pojechać.

So if we had a forested eastern border, quite densely, it would significantly improve our strategic situation because tanks would not be able to pass through.

No i tutaj są różne przykłady historyczne na to, na przykład wojna zimowa w Finlandii z Rosją jest doskonałym przykładem na to, jak Rosjanie dysponujący znacznie większym potencjałem militarnym myśleli, że wjadą w Finlandię i po prostu sprawy załatwią.

And here there are various historical examples of this, for instance, the Winter War in Finland with Russia is a perfect example of how the Russians, possessing a significantly greater military potential, thought they would simply enter Finland and settle matters.

Finlandia oczywiście jest najbardziej zalesionym krajem europejskim, no i te kolumny czołgów, kolumny samochodów z zaopatrzeniem utykały w tych lasach, nie były w stanie się blokować, korkowały się te lasy, co powodowało, że oczywiście jeden, Finowie mogli robić działania z zaskoczenia, jakby quasi partyzanckie, to nie była z ich strony wojna partyzancka, no ale mogli atakować, chować się, cześć.

Finland is of course the most forested country in Europe, and those columns of tanks and supply trucks got stuck in these forests, they were unable to maneuver and the forests were congested, which meant that, of course, the Finns could carry out surprise attacks, like quasi-partisan actions; it wasn't guerrilla warfare on their part, but they could attack and hide, you know.

Trudno jest prowadzić rozpoznanie, nie można wypuścić łatwo naprzód oddziałów rozpoznanych.

It is difficult to conduct reconnaissance, you cannot easily release the identified units forward.

I one nie zbiorą tak szybko informacji o tym, gdzie są przeciwnicy, bo to jest las. No i uważa się, że jedną z istotnych przyczyn takiego, a nie innego rozstrzygnięcia, w sumie korzystnego dla Finlandii tej wojny było to, że tam były lasy.

And they won't gather information about where the opponents are so quickly, because this is a forest. It is also considered that one of the significant reasons for such a resolution, which was ultimately favorable for Finland in this war, was that there were forests there.

No i pomyślałem sobie o tym, że właściwie program zalesiania wschodniej granicy mógłby być takim programem zarówno, który ucieszyłby przyrodników, czy ludzi zajmujących się ochroną przyrody i tym, którym zależy na tym, żeby było więcej, ogólnie więcej lasów.

I thought about the fact that, in fact, the afforestation program for the eastern border could be a program that would please environmentalists and people involved in nature conservation, as well as those who care about having more, generally more forests.

Ale mógłby też ucieszyć wszystkich, którym leży na sercu bezpieczeństwo strategiczne Polski. Puszcza Turnicka na przykład, jej wycinka, to moim zdaniem jest problem nie tylko ochrony przyrody, ale też problem strategiczny. Co to jest? Osłabianie strategicznego potencjału Polski.

But it could also please everyone who cares about Poland's strategic security. The Turnickia Forest, for example, its logging, is in my opinion not only a problem of nature conservation but also a strategic issue. What is it? Weakening Poland's strategic potential.

Tak, a to ja od razu się odniosę do tego, co mówiłeś Jarku, bo przypomniałem się historię, którą opowiadał mi mój kolega Łukasz Kuberski, który jest przewodnikiem w Białowieskim Parku.

Yes, and I will immediately respond to what you said, Jarek, because it reminded me of a story that my friend Łukasz Kuberski, who is a guide in Białowieża National Park, told me.

I on, pamiętam, rysował mi kijkiem na tej wysuszonej glebie na Bielicy, rysował mi kijkiem mapę Polski i pokazywał, gdzie kiedyś były puszcze i te nieprzebyte lasy i że ta Puszcza Białoweska to jest tylko taka resztka większego kompleksu leśnego, który rozciągał się właśnie w zasadzie na całej tej flance wschodniej, północno-wschodniej.

I remember, he drew with a stick on the dry soil in Bielica, he drew me a map of Poland and showed me where the forests used to be and those impenetrable woods, and that the Białowieża Forest is just a remnant of a larger forest complex that used to stretch across essentially the entire eastern flank, northeastern flank.

Była Puszcza Lacka, Augustowska i tak dalej. I że to rzeczywiście były takie lasy, które w znaczący sposób wyznaczały zasięgi terytoriów państwowych. W tym sensie, że one były rzeczywiście nieprzebyte.

There was the Łaskotki Forest, the Augustów Forest, and so on. And that these were indeed such forests that significantly defined the boundaries of state territories. In that sense, they were truly impenetrable.

Nawet pewnie w tym XVII wieku, w 1670. Nie z tego względu, że czołgi nie mogły przejechać przez te lasy, ale dlatego, że w dużej mierze te lasy były takimi mokrymi olsami.

Probably even in the 17th century, in 1670. Not because tanks couldn't pass through these forests, but because largely these forests were such wet alder swamps.

Przez które w ogóle trudno się przebrnąć. Jak masz taki mokry ols, no to bez woderów to jest jednak trudne.

Through which it is really hard to get through. If you have such a wet alder, then without waders it is indeed difficult.

Zwłaszcza latem, kiedy jeszcze tam jest mnóstwo komarów. Więc wyobrażam sobie, że one rzeczywiście wtedy stanowiły i pewnie dzisiaj też mogłyby stanowić taką poważną barierę do przebycia tak w poprzek.

Especially in summer, when there are still a lot of mosquitoes there. So I can imagine that they really posed a serious barrier to crossing back then, and probably could still pose a serious barrier today.

Zresztą to jest podobno też tak, że dzisiaj jak mamy kryzys migracyjny na granicy polsko-białoruskiej.

Besides, it is allegedly also the case that today we have a migration crisis at the Polish-Belarusian border.

Puszcza Białowieska jest takim terenem, przez który bardzo dużo uchodźców przechodzi.

Białowieża Forest is an area through which many refugees pass.

No to ja słyszałem, że to jest tak, że jak oni decydują się na to, żeby wybrać ten szlak, no bo mogą przecież płynąć przez Morze Śródziemne na przykład alternatywnie.

Well, I've heard that it's like this: when they decide to choose this route, because they can, after all, alternatively sail through the Mediterranean Sea, for example.

No to wygląda to w ten sposób, że dowiadują się, że główną trudnością jest przejście przez las.

Well, it looks like this: they find out that the main difficulty is crossing through the forest.

No i jeżeli to są mieszkańcy, nie wiem, krajów na południu, no to nie wyobrażają sobie w ogóle tego, że las może wyglądać tak, jak on wygląda na przykład w rezerwacie ścisłym w Puszczy Białowieskiej.

Well, if these are residents, I don't know, from the southern countries, then they cannot even imagine that a forest can look like it does, for example, in a strict reserve in Białowieża Forest.

Czyli w ogóle na przykład nie wyobrażają sobie tego, jako terenu podmokłego, bo to jest specyfika naszego regionu, że mamy takie lasy, a nie inne.

So they can't imagine it at all, for example, as a swampy area, because that is a characteristic of our region, that we have such forests and not others.

Znaczy właśnie, że akurat jeszcze Puszcza Białowieska jest tym najbardziej pierwotnym zachowanym lasem.

It means that the Białowieża Forest is currently the most primordial preserved forest.

No i w związku z tym decydują się na to, żeby przechodzić przez granicę, myśląc, że to będą szli przez taki może las, jak w serialu 1670, że po prostu będzie to dłuższy spacer.

And in connection with this, they decide to cross the border, thinking that they will be walking through a forest, like in the series 1670, that it will simply be a longer walk.

Przez suchy bór pod Mazowszem.

Through the dry forest in Mazovia.

Tak, suchy bór mazowiecki, a tu się okazuje, że mamy prawdziwy ols, jak taki, jaki kiedyś występował na większości terenów.

Yes, a dry Mazovian forest, and here it turns out that we have a real alder swamp, like the ones that used to occur in most areas.

Przynajmniej tej północno-wschodniej Polski, nie?

At least this north-eastern Poland, right?

Tak, no to jest rzeczywiście wyjątkowe.

Yes, well that is truly exceptional.

Wydaje mi się, że mamy tak bardzo dużo wody w lesie, prawda?

I think we have so much water in the forest, right?

No w Polsce mamy takie lasy, te olsy mokre na północy.

Well, in Poland we have such forests, those wet alder forests in the north.

No oczywiście jakbyśmy pojechali sobie jeszcze bardziej na północ, właśnie tutaj do wspomnianej Finlandii, czy na północną Syberię, no to tam będzie jeszcze więcej tej wody w lesie, nie?

Well, of course, if we were to go even further north, right here to the mentioned Finland or to northern Siberia, there would be even more water in the forest, wouldn't there?

Będziemy mieli mnóstwo bagien, torfowisk, takich mokrych właśnie olsów.

We will have plenty of swamps, bogs, and those wet alders.

Czy nawet mokrych bogów.

Or even wet gods.

Mokrych borów, bo występują też takie lasy.

Wet forests, because there are also such woods.

To jest spowodowane też tym, że im bardziej na północ, tym więcej tego lodu w glebie, nie?

This is also due to the fact that the further north you go, the more ice there is in the soil, right?

Zaczyna się wieloletnia zmarzlina, która zatrzymuje odpływ tej wody w głąb, no i ta woda po prostu zatrzymuje się w tej czynnej warstwie, w tych kilkudziesięciu centymetrach, czy kilku, nawet kilku metrach czasami.

It begins with years of frost that stops the drainage of this water downward, and this water simply gets trapped in the active layer, in those several dozen centimeters, or even a few meters at times.

I ona nie odpływa stamtąd, więc dlatego tworzą się te różne torfowiska.

And she doesn't drain away from there, that's why these various peat bogs are forming.

I inne zbiorniki retencyjne, które przetrzymują tę wodę, co jest bardzo ważne dla środowiska, no bo to tak naprawdę to w tych miejscach jest przechowywana bardzo duża ilość węgla, nie?

And other retention reservoirs that hold this water, which is very important for the environment, because in fact, a very large amount of carbon is stored in these places, right?

Tego węgla, który jest wyłapywany z atmosfery w procesie fotosyntezy i wiązany właśnie w taki węgiel organiczny i przechowywany przez te bagna na przyszłość.

The carbon that is captured from the atmosphere during the process of photosynthesis and bound into organic carbon, which is stored by these wetlands for the future.

A później z tego się robi węgiel, taki węgiel kamienny.

And then it turns into coal, such hard coal.

My go wykopujemy i z tego spalamy.

We dig it up and burn it.

Czyli powinniśmy pewnie...

So we should probably...

Powinniśmy pewnie nie robić.

We probably shouldn't do it.

Natomiast jeszcze chciałem jedną rzecz powiedzieć, Jarku, bo wspomniałeś Finlandię.

However, I wanted to say one more thing, Jarek, because you mentioned Finland.

Wyobraźcie sobie, że Finlandia wydaje nam się takim super ekologicznym i czystym krajem i w ogóle z dużą taką uważnością na produkcję zielonej energii.

Imagine that Finland seems to us to be such a super ecological and clean country, with a lot of attention to the production of green energy.

Tak przynajmniej ją wyobrażamy, prawda?

That's at least how we imagine her, right?

Ale wyobraźcie sobie, że w Finlandii bardzo dużo energii jest produkowane nadal ze spalania torfu.

But imagine that in Finland a lot of energy is still produced from peat combustion.

Są elektrownie, które palą torfem.

There are power plants that burn peat.

To jest naprawdę hardkorowe, no bo o ile spalanie węgla jest hardkorowe, to spalanie torfu jest jeszcze gorsze dla środowiska,

This is really hardcore, because while burning coal is hardcore, burning peat is even worse for the environment.

dlatego że produkuje dużo więcej zanieczyszczeń, no bo to jest mniej czysty węgiel niż węgiel kamienny czy nawet brunatny.

because it produces much more pollution, because it is a less clean coal than hard coal or even lignite.

A do tego drenuje te torfowiska, czyli tak naprawdę uwalnia jeszcze metan, wysusza te torfowiska i to jest naprawdę bardzo...

And on top of that, it drains the peatlands, which actually releases even more methane, dries out these peatlands, and that is really very...

Rozumiem, że też właściwie jedno to jest to...

I understand that it's actually one and the same...

Jaki węgiel był już zakumulowany w tym torfowisku, a drugie to jest to, ile jeszcze węgla to torfowisko mogłoby akumulować w następnych latach.

One is how much carbon has already been accumulated in this peatland, and the second is how much more carbon this peatland could accumulate in the coming years.

Jeżeli je wydobędziemy, to się zamyka, koniec.

If we extract it, it closes, end of story.

Tak, no bo je osuszamy wtedy, nie?

Yes, because we dry them then, right?

Automatycznie to torfowisko musimy osuszyć, żeby wyciągnąć ten torf, no i to jest koniec torfowiska tak naprawdę, nie?

We have to drain the peat bog automatically to extract the peat, and that's really the end of the peat bog, isn't it?

Ono się samo nie odtworzy.

It won't recreate itself.

To ja chciałem jeszcze podbić swój bębenek lasów a działań obronnych, czy też strategii obronnej.

I also wanted to emphasize my contribution to forest activities or defense strategies.

Otóż chciałem tylko powiedzieć, że wszystko co powiedziałeś Szczepan o podmokłych lasach,

Well, I just wanted to say that everything you said, Szczepan, about the wet forests,

o lasach, które wyglądają w taki sposób jak na północy,

about forests that look like this in the north,

bardzo ładnie pokazuje, bo ja też szukałem takich nazwijmy to benchmarków z historii.

It shows very nicely, because I was also looking for such benchmarks from history, let's call them that.

Otóż słuchajcie, Rosja i Finlandia to nie jest pierwszy przykład imperium, które połamało sobie zęby w lasach.

Well, listen, Russia and Finland are not the first example of an empire that has bitten the dust in the forests.

Otóż nie wiem, czy pamiętacie bitwę w lesie teutoburskim?

Well, I don't know if you remember the battle in the Teutoburg Forest?

Dziewiąty rok naszej ery.

The ninth year of our era.

Wyobraźcie sobie...

Imagine...

Ja nie pamiętam.

I don't remember.

Nie pamiętasz, nie pamiętasz.

You don't remember, you don't remember.

Ja w sumie też nie pamiętam, ale przeczytałem o tym.

I don't really remember either, but I read about it.

Wyobraźcie sobie, że ta historia jest historią dokładnie o tym samym,

Imagine that this story is precisely about the same thing,

to znaczy historią o tym, jak rzymskie legiony, które były absolutnie dopracowanym do perfekcji narzędziem wojennym tamtych czasów,

This means a story about how the Roman legions, which were an absolutely perfected instrument of war of that time,

przez setki lat instytucjonalnie, taktycznie, strategicznie, pod skądem uzbrojenia dopracowane,

for hundreds of years institutionally, tactically, strategically, refined in terms of armament,

dały się Germanom wciągnąć w zasadzkę, właśnie w tymże lesie teutoburskim.

they fell into a trap set by the Germans, precisamente in that Teutoburg forest.

Jak się mówi bitwa w lesie teutoburskim,

How do you say the battle in the Teutoburg Forest,

to ja gdzieś tam kiedyś widziałem na jakimś takim obrazie,

I saw it somewhere once in some kind of painting.

gdzie byli z jednej strony rzymscy legioniści, z drugiej strony ci germańscy wojownicy

where on one side were the Roman legionaries and on the other side those Germanic warriors

i wyobrażałem sobie, że to jest bitwa, bitwa, jak, nie wiem, bitwa pod Grunwaldem.

And I imagined that it was a battle, a battle like, I don’t know, the Battle of Grunwald.

Nie pomyślawszy o tym, że to jest las.

Not thinking that this is a forest.

Otóż po prostu oni ich ciągnęli w zasadzkę, wciągnęli ich do lasu,

Well, they simply lured them into an ambush, pulled them into the forest,

wciągnęli ich specjalnie do miejsca, gdzie można było bardzo wąskim przejściem między zalesioną skarpą,

they were specially led to a place where there was a very narrow passage between the wooded hillside,

a właśnie takim bardzo silnie bagnistym terenem iść.

And that's exactly the kind of very boggy terrain to walk through.

Przez trzy dni ich po prostu tak mordowali na takiej zasadzie doskakiwania i odskakiwania.

For three days, they were simply being killed in a manner of jumping in and jumping out.

No i rzymscy legioniści, którzy byli świetnie nauczeni tego, jak walczyć w formacji,

And the Roman legionaries, who were well trained in how to fight in formation,

no zupełnie sobie z tym nie poradzili.

Well, they completely didn't manage with that.

Zginęło dwadzieścia tysięcy ludzi.

Twenty thousand people died.

Była to w sumie jedna z największych klęsk militarnych tamtych czasów.

It was one of the greatest military defeats of that time.

I znowu dzięki lasom i bagniskom, tak że...

And again thanks to the forests and marshes, so that...

Słuchajcie, no ja tutaj podziwiam nasz, właściwie wspólny, naszą poziom, na jaki się wznieśliśmy w tym odcinku.

Listen, I admire our, actually our shared, the level we've reached in this episode.

Myślę, że nie powstydziłby się go niejeden podcast geopolityczny.

I think that not a single geopolitical podcast would be ashamed of it.

Ale teraz chciałbym zaproponować takie zejście trochę na ziemię.

But now I would like to propose a bit of a down-to-earth approach.

I żebyśmy pociągnęli ten wątek kreoznawczy.

And so that we can continue this thread of kreology.

I mam do was pytanie, gdzie do lasu?

I have a question for you, where to the forest?

Gdzie byście wysłali kogoś, jakby chciał pójść do lasu, ale żeby go coś tam zaskoczyło?

Where would you send someone if they wanted to go to the forest, but wanted to be surprised by something there?

Albo żeby właśnie coś zobaczył?

Or is it that he saw something?

No może pomijmy chwilowo Puszczę Białowieską, bo to jest dosyć oczywisty wybór.

Well, let's temporarily skip the Białowieża Forest, as it's quite an obvious choice.

Może coś takie, taki las, który jest interesujący, zaskakujący, albo ważny z jakiegoś punktu widzenia, ale mało znany.

Maybe something like that, a forest that is interesting, surprising, or important from some point of view, but little known.

To gdzie to jest ten las?

So where is this forest?

Czy was zaskoczyłem teraz?

Did I surprise you now?

Jeżeli tak, to ja mogę powiedzieć.

If so, then I can say.

Nie ma czasu, żebyśmy się z tego przygotowali.

There is no time for us to prepare for this.

Ale zakładałem, że odwiecie to na pewno.

But I assumed that you would definitely do it forever.

Może powiedz pierwsze, a my wtedy coś przygotujemy.

Maybe you should say the first thing, and then we will prepare something.

Dobrze, to ja mam jedno miejsce, które jest warte odwiedzenia.

Okay, I have one place that is worth visiting.

To jest rezerwat na Mazurach.

This is a reserve in Masuria.

Właściwie tak na granicy może Warmii-Mazur.

Actually, it's right on the border of Warmia-Masuria.

Rezerwat Sosna Taborska, niedaleko Ostródy.

Sosna Taborska Reserve, near Ostróda.

Na północ kawałek od Ostródy.

To the north, a little from Ostróda.

I to jest rezerwat, którym słynie z tego, że rosną tam niesamowicie wysokie i proste sosny.

And this is a reserve, famous for its incredibly tall and straight pines.

Które rosły tam od wielu set lat.

Which had been growing there for many centuries.

Do tego stopnia, że za czasów Prus w tym rezerwacie pozyskiwano drzewa, które były najlepszymi masztami do okrętów.

To such an extent that during the Prussian times, trees were harvested in this reserve that were the best masts for ships.

I te maszty do okrętów były eksportowane, były wysyłane z tego lasu koło Ostródy do zachodniej Europy.

And these masts for ships were exported, sent from this forest near Ostróda to Western Europe.

Gdzie po prostu uznawano, że to jest najlepszy maszt, jaki można pozyskać ever.

Where it was simply accepted that this is the best mast that can ever be obtained.

No i próbowano nawet te sosny taborskie z okolic Taborza przesadzić.

They even tried to transplant those Tabor pines from the Tabor area.

I pozyskiwano jakieś tam szyszki, nasiona.

And some cones, seeds were collected.

I próbowano te sosny zasadzić gdzieś tam bliżej tych miejsc, gdzie potem te okręty się budowało.

And they tried to plant those pines somewhere closer to the places where the ships were later built.

Czyli w zachodniej Europie.

So in Western Europe.

I co się okazywało? Nie było to możliwe.

And what turned out? It was not possible.

Znaczy sosny wyrastały, ale nie były tak spektakularne.

It means the pines were growing, but they weren't as spectacular.

Były niezłe, ale jednak te z Taborza, nie wiem, przez jakiś specyficzny mikroklimat.

They were decent, but still those from Taborz, I don't know, because of some specific microclimate.

Albo przez jakieś warunki, które tam sprawiały, że te sosny aż takie proste wyrastały, były najlepsze.

Either due to certain conditions that made the pines grow so straight, they were the best.

I uważam, że to jest super miejsce do odwiedzenia, bo te sosny naprawdę robią niesamowite wrażenie.

I believe that this is a great place to visit, because those pine trees really make an incredible impression.

To nie jest tak, że tam są dwie takie sosny.

It's not that there are two such pines there.

Tylko idzie się do lasu, który jest ładnym mazurskim lasem, takim pagórzastym.

You just go to the forest, which is a beautiful Mazurian forest, hilly and such.

I tych sosen prostych i potężnych jest tam, nie wiem, kilkadziesiąt.

And there are, I don't know, dozens of those straight and powerful pines there.

Znaczy było tak, że można było osiągnąć przewagę militarną dzięki dostępowi.

It meant that one could achieve a military advantage through access.

Nie wiem, ale na pewno to zanalizujesz i w następnym odcinku nam o tym opowiesz.

I don't know, but you will definitely analyze it and tell us about it in the next episode.

Staram się.

I'm trying.

Tak, to ja od razu w kontrze do twojego prostego lasu poleciłbym Krzywy Las.

Yes, right away in contrast to your simple forest, I would recommend the Crooked Forest.

Krzywy Las Sosnowy pod Szczecinem.

The Crooked Forest near Szczecin.

W zasadzie...

Basically...

On znajduje się bardzo blisko albo nawet już w obrębie nowo projektowanego naszego nowego Parku Narodowego Dolnej Odry.

It is located very close to, or even within, the newly designed area of our new Lower Odra National Park.

W powiecie gryfińskim bodaj.

In the Gryfino County, perhaps.

No i to jest znowu przykład takiego najbardziej pokrzywionego lasu sosnowego, jaki mamy w Polsce.

And this is again an example of the most twisted pine forest we have in Poland.

To jest w ogóle jeden z niewielu powierzchniowych pomników przyrody.

This is one of the few surface nature monuments at all.

Bo zazwyczaj pomniki przyrody to są pojedyncze drzewa albo głazy narzutowe albo jakieś skałki.

Because usually nature monuments are single trees or erratic boulders or some rock formations.

Natomiast to jest powierzchniowy las.

However, this is a surface forest.

Pomnik przyrody.

Natural monument.

Więc trochę po drugiej stronie Polski i w kontrze zupełnie, czyli bardzo pokrzywiony sosnowy las.

So a bit on the other side of Poland and completely in contrast, which is a very twisted pine forest.

Można sobie wyszukać pod hasłem Krzywy Las w Polsce.

You can search for it under the keyword Krzywy Las in Poland.

Gmina Gryfino.

Gmina Gryfino.

No to ja w takim razie mam polecenie bliżej teraz tego miejsca, gdzie siedzimy, czyli bliżej Warszawy.

Well, in that case, I have a recommendation closer to the place where we are sitting, which is closer to Warsaw.

Może niekoniecznie bliżej wszystkich słuchaczy i słuchaczek.

Maybe not necessarily closer to all listeners.

Otóż moje polecenie to jest Puszcza Stromecka.

My recommendation is the Stromecka Forest.

To jest... właściwie to już nie jest Puszcza.

This is... actually it is no longer a Primeval Forest.

To jest przykład tego, o czym mówię.

This is an example of what I'm talking about.

Jest szczepan o tym, że były dużo większe zbiorowiska leśne kiedyś.

There is a belief that there used to be much larger forest gatherings in the past.

Na południe od Warszawy godzina jazdy zarówno pociągiem, jak i samochodem po przekroczeniu linii Pilicy.

An hour's drive south of Warsaw, both by train and by car, after crossing the Pilica line.

Znajdujemy się na Zapiliczu.

We are in Zapilicze.

To jest taka kategoria chyba głównie etnograficzna.

This is such a category, probably mainly ethnographic.

I tam rosła kiedyś Puszcza Stromecka, która była częścią większej Puszczy Kozienickiej.

And there once grew the Stromecka Forest, which was part of the larger Kozienicka Forest.

I zostały po niej szczątki, dlatego że w XIX wieku prowadzona była tam bardzo intensywna gospodarka leśna.

And there were remains left of her because in the 19th century, very intensive forestry was carried out there.

Czytaj, drzewa były wycinane.

Read, the trees were being cut down.

Ale do dzisiaj można tam zobaczyć bardzo interesujące rzeczy.

But today you can still see very interesting things there.

W stylu na przykład starodrzew.

In the style of, for example, ancient forests.

Tam są chyba cztery różne rezerwaty na terenie tej Puszczy.

There are probably four different reserves in this forest.

Między innymi jest starodrzew Dobieszyński.

Among others, there is the ancient forest of Dobieszyń.

To jest taki klasyczny las mieszany, dębowo-sosnowy.

This is a classic mixed forest, oak-pine.

Bardzo stare drzewa.

Very old trees.

Jest rezerwat Majdan, który jest bardzo po sąsiedzku.

There is a reserve called Majdan, which is very nearby.

I tam z kolei mamy grąd i łęgi, które są chronione.

And there, in turn, we have a grove and wetland areas that are protected.

To jest w ogóle taki teren odpowiadający właściwie wszystkiemu, co mówiliśmy o polskich lasach.

This is actually an area that corresponds to everything we have said about Polish forests.

To znaczy rzeczywiście bardzo podmokły.

That means really very swampy.

I jest to też teren, dlatego do niego wysyłam, że można tam zobaczyć jak las wraca.

And this is also an area, which is why I am sending you there, so you can see how the forest is reclaiming itself.

To jest właściwie pojęcie, czy też takie hasło, które bym przypisał do tej Puszczy.

This is actually a concept or a slogan that I would associate with this Forest.

Bo na terenie okalającym resztki Puszczy Stromeckiej było, no jak wszędzie w Polsce, rolnictwo.

Because in the area surrounding the remnants of the Stromecka Forest, there was, as everywhere in Poland, agriculture.

Nie wiem czy intensywne.

I don't know if it's intense.

No ale jakby bardzo rozdrobnione i bardzo dużo ludzi tam mieszkało i zajmowało się rolnictwem.

Well, it was very fragmented, and a lot of people lived there and engaged in agriculture.

I krajobraz poza tymi fragmentami jeszcze tak 50-40 lat temu.

And the landscape outside of those fragments, just 50-40 years ago.

Poza tymi fragmentami, gdzie las pozostał.

Besides those fragments where the forest remains.

No był taki standardowy.

Well, he was quite standard.

To znaczy bardzo małe, spłachetki pól.

That means very small patches of fields.

I tam z różnych czynników.

And there from various factors.

Po pierwsze chałupnictwo w latach 80-tych.

First of all, cottage industry in the 1980s.

Chałupnictwo cholewkarskie spowodowało, że ludzie zaczęli bardzo intensywnie zarabiać pieniądze w czym innym niż w rolnictwie.

Cottage boot-making led to people starting to earn money very intensively in something other than agriculture.

Które nie przynosiło tam dużych pieniędzy.

Which didn't bring in a lot of money there.

No potem oczywiście bliskość Warszawy i dojazdy do pracy do Warszawy.

Well, then of course the proximity to Warsaw and commuting to work in Warsaw.

Krótko mówiąc rolnictwo się zasadniczo na tym obszarze skończyło.

In short, agriculture has essentially ended in this area.

I te pola jakby powoli podlegają właśnie takiemu powrotowi lasu.

And these fields seem to be slowly undergoing such a return to forest.

Tam gdzie kiedyś można było jechać i widziało się po prostu pola, pola, pola.

There where once you could drive and simply see fields, fields, fields.

To nagle widać drzewa, drzewa, drzewa.

Suddenly, you can see trees, trees, trees.

I to są też interesujące drzewa.

And these are also interesting trees.

Bo równolegle z tym, że przestaną zajmować się rolnictwem.

Because at the same time, they will stop engaging in agriculture.

To jakby też na przykład prace melioracyjne nie są tam wykonywane.

So, for example, drainage work is not carried out there either.

I w wielu miejscach wraca nie tylko las.

And in many places, not only the forest returns.

Ale wraca też bagno.

But the swamp is returning too.

Jest to godzina jazdy pociągiem.

It is an hour's train ride.

Można pojechać pociągiem, nawet pociąg przyspieszony jeździ do stacji Dobieszyn.

You can take the train, even the express train goes to the Dobieszyn station.

37 minut ze stacji Warszawa Służewiec.

37 minutes from the station Warsaw Służewiec.

Jeżeli ktoś z tych okolic jedzie to bardzo polecam.

If anyone from this area is going, I highly recommend it.

Tak, to jest w ogóle bardzo ciekawy temat powrotu lasu na te opuszczone obszary porolnicze.

Yes, this is a very interesting topic about the return of forests to these abandoned agricultural areas.

W Polsce lesistość cały czas rośnie.

In Poland, forest cover is continuously increasing.

I to właśnie ze względu na to, że ten las wraca na opuszczone pola.

And it is precisely because of this that the forest is returning to the abandoned fields.

I to jest ciekawe, że rzeczywiście.

And it's interesting that indeed.

Jak widzimy takie opuszczone pole to najpierw widzimy w Polsce obecnie takie pole nawłoci najczęściej.

When we see such an abandoned field, we most often see a field of goldenrod in Poland currently.

Ale ta nawłoć, zaraz za tą nawłocią idą już pierwsze takie pionierskie gatunki drzew.

But this goldenrod, right behind this goldenrod, the first pioneering tree species are already coming.

Więc zaraz tam się pojawi brzoza, sosna.

So there will soon be a birch and a pine tree appearing there.

I ten obszar będzie zarastał takim prawdziwym, rzeczywistym lasem.

And this area will be overgrown with a real, genuine forest.

Więc to jest też ciekawy wątek właśnie lesistości i lasów w Polsce.

So this is also an interesting thread about forestation and forests in Poland.

Że będziemy mieli bardzo dużo młodych lasów.

That we will have a lot of young forests.

Które.

Which.

Które odzyskują te tereny porolnicze.

Which are recovering these agricultural lands.

Czy to są wtedy lasy naturalne?

Are they then natural forests?

Tak definicyjnie, jeśli się temu przyjrzymy.

Yes, definitionally, if we take a closer look at it.

A tego nie wiem, trudno mi powiedzieć.

I don't know that, it's hard for me to say.

Wydaje mi się, że tak.

I think so.

Że one nie są nasadzone.

That they are not planted.

Więc ta sukcesja jest naturalna.

So this succession is natural.

Więc pewnie można mówić o lesie naturalnym.

So one can probably talk about a natural forest.

No dobrze.

Alright.

Mnie się wydaje, że dzisiaj chyba już nie mamy nic do powiedzenia.

It seems to me that today we probably have nothing more to say.

Wyprzytykaliśmy się, zaczerpnęliśmy wszyscy zbiorowo powietrze.

We exhausted ourselves, we all collectively took a breath.

I spadło ciśnienie w pomieszczeniu.

The pressure in the room has dropped.

Także.

Also.

To był odcinek podcastu Kraja Znawczego o lasach.

That was an episode of the podcast "Kraja Znawczego" about forests.

Był to prawdopodobnie czwarty odcinek.

It was probably the fourth episode.

Ale może nie.

But maybe not.

I nie ostatni na pewno.

And certainly not the last.

Prawdopodobnie nie ostatni.

Probably not the last.

Być może nie ostatni.

Perhaps not the last.

Jarek Ziółkowski.

Jarek Ziółkowski.

Janek Łęcfel.

Janek Łęcfel.

Szczeban Żura.

Screeching Heron.

Zapraszamy.

Welcome.