Olga Tokarczuk who? Droga do Nobla, siła mitu i ambitny pop

Dzień dobry, z tej strony Agnieszka Budnik i Raport z Literatury, podcast o literaturze najnowszej.

Good morning, this is Agnieszka Budnik and the Literature Report, a podcast about contemporary literature.

Co znajdziesz w raporcie? Rozmowy wokół rynku książki, wywiady ze specjalistami i specjalistkami od literatur z okątków globu,

What will you find in the report? Discussions about the book market, interviews with literature specialists from different parts of the globe.

a w końcu solowe opowieści o literaturze, kontekstach, przekładach, problemach, nowościach i tym, co umyka w dyskusjach.

And finally, solo stories about literature, contexts, translations, problems, novelties, and what is overlooked in discussions.

Moje audycje powstają też dzięki wsparciu społeczności patronek i patronów.

My broadcasts are also made possible thanks to the support of patrons.

Jeśli ciekawią Cię działania raportu, możesz je wesprzeć dobrowolną wpłatą w serwisie patronite.pl ukośnik raport z literatury.

If you are interested in the activities of the report, you can support them with a voluntary donation on the website patronite.pl slash report from literature.

Cześć i czołem. Dzisiaj odcinek chyba do pewnego stopnia szczególny,

Hello and greetings. Today's episode is probably special to a certain extent.

a na pewno przez pewną pulę z Was wyczekiwany, oczekiwany.

and certainly by a certain group of you awaited, anticipated.

Opowiem Wam dzisiaj o Oldze Tokarczuk, a właściwie o twórczości Olgi Tokarczuk.

Today I will tell you about Olga Tokarczuk, or rather about the works of Olga Tokarczuk.

Opowiem Wam o tym, co tu się wydarzyło od lat dziewięćdziesiątych do, chcę powiedzieć współczesności,

I will tell you about what happened here from the nineties to, I want to say, the present day.

ale to po prostu jest nasza współczesność, do dnia dzisiejszego, ponoblowskiego, do ostatniej książki.

but this is simply our contemporary reality, to this day, post-noble, up to the last book.

I to nie będzie...

And it won't be...

Przejście po każdej z powieści, czy po każdym zbiorze opowiadań Olgi Tokarczuk,

A walkthrough of each of Olga Tokarczuk's novels or each collection of short stories,

ale chciałabym jak zwykle zaprosić Was do takiego rozpoczęcia własnych poszukiwań.

But I would like to invite you, as usual, to start your own explorations.

A ja opowiem Wam po prostu o swojej lekturze, którą uzupełnię też różnymi wątkami pobocznymi,

And I will simply tell you about my reading, which I will also supplement with various side themes.

natomiast mam nadzieję, że nie zupełnie dygresyjnymi, ale powiązanymi z tą twórczością.

However, I hope that the comments will not be completely digressive, but related to this work.

Dlatego, że jak sądzę, jest całkiem o czym opowiadać.

Because, as I think, there is quite a lot to talk about.

I takie pierwsze trzy hasła, które wypisałam,

And the first three slogans that I wrote down,

sobie hasłowo, obok nazwiska Tokarczuk, przy notatkach do tego odcinka,

"for yourself, next to the name Tokarczuk, in the notes for this episode,"

to New Age, Ciemna Ekologia i Nobel.

to New Age, Dark Ecology and the Nobel Prize.

Więc to są jakieś takie trzy tematy dosyć hasłowe, które być może brzmią zachęcająco.

So these are three topics that are quite brief, which may sound appealing.

Ale dlaczego w ogóle zatrzymać się trochę na dłużej przy opowieści właśnie o twórczości Tokarczuk?

But why stop for a little longer on the story of Tokarczuk's works?

No to, że Nobel, to wszyscy już chyba mniej więcej wiemy.

Well, that it's a Nobel Prize, I think we all know more or less by now.

Owszem, otrzymała Nobla w 2018 roku.

Yes, she received the Nobel in 2018.

Do tego też będę dzisiaj nawiązała.

I will also refer to that today.

Dlatego, że z historią tego Nobla, z przyznaniem tego Nobla,

Because of the history of this Nobel, with the awarding of this Nobel,

też działo się trochę dziwnych rzeczy.

There were also some strange things happening.

Łącznie ze skandalami seksualnymi, ale do tego jeszcze dojdę.

Including the sexual scandals, but I will get to that later.

Kolejne takie sprawy, wokół których gdzieś będę się kręcić,

More cases like this, around which I will be circling somewhere.

to las, mit, historia i w ogóle to, w jaki sposób myślimy dzisiaj o współczesnej prozie.

That's a forest, myth, history, and generally the way we think today about contemporary prose.

I jakie miejsce na mapie kultury, na mapie Europy też wyznaczyła,

And what place on the map of culture, on the map of Europe, has it marked as well,

a Olga Tokarczuk swoim Noblem, bo to też jest do pewnego stopnia decyzja polityczna,

to Olga Tokarczuk with her Nobel, because that is also to some extent a political decision.

jeżeli chodzi o Akademię Szwedzką.

as far as the Swedish Academy is concerned.

I też zaczynamy funkcjonować trochę pars prototo, czyli tak, no właśnie, część za całość.

And we also start to function a bit pars prototo, meaning, well, part for the whole.

Kiedy myśli się polska literatura, to zaczyna nam wchodzić Olga Tokarczuk,

When one thinks of Polish literature, Olga Tokarczuk starts to come to mind.

bo to jest ten Nobel literacki z ostatnich lat.

because it is the literary Nobel from recent years.

I to, co trzeba na początku oddać, bo będę tak się okopywać

And what needs to be given at the beginning, because I will be digging in like this.

i będę sama próbowała w początku otworzyć sobie takich wiele pozycji obronnych,

I will try to open many defensive positions on my own at the beginning.

żeby móc pochodem.

to be able to march.

Przejść do bardzo, bardzo zwykłej, mam wrażenie, takiej konstatacji

To move on to a very, very ordinary, I feel, observation.

czy takiego wniosku literaturoznawczego, jeżeli chodzi o twórczość Tokarczuk,

Is such a literary interpretation possible when it comes to Tokarczuk's work?

ale dla niektórych może to być trochę obrazoburcze, mam nadzieję, że nie.

But for some it might be a little rebellious, I hope not.

Dlatego, że nie mam na celu żadnych tutaj wykazywań, kto co potrafi,

Because I do not aim to demonstrate who can do what here,

czy go nie potrafi w pisaniu i tak dalej.

Does he not know how to write and so on?

To w ogóle zupełnie nie o to chodzi.

That's completely not the point at all.

Ale właśnie bardzo ciekawi mnie ten obraz, który proza Tokarczuk wytwarza.

But I am actually very curious about the image that Tokarczuk's prose produces.

Obraz, w którym jesteśmy zanurzeni i my, bo jest to opowieść o nazwie,

The image in which we are immersed as well, because it is a story called,

bez wątpienia.

Without a doubt.

O co Tokarczuk trzeba na pewno oddać narracyjną wyobraźnię

One must definitely credit Tokarczuk with narrative imagination.

i zdolność do kreowania takich naprawdę wciągających światów,

and the ability to create truly immersive worlds,

które czasami już coraz częściej w tych takich tekstach ostatnich

which sometimes increasingly appears in these recent texts

mogą wyglądać na bardzo podobne do siebie.

they may look very similar to each other.

Natomiast zaręczam, że te początkowe powieści,

However, I assure you that these initial novels,

które też w jakiś sposób żeniono z realizmem magicznym,

which were also somehow combined with magical realism,

z taką wizją przetwarzania rzeczywistości, no to było coś.

With such a vision of processing reality, that was something.

Natomiast zwłaszcza po Noblu, gdy powieści Tokarczuk wyraźnie się zmieniają,

However, especially after the Nobel, when Tokarczuk's novels clearly change,

tutaj pojawia się coraz więcej moich zastrzeżeń,

Here, more and more of my reservations are emerging.

ale nie można też powiedzieć tego bez zastrzeżenia,

but it cannot be said without reservation,

że od tego momentu powieści mają podobać się jak największej liczbie osób.

that from this moment on, novels are to be liked by as many people as possible.

I do tego służy chociażby jakieś takie romansowanie z konwencjami,

This is served, among other things, by some kind of flirting with conventions,

czy z horrorem, czy z kryminałem.

whether with horror or with a crime story.

Ale jeszcze nie chcę uprzedzać faktów.

But I don't want to jump to conclusions yet.

W pisaniu Olgi Tokarczuk często też towarzyszy jakiś taki mistycyzm,

In Olga Tokarczuk's writing, there is often a sense of mysticism.

coś, co właśnie gdzieś na początku nazwałam takim new age,

something that I just called new age somewhere at the beginning,

na pewno jakaś taka bardzo rozwinięta duchowość,

definitely some very developed spirituality,

która czasami jest podana w taki sposób,

which is sometimes given in such a way,

który jest blisko otarcia się o...

which is close to brushing against...

waham się, może nawet nie tyle kicz,

I'm hesitating, maybe not so much kitsch,

co pewną taką powtarzalność, sztampowość

with a certain repetitiveness, clichédness

i coś, co odbiera pewnej energii tej prozie,

"and something that takes away a certain energy from this prose,"

niż jej dodaje.

than it adds to her.

Bez wątpienia, znowu, Tokarczuk najlepiej wypada w swoich najkrótszych formach,

Undoubtedly, again, Tokarczuk shines the most in her shortest forms,

bo nie wiem, czy wiecie,

because I don't know if you know,

ale Olga Tokarczuk pisała również tomy opowiadań.

But Olga Tokarczuk also wrote volumes of short stories.

Jest mistrzynią, jak sądzę, opowiadania,

She is a master, I believe, of storytelling.

zwłaszcza w tych wczesnych latach około 2000 roku.

especially in those early years around the year 2000.

Jednym z takich przykładów jest gra na wielu bębenkach.

One such example is playing on multiple drums.

I dzisiaj też będę sobie oscylować wokół tego tomu

And today I will also be oscillating around this volume.

i będę Wam pewne kawałki z niego nawet podczytywać.

And I will even read you some pieces from it.

Jeżeli chodzi o takie...

As for such...

Jeżeli chodzi o takie detale,

As for such details,

które jeszcze mogłyby nas tutaj powprowadzać,

which could still lead us here,

czy podprowadzić różne wątki.

Should I introduce different threads?

Olga Tokarczuk urodziła się w 1962 roku.

Olga Tokarczuk was born in 1962.

To jest istotne dla pewnej formacji literackiej,

This is important for a certain literary formation,

którą dzisiaj też mamy.

which we also have today.

Ukończyła studia psychologiczne.

She completed her psychology studies.

W trakcie swojej w ogóle pracy,

During his entire work,

tej psychologicznej, w trakcie swojej praktyki

this psychological, during her practice

opiekowała się w ogóle osobami cierpiącymi na choroby psychiczne.

She took care of people suffering from mental illnesses.

Pozostawała bardzo mocno pod wpływem prac Karla Gustawa,

She remained strongly influenced by the works of Karl Gustav.

Gustawa Junga.

Gustaw Junga.

Więc mamy tutaj te wszystkie konteksty związane z archetypami,

So we have all these contexts related to archetypes here,

teoriami głębi i całą tą taką myślą

theories of depth and all that kind of thought

związaną też z Freudem, nie?

related to Freud too, right?

No bo Gustaw Jung,

Well, Gustaw Jung,

Karł Gustaw Jung był uczniem Freuda.

Carl Gustav Jung was a student of Freud.

Więc wszystkie takie opowieści o tym,

So all those stories about that,

co dzieje się w naszej psychice,

what is happening in our psyche,

taki anturaż właśnie z pogranicza literatury i nauk medycznych,

such an ambiance right on the border of literature and medical sciences,

to też tutaj jest.

It's also here.

Bo Olga Tokarczuk bardzo mocno kładzie nacisk,

Because Olga Tokarczuk places a strong emphasis,

na motywację bohaterów,

on the motivation of the heroes,

na to, co się z nimi dzieje pod wpływem różnych decyzji.

to what happens to them under the influence of various decisions.

I tu ten Freud pozostaje nie bez znaczenia,

And here Freud remains not without significance,

dlatego że w XIX wieku była to na tyle ciekawa dyskursywnie myśl,

because in the 19th century it was a sufficiently interesting discursive thought,

że Freud był również wymieniany wśród kandydatów do Nagrody Nobla.

that Freud was also mentioned among the candidates for the Nobel Prize.

Tylko, co ciekawe, do literackiej Nagrody Nobla,

Only, interestingly, to the literary Nobel Prize,

natomiast nie do medycznej Nagrody Nobla,

on the other hand, not for the medical Nobel Prize,

bo swego czasu po prostu Komitet Noblowski też uznał,

because at one time the Nobel Committee also recognized,

że nie ma jakiegoś takiego potwierdzenia

that there is no such confirmation

czy udowodnienia wartości naukowej prac Freuda.

whether to prove the scientific value of Freud's work.

Natomiast nie można im odmówić tej takiej siły dyskursywnej właśnie,

However, one cannot deny them that kind of discursive power.

tego takiego wpływu na myślenie epoki

such an influence on the thinking of the era

i na myślenie kolejnych, którzy przychodzili po Freudzie.

"and to the thinking of those who came after Freud."

Tutaj mam też na myśli w ogóle pisanie Virginii Woolf,

Here I am also thinking about the writing of Virginia Woolf in general.

ale o tym jeszcze opowiem Wam kolejnym razem,

but I will tell you about it another time,

kiedy wypuszczę właśnie odcinek o Virginii Woolf.

When will I release the episode about Virginia Woolf.

Natomiast wróćmy znowu do Tokarczuk,

Now let's return to Tokarczuk again.

bo to jest historia tak naprawdę tej prozy,

because this is the story, in fact, of this prose,

która rodzi się w wolnej Polsce po 1989 roku.

which is born in free Poland after 1989.

I to był w ogóle taki całkiem ciekawy czas,

And it was actually quite an interesting time,

kiedy szukano, kiedy krytyka literacka, o może tak,

When they were searching, when literary criticism, oh maybe like that,

szukała arcydzieła, jakiegoś takiego tekstu założycielskiego,

she was searching for a masterpiece, some kind of foundational text,

który pojawi się w tej rzeczywistości wolnego rynku,

which will appear in this reality of the free market,

wolnej Polski, co będzie też jakąś taką powieścią

free Poland, which will also be some kind of novel

fundującą właśnie to, co nowe.

funding precisely what is new.

I co ciekawe, zanim jeszcze przejdę do dalszych części,

And what’s interesting, before I move on to the further parts,

co ciekawe, w 1997 roku była pierwsza edycja Nagrody Literackiej Nike,

Interestingly, in 1997, the first edition of the Nike Literary Award took place.

którą dzisiaj kojarzymy i która ma dalej chyba taką siłę rażenia

which we associate today and which still seems to have such an impact

jako najważniejsza nagroda literacka.

as the most important literary award.

I choć wygrał ją po raz pierwszy Wiesław Myśliwski,

And although Wiesław Myśliwski won it for the first time,

to w tej takiej finałowej grupie, czy w ogóle w kuluarach też,

In that final group, or even in the corridors as well,

mówiło się o tym, że bardzo dużą konkurencją dla prozy Myśliwskiego,

it was said that there is a very strong competition for Myśliwski's prose,

czyli właśnie takiej, no mimo wszystko nobliwej, kanonicznej,

so just such, well nevertheless noble, canonical,

mówiącej o takich egzystencjalnych, ludzkich, humanistycznych tematach,

speaking about such existential, human, humanistic topics,

była właśnie Olga Tokarczuk.

It was just Olga Tokarczuk.

I ona debiutowała w 1993 roku

And she debuted in 1993.

Podróżą Ludzi Księgi, jeżeli chodzi w ogóle o książkę.

The journey of the People of the Book, if we are talking about a book at all.

Podróżą Ludzi Księgi, która była odrzucana na początku przez bardzo wielu wydawców,

The Journey of the People of the Book, which was initially rejected by very many publishers,

chociaż nie był to taki debiut-debiut.

although it wasn't exactly a debut-debut.

Wcześniej pisała opowiadania, również, które ukazywały się pod pseudonimem.

Previously, she wrote stories that were published under a pseudonym.

Po Podróży Ludzi Księgi, takiej, no nie chcę mówić, że zupełnie mistycznej,

After the Journey of the People of the Book, well, I don't want to say it's completely mystical,

powieści, ale widzimy już ten ciężar, w samym tym doborze tego słownictwa,

novels, but we can already see this burden in the very choice of this vocabulary,

w jaki sposób ta proza będzie się rozwijać.

In what way will this prose develop?

Potem mieliśmy w 1995 roku E.E., taką książkę.

Then we had E.E. in 1995, such a book.

Potem mieliśmy Prawie Kiejne Czasy, coś co jest, co było dla mnie w ogóle jakimś takim pierwszym zachwytem,

Then we had Almost Kiejne Times, something that is, that was for me like a first delight at all.

pierwszym uwielbieniem dla tej prozy, zwłaszcza po naczytaniu się takich rzeczy,

the first admiration for this prose, especially after having read such things,

jak Sto lat samotności Gabriela García Marqueza.

Like One Hundred Years of Solitude by Gabriel García Márquez.

To przeczytanie właśnie powieści,

This is just reading a novel,

która bierze coś z tej wyobraźni i wkłada ją w nasz kontekst historyczny i społeczny,

which takes something from this imagination and places it in our historical and social context,

no było czymś bardzo dużym.

It was something very big.

I nadal uważam, że najwybitniejszą powieścią Olgi Tokarczuk,

And I still believe that the most outstanding novel by Olga Tokarczuk,

gdybym miała polecić Wam jedną, co czasami pytacie mnie właśnie,

If I were to recommend one to you, which you sometimes ask me about,

w listach pytacie mnie, co warto przeczytać, od czego może zacząć

In your letters, you ask me what is worth reading, where one might start.

jakąś taką swoją historię prywatną czytania Olgi Tokarczuk.

some kind of personal story about reading Olga Tokarczuk.

Mimo wszystko, to oprócz tomów opowiadań, jeżeli lubicie czytać,

Nonetheless, apart from the volumes of short stories, if you enjoy reading,

naraty, na części, albo po prostu lubicie opowiadania,

narratives, in parts, or you simply like stories,

no to raz, że to są opowiadania, ale dwa, taką ogromną, piękną powieścią

Well, for one, these are stories, but two, such a huge, beautiful novel.

jest Dom dzienny, dom nocny.

There is a day house, a night house.

I to jest książka z 98 roku.

And this is a book from 1998.

To jest naprawdę świetnej klasy rzecz, która trochę właśnie romansuje,

This is really a top-class thing that is a bit romantic.

nie wiem dlaczego coraz częściej mówię romansuje,

I don't know why I keep saying I'm having an affair more and more often.

ale rzeczywiście wykracza poza prozę realistyczną

but it really goes beyond realistic prose

i bardzo delikatnie dotyka realizmu magicznego,

and very gently touches on magical realism,

ale w taki sposób zapytając.

but asking in such a way.

Ale w taki sposób zapośredniczony przez polski folklor,

But in such a way mediated by Polish folklore,

polskie mity, a zwłaszcza te związane z jej ziemią,

Polish myths, especially those related to its land,

z ziemią kłodzką.

with the Kłodzko land.

Potem mamy kolejne takie teksty, które są ciekawe,

Then we have more such texts that are interesting,

jeżeli chodzi o tą kwestię mitologizowania,

as for the issue of mythologizing,

bo tu mieliśmy ten realizm, który wykracza trochę dalej,

because here we had this realism that goes a little further,

dotyka jakiegoś takiego świata delikatnie magicznego,

it touches on a somewhat delicate magical world,

dotyka wierzeń religijnych, dotyczy naszego folkloru,

it touches on religious beliefs, it relates to our folklore,

jesteśmy gdzieś tutaj.

we are somewhere here.

To pojawia się powieść,

This novel appears,

która jest trochę ćwiczeniem,

which is a bit of an exercise,

trochę pracą nad tą wyobraźnią mityczną,

a bit of work on that mythical imagination,

no to jest Anain w grobowcach świata.

Well, this is Anain in the tombs of the world.

I tu również uważam, że to było coś absolutnie niesamowitego,

And here too, I believe that it was something absolutely amazing,

dlatego że było to przepisaniem mitu sumeryjskiego,

because it was a transcription of a Sumerian myth,

jakąś taką reneracją mitu o sumeryjskiej bogini Ishtar,

some sort of regeneration of the myth of the Sumerian goddess Ishtar,

którą nazywano również Inaną albo Inanną,

which was also called Inanna or Inanna,

razem pisane po prostu łącznie.

"Together written simply as one."

Natomiast tutaj mamy ten zabieg odwrócenia

On the other hand, here we have this reversal procedure.

i podzielenia tak naprawdę tego,

and actually dividing this,

tego określenia na imię i nazwisko de facto,

this term for a first and last name de facto,

czyli Annein.

so Anne's.

I cały ten mit był pewną taką opowieścią o bogini wojny,

And the whole myth was a kind of tale about the goddess of war,

bogini też miłości cielesnej,

goddess of bodily love,

w ogóle postaci bardzo mocno związanej z ciałem i seksualnością.

a character that is very strongly connected to the body and sexuality.

Ale jest to też historia silnej postaci kobiecej,

But it is also a story of a strong female character.

która też według mitu pewnego dnia decyduje się

which, according to the myth, one day decides

zstąpić do tak zwanej krainy bezpowrotu,

to descend into the so-called land of no return,

czegoś, co w późniejszych mitologiach nazywamy, nie wiem,

something that in later mythologies we call, I don’t know,

adesem do świata umarłych,

a guide to the world of the dead,

którym włada właściwie jej alter ego,

which is actually controlled by her alter ego,

jej siostra, jej siostra bliźniaczka Ereshkigal.

her sister, her twin sister Ereshkigal.

To, że Inanna jest kojarzona,

That Inanna is associated,

jest uznawana za boginię wojny,

she is recognized as the goddess of war,

no to mamy tutaj tą też boginię żonną władzy,

Well, here we also have that goddess of married power.

która chce objąć swoim panowaniem też tą krainę podziemia,

which wants to embrace this land of the underground as well,

tylko robi to też w taki sposób całkiem ciekawy

he does it in quite an interesting way too

i on też wybrzmiewa dosyć mocno w tej powieści,

and it also resonates quite strongly in this novel,

dlatego że ona ubiera się w te swoje wszystkie najlepsze,

because she dresses in all her best ones,

swoje wszystkie najlepsze ubrania,

all your best clothes,

przywdziewa bardzo dużo biżuterii,

she wears a lot of jewelry,

starannie się maluje

she paints carefully

i po prostu przygotowuje się do takiej drogi,

I'm just getting ready for such a journey.

tak jakby przygotowywała się do dużego wyjścia.

as if she were preparing for a big outing.

Natomiast ta podróż wcale nie idzie jej tak z płatka

However, this trip is not going smoothly for her at all.

i dlatego też powieść Tokarczuk,

and therefore the novel by Tokarczuk,

Anain w grobowcach świata,

Anain in the tombs of the world,

jest też taką opowieścią, która pokazuje siłę mitu,

it is also a story that demonstrates the power of myth,

tego, że to jest opowieść też uniwersalna,

that it is also a universal story,

która jest zapisem pewnego uniwersalnego ludzkiego doświadczenia,

which is a record of a certain universal human experience,

jakiejś takiej historii, którą po prostu się przekazuje,

some kind of story that is just passed on,

czy z pokolenia na pokolenie, czy z kultury na kulturę,

whether from generation to generation, or from culture to culture,

a która przede wszystkim ma w sobie zawartą jakąś taką opowieść

which primarily contains some kind of story within it

dotyczącą wyjaśnienia sensu świata,

regarding the explanation of the meaning of the world,

czy motywacji różnych ludzi,

the motivations of different people,

doświadczeń zbiorowych,

collective experiences,

ale też indywidualnych wyborów.

but also individual choices.

I to jest właśnie to,

And that is exactly it,

historia silnej kobiecości,

the story of strong femininity,

ale też opowieść o przezwyciężeniu śmierci,

but also a story about overcoming death,

bo to jest taki naczelny temat.

because it's such a main topic.

I nie chcę Wam jakoś szczególnie spoilerować,

And I don't want to spoil anything for you particularly,

chociaż to jest mit z przed 4000 lat,

although this is a myth from 4000 years ago,

więc trudno jakieś takie zdradzenie fabuły,

So it’s hard to give away the plot.

żebyście byli niesamowicie zaskoczeni.

so that you would be incredibly surprised.

Ale tak, to właśnie historia też o takiej naszej wierze

But yes, it's also a story about such faith of ours.

w świat po śmierci,

to the world after death

w to, jak on może wyglądać,

in how he can look,

czy on rzeczywiście jest,

is he really there,

czy da się tę śmierć pokonać,

Can this death be overcome,

w jaki sposób to zrobić,

how to do it,

w ogóle ze śmiertelnością.

about mortality in general.

Narrator tej powieści też w pewnym momencie mówi,

The narrator of this novel also says at one point,

świat składa się z punktów widzenia.

The world consists of points of view.

Ja jestem jednym z nich.

I am one of them.

I wydaje mi się, że to jest jedna z takich

And I think that this is one of those.

najlepszych krótkich definicji mitu,

the best short definitions of a myth,

bo to jest właśnie postawienie tej postaci,

because this is precisely the establishment of this character,

która przedstawia nam historię,

which presents us with a story,

jako kogoś poza czasem.

as someone outside of time.

Kogoś, kto ma wejrzenie właściwie na całą historię,

Someone who has insight into the whole history,

tylko w tym momencie decyduje się opowiedzieć nam

only at this moment does he decide to tell us

ten jej wycięty kawałek.

that cut-out piece of hers.

A wszystkie nasze losy są wypadkową ambicji,

And all our fates are the outcome of ambition,

pożądania, namiętności,

desires, passions,

ale też wiary, nadziei

but also faith, hope

i odczuwania dużej straty.

and feeling a great loss.

Dlatego, że Anain,

Because Anain,

będąc przekonana o tym,

being convinced of it,

że jest w stanie tę śmierć zwyciężyć,

that he is able to conquer this death,

kiedy trafia w ogóle przed oblicze swojej siostry,

when he finally comes before the face of his sister,

po drodze też zostawiając jako

also leaving as along the way

czy ofiarę, czy pewną formę zapłaty

whether a sacrifice or a certain form of payment

te bogactwa, które ma na sobie,

the wealth that he/she has on him/her,

staje przed nią bez tego całego anturażu

he stands before her without all that pomp and circumstance

i zostaje skazana w czasie sądu

and is sentenced during the trial

przez swoją siostrę po prostu na śmierć.

by her sister simply to death.

To jest ten moment śmierci,

This is the moment of death,

trwania w absolutnych ciemnościach,

lasting in absolute darkness,

dlatego, że tym podstawowym prawem,

because this fundamental right,

wobec którego Anain wystąpiła,

against which Anain appeared,

to jest to, że każda istota,

it is that every being,

każdy człowiek musi umrzeć.

Every person must die.

Natomiast tutaj wchodzi też

However, this is also where it comes in.

postać takiej pośredniczki,

the figure of such a intermediary,

postać bardzo oddanej,

a figure of great devotion,

służącej przyjaciółki bogini,

the serving friend of the goddess,

która postara się rozwinąć jakoś ten,

which will try to somehow develop this,

rozwiązać ten konflikt pomiędzy siostrami,

resolve this conflict between the sisters,

uderzając do rodziców obu,

striking to the parents of both,

czyli do matki wszystkich bogów.

so to the mother of all gods.

No i to właśnie postać matki

And that is precisely the figure of the mother.

i w ogóle u Olgi Tokarczuk

and generally with Olga Tokarczuk

te postaci kobiece, które mają w sobie

these female characters who have within them

też tę siłę dodawania życia

also that strength of adding life

i w ogóle mają w tym ten element

And they have this element in it at all.

taki mistyczny, magiczny, który jest

such a mystical, magical one that is

w to wpisany, w to doświadczenie,

in this is written, in this experience,

przynajmniej w tej prozie.

at least in this prose.

Decyduje się na pewno taką

I'm definitely choosing that one.

boską interwencję i namawia

divine intervention and encourages

tych ojców bogów do reakcji.

those fathers of the gods to action.

Ale już o wynikach tej interwencji

But about the results of this intervention.

i samym finale nie będę Wam opowiadać,

and I won’t tell you about the very finale,

bo myślę, że akurat,

because I think that just,

jeżeli mogę Was zachęcić

if I can encourage you

do lektury tekstów Tokarczuk,

to read texts by Tokarczuk,

to byłyby to zwłaszcza te dwie książki

Those would be especially the two books.

Anain w grobowcach świata

Anain in the tombs of the world.

i Dom dzienny, Dom nocny,

Day House, Night House,

powtarzając się jeszcze raz,

repeating myself once again,

jak potworna Katarynka.

like a monstrous street organ.

Ale tak, to była taka powieść, która w ogóle

But yes, it was such a novel that at all

wiele lat była bardzo, bardzo trudno dostępna.

for many years it was very, very difficult to access.

Ja pamiętam, jak złapałam ją

I remember how I caught her.

w jakiejś taniej książce

in some cheap book

lat temu,

years ago,

kombatancko brzmiąc,

sounding like a veteran,

tysiące. Potem ona była

thousands. Then she was

bardzo długo niedostępna i te wszystkie

very long unavailable and all these

wznowienia, które pojawiły się po Noblu,

reissues that appeared after the Nobel Prize,

no to przywróciły też

well, they also restored it

i tę opowieść. Ale dobra,

and this story. But alright,

bo ja już się fiksuję na jednej opowieści,

because I’m already getting fixated on one story,

a mamy przed sobą i biegunów

And we have in front of us both poles.

z 2007 roku,

from 2007,

nominowanych

nominated

do Międzynarodowych

to the International

Nagrod i

Reward i

te nagrody

these awards

otrzymujące. Mamy potem

receiving. We then have

prowadzić swój pług przez kości umarłych,

to plow your field with the bones of the dead,

gdzie zaczynamy już wchodzić się

Where do we start to get into it?

w historię

into history

romansowania z gatunkami

romancing with genres

i tutaj tylko powiem, że

and here I will only say that

mamy coś na kształt

we have something like

ekologicznego kryminału.

eco-crime novel.

2014 rok jest takim momentem

The year 2014 is such a moment.

przełomowym, jak sądzę

breakthrough, I believe

dla twórczości Tokarczuk, ale

for the creativity of Tokarczuk, but

może wcale

maybe not at all

nie w perspektywie jakiegoś

not in the perspective of some

osiągnięcia szczytu pisarskiego,

achievements of writing peak,

bo tak jak Wam wspominałam, dla mnie

because as I mentioned to you, for me

ten moment to są okolice

this moment is the surroundings

2000 roku, ale

the year 2000, but

oto w jaki sposób pisanie Tokarczuk jest

This is how Tokarczuk's writing is.

postrzegane i w jaki sposób

perceived and in what way

jej pozycja jako pisarki została

her position as a writer was

ugruntowana. To są Księgi Jakubowe,

grounded. These are the Jacob's Books,

to jest ta wielka, ogromna

this is that big, huge

księga, która

the book that

ma bodajże 800

It has about 800.

stron, która jest też wydana

pages that is also published

w taki sposób, jak gdyby

in such a way as if

miała być stylizowana

it was supposed to be styled

na te historie dawne, bo mamy tu historie

for these ancient stories, because we have stories here

o Jakubie Franku, o barokowej

About Jacob Frank, about the Baroque.

Polsce, no historiach trochę

In Poland, well, a bit about the stories.

niesamowitych, natomiast tutaj

amazing, however here

detale powoli zaczynają gdzieś

details are slowly starting somewhere

się rozchodzić w szwach i pojawia

is coming apart at the seams and appears

się coraz więcej też takich pytań

there are more and more such questions too

dotyczących pola literackiego i tego,

concerning the literary field and that,

czy jurorzy rzeczywiście są w stanie

Are the jurors really able to

przeczytać wszystkie książki, które są nominowane

read all the books that are nominated

do danej nagrody literackiej

to a given literary award

i pojawia się na horyzoncie również

and it also appears on the horizon

Nobel,

Nobel,

a właściwie to,

actually, what

za co Olga

for what Olga

Tokarczuk tego Nobla otrzymała.

Tokarczuk received this Nobel.

Z takich historii zupełnie ostatnich

From such completely recent stories.

no to jest Empuzjon,

Well, this is Empuzjon,

czyli historia

so the story

z Sokołowska,

from Sokołowska,

będąca jednocześnie

simultaneously being

wejściem

entrance

w gatunek horroru.

in the horror genre.

I to jest mimo wszystko ostatnia z

And this is, after all, the last of

powieści Tokarczuk, chociaż ostatnimi

Tokarczuk's novels, although recently

czasy w tym roku pojawiła się też

Times also appeared this year.

taka książka, która została

a book that was

napisana wspólnie ze Zbigniewem

written together with Zbigniew

Mikołajko, Achat Illi

Mikołajko, Achat Illi

siostra bogów. I tutaj mamy znowu

sister of the gods. And here we have again

nawiązanie do tej

reference to this

absolutnie fantastycznej opowieści

absolutely fantastic story

o Inanie, o Annie In,

O Inanie, o Annie In,

bo Tokarczuk próbowała opowiedzieć

because Tokarczuk was trying to tell

tę historię mitu sumeryjskiego

this story of the Sumerian myth

nie tylko właśnie w tej swojej powieści,

not only in this particular novel of hers,

ale także w libretcie. I tutaj

but also in the libretto. And here

jest właśnie to libretto wydane w tej formie

it is just this libretto published in this form.

razem z komentarzami

together with comments

takimi objaśniającymi

such explanatory ones

konteksty, dosyć

contexts, quite

erudycyjnymi komentarzami

erudite comments

Zbigniewa Mikołajki. To też była ostatnia

Zbigniew Mikołajki. That was the last one too.

publikacja za życia Zbigniewa Mikołajki.

Publication during the life of Zbigniew Mikołajki.

Więc to tylko też podbija takie

So it just also boosts such things.

znaczenie, no właśnie tej

the meaning, well this one

Anny In w grobowcach świata i dlaczego

Anny In in the tombs of the world and why

ja o niej tyle mówię. No dlatego też, że ona

I talk about her so much. Well, that's also because she

jest bardzo mocno osadzona

is very strongly embedded

w tym świecie

in this world

Olgi Tokarczuk, w świecie prozy Olgi Tokarczuk.

Olga Tokarczuk, in the world of Olga Tokarczuk's prose.

No ale żeby nie gadać tylko i wyłącznie

But let's not just talk about it exclusively.

o tym, no to chciałam Wam

About that, well I wanted to tell you.

jeszcze powiedzieć, które opowiadania czytać.

still to say which stories to read.

Znaczy wiadomo, czytajcie wszystkie albo

It means, you know, read all or

nie czytajcie wszystkich, to już od Was

Don't read everyone, it's up to you now.

zależy. Ale mamy tutaj takie

It depends. But we have something like that here.

zbiory, takie historie jak

collections, stories like

Szafa, to jest 97 rok,

The wardrobe, it's 1997.

opowieści wigilijne, rok 2000,

Christmas stories, year 2000,

świetne opowiadanie prof. Andrews

great story by Prof. Andrews

w Warszawie, które tyczy się stanu wojennego.

in Warsaw, which concerns the state of martial law.

Ono miało nawet być sfilmowane,

It was even supposed to be filmed,

kiedyś chodziły

they used to walk

takie historie, że miało być sfilmowane,

such stories that were supposed to be filmed,

miało być jako czy

It was supposed to be as or.

miniserial, czy drobny film.

miniseries or short film.

Ale mamy

But we have

grę na wielu bębenkach, to jest rzecz

a game on many drums, that is the thing

świetna, 2001 rok i tutaj

great, 2001 year and here

mamy Wyspę, taką opowieść

We have an island, such a story.

dotyczącą płynnej

regarding fluid

seksualności, polemiki

sexuality, polemics

z podziałem płciowym. Po drodze

with a gender division. Along the way

też przydarzały się takie eseje jak

such essays also occurred as

Moment Niedźwiedzia, ale

Bear moment, but

takim ostatnim tomem opowiadań,

such a final volume of stories,

który wydaje mi się,

which seems to me,

że no na pewno nie jest

that it is definitely not

jakimś takim momentem wybitnym

some kind of outstanding moment

Olgi Tokarczuk, no to są opowieści bizarne.

Olga Tokarczuk, well these are bizarre tales.

I tu w ogóle też Wam opowiem

And here I will also tell you about it.

o historii pewnej recenzji, która była

about the story of a certain review that was

no szalenie niepochlebna dla tego

well, not very flattering for that

pisania. Ale dlaczego w ogóle

writing. But why at all

myślę, że warto

I think it's worth it.

sobie o tym pisaniu opowiedzieć trochę

tell myself a little about this writing

szerzej, a nie tylko tak

more broadly, not just like that

wiecie, etykietowo,

you know, label-wise,

że polski Nobel,

that Polish Nobel,

ok. Natomiast to jest opowieść

Okay. However, this is a story.

o literaturze środka

about the literature of the middle

i będę Wam tłumaczyć, czy opowiadać

And I will translate or tell you.

o tym terminie, który

about this term, which

jest bardzo ważny

it is very important

i rozwiązuje pewne klincze

and solves certain deadlocks

pomiędzy jakimś takim starym podziałem

between some kind of old division

na literaturę wysoką, czy literaturę niską.

to high literature or low literature.

Bo

Because

to jest

this is

nie wprowadzając już tego

not introducing this anymore

tak od razu z grubej rury,

Right off the bat, straight to the point,

no to jest literatura

Well, this is literature.

średnia. Mamy też podróż do

average. We also have a trip to

Nobla i w ogóle skandale

Nobel and generally scandals

związane z Komitetem Noblowskim.

related to the Nobel Committee.

Skandale,

Scandals,

które też ujawniły, w jaki sposób

which also revealed how

Nobel odgrywa pewne polityczne role,

The Nobel plays certain political roles,

ale też w jaki sposób jest

but also how it is

powiązany z dość tradycyjnymi

related to quite traditional

wartościami. To, co dla mnie jest

values. What is important to me is

najbardziej istotne, no to to, że

the most important thing is that

bardzo ciekawie to Karczuk

very interesting, Karczuk

pracuje z mitem. I w ogóle

I work with a myth. And at all.

przetwarza mit,

processes a myth,

przetwarza też,

it also processes,

nawet nie tyle, że przetwarza, tylko opowiada

not so much that it processes, but rather that it tells

o tym, w jaki sposób my

about how we

widzimy polską historię,

we see Polish history,

w jaki sposób ta polska historia

in what way this Polish history

funkcjonuje w oczach innych.

it functions in the eyes of others.

I jest to jakieś takie

And it's kind of like that.

polemizowanie z

debating with

polską polityką historyczną,

Polish historical policy,

która miała przeróżne,

which had various,

też bardzo przedziwne odsłony.

also very strange manifestations.

I na pewno, jeżeli

And for sure, if

mielibyśmy sobie wskazywać na to, co

we would point out to each other what

Olceto Karczuk wychodzi najlepiej,

Olceto Karczuk performs the best.

no to wszystkie jakieś takie tematy, które są

Well, those are all some kind of topics that exist.

związane z geopolityką,

related to geopolitics,

z tym takim starym mitem,

with that old myth,

Mittel Europa, tą taką świetną

Central Europe, that wonderful one

wolnością Europy, która miała funkcjonować

the freedom of Europe, which was supposed to function

jako pewna całość,

as a certain whole,

wolność wyznania, wielość kultur

freedom of religion, diversity of cultures

i tak dalej i tak dalej. Jesteśmy w okolicach

and so on and so forth. We are in the vicinity of

XVI wieku.

16th century.

Ale też później, kiedy myślimy sobie o tym

But also later, when we think about it.

złotym wieku,

golden age,

o tej Mittel Europie,

about this Middle Europe,

o tym, o czym też pisał Stefan Zweig,

about what Stefan Zweig also wrote,

to jest cały ogromny taki temat

this is a huge topic altogether

w ogóle, który będę Wam musiała opowiedzieć,

in general, which I will have to tell you about,

bo on mnie

because he me

niesamowicie ciekawi, czyli właśnie ta cała

incredibly interesting, that is, exactly all of this

historia też Austro-Węgier,

the history of Austria-Hungary,

jakiegoś takiego wspólnego dziedzictwa

some kind of common heritage

kulturowego, w którym my też byliśmy

cultural, in which we were too

do pewnego stopnia włączeni.

to a certain extent included.

Ale wracając, no właśnie ten mit,

But coming back, it's exactly this myth,

Mittel Europy, czerpanie z folkloru,

Central Europe, drawing from folklore,

z tej lokalności,

from this locality,

z mitów też słowiańskich,

from Slavic myths as well,

ta eksploracja przestrzeni

this exploration of space

pomiędzy ustalonymi granicami

between the established boundaries

i to granicami zarówno

and it is with boundaries both

tymi kulturowymi, ale też czasowymi,

those cultural, but also temporal,

no i geograficznymi.

and geographical ones.

I właśnie

And exactly

u Olceto Karczuk bardzo mocno

at Olceto Karczuk very strongly

podbija się taki temat,

such a topic is being raised,

który nazwałabym

which I would call

przejściowymi przestrzeniami,

transitional spaces,

jakimiś takimi przestrzeniami,

with some such spaces,

które nie mają

which do not have

bardzo mocno ustalonego statusu.

a very firmly established status.

I to jest właśnie, czy wyspa,

And this is precisely, whether the island,

bo tu podprowadzam

because I'm just assisting here

Was też do opowiadania wyspa,

There was also an island to tell about.

czy jakieś strefy zdemilitaryzowane,

are there any demilitarized zones,

nieheteronormatywne

non-heteronormative

tożsamości, postaci, które

identities, figures that

są wykreślone z kanonów, tutaj też

they are crossed out from the canons, here too

myślę właśnie o Jakubie Franku,

I'm currently thinking about Jakub Frank.

ona bardzo mocno odrzuca takie

She strongly rejects such.

myślenie binarne,

binary thinking,

to jest jakiś taki

this is kind of like that

rekurencyjny, powtarzający się motyw

recursive, recurring motif

w jej pisaniu.

in her writing.

Czasami wślizguje się

Sometimes it sneaks in.

przez to w taki świat magii, który

through this into a world of magic that

pewne

certain

granice, pewne takie mocne stanowiska

boundaries, some strong positions like that

rozmiękcza i to może być też traktowane

It softens, and that can also be seen as treated.

jako zarzut. Ale czego odebrać

as an accusation. But what to take away

jej nie można, no to tego, że świetnie,

She can't, well, that it's great,

bardzo dobrze przedstawia

presents very well

i przetwarza te historyczne losy.

and processes these historical fates.

No bo tu już Wam wspomniałam

Well, I already mentioned it to you here.

i Ahat Ili, czyli o tej siostrze

I Ahat Ili, or about that sister

bogów, czyli

gods, that is

ponownym

repeating

przepisaniu historii

rewriting history

sumeryjskiej bogini,

Sumerian goddess,

które najpierw wydarzyło się

which happened first

właśnie w Anni i w grobowcach świata.

Just in Anni and in the tombs of the world.

Ale takim kolejnym motywem,

But another theme is,

który też się tutaj pojawia

which also appears here

i jest związany też z mitologizacją,

and it is also related to mythologization,

no to jest motyw podróży.

Well, this is the theme of travel.

I ta podróż w twórczości Tokarczuk

And this journey in Tokarczuk's work.

to jest nie tylko ten ruch fizyczny,

this is not only the physical movement,

chociaż mamy tutaj biegunów,

although we have poles here,

mam też przed sobą to takie starsze

I also have in front of me that older one.

wydanie, jeszcze przednooblowskie,

edition, even pre-New Year's,

na którym mamy

on which we have

taką starą mapę Europy

such an old map of Europe

i

I

odkrycie pewnego

the discovery of a certain

miejsca na tej mapie,

places on this map,

pod którym jest tkanka ludzka,

under which there is human tissue,

taka tkanka żyjąca.

such living tissue.

I to jest właśnie gdzieś o takiej podróży,

And this is exactly where a journey like that is about,

takim losie wagabuntki,

such is the fate of a vagabond,

podróżniczki, osoby,

travelers, individuals,

którą kieruje

which it directs

taki nerw,

such a nerve,

potrzeba wyjechania,

the need to leave,

zdobycia pewnej

acquisition of certain

samowiedzy.

self-awareness.

Jedną z tych postaci jest też właśnie Olga Tokarczuk,

One of those figures is indeed Olga Tokarczuk,

która opisuje swój wyjazd z Polski.

which describes her trip from Poland.

No i właśnie chodzi o to,

And that's exactly the point,

że to nie jest ruch tylko fizyczny,

that it is not just a physical movement,

tylko właśnie jakaś taka głęboka przemiana wewnętrzna,

just this kind of deep inner transformation,

samopoznanie,

self-discovery,

trochę na kształt takich dziewiętnastowiecznych

a bit like those from the nineteenth century

wielkich podróży,

great journeys,

w które udawali się

to which they were heading

zazwyczaj możni albo tak naprawdę dzieci

usually the powerful or actually children

bardzo bogatych

very rich

arystokratów.

aristocrats.

Oni byli wypuszczani właśnie na taką roczną

They were released for such an annual reason.

czy coś podróż po Europie,

is there something about traveling in Europe,

żeby zwiedzić świat,

to explore the world,

trochę ogłady, doświadczenia,

a little polish, experience,

poznać inne kultury,

to get to know other cultures,

inne dzieła sztuki i tak dalej.

other works of art and so on.

Ale właśnie te takie podróże,

But it is precisely these kinds of journeys,

które są nie tylko jakimś takim, wiecie,

which are not just something like, you know,

zwiedzaniem, czy po prostu mam wolny, więc jadę,

sightseeing, or maybe I just have time off, so I'm going.

tylko są tym głębokim

they are just the deep ones

takim doświadczeniem,

such an experience,

którym ma nas jakoś przemienić,

with which he is supposed to somehow transform us,

no to one pozwalają właśnie na przekroczenie

Well, they allow for crossing.

tych granic takich osobistych i tożsamościowych.

those boundaries of a personal and identity nature.

I bieguni, właśnie ta powieść

And the Runners, that's exactly this novel.

przełożona na język angielski jako

translated into English as

Flights,

Flights,

czy prawie inne czasy,

or almost different times,

właśnie takie opowieści o tej podróży.

just such stories about this journey.

O takim wyzwoleniu się

About such liberation.

z narzuconych ograniczeń

from imposed restrictions

czasu i historii

time and history

i w ogóle z takich ograniczeń

and in general from such restrictions

związanych z miejscem

related to the place

i z taką potencjalną tożsamością,

and with such a potential identity,

która jest narzucona na te miejsca.

which is imposed on these places.

I jeśli chodzi o kolejne mity i to, co

And as for the next myths and what

wychodzi do karczuk

going to the tavern

świetnie, najlepiej i być może

great, best and perhaps

jest w tym po prostu gdzieś

it's just somewhere in this

niedościgniona w polskiej prozie.

unmatched in Polish prose.

No i jak też się przekonaliśmy,

Well, as we found out,

być może też

maybe too

jest to całkiem niedoścignione

it is quite unmatched

we współczesnej, światowej prozie.

in contemporary, global prose.

No to oprócz mitologizowania są to

Well, apart from mythologizing, these are

w ogóle wątki queerowe,

generally queer threads,

które się też wywodzą z tych wątków lokalnych.

which also derive from these local threads.

I mam tu przed sobą

And I have it right in front of me.

dom dzienny, dom nocny i to jest ten moment,

day home, night home, and this is the moment,

kiedy ja będę po prostu Wam wyczytywać

when I will just read out for you

różne fragmenty, ale

various fragments, but

no właśnie, wspominałam też przed chwilą o tym,

Exactly, I also mentioned that just a moment ago.

że to karczuk interesują

that they are interested in karczuk

jakieś takie momenty zawieszone,

some moments suspended like that,

momenty niejasnej granicy

moments of unclear boundaries

i jedną z nich jest opowieść

And one of them is a story.

o świętej Kumernis, świętej, która

about Saint Kumernis, the saint who

rzeczywiście ma swoją nawet

indeed has its own even

kaplicę w Kotlinie Kłodzkiej

the chapel in the Kłodzko Valley

i to jest

and this is

święta Kumernis jest też nazywana

Saint Kumernis is also called

świętą Vilge Fortis

Saint Vilge Fortis

w Wambierzycach, jeżeli się nie mylę.

in Wambierzyce, if I'm not mistaken.

I to jest opowieść o

And this is a story about

kobiecości, która przekracza

femininity that transcends

granicę, o tej granicy płciowej,

the boundary, about this gender boundary,

o tej takiej bardzo

about this very one

sprawczej, stwórczej

causal, creative

postaci kobiecej, bo tu już nawet nie chodzi

female character, because it's not even about that anymore

tylko o ten taki mityczny moment,

just about that mythical moment,

który wiąże się z narodzinami

which is associated with birth

i śmiercią i cyklem życia, ale tutaj

and death and the cycle of life, but here

mamy też taki magiczny moment, który

we also have such a magical moment, which

łączy się z

connects with

taką emanacją czystej woli.

such an emanation of pure will.

No i o co chodzi? No i chodzi o to, że

So what's it about? Well, it's about that...

była sobie pewna taka przypowieść biblijna,

there was a certain biblical parable,

a właściwie apokryf,

or rather a apocryphon,

taki też ludowy, pewna taka

so folkloristic, quite certain

legenda dotycząca

legend concerning

świętej Vilge Fortis,

Saint Vilge Fortis,

która nazywała, miała na imię

which was called, was named

Vilga i ona po prostu zmieniła

Vilga just changed it.

swoje imię

your name

na Vilge Fortis czy Kumernis,

on Vilge Fortis or Kumernis,

to Karczuk pisze o Kumernis.

Karczuk writes about Kumernis.

To jest przypowieść średniowieczna,

This is a medieval parable,

trochę też o sile kobiet,

a little also about the strength of women,

bo mamy tutaj właśnie

because we have just here

postać Vilgi, która jest

the character of Vilga, who is

córką bogatego barona,

the daughter of a wealthy baron,

no i generalnie jej ojciec chce

Well, in general, her father wants.

ją, chciałam powiedzieć sprzedać,

I wanted to say sell.

ale tak, no po prostu wydać za mąż

but yes, just to get married off

za kolejnego bardzo bogatego

for the next very rich one

mężczyznę, tylko problem jest taki,

a man, but the problem is that,

że święta Vilge Fortis czy

that the feast of Vilge Fortis or

jeszcze Vilga stwierdziła,

Vilga also noted,

że jej przeznaczeniem,

that her destiny,

które też jej zostało wyznaczone

which has also been assigned to her

przez Boga było to, że ona

by God it was that she

musi pójść do zakonu,

he must go to the monastery,

ponieważ jej jedyną

because her only

miłością jest właśnie Jezus Chrystus.

Love is precisely Jesus Christ.

No i ona do tego zakonu nawet idzie,

And she is even going to that convent.

tylko problem jest taki, że

the only problem is that

przyjeżdża po nią ojciec

Her father is coming to pick her up.

i z tego zakonu

and from this order

ją po prostu porywa.

She just captivates me.

Porywa, zamyka, chociaż już w tym

It kidnaps, closes, although already in this

zakonie mówi się, że ona

It is said in the convent that she

ma pewne ciągoty do świętości,

has a certain inclination towards holiness,

ponieważ w tej jej celi,

because in her cell,

w której ona też przebywa,

in which she also stays,

bardzo często inne siostry zakonne widzą,

very often other nuns see,

że pojawia się złote światło,

that a golden light appears,

i że prawdopodobnie to jest właśnie

and that it is probably just that

ten moment, kiedy ona rozmawia z Bogiem.

that moment when she talks to God.

I kiedy Vilga

And when Vilga

zostaje sama, już jest porwana

I am left alone, she is already kidnapped.

przez tego ojca, przebywa w pewnym zamknięciu,

because of this father, he/she is in a certain isolation,

zaczyna się modlić.

starts to pray.

Zaczyna się modlić bardzo,

He starts to pray a lot,

bardzo, żeby nie musieć

very much, so as not to have to

poślubić

to marry

tego mężczyzny,

this man,

który został jej wyznaczony przez ojca,

which was assigned to her by her father,

żeby ten los jej się odwrócił.

so that her fate would turn around.

I dzieje się rzecz,

And a thing is happening,

chyba której sama Vilga nie brała

probably one that Vilga herself didn't take

pod uwagę, ale

taking into account, but

pojawiają się jej prośby.

her requests appear.

I Tokarczuk pisze tak,

And Tokarczuk writes like this,

z perspektywy właśnie kumernic.

from the perspective of the kumernic.

Tutaj jest koniec cytatu

Here is the end of the quote.

i przeskakuję do momentu,

and I skip to the moment,

że rzeczywiście

that indeed

to życzenie kumernic zostaje spełnione.

The wish of the bridesmaid is fulfilled.

I mamy tutaj wątek 17,

And we have thread 17 here,

tak to jest oznaczone.

Yes, it is marked that way.

W pozbawionej okna komnacie

In the windowless chamber

stała kumernic,

permanent roommate,

lecz nie była to ta kobieta,

but it was not that woman,

którą znali wszyscy.

that everyone knew.

Jej twarz porośnięta była jedwabistą brodą,

Her face was covered with a silky beard.

rozpuszczone włosy opadały do ramion,

the loose hair fell to the shoulders,

z rozdartego dekoltu sukni wystawały

from the torn neckline of the dress protruded

dwie nagie dziewczęce piersi.

two bare girl breasts.

Spojrzenie ciemnych, lecz łagodnych oczu

The gaze of dark but gentle eyes.

przesuwało się po twarzach ciekawskich

it slid across the faces of the curious

i w końcu zatrzymało się na baronie.

And finally, it stopped at the baron.

Dzieci zaczęły czynić znak krzyża

The children began to make the sign of the cross.

i klękały jedna po drugiej.

and they knelt one after another.

Kumernic, czy ktokolwiek to był,

Kumernic, whoever that was,

podniosła ręce, jakby ich wszystkich

She raised her hands as if to address them all.

chciała przytulić do piersi.

she wanted to hug to her chest.

Rzekła cichym głosem,

She said in a quiet voice,

Pan mój mnie wybawił od siebie samej

My Lord has rescued me from myself.

i obdarzył swą twarzą.

and endowed with His face.

Koniec cytatu.

End of quote.

No i właśnie dzieje się

And it's happening right now.

pewne przekroczenie płciowe,

certain gender crossing,

dlatego, że Bóg w odpowiedzi

because God in response

na modły kumernic

to the prayers of the kumernic

daje jej twarz Chrystusa,

I give her the face of Christ,

czyli daje jej te wszystkie cechy płciowe,

which gives her all these sexual characteristics,

czyli duży,

so big,

bujny zarost

lush beard

i to ma być właśnie czymś, co ma

and this is supposed to be something that has

obrzydzić,

to disgust

jakkolwiek to zabrzmi,

however it sounds

wszystkich tych, którzy chcieliby wziąć

all those who would like to take

Wilgę, czy Wilgefortis

Wilge, or Wilgefortis.

za żonę.

for a wife.

No i to się rzeczywiście udaje.

And it really works.

Potem dzieją się jeszcze perturbacje

Then there are still disturbances happening.

różne i wszelakie, ponieważ

various and all sorts, because

już święta Wilgefortis jest kuszona

Already Saint Wilgefortis is tempted.

przez szatana,

through the devil,

pojawiają się w jej celi

they appear in her cell

takie rzeczy jak krucyfiks,

things like a crucifix,

sławiciela,

glorifier

dzieje się dużo, dużo różnych rzeczy,

A lot of different things are happening.

a na koniec, jak to bywa z takimi historiami,

and at the end, as it often happens with such stories,

jej historia zamienia się

her story is transforming

w historię męczennicy

in the history of the martyr

i towarzyszy jej śmierć,

and death accompanies her,

ponieważ powiedziano jej,

because she was told,

że skoro jest w Tobie Bóg,

that since God is in you,

to umrzyj jak Bóg i ona zostaje ukrzyżowana.

"That's how God dies and she is crucified."

I właśnie taki jej obraz,

And that's exactly how I see her,

czy taką jej rzeźbę

is such a sculpture of hers

można zobaczyć w Ambierzycach, w tej kaplicy

you can see in Ambierzyce, in this chapel

i to jest ten moment, kiedy ta

And this is the moment when that

historia ludowa

folk history

podłącza się też do

it also connects to

tej religii, powiedzmy, że

this religion, let's say that

ogólnej

general

religii chrześcijańskiej.

Christian religion.

I to jest rzeczywista, ciekawa rzecz,

And this is a real, interesting thing,

kiedy mamy właśnie to przeniknięcie

when we have that penetration

pewnego folkloru, pewnej wyobraźni

some folklore, some imagination

razem z tą

together with this

religią ogólną.

general religion.

Natomiast Dom Dzienny, Dom Nocny to nie jest tylko i wyłącznie

However, the Day House, Night House is not only and exclusively

opowieść o

a tale about

kumernizm, to jest tylko jeden z wątków.

Kumernizm is just one of the threads.

Natomiast mamy bohaterkę, która po prostu

However, we have a heroine who simply

sprowadza się w tamte rejony

is brought to those areas

i zaczyna poznawać,

and begins to get to know,

dziwną, trochę właśnie

strange, kind of

mityczną opowieść,

mythical tale,

czy historię tego Dolnego Śląska,

Is the history of this Lower Silesia,

Kotliny Kłodzkiej.

Kłodzko Valley.

I przewodniczką, bo to jest bardzo ważne,

And the guide, because that is very important,

przewodniczką po tym świecie jest

the guide to this world is

starsza kobieta,

older woman,

stara kobieta też, można by tak po prostu powiedzieć,

an old woman too, you could simply say it like that,

siwobłosa Marta, która

grey-haired Marta, who

jest kimś takim z pogranicza

is someone from the borderlands

właśnie świata realnego, świata

just the real world, the world

magicznego, ma w sobie jakiś taki rys

magical, it has some kind of trait in it

czarownicy, ona po prostu wie wszystko

Witches, she just knows everything.

o tej okolicy.

about this area.

I nasza bohaterka

And our heroine

jest jej adeptką.

she is her apprentice.

A że Marta też przy okazji wyplata

And that Marta is also braiding at the same time.

peruki i robi ich kilkarocznie

wigs and makes them several times a year

i w ogóle jest dużo jakichś takich przedziwnych

And there are generally a lot of such strange things.

tematów tutaj,

topics here,

no to to tylko dodaje

Well, that just adds to it.

pewnego takiego

one such

magicznego smaczku do tej całej opowieści.

a magical flavor to this whole story.

Ale serio, naprawdę bardzo, bardzo

But seriously, really very, very.

Wam polecam Dądziemny Dom Nocny.

I recommend the Dądziemny Night House to you.

Wielka powieść

Great novel

i myślę, że taka jedna chyba z

And I think that such one probably from

bardziej,

more

może nie tyle, że bardziej zapomnianych,

maybe not so much that they are more forgotten,

nie napisała, nie powiedziałabym,

she didn't write, I wouldn't have said,

nie napisałabym, nie napisała też,

I wouldn't have written, nor would I have written,

ale nie powiedziałabym tak.

But I wouldn't say that.

W każdym razie nie pojawia się w jakimś

In any case, it does not appear in some.

takim pierwszym rzucie,

at first glance,

kiedy się wymienia powieści Tokarczuk, nie?

When discussing the novels of Tokarczuk, right?

No bo teraz mamy chyba tą taką świętą

Well, now we probably have this kind of saint.

trójce, czyli Księgi Jakubowe,

the Trinity, or the Book of Jacob,

Empuzjon, też z racji

Empusion, also due to

tego, że jest ostatni,

that it is the last one,

no i nawet właśnie Prowadź swój

Well, just lead your own.

pług przez kości umarłych, czyli powieść,

The Plow Through the Bones of the Dead, or a Novel.

która została sfilmowana,

which was filmed,

czy inaczej, zaadaptowana,

or rather, adapted,

bo chyba lepiej o tym mówić,

because it's probably better to talk about it,

jak Agnieszkę Holland

like Agnieszka Holland

jako film Pokot.

as the film Spoor.

Ale to nie jest jedyny moment,

But this is not the only moment,

w którym Olga Tokarczuk fascynuje się tym,

in which Olga Tokarczuk is fascinated by this,

co dziwaczne i osobliwe,

which is strange and peculiar,

czymś co takie jednostkowe, czymś właśnie,

with something so individual, with something just like that,

co ma bardzo płynną granicę,

which has a very fluid border,

bo myślę tu też

because I think here too

o takim opowiadaniu

about such a story

o Julii Pastranie

about Julia Pastrana

i to jest też rzeczywista postać historyczna.

And this is also a real historical figure.

Możecie sobie

You can have it your way.

wrzucić w Googla i zobaczyć

type it into Google and see

materiał wizualny,

visual material,

który jest też pewnemu

which is also to a certain extent

uzupełnieniem tej historii,

supplementing this story,

bo Olga Tokarczuk też oprócz tego,

because Olga Tokarczuk, apart from that,

że właśnie mamy te niejasne granice,

that we have these unclear boundaries,

czy płciowe, czy właśnie miejscowe,

whether sexual or just local,

bardzo interesuje

I am very interested.

wszystko to, co odmienne i inne,

everything that is different and other,

jakoś wyrugowane poza ten główny margines,

somehow pushed out of this main margin,

poza ten reżim widzialności,

beyond this visibility regime,

że tak powiem trochę po rancierowsku.

I would say it a bit in a ranch-style way.

I mam tutaj

And I have here

kawałek opowiadania Najbrzydsza kobieta świata,

a piece of the story The Ugliest Woman in the World,

który chciałabym Wam przeczytać,

which I would like to read to you,

bo myślę, że warto,

because I think it's worth it,

żeby też ta proza wybrzmiała.

so that this prose resonates as well.

Zawsze tak mówię

I always say that.

w pisaniach, które zaczynam czytaniem.

in writings, which I begin by reading.

Mówię, żebyśmy zawsze mieli

I say that we should always have.

jakieś takie wspólne pojęcie,

some kind of common concept,

o czym w ogóle będziemy rozmawiać.

What are we even going to talk about?

Zatem czytam początkowe partie

So I am reading the initial sections.

Najbrzydszej kobiety świata.

The ugliest woman in the world.

Zawsze mam trochę ciarki, kiedy to czytam.

I always get a little shiver when I read it.

Zaraz będziecie wiedzieli dlaczego.

Soon you will know why.

Żenił się z najbrzydszą kobietą świata.

He married the ugliest woman in the world.

Specjalnie pojechał po nią do Wiednia.

He specially went to Vienna to pick her up.

Wcale nie działał z premedytacją.

He was not acting with premeditation at all.

Przedtem nie przyszło mu do głowy,

Before, it hadn't occurred to him,

że mógłby ją wziąć za żonę.

that he could take her as his wife.

Ale gdy ją zobaczył,

But when he saw her,

to było pierwsze uderzenie zdumienia.

It was the first strike of astonishment.

Potem już nie mógł od niej oderwać wzroku.

Then he couldn't take his eyes off her anymore.

Miała wielką głowę pełną narośli

She had a large head full of growths.

i wybrzuszeń.

and bulges.

Tuż pod niskim, pobróżdżonym czołem

Just below the low, furrowed forehead

tkwiły małe, wiecznie wilgotne oczy.

small, perpetually moist eyes were fixed.

Z daleka wyglądały jak szparki.

From a distance, they looked like green beans.

Nos wydawał się złamany w wielu miejscach,

Our nose seemed broken in many places,

a jego czubek był siny

and its tip was blue

i porośnięty rzadką szczyciną.

and covered with sparse bristles.

I ogromne, nabrzmiałe usta,

And huge, swollen lips,

zawsze rozchylone, mokre,

always slightly open, wet,

a w nich ostro zakończone zęby.

and in them sharply pointed teeth.

A na dodatek, jakby tego było jeszcze mało,

And as if that wasn't enough,

porastał długi, rzadki, jedwabisty włos.

It was covered with long, sparse, silky hair.

Gdy ją ujrzał po raz pierwszy,

When he saw her for the first time,

wyszła zza tekturowej dekoracji

She emerged from behind the cardboard decoration.

objazdowego cyrku,

traveling circus,

to jest ważne,

this is important,

żeby pokazać się widzom.

to show themselves to the viewers.

Okrzyk zdziwienia i obrzydzenia

A cry of astonishment and disgust.

przeturlał się nad głowami zebranych

he rolled over the heads of those gathered

i upadł do jej stóp.

and he fell at her feet.

Chyba się uśmiechnęła,

She probably smiled.

ale wyglądało to jak smutny grymas.

but it looked like a sad grimace.

Stała bez ruchu, świadoma tego,

She stood still, aware of it,

że wpatrują się w nią dziesiątki oczu,

that dozens of eyes are staring at her,

że chciwie spijają każdy szczegół,

that they greedily absorb every detail,

by potem opowiadać tę twarz znajomym,

to later describe this face to acquaintances,

żeby go sobie przywołać,

to summon him.

porównując w lustrze ze swą twarzą.

comparing in the mirror with your face.

I potem oddychać z ulgą.

And then breathe a sigh of relief.

Stała cierpliwie, chyba z wyższością,

She stood patiently, probably with superiority.

patrzyła ponad głowami na dachy domów.

She was looking over the heads at the rooftops of the houses.

Po dłuższej, nabrzmiałej zdumieniem chwili,

After a longer moment, swollen with astonishment,

ktoś wreszcie krzyknął

someone finally shouted

– opowiedz coś!

– Tell me something!

I to jest jeden z fragmentów.

And this is one of the fragments.

I potem mamy dalej.

And then we have more.

Niech je pan uratuje,

Let him save them,

błagał bełkotliwie, gdy profesor przyjechał

he begged slurrily when the professor arrived

i robił fachowe oględziny zwłok.

and conducted a professional examination of the bodies.

No bo już ta postać nam umarła.

Well, that character has already died for us.

Czyż pan zwariował?

Have you lost your mind?

Żyją, powiedział tamten z irytacją.

"They are alive," said the other with irritation.

Potem profesor podsunął mu jakiś papier,

Then the professor handed him some paper,

on podpisał go prawą ręką,

he signed it with his right hand,

lewą zaś wziął pieniądze.

he took the money with his left hand.

Zanim jeszcze tego samego dnia

Before that same day.

zniknął gdzieś w portach,

vanished somewhere in the ports,

pomógł profesorowi przewieźć ciało dorożką

he helped the professor transport the body in a cart

do uniwersyteckiej kliniki.

to the university clinic.

Tam po jakimś czasie zostały

There, after a while, they remained.

w tajemnicy wypchane.

stuffed in secret.

Długo, prawie dwadzieścia lat,

A long time, almost twenty years,

stały w chłodnych podziemiach budynku,

stood in the cool basement of the building,

aż przyszedł lepszy czas

until a better time came

i dołączyły do większej kolekcji

and joined a larger collection

żydowskich i słowiańskich czaszek,

Jewish and Slavic skulls,

jak i doroślaków wszelkiej maści.

as well as adults of all kinds.

Można je i teraz zobaczyć

They can be seen even now.

w magazynach patologii,

in the pathology warehouses,

żeż muzeum.

what a museum.

Matka i córka.

Mother and daughter.

I to jest właśnie

And this is exactly it.

historia

history

Julii Pastrany,

Julii Pastrany,

rzeczywistej postaci,

actual form,

którą prawdopodobnie właśnie

which probably just

Olga Tokarczuk się zainspirowała.

Olga Tokarczuk was inspired.

To jest Meksykanka,

This is a Mexican woman.

którą pokazywano

which was shown

w XIX wieku

in the 19th century

jako

as

właśnie,

exactly,

no brzmi to strasznie,

well, that sounds scary,

jako atrakcję w cyrku.

as an attraction in the circus.

To była postać, która była po prostu,

It was a character that was just,

to była kobieta, która była chora

It was a woman who was sick.

na tą rzadką chorobę,

for this rare disease,

która powodowała

which caused

ekscesywne włosienie,

excessive hairiness,

że tak powiem.

if I may say so.

I ona również

And she too.

występowała, mówiąc w cudzysłowie,

she was performing, so to speak,

w Warszawie i w Moskwie.

in Warsaw and in Moscow.

U nas to było

It was with us.

w 1858 roku.

in 1858.

Dwa lata później

Two years later.

w latach 60-tych urodziła syna,

In the 1960s, she gave birth to a son.

który był również właśnie,

which was also just,

miał to niezwykle

it was extremely

bujne owłosienie całego ciała.

lush body hair.

W opowiadaniu Tokarczuk

In Tokarczuk's story

to jest córka.

This is a daughter.

Więc mamy tutaj tą taką

So we have this kind of

drobną zmianę, która jest

a minor change that is

tą historią.

this story.

I to niemowlę zmarło

And that baby died.

dosyć szybko właśnie po komplikacjach porodowych.

fairly quickly after the birth complications.

Ale

But

to, co też łączy te dwie historie,

what also connects these two stories,

to przepisanie właśnie tego mitu,

it is a rewriting of this very myth,

bo to jest znowu to, co robi Olga Tokarczuk,

because this is again what Olga Tokarczuk does,

no to

so there

te ciała

these bodies

jej i jej dziecka zostały wypchane

Her and her child's bodies were stuffed.

i jej mąż

and her husband

dalej kontynuował to tournée,

he continued the tour,

tylko, że pokazywał właśnie

only that he was just showing

oba te ciała wypchane

both these bodies stuffed

w przeszklonych gablotach jako pewne takie

in glass showcases as certain such

straszliwą ciekawostkę.

a terrifying curiosity.

I to w ogóle jest straszne.

And that is just terrible.

W ogóle w rzeczywistości

In reality at all.

ten jej mąż potem poznał

then her husband met him later

inną kobietę, która miała te, która

another woman who had the one who

dzieliła tą przypadłość

shared this affliction

i również się z nią ożenił, żeby było

and he also married her, so that it would be

ciekawiej. No i ta żona,

more interesting. And that wife,

druga, po śmierci męża

the second, after the death of her husband

również podróżowała z tymi ciałami

also traveled with those bodies

właśnie Julii i jej dziecka

just Julia and her child

i pokazywała

and showed

je w takim swoim gabinecie

he is in his office

osobliwości, dopóki

peculiarities, as long as

tego Niemcy nie zakazały, tego typu

the Germans did not prohibit this, this type

wystaw w 1943 roku,

exhibition in 1943,

więc jeszcze w czasie II wojny światowej.

so still during World War II.

I żeby ta historia

And so that this story

była jeszcze bardziej taka

she was even more like that

dramatyczna i po prostu straszna,

dramatic and simply terrifying,

no to ciało Julii Pastrany,

Well, it's the body of Julia Pastrana,

tej rzeczywistej postaci,

this real figure,

zostało ostatecznie

it has been finalized

pochowane w Meksyku

buried in Mexico

w 2013 roku. Wcześniej było

in 2013. Before that, there was

w różnych magazynach

in various magazines

policyjnych i w ogóle

police and in general

było też potem wystawiane

it was also displayed later

w Szpitalu Narodowym w Oslo,

at the National Hospital in Oslo,

ale ono wraca do Meksyku

but it is returning to Mexico

w 2013 roku.

in 2013.

No i jak też podpowiada

Well, as it also suggests.

internet,

internet,

Julia cierpiała właśnie na hipertrichozę,

Julia was suffering from hypertrichosis.

tak to się nazywa

that's what it's called

ta przypadłość, czyli powodująca

this condition, namely causing

właśnie to ekscesywne włosienie,

it's just that excessive hairiness,

natomiast ją właśnie wystawiano

however, she was just being showcased

w tym cyrku osobliwości,

in this circus of oddities,

które były bardzo popularne

which were very popular

w Europie XIX wieku,

in 19th century Europe,

jako...

as...

nawet nie wiem,

I don't even know,

jak to jakoś tak cywilizowanie,

as if in a civilized manner,

Boże, cywilizowanie to też jest straszne słowo,

God, civilizing is also a terrible word.

w jaki sposób to jakoś dobrze ograć słownie,

how to somehow play it off well with words,

ale jako po prostu

but as just

mieszankę człowieka

a mixture of a human

i orangutana,

and the orangutan,

i to w ogóle też było jakoś tak

And it was also somewhat like that.

podbijane przez ówczesną pseudonaukę

supported by the then pseudoscience

tamtego czasu.

that time.

No, więc to jest

No, so this is

taka historia, którą Olga Tokarczuk

Such a story as Olga Tokarczuk.

właśnie wygrzebała,

just dug out,

bo to, co też jest u niej świetne,

because what is also great about her,

to ten warsztat historyczny.

This is a historical workshop.

Ona rzeczywiście potrafi wniknąć w czas epoki.

She really can immerse herself in the era.

To też widzimy, no po prostu

We can see that too, well, simply.

w księgach Jakubowych,

in the books of Jacob,

że tam jest jakiś niesamowity research.

that there is some amazing research there.

I z takich opowieści

And from such tales

stwarza

creates

swoje opowiadania, właśnie skupiając się

his stories, focusing specifically

na tym, co inne,

on this, what else,

w jakiś sposób odrzucone,

somehow rejected,

nieprzejrzyste

opaque

na pierwszy rzut oka.

at first glance.

Jeżeli jeszcze jesteśmy przy tych płynnych tożsamościach,

If we are still on the topic of these fluid identities,

no to przejdę do tego

Well, I'll get to that.

opowiadania Wyspa,

stories Island,

które pojawia się po raz pierwszy

which appears for the first time

właśnie w grze na wielu bębenkach,

just in the game on multiple drums,

w tym tomie opowiadań, który straszliwie

In this volume of stories, which is terribly

Wam polecam. Później ono

I recommend it to you. Later it will.

zostało też wyodrębnione,

it has also been separated,

to opowiadanie,

It's a short story.

bo tekst osobny i jest wydane

because the text is individual and has been published

właśnie w takiej formie

just in that form

nieco oddzielonej. Trochę się nie dziwię,

somewhat separated. I'm not really surprised,

a trochę się dziwię, no bo jednak

I'm a bit surprised, well because after all.

takie drobnice

such trifles

książkowe, nie wiem czy to jest zawsze

bookish, I don't know if it's always like that

najlepszy strzał wydawniczy, ale mniejsza.

the best publishing shot, but never mind.

W każdym razie przeczytam Wam

In any case, I will read it to you.

pokrótce taki fragment

in brief, such a fragment

z tego opowiadania. Mamy mężczyznę, który

from this story. We have a man who

po prostu jest na pewnej

it's just certain

wyspie,

island,

wyspie bezludnej

uninhabited island

i nagle, znaczy nagle

and suddenly, I mean suddenly

po prostu do

just do

wyspy dobija łódź,

islands are sinking the boat,

a w niej jest po prostu małe dziecko.

and in it, there is simply a little child.

I idzie to tak.

And it goes like this.

Obudziło mnie łaskotanie na skórze,

I was awakened by a tickling on my skin,

niewyraźna pieszczota. Otworzyłem oczy

faint caress. I opened my eyes.

i z ulgą stwierdziłem, że dziecko wciąż

and with relief, I found that the child still

oddycha. Słońce przesunęło się

breathes. The sun has shifted.

znowu i leżeliśmy teraz wystawieni

again and we were now exposed

na jego pomarańczowe, gasnące światło.

to his orange, fading light.

Przewróciłem się na brzuch i wtedy

I rolled onto my stomach and then

poczułem ból, który już skąd znałem.

I felt a pain that I already knew from somewhere.

Jakieś rozmyte wspomnienie

Some blurry memory

zamajaczyło mi w głowie. Wspomnienie

It flickered in my mind. A memory.

letniego sadu, zapach czarnych

summer orchard, the scent of black

porzeczek i agrestu, dawno, dawno temu.

currants and gooseberries, long, long ago.

To był ból piersi.

It was chest pain.

Taki sam, jak wtedy, kilkanaście

The same as then, a dozen or so.

lat temu, ból chłopięcych,

years ago, the pain of boys,

obrzmiałych sutek, ironia natury, która

swollen nipple, the irony of nature, which

dochodzi do głosu w okresie dojrzewania.

it comes to the fore during adolescence.

W jakim celu mężczyźni mają

What purpose do men have?

sutki? Dlaczego rodzą się z wypisanym

nipples? Why are they born with an imprint

na ciele znakiem własnego przeciwieństwa?

on the body as a sign of its own opposite?

Czy zastanawiała się Pani

Have you been wondering?

kiedyś nad tym? I to jest właśnie ta opowieść.

Once upon a time about that? And this is exactly that story.

Idąc dalej, jeszcze

Going further, still

po trzech dniach ciężkiego wysłowania

after three days of hard shipping

dopłynąłem do maleńkiej osady na sąsiedniej wyspie.

I arrived at a small settlement on the neighboring island.

Oboje ledwo żyliśmy.

We were both barely alive.

Nikt mnie o nic nie pytał. Po prostu

No one asked me anything. Just.

zajęli się nami. U tych dobrych

They took care of us. At those good ones.

ludzi przeżyliśmy zimę, a następnego

we survived the winter, and the next

roku znaleźliśmy się w Atenach.

We found ourselves in Athens that year.

Po wojnie wróciliśmy do kraju.

After the war, we returned to the country.

Wymyśliłem mu matkę. Powiedziałem, że

I made up a mother for him. I said that

umarła dawno temu. Twierdzi, że ją pamięta.

She died a long time ago. He claims he remembers her.

Mój syn żyje za granicą.

My son lives abroad.

Mam już wnuki. Teraz Pani zapewne

I already have grandchildren. Now you surely...

rozumie, dlaczego nagrywam się na te

I understand why I'm recording myself for these.

taśmy. Anonimowy, bez twarzy, bez

tapes. Anonymous, without a face, without

nazwiska, zredukowany do głosu.

surnames, reduced to voice.

Nie rozumiem tego, co się stało.

I don't understand what happened.

Chyba jestem małym człowiekiem.

I guess I am a small person.

A na koniec proszę o pisanie tego

And finally, please write this.

wszystkiego w szczególny sposób.

everything in a special way.

To, czego pragnę najbardziej, to wierzyć, że

What I want most is to believe that

nie stałem się ofiarą jakiejś anomalii,

I did not become a victim of some anomaly,

lecz że doświadczyłem cudu.

but that I experienced a miracle.

Koniec cytatu. No i właśnie

End of quote. And exactly.

ta końcówka, że nie jestem anomalią

that end, that I am not an anomaly

przez to, że wykarmiłem

because I have fed

swoją pierwszą jako mężczyzna

his first as a man

dziecko, ale

child, but

że jest to pewien cud,

that it is a certain miracle,

to to jest coś, co

this is something that

mocno wybrzmiewa w tym opowiadaniu.

It resonates strongly in this story.

A przypominam, że gra na wielu bębenkach

And I remind you that he/she plays on many drums.

to jest rok 2000.

This is the year 2000.

A nawet kłamię, bo 2001.

I'm even lying, because 2001.

No i dlaczego tak

Well, why is that?

z uporem maniaka opowiadam

I tell with obsessive stubbornness.

o tym, że ten szczyt

about this summit

pisania Tokarczuk przypada

writing of Tokarczuk is assigned

właściwie według mnie tak na ten

Actually, I think so for this.

przełom XX

turn of the 20th century

i XXI wieku, co tak brzmi

and the 21st century, what sounds like this

w ogóle jakoś bardzo

at all somehow very

mocno też w tej

strongly in this too

perspektywie historycznej, ale myślę

from a historical perspective, but I think

sobie, że najprościej to gdzieś jakoś pokazać

to show it somewhere in the simplest way

właśnie na tych dwóch jakościach.

just on those two qualities.

Na

On

porównaniu chociażby takich

for comparison of such

dwóch tomów opowiadań, czyli właśnie

two volumes of short stories, that is just

gra na wielu bębenkach, gdzie

playing on many drums, where

są te teksty, o których Wam wspominałam

These are the texts I mentioned to you.

i na opowiadaniach bizarnych, które

and on bizarre stories, which

są często

they are often

o wiele bardziej puszczone.

much more let go.

Niektóre z nich przypominają też

Some of them also resemble

notatki, które zostały

the notes that were left

gdzieś na marginesie chociażby

somewhere on the sidelines at least

książek Jakubowych albo są

the books of Jacob or they are

próbą opisu futurystycznej

an attempt to describe the futuristic

wersji historii,

version of history,

która nie zawsze się Tokarczuk

which does not always involve Tokarczuk

jakoś szczególnie udaje, no bo

it somehow particularly succeeds, well because

to jest jednak zupełnie inny gatunek

this is, however, a completely different genre

w ogóle science fiction, który

in general science fiction, which

wcale

at all

nie jest taki prosty

it's not that simple

i ma swoją wielką, wielką

and has its great, great

tradycję i po prostu

tradition and just

dosyć trudno w niego wejść

It's quite hard to get into it.

nie chciałam powiedzieć tak

I didn't want to say yes.

z ulicy, ale dosyć trudno w niego

from the street, but quite difficult in it

wkroczyć bez większych

to step in without any major

kosztów. O, może tak, żeby brzmiało

costs. Oh, maybe like this, to make it sound

to jakoś tak lepiej, ale

it's somehow better, but

wyspa

island

została też wydana na nowo właśnie

it has also been re-released just now

po Noblu tym opowiadaniem

after the Nobel with this story

prof. Andrews w Warszawie

Prof. Andrews in Warsaw

i to jest to opowiadanie

And this is the story.

wojennym, opowiadane właśnie z perspektywy

war, told just from the perspective of

osoby

people

zewnętrznej, czyli tego profesora,

external, that is, that professor,

który nagle zjawia się w Polsce

who suddenly appears in Poland

stanu wojennego

martial law

i jest też pewien komiks, który możecie

And there is also a certain comic that you can

sobie właśnie wyszukać, prof. Andrews

just look it up for yourself, Prof. Andrews

i jest o tym, że

and it is about the fact that

właśnie podaje to też jako ciekawostkę

I'm just mentioning this as a curiosity as well.

to jest coś bardzo ciekawego

This is something very interesting.

i w ogóle też połączenie tych dwóch opowiadań

And in general, the connection between these two stories.

jako tego nowego tomu też jest całkiem

As for this new volume, it is quite good too.

ciekawe, bo rzeczywiście myślę, że to są dwa

Interesting, because I really think that these are two.

najlepsze gdzieś opowiadania

the best stories somewhere

z tej książki, chociaż

from this book, although

to przepisanie trochę historii

it's a rewriting of a bit of history

Julii Pastrany no też

Julia Pastrana too.

nie daje mi spokoju, natomiast

it doesn’t let me be at peace, however

co o

what about

Lidze Tokarczuk nie wychodzi

Tokarczuk is not performing well in the league.

albo nie wychodzi zawsze

or it doesn't always come out

znaczy po prostu nie wychodzi chyba nigdy

It means it probably never comes out.

moralizowanie

moralizing

i to pojawia się

and it appears

coraz częściej i to jest

increasingly often and this is

jakaś taka pokusa, której

some kind of temptation that

się ulega zwłaszcza

it is especially yielded

po otrzymaniu jakiegoś

after receiving something

dużego mandatu

a large fine

no właśnie chociażby jak duże

well, just like how big

nagrody czy ogólnopolskie

awards or nationwide

czy światowe, bo przecież mieliśmy też

Is it global, after all we also had it?

po drodze te Book Reprise for Fiction

on the way the Book Reprise for Fiction

zabiegunów

of bipolar disorder

i moralizowanie

and moralizing

i myślę, że też Agnieszka Holland

And I think Agnieszka Holland as well.

tutaj nie pomaga, ponieważ

here it doesn't help, because

wydźwięk pokotu, który

the tone of the fall, which

jest adaptacją właśnie jak mówię

It is an adaptation just as I'm saying.

prowadzi swój pług przez kości umarłych

he drives his plow through the bones of the dead

zamienia powieść

changes the novel

Olgi Tokarczuk

Olga Tokarczuk

w trochę manifest

a bit of a manifesto

ekoterrorystyczny i to nie jest

eco-terroristic and it is not

dobre jak możecie się tego domyśleć

Good as you can imagine it.

i teraz właśnie trochę

and now just a little

chcę Wam opowiedzieć o tym zestawieniu

I want to tell you about this comparison.

i tym, że trochę mnie skręca

and that it twists me a bit

w ogóle kiedy o tym mówię

Whenever I talk about it.

ale być może pamiętacie, to nie będzie

but perhaps you remember, it won't be

żaden spoiler, no mamy

no spoiler, so we have

taki romans

such a romance

znowu, wejście Olgi Tokarczuk

Again, the entrance of Olga Tokarczuk.

w kryminał

in a crime novel

mamy tą historię

we have this story

na początku nie wiemy kto zabił, a to

At the beginning, we don't know who killed, and that's...

zazwyczaj jest też jakoś takie konwencjonalne

It's usually also somewhat conventional.

w kryminale, więc to nie jest konwencjonalny kryminał

in a criminal, so it's not a conventional crime novel

że tutaj badamy, jest jakiś śledztwo

that here we are investigating, there is some investigation

od razu, tylko gdzieś w trakcie działania

immediately, just somewhere during the process

się tej powieści dowiadujemy się

we learn about this novel

o tym, że

that

znikają kolejne postaci, są jakieś

More characters are disappearing, there are some.

bardzo tajemnicze śmierci, a na końcu

very mysterious deaths, and in the end

okazuje się, że morduje Janina Duszejko

It turns out that Janina Duszejko is the murderer.

czyli ta postać, która

so this character that

jest pewną strażniczką

she is a certain guardian

tego naturalnego porządku

this natural order

sprzeciwia się polowaniom, jest

opposed to hunting, is

mocną aktywistką

a strong activist

budowała też mosty, w ogóle była

she also built bridges, in general she was

inżynierką, więc taką osobą

an engineer, so such a person

z racjonalnego

from a rational perspective

zaplecza

backstage

ale do tego stawiającą

but to the one that sets

horoskopy i coraz bardziej wchodzącą

horoscopes and increasingly entering

w ten świat takiego

into such a world

mitycznego połączenia z naturą

mythical connection with nature

z całym

with all

światem, z kosmosem

the world, with the cosmos

i tu zaczynają się robić dziwne trochę

And this is where things start to get a little strange.

rzeczy, no bo to jest ten trochę

things, well because that's a bit of it

taki aspekt new age'owy

such a new age aspect

który jest chybotliwy w tej

which is wobbly in this

powieści, a chybotliwy straszliwie

novels, and terribly wobbly

z powodu, którego

due to which

wywala cały ten film, jest w pokocie

He throws away the whole movie, he's in a mess.

bo

because

o ile w powieści Janina

As far as in the novel Janina

Duszejko jest postacią

Duszejko is a character.

do pewnego stopnia tragiczną w tym

to a certain extent tragic in this

takim znaczeniu wiecie starogreckim

in that meaning, you know, ancient Greek

że tutaj mamy ten

that here we have this

konflikt pomiędzy prawami

conflict between rights

ludzkimi a prawem

human and the law

takim natury czy boskim jak to było

such in nature or divine as it was

w tragediach

in tragedies

ale u Olgi, dwu przepraszam

but at Olga's, two I'm sorry

u Agnieszki Holland

at Agnieszka Holland's

no ta, ten film kończy się po prostu

Well, yes, that movie just ends.

jakąś straszliwie idylliczną sceną

some terribly idyllic scene

w powieści

in the novel

Duszejko jest wygnana

Duszejko is exiled.

jest

is

musi cały czas uciekać

must keep running away

musi się chronić przed

must protect itself from

przed policją tak naprawdę

before the police, really

i przed tym, że zamordowała

and before that, that she murdered

kilka osób

a few people

natomiast w filmie

on the other hand, in the movie

Agnieszki Holland na końcu jest straszliwie

Agnieszka Holland's ending is terrifying.

idylliczna

idyllic

taka aż po prostu kiczowata scena

such a tacky scene

kiedy właściwie wszyscy siedzą przy wspólnym stole

when almost everyone is sitting at the same table

cała rodzina, wszystko jest po prostu

the whole family, everything is just

cudownie, latają pszczoły

wonderful, bees are flying

ona zbiera miód i po prostu jedzą obiad

She is collecting honey and they are just having lunch.

w piękny

in beautiful

prawdopodobnie jakiś letni wieczór

probably some summer evening

i to się nie dzieje

and this is not happening

w powieści i to trzeba zaznaczyć

in the novel and this needs to be emphasized

dlatego też właśnie pokot

that's why just the carcass

został też nazwany kiedy były też

he was also named when there were also

właśnie jakieś takie pikiety polityczne

just some political pickets

i w ogóle jakieś absolutnie tutaj

and in general some absolutely here

no mimo wszystko

well, after all

bzdurne takie tematy, że to jest

silly topics like that, that it is

pochwała jako terroryzmu

praise of terrorism

no ten film trochę to prowokował

Well, this film provoked that a bit.

natomiast nie robi tego powieść

however, the novel does not do that

i ja Wam ją przeczytam, przeczytam Wam

And I will read it to you, I will read it to you.

no nie całą, ale przeczytam Wam końcówkę

Well, not the whole thing, but I'll read you the ending.

żebyście też wiedzieli

so that you also know

chociażby po seansie filmu

even after the movie screening

ale polecam właśnie, żeby się z tym filmem zapoznać

But I recommend getting to know this film.

po prostu, żeby wiedzieć o co chodzi

Just to know what it's about.

przeczytam Wam końcówkę powieści

I will read you the ending of the novel.

no to tak

well, yes

kilka dni później przyjechał po mnie Boros

A few days later, Boros came to pick me up.

przywiózł ubrania i peruki, które starannie przygotowała

he brought clothes and wigs that she had carefully prepared

dla mnie dobra nowina

good news for me

wyglądaliśmy teraz jak starsza para, która jedzie na pogrzeb

We now looked like an older couple heading to a funeral.

i tak w pewnym sensie było

And in a way, it was.

jechaliśmy na mój pogrzeb

We were going to my funeral.

Boros kupił nawet piękny wieniec

Boros even bought a beautiful wreath.

tym razem miał samochód, choć pożyczony od jakichś studentów

This time he had a car, even if it was borrowed from some students.

i prowadził go pewnie i szybko

and led him confidently and quickly

często zatrzymywaliśmy się na parkingach

We often stopped at parking lots.

czułam się naprawdę słabo

I felt really weak.

podróż była długa i męcząca

the journey was long and exhausting

kiedy dojechaliśmy na miejsce nie mogłam ustać

When we arrived at the place, I couldn't stand.

na własnych nogach

on one's own legs

i Boros musiał mnie przenieść przez próg

And Boros had to carry me over the threshold.

mieszkam teraz w stacji entomologów

I now live at the entomologists' station.

na obrzeżu Puszczy Białowieskiej

on the outskirts of the Białowieza Forest

i od kiedy poczułam się trochę lepiej

And since when have I felt a little better?

staram się codziennie robić swój mały obchód

I try to do my little round every day.

ale chodzę już z trudem

but I am already walking with difficulty

poza tym nie mam tu wiele do pilnowania

Besides, I don't have much to keep an eye on here.

las jest nieprzenikniony

the forest is impenetrable

czasami gdy temperatura wzrośnie i oscyluje blisko zera

sometimes when the temperature rises and hovers close to zero

pojawiają się na śniegu ospałe mrówki

sleepy ants appear on the snow

skoczogonki i galasówki dębianki

springtails and oak gall wasps

już się nauczyłam ich nazw

I have already learned their names.

widuję też pająki

I also see spiders.

dowiedziałam się, że większość owadów zapada jednak w zimowy sen

I found out that most insects do go into a winter dormancy.

mrówki głęboko w mrowisku

ants deep in the anthill

tulą się do siebie w wielkim kłębie

they are cuddling together in a big bundle

i tak śpią do wiosny

and they sleep until spring

życzyłabym sobie, żeby takie zaufanie mieli do siebie ludzie

I wish people had that kind of trust in each other.

chyba ze względu na inne powietrze

probably due to the different air

i ostatnie przeżycia moje dolegliwości nasiliły się

And my last experiences intensified my ailments.

i najczęściej po prostu siedzę

I most often just sit.

patrząc przez okno

looking out the window

koniec cytatu

end of quote

no ona jest po prostu na wygnaniu

Well, she is simply in exile.

musiała pożegnać się ze swoim

she had to say goodbye to her

życiem

life

i bynajmniej nie jest to opowieść

and it is certainly not a story

idylliczna, jest to dużo

idyllic, it is a lot

ciemnego

dark

jest ta zima też tak czysto po prostu

This winter is just so clean too.

patrząc telurycznie

looking telurically

na pory roku jest zima

In the seasons, it is winter.

to życie zamiera

life comes to a halt

jej dawne życie też zamiera

Her former life is also coming to an end.

i ona jest po prostu osobą, która musi się

and she is just a person who has to

kryć przed poniesieniem

to cover before being subjected

odpowiedzialności za własne czyny

responsibility for one's own actions

i nie jest to właśnie tak

and it's not exactly like that

jak dzieje się

how is it happening

to w filmie Pogod trochę się śmieje

In the movie "Weather," I laugh a little.

dlatego, że naprawdę

because it really

nie jestem w stanie do końca zrozumieć tego

I am unable to fully understand this.

dlaczego ten film się w taki sposób

Why does this movie do this?

kończy, bo to jest

it ends, because this is

i dosyć słabe jeżeli chodzi

"and quite weak when it comes to"

w ogóle o film

about the movie at all

i w ogóle to w jaki sposób

And in general, how?

filmy się robi, czy w jaki sposób zamyka się

Movies are being made, or how do you close them?

pewną historię, ale dwa, że jest to też

a certain story, but two, that it is also

duża szkoda po prostu dla tej powieści

It's a great pity for this novel, simply.

bo ona jest

because she is

trochę jednak bardziej zniuansowana

a little more nuanced, however

i to jest też taki moment

And this is also such a moment.

w którym dochodzimy

we are reaching

powoli do Nobla

Slowly to the Nobel Prize.

dlatego, że mówiłam Wam, że nie będę się teraz

because I told you that I won't be doing it now

przedzierać przez

to tear through

zupełnie każdą jej powieść, chociaż staram się

absolutely every one of her novels, although I try

wpleść opowieść

weave a story

o jej pisaniu z różnych

about her writing from different

faz do tej historii

phases of this story

ale mamy Nobla, czyli coś

But we have a Nobel, which is something.

co rzeczywiście było bardzo ważne dla

what was really very important for

całej polskiej kultury i to jest ten

of the entire Polish culture and this is the one

moment kiedy warto w ogóle opowiedzieć

the moment when it is worth telling at all

trochę o okolicznościach

a bit about the circumstances

przyznania tego konkretnego

granting of this specific

Nobla

Noble

ja o Noblu mówiłam też w odcinku

I also talked about the Nobel in the episode.

o Toni Morrison, ale tutaj ten kontekst

about Toni Morrison, but here the context

jest o wiele ważniejszy

is much more important

dlatego, że Nobel to jest

because the Nobel is

nagroda europocentryczna

Eurocentric award

to jest model dla literatury

this is a model for literature

literackiego salonu

literary salon

i to ma swoje bardzo mocne

and this has its very strong points

konsekwencje, dlatego, że

consequences, because, that

nagradza tych autorów, które właśnie

rewards those authors who just

prezentują nam jakieś takie

they present us with something like that

najbardziej konsensualne wizje

the most consensual visions

świata i

world and

że jest to pewna taka literatura gładka

that it is a certain kind of smooth literature

na pewno nie

for sure not

anarchistyczna, czy wzywająca

anarchistic or inciting

do wywrócenia stolików

to overturn tables

że tak powiem frazą publicystyczną

"so to speak, in a journalistic phrase"

ale chodzi też o to, żeby ten bunt

but it’s also about making this rebellion

w jakiś sposób tutaj był, bo warto się

He was here somehow, because it’s worth it.

nie zgodzić na pewne postawy, które

not agree to certain attitudes that

nie powinny występować

they should not occur

czy są po prostu

are they just

związane z przemocą

related to violence

i tak dalej, i tak dalej

and so on, and so on

ale ten bunt i te praktykowane

but this rebellion and these practiced

formy zaangażowania powinny

forms of engagement should

być w jakiś taki dosyć

to be in a somewhat such

łatwy sposób do przełknięcia

easy way to swallow

powinny zostać jakoś tak

they should stay like that

rozbrojone, żeby

disarmed, so that

ten ceremonii

this ceremony

miał cały, przyznania

he had everything, admissions

tej nagrody, nie został

this award, was not received

zaburzony, żeby tu się nie działy

disrupted, so that nothing happens here

jakieś tak zwane obrzydliwości

some so-called abominations

i dlaczego mówię obrzydliwości, o tym zaraz

And why I am talking about disgusting things, about that in a moment.

kiedy powiem wam trochę o Elfride Jelinek

When I tell you a little about Elfriede Jelinek.

zresztą bohaterce

besides, to the heroine

też nadchodzącej prelekcji

also of the upcoming lecture

ale Nobel w ogóle jako

but the Nobel in general as

taka nagroda tego europejskiego salonu

such an award from this European salon

ufundowana z testamentu

funded by the will

Alfreda Nobla

Alfred Nobel

no to właśnie nie pozwala

Well, that's exactly what doesn't allow it.

w praktyce do zaistnienia literatur

in practice, to the existence of literature

mniejszych, czy jakiś takich bardziej

smaller ones, or some more like that

eksperymentalnych

experimental

i przez sam swój kształt

and by its very shape

i przez to w jaki sposób funkcjonuje też historycznie

and how it historically functions as well

równa działa literackie

equal literary works

do jakiejś takiej obowiązującej normy

to some kind of applicable standard

i takiego całkiem uklasycznionego

and such a completely classical one

wzorca, no bo tak jak już

of the template, because as it already is

zdążyłam wam trochę tego przemycić

I managed to smuggle some of this to you.

u Olgi Tokarczuk są to powieści

At Olga Tokarczuk's, these are novels.

realistyczne

realistic

z pewnym twistem, opowieści

with a certain twist, stories

o takim ogólnoludzkim

about such a universal human nature

doświadczeniu, o sytuacjach

experience, about situations

egzystencjalnych, to jest mniej więcej to

existential, that is roughly it

też w tym testamencie

also in this will

w którym miały być w jakiś sposób

in which they were to be in some way

określone wartości noblowskie

specific Nobel values

za co przyznawać tę nagrodę

for what to award this prize

w domenie literatury, no to się właśnie

in the domain of literature, well then

pojawiało, że za humanistyczny

it appeared that it was too humanistic

za humanistycznego ducha

for the humanistic spirit

cokolwiek to znaczy, ale właśnie chodziło

whatever that means, but that was exactly the point

o to, żeby jak najbardziej skupiać się

It's about focusing as much as possible.

na tej kondycji ludzkiej i w ogóle

on this human condition and in general

przekazywać jakieś takie trochę

to convey something a bit

moralizatorskie postawy

moralizing attitudes

i sam Nobel jest też oczywiście

And the Nobel himself is of course too.

elementem polityki

element of politics

szwedzkiej

Swedish

polityki zagranicznej

foreign policy

wybije mocno zaraz w tej opowieści

It will hit hard soon in this story.

o Noblu dla Olgi Tokarczuk

About the Nobel Prize for Olga Tokarczuk

najprościej opowiedzieć to chyba w taki sposób

The simplest way to explain it is probably like this.

że no w ogóle kariera

that, well, the whole career

Tokarczuk w perspektywie Akademii

Tokarczuk in the perspective of the Academy

Szwedzkiej łączyła w sobie zarówno

Swedish combined both

zalety twórczości takiej już znanej

the advantages of creativity that is already well-known

kanonizowanej przez międzynarodowe

canonized by international

laury, bo wcześniej

laurels, because earlier

Olga Tokarczuk dostała

Olga Tokarczuk received

nagrodę Bookera i za

the Booker prize and for

również przekład na język angielski

also a translation into English

tutaj mamy Jennifer Croft

Here we have Jennifer Croft.

otrzymała również tę nagrodę

she also received this award

i w ogóle Tokarczuk nam tematyzuje

And in general, Tokarczuk gives us themes.

problem wykluczeń, ale robi to

exclusion problem, but it does it

w sposób taki bezpieczny

in a way that is safe

i bezkonfliktowy, czyli mamy ten kostium

and conflict-free, which means we have this costume

historyczny, bo to jest ta opowieść

historical, because this is that story

o Jakubie Franku

About Jacob Frank.

mamy tą materię faktów

we have this matter of facts

która jest wymieszana

which is mixed

z tą taką magiczną materią

with that kind of magical matter

tu nie ma jakichś takich

There isn't anything like that here.

wiecie call to action, jakiegoś takiego

you know, call to action, something like that

wezwania, czy jasnego

Calls or clear.

wskazania na

indications for

postawy aktywistyczne

activist attitudes

i Tokarczuk na pewno

and Tokarczuk for sure

występuje przeciwko takim

it occurs against such

totalizującym narracjom, jest podejrzliwa

totalizing narratives is suspicious

wobec takich właśnie wielkich

in the face of such great ones

historii, ale

history, but

to co ona robi, zatrzymuje się

What she is doing, she is stopping.

na jakimś takim zasygnalizowaniu

on some kind of signaling

systemowych opresji, to jest oczywiście

systemic oppression, that is of course

jej prawo, nie dokonuje

her right, does not execute

przekroczenia tych opresji, raczej

overcoming those oppressions, rather

opisuje to właśnie w jaki sposób

it describes exactly how

pewne rzeczy wyglądają, nie zaburza

Certain things look, do not disturb.

tym samym właśnie tego społecznego ładu

thus, this social order

tylko po prostu podtrzymuje

I just simply support.

do pewnego stopnia status quo

to some extent the status quo

po prostu naświetlając

just illuminating

pewne punkty zapalne

certain flash points

no i tutaj się pojawia w ogóle z kolei

Well, this is where it all comes into play.

jakaś taka cała fura pytań

a whole bunch of questions

czego my oczekujemy od pisarza czy pisarki

What do we expect from a writer?

i czy

and whether

takie nagrody, które są

such awards that are

właśnie w tym takim naszym

just in that kind of ours

świecie dzisiaj

world today

coraz bardziej skonfliktowanym

increasingly conflicted

pogrożonym w wojnach

embroiled in wars

czy to wystarcza, czy właśnie sztuka

Does it suffice, or is it just art?

nie powinna też dokonywać

she should also not be making

pewnego takiego przekroczenia, a może

one such crossing, or maybe

z drugiej strony powinna być właśnie

on the other hand it should be just

czymś takim uciśnieniem

such oppression

w pisiasie kuranckim, ale

in the Pisian Kuran, but

wolnym od prostego podziału politycznego

free from a simple political division

no bo to też czasami

Well, that's sometimes the case too.

idzie nam zbyt prosto

it's going too smoothly for us

a wszystko wokół jest po prostu

and everything around is just

bardzo skomplikowane i literatura to

very complicated and literature is

skomplikowanie pokazuje

complication shows

więc sama nie wiem, ale

so I don't really know, but

widzicie gdzieś tutaj to zaburzenie

Do you see this disorder anywhere here?

że to jest po prostu

that it is simply

bardzo uklasyczniona

very classical

nagroda bardzo klasycznego

very classic award

europejskiego salonu

European salon

i co my z tym zrobimy to już trochę należy do nas

And what we do with it is already somewhat up to us.

i czytelników, ale właśnie taki profil

and readers, but that's exactly the type of profile

twórczości w ogóle zdaje się premiować

creativity seems to be rewarded in general

Akademia Szwedzka, taki który krytykuje

Swedish Academy, someone who criticizes

rzeczywistość, ale do jakiegoś pewnego stopnia

reality, but to some extent

taki który potępia wykluczenia

one that condemns exclusions

ale znowu w jakiś taki sposób filozoficzny

but again in some kind of philosophical way

a nie aktywistyczny

not activist

i w ogóle idzie to raczej w stronę

and it generally tends to go rather in the direction of

nagradzania autorów

rewarding authors

już uznanych, a nie takich

already recognized, not such

zupełnie świeżych, nierozpoznawalnych

completely fresh, unrecognizable

idiomów, które jeszcze

idioms that still

nie wiadomo w co się mogą przeobrazić

it's unknown what they might turn into

że po prostu mamy jakieś genialne dzieło

that we simply have some brilliant work

jak Nobel, nie, to tak nie działa

like Nobel, no, it doesn't work like that

w ogóle jest taki świetny artykuł

It's such a great article overall.

Geoffreya Meyersa właśnie

Geoffrey Meyers just now

o laureatach nagrody

about the award winners

Nobla, w którym

Noble, in which

ten badacz pokazuje nam

this researcher shows us

na przykładzie w ogóle werdyktów

for example in the case of the verdicts at all

od pierwszych nagród, to bodajże 2006

since the first awards, it was probably 2006

roku, bo to jest artykuł właśnie z tego czasu

the year, because this article is precisely from that time

to Nobla dostał, a kto nie dostał

He received the Nobel, and who didn't receive it?

na przykład ci wielcy, Joyce

for example those greats, Joyce

Nobla nie dostał, bo to było zbyt nowatorskie

He didn't get the Nobel because it was too innovative.

zbyt dziwne, zbyt takie

too strange, too much like that

antyklasyczne, więc takie teksty

anti-classical, so such texts

nie dostają nagrody Nobla

they do not receive the Nobel Prize

on też na podstawie

he also based on

całkiem solidnych argumentów mówi o tym, że

quite solid arguments suggest that

nie dostanie tego osoba ani zbyt młoda, ani

neither a person who is too young nor

zbyt stara, ani właśnie zbyt

too old, nor just too

eksperymentalna, ani zbyt klasyczna

experimental, nor too classical

i to jest właśnie gdzieś taka opowieść

And this is exactly where such a story is.

ani ani, natomiast jeżeli chodzi

neither nor, however, as for

w ogóle o ten partykularny

about this particular one

wątek

thread

i tą nagrodę dla Olgi Tokarczuk

and this award for Olga Tokarczuk

no to wchodzimy trochę w sekcję

So we are getting a bit into the section.

plotek, albo nawet

gossip, or even

hashtag ploteczek, a to dlatego

hashtag gossip, and that's why

że było to wszystko też w ogóle powiązane

that it was all connected in any way

z tym europejskim ruchem

with this European movement

mitu chociaż, i też z paroma innymi

Even Mitu, and also with a few others.

rzeczami, i mam na to przepisy, natomiast

things, and I have regulations for that, however

tutaj opowiem Wam raczej w telegraficznym

Here I will rather tell you in a telegraphic style.

skrócie jak to przebiegało

in short, how it went

mąż byłej już jurorki literackiego

husband of the former literary juror

Nobla, Katarzyny Frostenson

Nobel, Katarzyna Frostenson

został oskarżony o

was accused of

kilkanaście przypadków molestowania

a dozen cases of harassment

seksualnego i był

sexual and was

finalnie skazany za gwałt

finally convicted for rape

i dlaczego postać męża tutaj jest taka istotna

And why is the character of the husband so important here?

no dlatego, że on prowadził taki

No, that's because he was leading such a way.

klub, w którym

the club where

pojawiali się i jurorzy

the jurors also appeared

Akademii Szwedzkiej, no i w ogóle powiedzmy

The Swedish Academy, well, let's say overall.

że szwedzka socjeta miał

that the Swedish society had

bardzo liczne powiązania z członkami Akademii

very numerous connections with members of the Academy

Szwedzkiej, no biznesowe i towarzyskie

Swedish, well business and social.

plus jego żona była jurorką

plus his wife was a juror

on był też podejrzany, był winien

He was also a suspect, he was guilty.

ujawnianiu informacji na temat laureatów

disclosure of information about the winners

zanim werdykty noblowskie zostawały

before the Nobel verdicts were made

upublicznione, no i to już

published, and that's it

jest duża rzecz, no przecież

It's a big deal, of course.

pamiętamy, że w ogóle niektórzy bawią się

We remember that some are having fun at all.

w stawianie zakładów

in placing bets

na to kto dostanie literacką

who will receive the literary award

Nagrodę Nobla, w ogóle

The Nobel Prize, in general.

Nagrodę Nobla, natomiast

The Nobel Prize, however,

bardzo ciekawe dzieje się to

very interesting this is happening

cała recepcja

the whole reception

tego wszystkiego, no bo co robi żona

all of this, well, because what does a wife do

Catharina Frostenson, ona

Catharina Frostenson, she

mówi o tym, że ona i jej mąż

It talks about the fact that she and her husband.

zostali zdradzeni przez zazdrosnych

they were betrayed by the jealous

kolegów, którzy nie mogli wytrzymać presji

colleagues who couldn't handle the pressure

dziennikarzy i w ogóle mediów

journalists and the media in general

kierowanych zazdrością i co jest

driven by jealousy and what is

w ogóle szczególnie istotne w tej perspektywie

especially important in this perspective

rozważań nad kryteriami, które

considerations regarding the criteria that

stoją za wyborem laureatów i laureatek

they stand behind the selection of laureates

Jurorka i jej mąż

The juror and her husband

w takim wystąpieniu

in such a statement

Frostenson, ja to czytałam w przekładzie

Frostenson, I read it in translation.

na język angielski z pewnego artykułu naukowego

to English from a certain scientific article

oni mieli ucieleśniać kulturę wysoką

they were to embody high culture

a media kulturę niską

and low culture in the media

i że po prostu media

and that simply the media

chciały trochę uszczknąć

they wanted to take a little bite

ich kulturowego kapitału, ja wiem, że

their cultural capital, I know that

brzmi to strasznie, ale słuchajcie dalej

it sounds terrifying, but keep listening further

kapituła noblowska miała właśnie

the Nobel Committee had just

ucieleśniać taki klasyczny

to embody such a classic

wręcz salonowy model literatury

an almost salon-like model of literature

tych, którzy po prostu mają dostęp

those who simply have access

do jakiejś niewiarygodnej wiedzy i mówią

to some incredible knowledge and they say

co jest dobre, co jest kulturowo

what is good, what is culturally relevant

lepsze i ten klasyczny

better and this classic

model nie dopuszcza do

the model does not allow for

konsekrowania, nagradzania tych autorów

consecrating, rewarding those authors

eksperymentujących z formą, a co dopiero z treścią

experimenting with form, let alone with content

ale ta afera seksualna

but this sex scandal

została

was left

ustawiona przez Catherine Frostenson

set by Catherine Frostenson

jako batalię, która

as a battle that

ma na celu zniszczyć szwedzką akademię

It aims to destroy the Swedish Academy.

instytucję, która w jej opinii

the institution which in her opinion

tu jest cytat, podtrzymuje niezbędne

Here is the quote, it supports the necessary.

wysokie standardy kulturalne

high cultural standards

więc jesteśmy tutaj w takim rejonie

So we are here in such an area.

myślenia o tej nagrodzie Nobla

thinking about this Nobel Prize

i co ciekawe

and interestingly

tu jest wszystko ciekawe

Here everything is interesting.

zostaje wsparta przez kolejnego jurora

is supported by another juror

już też byłego, Horacego

already also the former, Horace

Engdala i w takim bardzo krótkim tekście

Engdala and in such a very short text

który komentuje w ogóle szwedzką

who comments on Swedish at all

aferę, szwedzką akcję

the scandal, the Swedish action

mitu, Engdal mówi wprost

Mitu, Engdal says it directly.

że to jest ruch, który

that this is a movement that

został sprowokowany strachem kobiet

he was provoked by the fear of women

przed seksem i tutaj mam taki cytat

"Before sex, and here I have such a quote."

z języka angielskiego

from English

z książki

from the book

idzie to tak

It goes like this.

.

Please provide the text you would like me to translate from Polish to English.

No i Engdal właśnie

Well, and Engdal just now.

mówi o tym tak, że po prostu

he says it in a way that simply

wina to jest

it is guilt

po stronie wszystkich karierowiczek

on the side of all careerists

które są doskonale

which are perfect

świadomie tego w jaki sposób

consciously of how

używają swojego w wolnym

they use their free time

przykładzie seksapilu i po prostu

example of sex appeal and just

udają bezradne.

they pretend to be helpless.

No i jest to oczywiście okropne i

Well, it is of course terrible and

straszliwe i Horace Engdal

terrible and Horace Engdahl

już też nie jest

it is no longer

jurorem literackiej nagrody

juror of the literary award

Nobla i

Nobla and

rozstał się z byciem

broke up with being

jurorem w momencie

"I will swear at the moment."

kiedy odwołano

when it was canceled

przez wszystkie te skandale

through all these scandals

przyznanie nagrody Nobla

Nobel Prize award

i tą laureatką przełożonej literackiej

and the winner of the literary supervisor

nagrody Nobla zostaje Olga Tokar

The Nobel Prize goes to Olga Tokarczuk.

i to jest ten Nobel 2018

And this is the Nobel Prize of 2018.

i

i

tutaj możemy sobie zadawać

here we can ask ourselves

oczywiście serię dodatkowych pytań

of course a series of additional questions

już poza twórczościowych

already beyond creative works

czy wybór kobiety pisarki

Is the choice of a woman writer?

mógł też mieć jakiś wpływ

it could also have had some influence

na wybór samej Olgi Tokarczuk

on the choice of Olga Tokarczuk herself

jako właśnie kobiety z

as women from

peryferialnego kraju

peripheral country

i jak się też okazuje z

and as it turns out from

mowy noblowskiej takiej postaci

Nobel speech of such a figure

która sprzeciwia się jawnie

which openly opposes

antysemityzmowi wbrew różnych

against various antisemitism

politycznych układów w jej kraju

political arrangements in her country

ona została też zrobiona trochę

She was also made a little bit.

taką ofiarą kraju

such a victim of the country

w którym żyje i to było trochę

in which he lives and it was a bit

takim wszystko też faux pas.

So everything is also a faux pas.

Akademia Noblowska odniosła się w ogóle

The Nobel Academy has responded at all.

w tej przemowie, która jest

in this speech, which is

tylko do dwóch powieści

only to two novels

Tokarczuk poświęcając uwagę

Tokarczuk devoting attention

biegunom, a więc książkę

the poles, so the book

za którą Tokarczuk dostała nagrodę

for which Tokarczuk received the award

Bookera i Księgom Jakubowym

Book of Amos and the Book of Jacob

no i w ogóle znakomita część mowy

Well, it's an excellent part of speech overall.

ona jest też dostępna oczywiście w internecie

She is also available online, of course.

na stronie Akademii Szwedzkiej, polecam

on the website of the Swedish Academy, I recommend

poświęcona jest właśnie tej drugiej pozycji

is devoted to this second item.

nazwanej przez

named by

przedstawiciela właśnie Akademii

representative of the Academy

tysiącstronicowym cudem

a thousand-page miracle

i opus magnum pisarki

and the writer's opus magnum

no i ten entuzjazm

Well, that enthusiasm.

laudacji i uznanie właśnie

laudation and recognition just

ksiąg Jakubowych za ten największy sukces

the Book of Jacob for this greatest success

pisarki są no trochę

Writers are a bit...

jednoznaczne z tym, że właśnie ta obszerna

unequivocally related to the fact that this extensive

saga o tej osiemnastowiecznej Polsce

the saga of this eighteenth-century Poland

wielokulturowej w ogóle

multicultural in general

przyniosła Tokarczuk tą literacką

Did Tokarczuk bring this literary?

nagrodę Nobla no i

the Nobel Prize and

tu się robi trochę szejki i tu się robi

Here we make a little shake and here we do.

trochę politycznie i dlaczego

a little politically and why

mówiłam o tym, że nagroda Nobla jest elementem

I was talking about the fact that the Nobel Prize is an element of

polityki zagranicznej

foreign policy

Szwecji no bo otwierając

Sweden, because by opening

laudację Watzberg

laudation of Watzberg

przyniósł się też do polskiej historii kolonializmu

he also contributed to the history of Polish colonialism

i antysemityzmu

and anti-Semitism

niewygodnej prawdy przed

uncomfortable truth before

ujawnieniem której Tokarczuk ma się nie

the disclosure of which Tokarczuk is not to

cofać i

to withdraw and

tutaj jest w cudzysłowie cytat

"Here is a quote in quotation marks."

nawet pod groźbami śmierci

even under the threat of death

no i historia polskiego antysemityzmu jest

Well, the history of Polish antisemitism is...

niezaprzeczalna natomiast robienie

undeniable, however, is doing

z Olgi Tokarczuk pisarki

from Olga Tokarczuk, the writer

ciemiężonej buntowniczej

oppressed rebellious

tak zupełnie i zaangażowanej

so completely and engaged

właściwie pod groźbą śmierci

actually under the threat of death

piszącą tą powieść

writing this novel

no to to jest trochę

Well, this is a bit...

może nawet na wyraz

maybe even in writing

bym tak powiedziała bo jeżeli porównamy

I would say that because if we compare

to sobie nie wiem z pisarzami czy pisarkami

I don't know what to do with writers or female writers.

politycznymi nie wiem

I don't know about politics.

chociażby z Rosji no to sprawa wygląda

Even from Russia, the situation looks like this.

zupełnie inaczej to jest realne zagrożenie

It's a completely different thing; this is a real threat.

natomiast no u nas w Polsce

however, well, here in Poland

raczej wybuchła tylko po prostu krótka

it rather exploded, just briefly

debata pomiędzy prawicowymi

debate among conservatives

i lewicowymi

and leftist

felietonistami

columnists

i krytykami którzy po prostu

and critics who simply

zrobili z niej wroga narodu

They made her an enemy of the nation.

okej ale to czysto tak

Okay, but it's purely like that.

raczej bym powiedziała w formie dyskusji

I would rather say it in the form of a discussion.

konkursywnej chociaż nie wykluczam

competitive although I do not exclude

że oczywiście pisarka mogła dostać

that of course the writer could have received

wiele gruźb strasznych i które

many terrible threats and which

należy po prostu potępić

it should simply be condemned

za dotykanie się tematu

for touching on the subject

polskiego antysemityzmu ale raczej

Polish anti-Semitism but rather

jest to takim bumerangiem czy

is it like a boomerang or

odpryskiem tego że została sama

with the fact that she was left alone

wrzucona po prostu w taką debatę

just thrown into such a debate

pomiędzy publicystami ale w ogóle

between publicists but in general

laudacja noblowska kończy się też takim

The Nobel lecture also ends with such a

no implicytnym odniesieniem

no implicit reference

do tych polskich władz

to those Polish authorities

wtedy innych niż dzisiaj

then different from today

i publicystów prawicowych

and right-wing commentators

i to jest właśnie to odniesienie się

and that is exactly this reference

szwedzkiej polityki zagranicznej

Swedish foreign policy

do sytuacji liberalnej bardzo

to a very liberal situation

szwedzkiej polityki zagranicznej

Swedish foreign policy

do polskiego kontekstu tamtego czasu

to the Polish context of that time

2018 roku

the year 2018

no i takie szybkie pytanko

Well, here's a quick question.

które powinno zostać zadane

which should be asked

jest sprawdzające

is verifying

no to czy twórczość Tokarczuk

So is the work of Tokarczuk.

rzeczywiście jest taka wywrotowa

Indeed, it is quite subversive.

no mając w pamięci w ogóle zdolność

Well, having the ability in memory at all.

Nobla do rozbrajania tych tendencji

Nobel for disarming these tendencies.

do rzeczywistego nagradzania

to actual rewarding

wszystkich tych autorów

all these authors

że ten buntowniczy rys się mieści

that this rebellious trait fits

gdzieś w ściśle wyznaczonych ramach

somewhere within strictly defined boundaries

takiej przewidywalności

such predictability

no ja opowiem że nie sądzę

Well, I'll say that I don't think so.

o może tak nie sądzę

Oh, maybe not, I don't think so.

no bo pomimo tego że bezsprzecznie

well, because despite the fact that undeniably

Olga Tokarczuk swoją powieścią

Olga Tokarczuk with her novel

która ma ten kapitalnie

which has this brilliantly

barokowy długi tytuł

baroque long title

pod tytułem Księgi Jakubowe albo

under the title The Jacob's Books or

Wielka Podróż przez 7 granic

The Great Journey through 7 Borders

5 języków 3 duże religie

5 languages 3 major religions

nie licząc tych małych opowiadana przez

excluding those small told by

zmarłych a przez autorkę

the deceased and by the author

dopełniona metodą koniektury z wielu

completed by the method of conjecture from many

smajtych ksiąg zaczerpniętą

drawn from the smajtych books

a także wspomożona imaginacją

and also aided by imagination

która to jest największym naturalnym darem

which is the greatest natural gift

człowieka mądrym dla memoriału

a wise man for the memorial

kompatriotom dla refleksji

for compatriots for reflection

laikom dla nauki melancholikom zaś dla

For the laypeople for the sake of learning, for the melancholics, on the other hand, for...

rozrywki kropka

entertainment dot

no to

well then

ta powieść nie jest wywrotowa

this novel is not subversive

też przez to że

also because of the fact that

ok przywraca pamięć o dawnych

Okay, it restores the memory of the past.

mieszkańcach Rzeczpospolitej

inhabitants of the Republic

mamy tutaj ten żywy obraz

we have this living image here

przeszłości dzięki archiwom

the past thanks to archives

na pewno tak są kultury

There are definitely such cultures.

wielu i temu autorskiemu

many and this authorial

wyobraźniowemu elementowi

to the imaginative element

ale tutaj mamy jednak

but here we have however

osiemnastowieczne opowieści

eighteenth-century stories

wytworzenie jakiegoś takiego

the creation of something like that

kontr stereotypu ale właściwego

against the stereotype but the proper one

stereotypu tutaj jednak

however, the stereotype here

się nie przekracza no bo

it is not exceeded because

Tokarczuk decyduje się na taką formę

Tokarczuk chooses such a form.

dosyć miękkiego zaangażowania

quite a soft engagement

które zaangażowaniem po prostu

which simply with involvement

nie jest mimo chęci

it's not despite the desire

komentowania tej współczesnej rzeczywistości

commenting on this contemporary reality

bo to jest najgorsze że tutaj

because the worst part is that here

Tokarczuk na końcu

Tokarczuk at the end.

robi takie przejście do rzeczywistości

makes such a transition to reality

naszej

our

dzisiejszej z tego całego

today's of all this

przebrania osiemnastowiecznego

eighteenth-century costumes

i to jest

and this is

bardzo złe to jest

this is very bad

niestety moment który z perspektywy

unfortunately the moment that from the perspective

krytyczki literatury no po prostu

literary critics, well, just

nie siedzi w tej powieści i ja wam przeczytam

It doesn't sit in this novel and I will read it to you.

to zakończenie no bo to właśnie zakończenie

it's the ending because that's just the ending

dużo tutaj powoduje

a lot causes here

zgrzytów zębów przynajmniej mojego

of teeth grinding at least mine

w każdym razie to prowadzenie narracji

in any case, it is the narration leading

z tak dużego ponad dwustoletniego dystansu

from such a large over two hundred year distance

na pewno łagodzi

it definitely soothes

ten wywrotowy charakter nie no to nie jest

this subversive character no that's not it

podręcznik wywrotowca

The anarchist's manual.

i w dobie tych takich coraz bardziej

and in the era of these increasingly

ale to jest moje zdanie nie

but that's my opinion, not yours

rysujących się nierówności

emerging inequalities

takich postaw które nie respektują

such attitudes that do not respect

nam podstawowych praw człowieka

the fundamental human rights

uświadamianie tych wszystkich historycznych

making aware of all these historical

zeszłości jest no okej super

The past is okay, great.

natomiast

on the other hand

próby uczynienia z tego jakiejś takiej metafory

attempts to make this some kind of metaphor

a nawet paraboli to nie wystarcza

even a parabola is not enough

więc jeżeli taki był cel

so if that was the goal

a chyba też poniekąd taki był

and perhaps in some way he was like that too

o czym zaraz jeszcze powiem

about what I will say shortly

no to słabo chociaż sama powieść jest

Well, it's weak, although the novel itself is.

niesamowita ale

amazing but

trudna do przeczytania za jednym posiedzeniem

difficult to read in one sitting

to na pewno natomiast

that for sure however

ja wam bardzo polecam w ogóle słuchanie jej w audiobooku

I highly recommend listening to her in the audiobook.

bo to był jakiś taki jedyny

because it was some kind of unique one

dla mnie sposób żeby tę całość przejść

for me, a way to get through it all

i kontynuując

and continuing

tą taką serię szybkich pytanek

this kind of series of quick questions

sprawdzających no to wydaje mi się że

checking, well it seems to me that

Tokarczuk konstruuje taki

Tokarczuk constructs such

mit własny jednostkowy

your own unit

tej Polski

this Poland

próbując rozciągnąć go i jakoś tak przełożyć

trying to stretch it and somehow transfer it

na wizję wspólnotową

for a communal vision

i tu jest spory ładunek moralizatorski

And there is quite a moralizing message here.

i okej

and alright

Tokarczuk nam występuje przeciwko takiej

Tokarczuk appears to us against such a thing.

wykluczającej mniejszości narracji

exclusive minority narrative

ale wikła się

but it gets tangled up

w stworzenie takiej kontropowieści

in the creation of such a counter-narrative

trochę właśnie ze swojej wyobraźni

a little bit from my imagination

która ma się sytuować gdzieś na antypodach

which is to be situated somewhere in the antipodes

tego mitu Rzeczpospolitej

this myth of the Republic

będącej azylem

being an asylum

różnorodnych narodowości i wyznań

various nationalities and faiths

no tak to też nie było aż takie

Well, it wasn't that bad either.

proste no tylko że problem jest taki

It's simple, but the problem is that...

że ten kontrmit

that this counter-mid

który Olga Tokarczuk robi czy pisze

which Olga Tokarczuk does or writes

jest jakoś tak według mnie

It is somehow like that in my opinion.

znaczy wszystko jest według mnie wiadomo

It means everything is clear to me.

nie jest wystarczająco silny nie

it's not strong enough no

i on ani nie znosi

and he can’t stand it either

ani nie przekracza

nor does it exceed

obowiązującej narracji

compelling narrative

a ta recepcja

and this reception

taka właśnie która miałaby być

just the way it should be

że no tak no

well yes, well

musimy być bardziej otwarci

we must be more open

a w ogóle to i tak dalej

and in general, etc.

no to ta recepcja się dokonuje

Well, this reception is taking place.

w zasadzie tylko wśród tych odbiorców

Basically only among those recipients.

którzy już są przekonani do sprawy

who are already convinced of the cause

albo kierują się wartościami

or they are guided by values

zbliżonymi do pisarki

close to the writer

i trudno mi nie stwierdzić

and it's hard for me not to state

że to jest jednak taka

that it is indeed such a

neoliberalna grupa

neoliberal group

odbiorczyń i odbiorców

recipients

to jest taka pula czytelników

this is such a pool of readers

która już jest po prostu

which is simply

przekonana i ten transgresyjny

convinced and this transgressive

potencjał jest

the potential is

też według mnie zupełnie

I also completely agree with me.

przekreślony na tych ostatnich stronach

crossed out on these last pages

tej powieści która się snuje

that novel which unfolds

przez ponad 1000 stron

for over 1000 pages

także tak jak Agnieszka Holland

just like Agnieszka Holland

zrobiła pokot który kończy się

made a pile that ends

sceną kiczowatą

kitsch scene

tak niestety w moim odczuciu

yes, unfortunately in my opinion

Olga Tokarczuk kończy księgi Jakubowe

Olga Tokarczuk is finishing the Jacob's Books.

podobną sceną

a similar scene

taką formą mini kazania

such a form of a mini sermon

i to bardzo osłabia wydźwięk całości

and it strongly weakens the overall effect

no i teraz pytanie

Well, now the question is...

czy zakończenie jest w stanie

is the ending able to

przekreślić siłę całej książki

cross out the strength of the whole book

to jest coś z czym ja się cały czas borykam

This is something I struggle with all the time.

wydaje mi się że nie

I don't think so.

ale po prostu nie jestem w stanie stwierdzić

but I simply cannot determine

dlaczego to zakończenie się tutaj pojawiło

Why did this ending appear here?

ale to jest ten moment

but this is the moment

który chciałabym wam trochę opowiedzieć

which I would like to tell you a little about

no bo ta scena finalna

Well, that final scene...

wygląda tak że mamy

it looks like we have

Jentę czyli

Jentę means

właściwie tego ducha

actually this spirit

który unosi się nad całą historią

which hovers over the entire history

i nam ją poniekąd opowiada

and somehow tells it to us

ona się unosi nad jaskinią

She is hovering above the cave.

nad budynkami jakby wędruje coraz wyżej

Above the buildings, it seems to wander higher and higher.

i zostaje zatrzymana

and is being detained

przez osobę która ją woła z ziemi

by the person who calls her from the ground

po imieniu

by name

no i osobą tą jest postać

And that person is a character.

tutaj są cytaty mam dla was

Here are the quotes I have for you.

oświetloną białą poświatą

illuminated by a white glow

osobliwą fryzurą

a peculiar haircut

i w cudacznym stroju według Jenty

and in a wonderful outfit according to Jenty

no i

well, I

no trudno nie stwierdzić że to jest Olga Tokarczuk

Well, it’s hard not to state that this is Olga Tokarczuk.

o tak bym powiedziała

Oh yes, I would say that.

jest to tak nam zasugerowane

it has been suggested to us

tutaj nie pojawia się że jest to Olga Tokarczuk

It does not appear here that it is Olga Tokarczuk.

no ale przeczytam wam

But I will read it to you.

dosłownie dwa i pół

literally two and a half

akapitu które kończą

paragraphs that end

tę powieść no i jak sądzę

this novel and as I suppose

właśnie dosyć mocno wchodzą

they're actually coming in quite strongly

moralizatorsko co nie jest potrzebne

morally preachy which is unnecessary

no i teraz tak Jenta

Well, and now, Jenta.

patrzy tylko jak dzięki ruchom palców

he just watches how the movements of the fingers

tej postaci w jasnej płaskiej

that figure in a bright flat

plamie światła pojawiają się

the spots of light appear

znikąd litery i ustawiają karnie

letters appear out of nowhere and line up obediently

wrzątki Jęcie kojarzy się to tylko ze

boiling water Jęcie is only associated with

śladami śniegu bo zdaje się że zmarli

following the traces of snow because it seems that the dead

stracą zdolność czytania

they will lose the ability to read

to jeden z bardziej przykrych skutków śmierci

this is one of the more unpleasant consequences of death

tak więc biedna Jenta

so poor Jenta

nie jest w stanie rozpoznać własnego

he is unable to recognize his own

imienia w tym Jenta Jenta

name in this Jenta Jenta

Jenta no tutaj mamy kapsulokiem

Here we have the capsule, girl.

to napisane które pokazuje się teraz

this writing that is showing now

na monitorze traci zatem

on the monitor, it thus loses

zainteresowanie i znika gdzieś w górze

the interest disappears somewhere up high

i kolejny akapit

and the next paragraph

tu gdzie jesteśmy pojawia się

Here where we are, it appears.

za to buczenie ponury dźwięk

for that buzzing gloomy sound

materii i świat ciemnieje

the matter and the world darkens

ziemia gaśnie bez wątpienia

the earth is fading without a doubt

świat zbudowany jest w ciemności

The world is built in darkness.

teraz znajdujemy się

now we are located

po stronie ciemności napisane

written on the dark side

jest jednak że człowiek który trudzi się

However, there is that a person who strives

z prawami Mesjaszy nawet tych

with the rights of the Messiahs, even those

nieudanych choćby tylko opowiadał ich

even if he only talked about their failures

historię będzie traktowany jako

the history will be treated as

ten który studiuje odwieczne tajemnice

the one who studies eternal mysteries

świata koniec cytatu no i ten

the end of the world quote and this

zabieg że to właśnie Olga

the procedure that it is indeed Olga

Tokarczuk stoi i woła za tą Jentą

Tokarczuk is standing and calling after that Jenta.

jest takim powiązaniem

it is such a connection

tego realnego z opowiadaną historią

the real one with the told story

no w taki trochę szyty

well, in a bit of a forced way

grubymi nićmi sposób

in a coarse manner

tutaj jakby mnie to bardzo rasi

It's like this really annoys me.

dlatego że wszystko to się dzieje naprawdę

because all of this is really happening

w takim absolutnie

in such an absolute way

telegraficznym skrócie który

in a nutshell which

trochę w świetle całej

a bit in the light of the whole

tej powieści mam wrażenie że nie przystoi

I have the impression that this novel is not appropriate.

bo jednak zostawia nas z

because it still leaves us with

bardzo dziwnym takim zgrzytem na sam koniec

very strange kind of creak at the very end

z takim połączeniem

with such a connection

trochę zbyt

a little too

wrzuconego tak wiecie

thrown in, you know

straight in your face moralizatorstwa

straight in your face moralizing

i to jest dla mnie problematyczne i to się czasami

And this is problematic for me, and it happens sometimes.

zdarza w pisaniu

happens in writing

Olgi Tokarczuk jakaś taka potrzeba do ciśnięcia

Olga Tokarczuk has some kind of urge to push.

puenty która nie jest potrzebna

a bridge that is not needed

która raczej zaburza niż pomaga

which rather disrupts than helps

więc tak ja już się troszeczkę

So, I’ve already been a little bit...

zdenerwowałam i trochę chcę się

I got upset and I want to a little.

opanować

to master

w tym takim krytycznym szale ale

in this kind of critical frenzy but

no znowu

oh, not again

nie uważam żeby przekreślało to

I don't think it discredits that.

całość natomiast jest to

the whole is, however, this

dla mnie moment krytycznie trudny

for me a critically difficult moment

i to co się w ogóle pojawiło

and what has even appeared

też w takiej recepcji światowej po otrzymaniu

also in such a global reception after receiving

nagrody nobla bo trochę to śledziłam

Nobel prizes because I followed it a bit.

zwłaszcza gdzieś na twitterze

especially somewhere on Twitter

to w ogóle było bardzo ciekawa

It was actually very interesting.

pewna kwestia

a certain matter

związana z

related to

amerykańskim komentatorstwem

American commentary

w której pojawiały się

in which appeared

takie wpisy

such entries

że Olga Tokarczuk dokonuje

that Olga Tokarczuk makes

zawłaszczenia kulturowego

cultural appropriation

czyli tego całego cultural appropriation

so all this cultural appropriation

no i dlaczego

well, and why

a no dlatego że nosi dredy

Oh, that's because they have dreadlocks.

w kontekście oczywiście amerykańskim

in the context of course of America

jest to fryzura która

it is a hairstyle that

wiąże się z zawłaszczeniem kulturowym

it is related to cultural appropriation

no bo tutaj mamy kwestie

Well, here we have issues.

osób czarnoskórych i całego

black people and the whole

ich dziedzictwa

their legacy

natomiast przekładanie tego na polski

however, translating this into Polish

kontekst trochę mija się z celem

the context is somewhat missing the point

zwłaszcza że jest po prostu nietrafione

especially since it is simply off the mark

i to jest naprawdę

and this is really

super ciekawy wątek bo

super interesting thread because

jest naprawdę

it is really

ma mnóstwo screenów z tego

has a lot of screenshots of this

jak bardzo tutaj publiczność

how big is the audience here

jest poruszona

She is moved.

że dano nagrodę białej kobiecie

that the award was given to a white woman

z dredami

with dreadlocks

i że była to nagroda dla dwóch

and that it was an award for two

europejczyków właśnie

Europeans just now

że to jest arogancja

that it is arrogance

że biali ludzie z dredami

that white people with dreadlocks

i tak dalej

and so on

no tylko że te dredy

well, it's just that those dreadlocks

to jest też

this is also

fryzura

hairstyle

powiązana z naszym regionem

linked to our region

i dlaczego o tym mówię

And why am I saying this?

bo uważam to w ogóle za

because I consider it to be

niesamowicie ciekawą historię

an incredibly interesting story

o

o

tym miejscu

in this place

w którym znajduje się dzisiaj

where it is today

nasza współczesna Polska

our contemporary Poland

a w ogóle oświeceniem

Oh, enlightenment in general.

i taką wizją wschodu

and such a vision of the East

jest taki naprawdę świetny historyk

There is a really great historian.

Larry Wolf

Larry Wolf

Wolf właściwie przez dwa f

Wolf actually with two f's.

i on napisał książkę

And he wrote a book.

którą w Polsce wydało

which was published in Poland

Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie

International Cultural Center in Krakow

Wynalezienie Europy Wschodniej

The invention of Eastern Europe

mapa cywilizacji w dobie oświecenia

the map of civilization in the age of Enlightenment

no i dodatkowo

well, additionally

Edwarda Saida i orientalizm

Edward Said and orientalism

i dlaczego mówię o tych dwóch rzeczach

And why am I talking about these two things?

najpierw powiem Wam

First, I will tell you.

o takich cytatach czy w ogóle fragmentach

about such quotes or even excerpts

które wyciągnęłam sobie

which I pulled out for myself

naprawdę ze świetnej książki

really from a great book

Larrego Wolfa

Larrego Wolfa

która jest też zapisem

which is also a record

zbiera różne zapisy

collects various records

podróżników, którzy

travelers who

docierali do

they reached to

tej wschodniej Europy

this Eastern Europe

i opowiada jaki obraz

and tell what the picture is about

z tego miejsca konstruowała właśnie

from this place she was just constructing

Europa Zachodnia jeżeli chodzi o tę naszą

Western Europe when it comes to our

Wschodnią i tutaj mam taki fragment

Eastern, and here I have such a fragment.

Larry Wolf pisze tak

Larry Wolf writes the following:

Zainteresowanie fryzurami Polaków

Interest in Polish hairstyles

powróciło na końcowych kartach relacji

it returned on the final pages of the report

Cox'a z podróży po Polsce

Cox's trip to Poland.

brytyjskiego podróżnika

British traveler

gdzie opisano chorobę rzekomo

where the disease is allegedly described

mającą swój początek właśnie we włosach

having its origin precisely in the hair

i tutaj mamy fragment

And here we have a fragment.

z tego dziennika podróżnika

from this traveler's journal

Zanim zakończę moją relację o Polsce

Before I finish my account of Poland

pokrótce wspomnę, że podczas przejazdu

I will briefly mention that during the ride

przez ten kraj nie mogliśmy

we couldn't go through this country

nie zauważyć szeregu osób ze zmechaconymi

not to notice a number of people with frayed

albo skundlonymi włosami

or with mixed-breed hair

które składają się

which consist of

na dolegliwość zwaną plika polonika

for a condition called plika polonica

Nazwę tę otrzymała dlatego

She received this name because

że uchodzi za swoistą dla Polski

that it is considered a kind of unique for Poland

chociaż nierzadko występującą również

although it also frequently occurs

na Węgrzech, w Tatarii

in Hungary, in Tatarstan

i kilku innych ościennych krajach

and several other neighboring countries

Koniec cytatu i Wolf pisze dalej

End of the quote and Wolf continues writing.

troszeczkę dalej

a little further

występowanie plika polonika

occurrence of the Polish file

czyli właśnie może polskiej wersji dreadów

so maybe the Polish version of dreads

przyczyniło się do wykreślania mapy

contributed to the deletion of the map

Europy Wschodniej jako krainy

Eastern Europe as a land

niewiedzy i zacofania

ignorance and backwardness

w ogóle takiej połączonej z brudem

at all such combined with dirt

i właśnie no z tym

And exactly, well with that.

zacofaniem

backwardness

i tutaj jest kolejny wątek, który się łączy

And here is another thread that connects.

bo już teraz przechodzę

because I am already transitioning now

zostawiam tego Larego Wolfa

I'm leaving this Larry Wolf.

chociaż straszliwie Wam polecam tę książkę

although I highly recommend this book to you

bo tak jak Edward Said nam

because just like Edward Said tells us

pisał o tym jak się egzotyzuje

he wrote about how he is exoticizing

i w jaki sposób

and how

pisze się o orięcie

It is written about the Orient.

i odbiera się mu jakąś taką

and it takes away some kind of

tożsamość

identity

tylko po prostu robi się z tego jakąś taką

it's just turning into something like that

furę dziwnych rekwizytów

a bunch of strange props

które mają tylko służyć

which are only meant to serve

wzmocnieniu siły

strengthening of power

tego hegemona, który opisuje te dziwne

this hegemon who describes these strange

tajemnicze kraje

mysterious countries

które chce tylko

which only wants

opanować, czyli mamy tą zachodnią narrację

to master, which means we have this Western narrative

o

o

dalekim wschodzie

far east

no to tutaj Lary Wolf nam pokazuje w jaki sposób

Well, here Lary Wolf shows us how.

orientalizowano Europę Wschodnią

Eastern Europe was orientalized.

która się składała właśnie

which was made up of just

z dziwnych wyobrażeń

from strange imaginings

z tego przekonania, że to jest kraina

from the belief that this is a land

zacofania i tak dalej

backwardness and so on

bardzo to jest ciekawe, naprawdę polecam

this is very interesting, I really recommend it

w ogóle książki i teksty Lary'ego Wolfa

In general, the books and texts of Larry Wolf.

świetny historyk i czasem warto spojrzeć

a great historian and sometimes it's worth taking a look

też na tą wizję naszej historii

also to this vision of our history

która jest opisywana

which is being described

przez po prostu historyków

through simply historians

innej narodowości

of another nationality

ale to prowadzi mnie wprost do opowiadania

but it leads me straight to the storytelling

słuchajcie, Zielone Dzieci

listen, Green Children

z opowiadań bizarnych, które ukazały się

from bizarre tales that have been published

w 2018 roku

in 2018

jesteśmy 4 lata po Księgach Jakubowych

We are 4 years after The Books of Jacob.

i nie mogę jakoś tak się

and I can't really do it like that

oprzeć wrażeniu, że

to base on the impression that

to opowiadanie powstało albo ze skrawków

This story was created either from scraps.

albo zostało w jakiś sposób zainspirowane

or was inspired in some way

szukaniem różnych materiałów

searching for various materials

właśnie do

just to

Księg Jakubowych

The Book of Jacob.

przeczytam Wam fragment tego opowiadania

I will read you a fragment of this story.

nawet w tak trudnych warunkach

even in such difficult conditions

oddawałem się jednak nauce

I devoted myself to learning, however.

od kiedy bowiem przybyłem do tego kraju

since I arrived in this country

zainteresował mnie pewien miejscowy fenomen

I became interested in a certain local phenomenon.

znany wprawdzie na świecie

known indeed in the world

lecz tutaj nadzwyczaj rozpowszechniony

but here it is remarkably widespread

tak iż wystarczyło przejść

so it was enough to walk through

piękniejszymi ulicami Warszawy

the most beautiful streets of Warsaw

aby go dostrzec na głowach ludu

to see him on the heads of the people

Kowtun

Kowtun

dziwny twór ze skręconych

a strange creature made of twisted

zbitych włosów w różnych postaciach

beaten hair in various forms

a to postronków, a to kłębu włosianego

this is a strap, and this is a tuft of hair

czy jakby warkocza podobnego do

or something like a braid similar to

bobrzego ogona

beaver tail

uważano, że ów Kowtun jest pełen

It was believed that that Kowtun is full.

dobrych i złych mocy

good and evil forces

tak iż jego właściciele woleli podobno umrzeć

so that its owners supposedly preferred to die

niż się go pozbyć

than to get rid of it

przykłady do szkicowania miałem już wiele

I have already had many examples for sketching.

przywykły do szkicowania miałem już wiele rysunków

Accustomed to sketching, I already had many drawings.

i opisów tego zjawiska

and descriptions of this phenomenon

i zamierzałem po powrocie do Francji

and I intended to return to France

opublikować na ten temat dzieło

publish a work on this topic

jest pod wieloma nazwami w całej Europie

It is known by many names across Europe.

we Francji bywa może najrzadsza

in France it may be the rarest

ludzie tam bowiem przywiązują wielką wagę do swojego wyglądu

People there attach great importance to their appearance.

i trefią nieustannie włosy

and they constantly mess up my hair

koniec cytatu

end of quote

no i to jest właśnie też zapis

Well, that's also a record.

podróżnika, który w ogóle trafia tutaj

a traveler who ends up here at all

do pewnego dworu w Polsce

to a certain manor in Poland

jest tam przez chwilę sam

he is there alone for a moment

i napotyka na zielone dzieci

and encounters green children

tutaj też jest taka właśnie

there is also such a thing here

bardzo ciekawa historia

very interesting story

z pogranicza magii a realizmu

from the border of magic and realism

ale tak, plika polonika

but yes, a Polish file

też się zdarza u Olgi Tokarczyk

It also happens with Olga Tokarczuk.

i to jest właśnie

and this is exactly

jedno z opowiadań w opowiadaniach bizarnych

one of the stories in bizarre tales

samo to słowo jak też

the word itself as well

głosi tylna strona okładki

The back cover proclaims

tylna okładka

back cover

francuskie słowo bizarre znaczy dziwny

The French word bizarre means strange.

ale też śmieszny i niezwykły

but also funny and unusual

czym jest poczucie dziwności skąd ono się bierze

What is the feeling of strangeness and where does it come from?

czy bizarność jest cechą świata

Is bizarre-ness a characteristic of the world?

czy może jest w nas

is there perhaps something in us

no i tutaj znowu

Well, here again.

chciałam zakręcić trochę do Freuda

I wanted to delve a bit into Freud.

też do Junga i do psychoanalizy

also to Jung and to psychoanalysis

bo tutaj

because here

ten chwyt bizarności

this grip of absurdity

jest bardzo ważny

he is very important

i ta kategoria dziwności

and this category of strangeness

śmieszności niezwykłości

the absurdity of the extraordinary

przekłada się w ogóle na takie dwa pojęcia

it translates at all to such two concepts

samowite

extraordinary

kontra niesamowite

counter amazing

i w ogóle jest taka drobna książka

And it is such a small book in general.

Zygmunta Freuda Das Unheimliche

Sigmund Freud's The Uncanny

czyli właśnie

so exactly

niesamowite

amazing

i to jest opowieść o tym pojęciu

And this is a story about this notion.

o niesamowitości

about incredibility

która jest właśnie czymś takim

which is just something like that

niezwykłym wykraczającym

extraordinary exceeding

za nasze rozumienie świata

for our understanding of the world

jakąś interwencją

some intervention

czegoś podświadomego

something subconscious

czegoś dziwnego

something strange

tego co się nie łapie w realizm

that which does not fit into realism

w tą samowitość

into this uniqueness

czyli wszystko co nas otacza jest racjonalne

So everything around us is rational.

i tak dalej to jest samowite

and so on, it is amazing

natomiast wszystko to co jest w jakiś sposób dziwne

however, everything that is in some way strange

podświadome i tak dalej

subconscious and so on

jest tym co jest niesamowite

it is what is amazing

z tym zaprzeczeniem

with this denial

czyli podstawowym słowem jest samowitość

So the fundamental word is self-sufficiency.

i od niego idzie derywat niesamowitość

And from him comes the derivative of astonishingness.

no i niesamowitość

Well, and the incredible.

u Freuda w ogóle wywołuje

at Freud it generally evokes

jest mocno sprzęgnięta

is strongly coupled

z tymi uczuciami strachu

with these feelings of fear

niepokoju

anxiety

ma w sobie taką dziwną obcość

has a strange foreignness to it

tajemniczość

mystery

ale ma przy tym też cechy czegoś dobrze znanego

but it also has features of something well known

no to taka jest też cecha horrorów

Well, that's also a characteristic of horror films.

no i ten strach

Well, and that fear.

który się z tego bierze

which comes from this

no to

well then

doprowadza w ogóle do powstania dysonansu

it leads to the creation of dissonance at all

i trochę właśnie zaburzenia

and a bit of disturbances

percepcji danego zjawiska

perception of a given phenomenon

w tej całej teorii właśnie to niesamowite

in this whole theory that is just amazing

jest w pewien sposób

it is in a certain way

tym elementem rzeczywistości

this element of reality

która już się wydarzyła

which has already occurred

coś co znaliśmy wcześniej

something we knew before

ale co właśnie nasza podświadomość jakoś

but what exactly does our subconscious do somehow

wyparliśmy to z naszej podświadomości

we suppressed it from our subconscious

że po prostu zostało to wyeliminowane

that it has simply been eliminated

i to teraz wraca

and now it comes back

w tych takich emanacjach niesamowitego

in these such emanations of the incredible

no i to jest w ogóle

Well, that's it.

kategoria estetyczna

aesthetic category

która potem się przewija

which then scrolls through

to możemy sobie właśnie pomyśleć o różnych takich niesamowitościach

So we can just think about various amazing things.

i ona potem gdzieś przenika też

and then she also permeates somewhere

do krytyki literackiej

to literary criticism

właśnie do tych wszystkich motywów literackich

just to all these literary motifs

mamy postaci duchów

we have ghostly figures

zjaw które też

both phenomena

często się właśnie czyta tak trochę po freudowsku

It is often read in a somewhat Freudian way.

i tak dalej jako

and so on as

te strachy coś dziwnego

these fears are something strange

coś co nam przypomina żyjącym

something that reminds us, the living

jakieś niedokończone interesy

some unfinished business

tak też się myśli o duchach

that's how one thinks about ghosts

w naszej kulturze

in our culture

no i to jest też to nie

Well, that's not it either.

to jest po prostu ja uważam że to jest super ciekawe

I just think it's really interesting.

ale właśnie sam też fakt że to jest

but the fact that it is

z niesamowitości czyli tego realnego

from the incredible, meaning that which is real

no to to jest

well, this is it

no też całkiem ciekawa sprawa

well, that's a pretty interesting thing

tak sobie myślę

I'm just thinking.

no ale może ciekawi co tylko mnie

Well, maybe only I'm curious about what.

w każdym razie

in any case

pojawiło się też trochę dramy

there was also a bit of drama

tak ważę teraz słowo

I weigh my words now.

dlatego że

because

w 2018 roku w sierpniu

in August 2018

pojawiła się recenzja

A review has appeared.

opowiadania mizerne

miserable stories

i to jest tekst krytyka Pawła Kaczmarskiego

And this is the text of the critique by Paweł Kaczmarski.

który przygląda się

who is watching

może nawet czasami aż zbyt krytycznie

maybe even sometimes too critically

opowiadaniom Olgi Tokarczuk z tego tomu

the stories of Olga Tokarczuk from this volume

i tutaj mam parę cytatów

And here I have a few quotes.

do których też chciałabym się w jakiś sposób

to which I would also like to some way

ustosunkować Paweł Kaczmarski pisze tak

Paweł Kaczmarski writes like this.

gdziekolwiek nie spojrzymy pisarstwo

wherever we look, writing

Tokarczuk budzi wrażenie specyficznej

Tokarczuk evokes a specific impression.

nazwijmy to pozłotkowości

let's call it gilding

tyleż pobieżnego co

as superficial as

efekciarskiego zakrywania podbudowującej

showy covering of the underlying

cały projekt myślowej pustki

the whole project of mental emptiness

skłonności

tendencies

do najbezpieczniejszych wyborów

to the safest choices

ogólnej empikowej

general Empik

miałkości nieagresywnej

non-aggressive superficiality

ale w swoim braku agresji

but in its lack of aggression

buduje jeszcze bardziej depresyjnej

builds an even more depressing one

to jest trochę to o czym

this is a bit about what

mówiłam wam

I told you.

przy okazji mojej tej krytyki Nobla

in connection with my criticism of the Nobel Prize

czy po prostu cech jakie Nobel

or just qualities like a Nobel

za które Nobel wynagradza

for which the Nobel rewards

o może tak

Oh, maybe so.

tutaj Paweł Kaczmarski

here Paweł Kaczmarski

robi z czegoś podobnego

makes something similar from something

bardzo duży zarzut do twórczości

a very big criticism of the work

Tokarczuk to czasami jakby te zarzuty

Tokarczuk is sometimes like those accusations.

są takie

there are such

ubrane retorycznie

dressed rhetorically

niepotrzebnie agresywnie

unnecessarily aggressively

ale to tam jest inna rzecz

but there is another thing there

w każdym razie rzeczywiście zdarza się tak

in any case, it really happens that way

w tych opowiadaniach najnowszych

in these latest stories

że one są nieco powierzchowne

that they are somewhat superficial

że te sprawy nie są opisywane

that these matters are not being described

już wnikliwie

already insightfully

jak przy wcześniejszych opowiadaniach

as with the previous stories

pojawia się pewna taka przewidywalność

there is a certain predictability that appears

też konceptów

also concepts

no i w ogóle jakieś takie założenie fabuły

Well, and generally some kind of premise for the plot.

która tworzy się z jakichś takich

which is formed from some such

gotowych prefabrykatów

ready-made prefabricates

to też akurat wydaje mi się że celnie łapie

I also think that it accurately captures the point.

Paweł Kaczmarski bo pisze on tak

Paweł Kaczmarski because he writes like this.

powiem o nieustanne poczucie

I will talk about the constant feeling.

że narracja budowana jest z luźno połączonych

that the narrative is built from loosely connected

ze sobą literackich prefabrykatów

about literary prefabricates

oto mamy kilka linijek dialogu

Here we have a few lines of dialogue.

dalej opis jakiegoś

further description of something

futurystycznego przedmiotu

futuristic object

a tutaj ciekawostkę zasłyszaną ostatnio na otwartym wykładzie

And here is an interesting fact I recently heard at an open lecture.

koniec cytatu

end of quote

no to ostatnia uwaga jest trochę zgryźliwa

Well, that last comment is a bit sarcastic.

ale generalnie ja również mam wrażenie

but generally I also have the impression

że w części opowiadań bizarnych właśnie

that in some of the bizarre stories indeed

te takie elementy science fiction

these kinds of science fiction elements

tak jak już wspominałam że przecież to jest wielka konwencja

As I already mentioned, this is a big convention.

są wplecione dosyć sztucznie

they are quite artificially woven in

trochę niezgrabnie i nie pozwalają czytelnikom

a bit clumsily and do not allow readers

trochę na taką imersję

a little for that immersion

na wchodzenie w ten zbudowany świat

to enter this built world

bo czasami dochodzi tutaj do takiego prostego

because sometimes it comes down to such a simple

katu

torturer

że no przeczytam

that I will read it

wam fragment wizyty opowiadania wizyta

a fragment of the visit story visit

które też na początku przedrukowywano

which was also reprinted at the beginning

w piśmie w ogóle kiedy to miała być trochę

In writing, when was it supposed to be a little?

zajawka tego nowego tomu

sneak peek of this new volume

bo tu dochodzi do bardzo prostego odwrócenia

because a very simple reversal occurs here

które ma nas jakoś tak zadziwić

which is supposed to amaze us somehow

ale właściwie trochę nie zadziwia

but it’s actually a bit unremarkable

w każdym razie ten suspens jest taki

In any case, this suspense is such.

no mało wybuchowy

Well, not very explosive.

więc idzie to tak wyłącz mnie już

so it goes like this, turn me off already

tak bym to zaprosiła

Yes, I would invite it like that.

jestem zmęczona

I am tired.

siedziała na swoim łóżku i trzymała na kolanach jakąś starą książkę

She was sitting on her bed and holding an old book on her lap.

ale widać było że jej nie czyta

but it was clear that she wasn't reading it

usiadłam koło niej bo zrobiło mi się jej żal

I sat down next to her because I felt sorry for her.

patrzyłam na miękką linię jej szczupu

I was looking at the soft line of her slenderness.

i zgarbionych pleców o lekko wystających łopatkach

and hunched shoulders with slightly protruding shoulder blades

wyprostowałam się instynktownie

I straightened up instinctively.

miała sporo siwych włosów

she had quite a lot of gray hair

na skroniach i pryszcz koło ucha

on the temples and a pimple near the ear

sięgnęła tam palcem i rozdrapała go

she reached there with her finger and scratched it

instynktownie podniosłam rękę do ucha

Instinctively, I raised my hand to my ear.

Lena zdjęła z uszu małe perłowe kolczyki

Lena took off her small pearl earrings.

i dała mi je do ręki

and she gave it to me to hold

a ja schowałam je do kieszeni

and I tucked them into my pocket

dziwne uczucie

strange feeling

nieprzyjemne

unpleasant

nie do końca określone

not fully defined

że coś się psuje i że trzeba zająć się naprawą

that something is broken and that it needs to be repaired

objęłam ją w pasie

I embraced her at the waist.

położyłam głowę na jej ramieniu

I rested my head on her shoulder.

i wyłączyłam ją

and I turned it off

starałam się to zrobić z czułością

I tried to do it with tenderness.

Lena pojawiła się u nas jako ostatnia

Lena appeared among us last.

całkiem niedawno

quite recently

każda z nas może ją wyłączyć

Each of us can turn it off.

ale robię to zwykle ja

but it's usually me who does it

kiedy już idę spać

when I am going to sleep

no i tutaj oczywiście

Well, and here of course.

to jest postać która jest robotem

This is a character who is a robot.

i po prostu się ją wyłącza

And you just turn it off.

no więc to jest trochę to

So this is a bit of that.

Paweł Kaczmarski też

Paweł Kaczmarski too.

podrzuca jeden z innych takich

throws one of the others like that

zarzutów z którym jestem w stanie się

accusations that I can agree with

również zgodzić bo pisze o tym

also agree because it writes about it

że w tej recenzji w małym formacie

that in this review in a small format

innym problemem

another problem

który się wiąże z

which is related to

taką fragmentarycznością stylu

such a fragmentary style

w tych opowiadaniach

in these stories

to jest coś co się czasem

this is something that sometimes

z angielska nazywa tutaj pisze info dumps

In English, this is called info dumps.

długich nieporadnie

long awkwardly

sklecionych zresztą narracji objaśnień

"selected, moreover, explanations of narratives"

których jedynym celem jest wyłożenie odbiorcy

whose only goal is to expose the recipient

niezbędnej do śledzenia dalszej

necessary for further tracking

fabuły wiedzy

knowledge plots

no i rzeczywiście trochę tak jest

Well, it is indeed a bit like that.

tutaj

here

te bardzo długie opisy

these very long descriptions

nazwami własnymi które nam

with our proper names

pokazują jakiś uniwersum

they show some kind of universe

tutaj Kaczmarski

Kaczmarski is here.

pisze tani wakacyjnej fantastyki

I write cheap holiday fantasy.

sztuczne dialogi

artificial dialogues

no z tym się również zgodzę

I agree with that as well.

w których sobie bohaterowie

in which the heroes find themselves

przypominają to co się działo gdzieś tam

it reminds of what happened somewhere out there

ostatnimi czasy

lately

to Tokarczuk rzeczywiście występuje

Tokarczuk does indeed appear.

w dosyć różnych miejscach

in quite various places

i tutaj jest taki

and here is such

przeczytam wam ten fragment recenzji

I will read you this fragment of the review.

bo uważam że on jest

because I think he is

bardzo mocny ale też pokazuje

very strong but also shows

rzeczywistą skalę problemu

the real scale of the problem

Kaczmarski pisze tak

Kaczmarski writes like this.

w pierwszych akapitach opowiadania Transfugium

In the first paragraphs of the story Transfugium.

w ogóle swoją drogą był też świetny komiks

By the way, there was also a great comic.

zrobiony w piśmie na bazie tego opowiadania

made in writing based on this story

widzimy protagonistkę w futurystycznym

we see the protagonist in a futuristic

wyposażonym w sztuczną inteligencję samochodzie

an AI-equipped car

pojazd sam się prowadzi

the vehicle drives itself

rozmawia z pasażerką

talks to the passenger

proponuje różne muzyczne opcje na czas podróży

I suggest various music options for the journey.

wiedzą państwo jak się w wehikuł nazywa?

Do you know what the vehicle is called?

auto auto

car car

pisane z myślnikiem rozumieją państwo dowcip

Written with a dash, you understand the joke.

chodzi o to że automatyczny samochód

it's about the fact that an automatic car

czyli auto automobil

so the car automobile

auto auto

car car

koniec cytatu

end of quote

no właśnie nie w sensie

exactly not in that sense

no tak to jest trochę zabieg

Well, it is a bit of a procedure.

niezręczny i

awkward and

natomiast cała ta fura argumentów

on the other hand, all this pile of arguments

prowadzi Kaczmarskiego do takiego wniosku

leads Kaczmarski to such a conclusion

do którego ja dochodzę trochę z innej strony

to which I approach from a slightly different angle

z literackich

from literary

a no do takiego że te opowiadania nam

Oh, do such a thing that those stories for us...

bardzo mocno obnażają

they expose very strongly

pisze Kaczmarski pewne nawyki

Kaczmarski writes about certain habits.

czy upodobania polskiej klasy średniej

does the Polish middle class have preferences

a przynajmniej jej czytającej

And at least to her who is reading it.

dbającej o kontakt z kulturą części

caring for the cultural contact part

koniec cytatu

end of quote

no i chodzi tu w ogóle o taki koniunkturalizm

Well, it's all about such opportunism.

Olgi Tokarczuk

Olga Tokarczuk

który sprawia że

which makes that

wybiera ona takie tematy

she chooses such topics

które są aktualne

which are current

ale też mają potencjał wywrotowy

but they also have subversive potential

tylko że następnie je tłumaczy

only that then he translates them

na jakiś taki

in some way like that

Paweł Kaczmarski nazywa to język drobnomieszczański

Paweł Kaczmarski calls it petty-bourgeois language.

no i rzeczywiście Tokarczuk

Well, indeed, Tokarczuk.

robi tak że bierze duże koncepcje

He does so by taking on big concepts.

czy kategorie

are the categories

i przekłada je na takie ramy

and translates them into such frames

w których te pojęcia się trochę

in which these concepts are somewhat

wypierają, rozmydlają

they deny, they dilute

i może po prostu nie jest to konieczne żeby je stosować

and maybe it's just not necessary to use them

kontynuując cytowanie

continuing to quote

Kaczmarskiego żebyśmy też wiedzieli

So we also know about Kaczmarski.

dlaczego ja się tak waham

Why am I hesitating so much?

bo czasami ja bym nie napisała

because sometimes I wouldn't have written it

Boże to jest też straszne że mówię czego ja bym nie napisała

God, it's also terrible that I'm saying what I wouldn't write.

na podstawie tekstu który czytam i mam do niego

Based on the text that I am reading and have.

uwagi ale on czasami

but sometimes he

z mojej perspektywy jest

from my perspective, it is

na zbyt zjadliwy chociaż nie odbieram

too biting although I do not perceive it

mu bardzo trzeźwych argumentów

it has very sober arguments

Kaczmarski pisze tak

Kaczmarski writes like this.

Tokarczuk wydaje się pisać dla tych którzy z przyczyn

Tokarczuk seems to write for those who, for reasons

nazwijmy to statusowo lifestylowych

let's call it status-lifestyle

potrzebują odhaczyć kontakt z kulturą i literaturą

they need to check off contact with culture and literature

pisze tak by odbiorca nie musiał

I write this way so the recipient doesn't have to.

wychodzić ze strefy komfortu

stepping out of the comfort zone

z tym się zgadzam ale nie miał też poczucia

I agree with this, but he also didn't have a sense.

że ważne trendy czy zjawiska omijają go zupełnie

that important trends or phenomena completely bypass him

nie znaczy to że Tokarczuk

It doesn't mean that Tokarczuk.

jest sama z siebie szczególnie cyniczna

She is particularly cynical by nature.

czy manipulacyjna

Is it manipulative?

w intercepcji i twórczości jest już bowiem

In interception and creativity, there is already

w mniejszym stopniu sobą a w większym ideologicznym

to a lesser extent myself and to a greater ideological extent

aparatem kapłanką

with the apparatus of a priestess

mieszczańskiej przeciętności

bourgeois mediocrity

w stanie permanentnego transu

in a state of permanent trance

koniec cytatu ja bym raczej

end of quote I would rather

bardzo może nie tyle

it may not be so much

wchodziła w jakieś tutaj zaznaczenie

she was entering some kind of marking here

klasowości że tutaj nagle

classiness that suddenly here

osoba wykształcona wchodzi i opowiada

An educated person enters and narrates.

tym którzy chcieliby też brać

to those who would also like to take

udział w kulturze

participation in culture

i mają po prostu tylko jakieś takie

and they just have something like that

noworyszowskie tendencje

new-money tendencies

że chcą być noworyszowskie

that they want to be nouveau riche

właściwie takie new money jakbyśmy sobie to nazwali

Essentially, it's like "new money," as we would call it.

że chcą mieć w swoim życiu kulturę

that they want to have culture in their lives

i po prostu robią to tak o żeby zaznaczyć

And they just do it to mark it.

swój status jednak wydaje mi się że

I believe my status, however, seems that.

wszystko to jest o wiele bardziej skomplikowane niż

everything is much more complicated than

można by to było ująć w jednej

it could be summarized in one

recenzji ale to do czego

reviews but what for

ja bym dochodziła

I would pursue.

na podstawie też trochę

based on a little too

współdzielonych argumentów z Pawłem Kaczmarskim

shared arguments with Paweł Kaczmarski

i nie robiąc tego jakiegoś bardzo

and not doing it in a very special way

dużego zarzutu tylko raczej zaznaczenia

a big complaint but rather a note

tej pozycji to to jest to że

this position is that

proza Olgi Tokarczuk zwłaszcza po Noblu

The prose of Olga Tokarczuk, especially after the Nobel Prize.

tak mi się wydaje jest

I think it is.

prozą sierotka to jest termin

"Prozą sierotka" is a term.

który zaraz wam trochę przybliżę mam nadzieję

which I hope to bring a little closer to you soon

że jest to

that it is

przekładając to inaczej pewien

putting it another way certain

ambitny pop po prostu i ta proza

just ambitious pop and this prose

sierotka to jest termin który

"sierotka" is a term that

ukształtował się w ogóle

took shape at all

on się pojawiał

he would appear

w wielu miejscach natomiast

in many places on the other hand

najmocniej w

most strongly in

pracach Krzysztofa Uniławskiego

the works of Krzysztof Uniławski

w granicach nowoczesności

within the bounds of modernity

polskiej prozie i wyczerpaniu modernizmu

Polish prose and the exhaustion of modernism.

to była książka wydana w Katowicach

It was a book published in Katowice.

w 2006 roku

in 2006

Krzysztof Uniławski był naprawdę

Krzysztof Uniławski was truly

bardzo dobrym krytykiem literackim

a very good literary critic

plus potrafił też przenieść to na

plus he was also able to transfer it to

warsztat właśnie pisania takiej książki

a workshop on writing such a book

metatekstowej właśnie o

metatextual just about

też o byciu krytykiem niestety zmarł

also about being a critic unfortunately passed away

więc została po nim chociażby

so at least something remained after him

ta książka ale no to jest właśnie

this book but well it is exactly

taka polska proza

such Polish prose

która

which

ma trochę w sobie skrętów

it has a bit of twists in it

w literaturę popularną

into popular literature

tak jak przejmowanie konwencji

just like adopting conventions

troska też o to żeby

care also about that to

czytelnik był

the reader was

mocno zanurzony żeby nie utrudniać

deeply immersed so as not to complicate things

mu pewnego kontaktu

to a certain contact

z tą prozą żeby to było napisane

with this prose for it to be written

jakoś tak niezbyt aż wymyślnie

somehow not too elaborate

jeżeli chodzi o cechy stylu

as for the characteristics of the style

ale jednocześnie to jest też proza która

but at the same time it is also prose that

mimo wszystko odwołuje się do takich

Nonetheless, it refers to such.

konwencji które kojarzą się stereotypowo

conventions that are stereotypically associated

z literaturą wysoką czyli

with high literature that is

do takiego wyobrażenia pisarstwa ambitnego

to such an idea of ambitious writing

że to jest właśnie

that this is exactly

takie rola twórcy

such is the role of the creator

rola literatury jest czymś takim

the role of literature is something like that

bardzo istotnym w kształtowaniu

very important in shaping

życia i rzeczywistości

life and reality

i w opisie tej prozy środka

and in the description of this prose medium

dochodziło do tego że

it came to the point that

to jest przede wszystkim taka kategoria która opisuje

this is primarily a category that describes

nam odbiorców i czytelników nie

to us, recipients and readers, no

oczywiście ta twórczość też i zaraz będę o tym mówić

Of course, this creation as well, and I will talk about it soon.

ale że to jest właśnie do

but that this is exactly for

czytelnika klasy średniej który być może

a middle-class reader who may

nie jest najbardziej wyrobiony literacko

he is not the most literarily refined

ale chciałby mieć

but he would like to have

pewną taką świadomość

a certain kind of awareness

ja się waham oczywiście świadomość

I hesitate, of course, awareness.

i ambicje które by go

and ambitions that would make him

przypisały może do wyższej klasy

they may have assigned (someone) to a higher class

społecznej cały czas mi dźwięczy w uszach

the social one keeps ringing in my ears all the time

ten odcinek właśnie o awansie klasowym

this episode is just about class advancement

to jest trochę to nie

this is a little not

który ma potrzebę właśnie przeczytania

who has the need to read right now

dobrej historii ale takiej która jeszcze

a good story but one that is still

daje mu jakąś taką obietnicę

I give him some kind of promise.

że obcuje z tą literaturą wysoko

that I am engaging with this literature at a high level

i że jest trochę może w tym

and that there may be something in it

daje mu to poczucie jakiejś

it gives him a sense of some

takiej lepszości nie i to jest

such superiority does not exist and this is

taki gatunek który właśnie ma w sobie

a type of genre that has it within itself

trochę cechę manipulacyjną trochę

a bit of a manipulative trait a bit

taką dziwną nie czyli właśnie ma

Such a strange thing, no, it just has.

włączyć czytelników

engage readers

do jakiejś sfery literatury czy

to some sphere of literature or

kultury wyższej i ma to robić

higher culture and has to do it

w taki sposób który jest połączeniem

in a way that is a combination

rozrywki ale też ma mieć właśnie

entertainment but it should also have just

te cechy takiego wiecie

these features you know

stymulowania refleksji i

stimulating reflection and

jakiegoś takiego ćwiczenia

some kind of exercise

intelektualnego no i

intellectual, well...

to co jest też cechą

what is also a feature

i oczywiście jeżeli chodzi o cechy

And of course, when it comes to features.

takiej literatury no to w ogóle

such literature, well, not at all

na pewno tak jak też pisze Kaczmarski

for sure, just as Kaczmarski writes

podejmowanie tematyki uznanej

addressing recognized topics

przez jakiś ogół przez pewną powszechność

through some generality through a certain universality

za ważne nie no to

too important no so

tutaj mamy tematy przyszłości

Here we have the topics of the future.

i w ogóle tego jak to będzie

And in general, how it will be.

i tak dalej u Olgi Tokarczuk

and so on with Olga Tokarczuk

na pewno ta symbolika jest dosyć

Surely this symbolism is quite