43. FEXT (najbardziej przeklęty z czeskich poetów)
Podcast pod specjalnym nadzorem
Podcast pod specjalnym nadzorem
43. FEXT (najbardziej przeklęty z czeskich poetów)
Wyszedł na spotkanie z lokomotywą
He went out to meet the locomotive.
I kilka minut go już nie było
And a few minutes later he was gone.
Między żywymi
Among the living
Śmierć kliniczna, ale
Clinical death, but
Powrócił
He returned.
To samo z tramwajem i to nie raz
The same with the tram, and not just once.
Przeżył
He survived.
Powiesił się, to sznur się urwał
He hanged himself, then the rope broke.
Połknął leki, wypłukali żołądek na czas
He swallowed the pills, they flushed his stomach in time.
Skoczył z czwartego piętra
He jumped from the fourth floor.
Też przeżył
He also survived.
I stąd ten jego przydomek
And that's where his nickname comes from.
Spadochroniarz poezji
Paratrooper of poetry
Postać tak wciąż mało znana
A character still so little known.
W Czechach
In the Czech Republic
Także sami Czesi dopiero
So the Czechs themselves are only just
Biorą się za jego twórczości
They are taking on his works.
I życie
And life
No a co dopiero Polacy
Well, what about the Poles?
Karel Szebek
Karel Szebek
Poeta Karel Szebek
Poet Karel Szebek
Będzie bohaterem
He will be a hero.
Tego jesiennego
This autumn's
Literackiego odcinka
Literary episode
Podcastu pod specjalnym nadzorem
Podcast under special supervision
Kilka dni temu
A few days ago
Nad morzem na północy Francji
By the sea in northern France.
W departamencie
In the department
Pas de Calais
Pas de Calais
Pokojówka znalazła
The maid found.
W pokoju hotelowym
In the hotel room.
Bez oznaków życia
Without signs of life
Wierę kunderową
I believe in Kunder.
Tak, małżonkę waszego ulubionego
Yes, the spouse of your favorite.
Milana Kundery
Milan Kundera
I pozwólcie, że powiem
And let me say
Kilka słów na początku o niej
A few words about her at the beginning.
Bo zdaje się
Because it seems
Pasować do tego klimatu
Fit this atmosphere.
Tego odcinka
This episode
I też trochę tego głównego bohatera
And also a bit of that main character.
Bo ten odcinek będzie o
Because this episode will be about
Nieśmiertelności
Immortality
Na pewno
Definitely.
Też i o znikaniu
Also about disappearing.
O znikaniu, ghosting
About disappearing, ghosting
Jak mówią Anglicy
As the English say
Media czeskie oczywiście
Czech media of course
O tą informację podały
They provided this information.
Czasami dosyć skrótowo
Sometimes rather briefly.
Może trudno się dziwić
Perhaps it's hard to be surprised.
Są teraz ważniejsze sprawy
There are more important matters now.
Wiadomo wielka woda
It's known as the great water.
Natomiast w tym kontekście
In this context, however,
Znikania
Disappearance
A raczej bycia zakrytym
Or rather being covered.
Bycia zasłoniętym przez kogoś
Being overshadowed by someone.
Medialnie większego, bardziej znanego
More mediatically prominent, more well-known.
No trudno z tym akurat dyskutować
Well, it’s difficult to discuss that.
Milan Kundera
Milan Kundera
No trochę rok od śmierci minęło
Well, it's been almost a year since the death.
I będzie analizowany
And it will be analyzed.
Pewnie przez wiele, wiele
Surely for many, many.
Następnych dekad
The next decades
Bez względu na to czy komuś się to podoba
Regardless of whether someone likes it or not.
Czy nie
Whether not
Ale chciałem kilka słów o wierze powiedzieć
But I wanted to say a few words about faith.
Bo była to bardzo odważna kobieta
Because she was a very brave woman.
Była to moderatorka telewizyjna
She was a television moderator.
Ale wcześniej radiowa
But earlier radio
W 68 roku na przykład
In the year 68, for example.
Z Liberca nielegalnie nadawała
It was broadcasting illegally from Liberec.
Razem z Waclawem Hawlem i Janem Trziską
Together with Wacław Hawel and Jan Trziska.
Którzy się też niedawno
Who also recently
Przecież w tym kontekście pojawili
After all, in this context they appeared.
W jednym z odcinków podcastu
In one of the episodes of the podcast
Pod specjalnym nadzorem
Under special supervision
Jak to fajnie zawsze
How nice it always is.
Kiedy się te wszystkie wątki
When do all these threads come together?
Gdzieś łączą
Somewhere they connect.
I ci bohaterowie gdzieś się spotykają
And those heroes meet somewhere.
W zupełnie innych momentach
At completely different moments.
Ale tak jest i to mnie cieszy zawsze najbardziej
But that's how it is, and it always makes me the happiest.
Nie robię tego specjalnie
I'm not doing it on purpose.
To się samo gdzieś tam po prostu
It just happens somewhere.
Układa
Arranging
Oczywiście w 75 roku wyemigrowała
Of course, she emigrated in 1975.
Razem ze swoim mężem
Together with her husband.
Była drugą żoną Kundery
She was Kundera's second wife.
I stała się w zasadzie na wiele dekad
And it essentially happened for many decades.
Jego agentką
His agent.
Załatwiała za niego wszystkie sprawy
She took care of all his affairs.
Wszystkie sprawy związane
All matters related
Z wydawaniem książek
With publishing books
Z tłumaczeniami
With translations
Całe te zaplecze administracyjne
All this administrative background
Stanowiła tylko i wyłącznie po to
It was solely for that purpose.
Żeby Kundera mógł pisać
So that Kundera could write
Zresztą na urlopach
Besides, on vacation.
Bardzo często
Very often
Przemycała
She was smuggling.
Mimo, że on tego nie chciał robić
Even though he didn't want to do it.
Przemycała gdzieś maszynę do pisania
She was smuggling a typewriter somewhere.
I kiedy odpoczywali
And when they rested
To po prostu Kundera dyktował jej
It was just Kundera dictating to her.
A ona zapisywała
And she was writing down.
Kolejne swoje powieści
Next novels of yours
No na pewno jest
Well, it definitely is.
Tak w przypadku
Yes, in the case of
Księgi śmiechu i zapomnienia
The Books of Laughter and Forgetting
Podobno
Apparently
Ona była bardzo smutna
She was very sad.
Z powodu tej emigracji
Due to this emigration
I w ogóle tęsknili za Czechosłowacją
And they missed Czechoslovakia at all.
Za domem
Behind the house.
Więc
So
, mówią niektórzy
"Some say"
Że specjalnie podrzucał
That he was deliberately dropping it off.
Trochę bardziej, nie wiem, powiedzielibyśmy
A bit more, I don't know, we would say.
Żartobliwe fragmenty
Playful fragments
Żeby ją rozbawić
To make her laugh.
Żeby poprawić jej nastrój
To improve her mood.
Oczywiście prowadziła te wszystkie prace
Of course, she carried out all this work.
Do momentu, kiedy
Until the moment when
Ta sława Kundery stała się już tak wielka
This fame of Kundera has become so great.
Że przejęła to
That she took it over.
Cała jakaś agencja, sztab ludzi
Whole agency, a team of people.
Natomiast, jeśli chodzi o tłumaczenia
However, as for translations
Czeskie z języka francuskiego
Czech from French
Do końca życia
Until the end of life
W zasadzie jeszcze na kilka dni przed
Basically, just a few days before.
Swoją śmiercią
By his own death
Kontaktowała się z tłumaczami
She contacted the translators.
Z wydawnictwami
With publishers
Po prostu trzymała nad tym pieczę
She simply oversaw it.
Trzymała pieczę nad spuścizną
She oversaw the legacy.
Swojego męża
Your husband
No tu się nasuwa oczywiście ten dowcip
Well, of course, this joke comes to mind.
O Billu Clintonie, Hillary Clinton
About Bill Clinton, Hillary Clinton
I czyścicielu basenów
And the pool cleaner.
Ale może nie będę go przytaczał
But maybe I won't quote it.
Pamiętajmy o niej
Let's remember her.
A cóż, no niebawem obydwoje
Oh well, soon both of us.
Powrócą do domu
They will return home.
Zostanie spełniona ich wola
Their will shall be fulfilled.
Ich urny zostaną przywiezione
Their urns will be brought.
Do Brna
To Brno
O tym się pewnie jeszcze dowiemy
We'll probably find out about this later.
O tym pewnie jeszcze usłyszymy
We'll probably hear about this again.
Ale najpierw opadnie wielka woda
But first, the great water will recede.
Zakończy się całe, miejmy nadzieję
It will all come to an end, let's hope.
Zamieszanie z powodzią
The confusion with the flood.
Jeszcze taki jeden obrazek
One more picture like that.
Mi przychodzi teraz do głowy
It comes to my mind now.
Kundera otrzymał medal za zasługi
Kundera received a medal for merits.
Przyjechał wtedy do Pragi
He arrived in Prague then.
To było w czasach
It was in the times
Jeszcze w połowie lat dziewięćdziesiątych
Still in the mid-nineties
I na przekazanie tego medalu
And for the handing over of this medal.
Do Wacława Hawla
To Václav Havel
Wysłał właśnie wierę
He just sent a faith.
Sam siedział w hotelu
He was sitting alone in the hotel.
Spryciarz i oglądał wszystko w telewizji
The clever one watched everything on television.
Tak właśnie
That's right
W swoim stylu
In your style.
Rozumiał znikanie
He understood the disappearance.
I chyba był w tym mistrzem
And he was probably a master of it.
Ale potrzebował
But he needed
Potrzebował takiej postaci
He needed such a character.
Która za niego te kontakty ze światem
Which is why he has those contacts with the world.
Tą walkę ze światem
This struggle with the world
Może często
Maybe often
I walkę o to, żeby być jednak
And the fight for being anyway.
W świecie słyszalnym
In the audible world
Po prostu będzie wykonywać
She will just be doing.
Nasz główny bohater
Our main character
Nie otrzymał nigdy medalu
He never received a medal.
Za zasługi
For merit.
W momencie, kiedy Wacław Hawel
At the moment when Wacław Hawel
Wręcza kunderze na ręce wiery
He hands the customer a folder.
Ten medal
This medal
To myślę, że znany jest tylko i wyłącznie
I think that it is known only and exclusively.
Przez jakieś
For some reason
Wąskie, wąskie grono
A narrow, narrow circle
Najbliższych przyjaciół
Closest friends
No ale właśnie kim był Karel
But who exactly was Karel?
Kim był Karel Szebek, o którym już tutaj
Who was Karel Szebek, about whom we are already here?
Na początku powiedziałem
At the beginning, I said.
Dosyć dramatycznych słowach go przedstawiłem
I presented him in rather dramatic words.
Jest to prawdopodobnie, nawet nieprawdopodobnie
This is probably, not even improbably.
Na pewno
Definitely.
Literat czeski
Czech literate
Z największą ilością nieudanych prób
With the greatest number of failed attempts.
Samobójczych
Suicidal
Nieudanych
Unsuccessful
Bo Karel był
Because Karel was
A może wciąż jest
Maybe it still is.
I dowiecie się na sam koniec
And you will find out at the very end.
Dlaczego tak mówię
Why do I say that?
Dlaczego nie mam takiej pewności
Why am I not so sure?
Był albo jest
It was or it is.
Fextem
Fextem
Karel Szebek był fextem
Karel Szebek was a fext.
To oznaczało, że Karel nie mógł się zranić
That meant that Karel could not get hurt.
Nezranitelnost
Invulnerability
To jest takie słowo klucz
This is such a keyword.
Po prostu niezniszczalny byt
Just an indestructible being.
Tak się mówiło na święte osoby
That's how they spoke of holy individuals.
Na prowincji
In the countryside
To jest takie ludowe
It's so folk-like.
Pojęcie
Concept
Za życia niestraszna
Not fearful in life.
Im była żadna choroba
There was no illness.
Rany szybciej im się goiły
Wounds healed faster for them.
A po śmierci ich szczątki się nie rozkładały
And after death, their remains did not decompose.
To wymyślono w czasie wojny trzydziestoletniej
It was invented during the Thirty Years' War.
Bo wówczas
For then
Wtedy się pomieszało ludziom w głowach
Then people got confused in their heads.
Od okrucieństw
From cruelty
I cierpienia
And suffering
I pojawiły się wtedy całe zastępy fextów
And then whole legions of fexts appeared.
Zgłaszali się
They reported.
By do nich na przykład strzelano
For example, they were shot at.
Jeśli Karel ostatecznie się
If Karel ultimately...
Zastrzelił
He shot.
To oczywiście nie jest powiedziane
This is of course not said.
Że tak się stało
That it happened like this.
Ale pewności nie możemy mieć
But we cannot be sure.
Wiedział pewnie, że to nie może być
He probably knew that it couldn't be.
Zwykła kulka
An ordinary ball
Ale guzik, pestka albo kawałek szkła
But a button, a seed, or a piece of glass.
Mówili
They said.
Musiał wiedzieć
He must have known.
Czy był fekstem
Was there a fixation?
Tak przynajmniej mi się wydaje
At least that’s what it seems to me.
No bo jak to wszystko inaczej wytłumaczyć
Well, how else to explain all this?
Może to zabrzmi jak klisza
It may sound like a cliché.
Faktycznie
Indeed.
Nie wiadomo jak to w zasadzie opisać
It's hard to say how to describe it, really.
Ale fekst się nie rodzi
But a fact does not come into being.
On zachorowuje na życie
He is getting sick for life.
No i on miał to szczęście w nieszczęściu
Well, he had that luck in misfortune.
Do członków rodziny
To family members
Przede wszystkim Karel Szebek
First of all, Karel Szebek.
Jak jesteśmy przy narodzinach
Since we are on the topic of births.
Bo jego wujem był pisarz Jarosław Hawliczek
Because his uncle was the writer Jarosław Hawliczek.
A kuzynem psycholog kliniczny
And with a cousin, a clinical psychologist.
Zbigniew Kowalczyk
Zbigniew Kowalczyk
I ten Zbigniew Kowalczyk
And this Zbigniew Kowalczyk
To jest jedna z kluczowych postaci
This is one of the key figures.
Dla powojennego
For the post-war.
Czechosłowackiego surrealizmu
Czechoslovak surrealism
To on tak naprawdę
That's really him.
Karla zapozna z grupą surrealistów
Karla will introduce to the group of surrealists.
Działającą już oczywiście
Already operating, of course.
W Czechosłowacji od lat 30
In Czechoslovakia since the 1930s.
Z namaszczenia samego przecież
From the anointing itself, after all.
Andrzeja Bretona
Andrzej Breton
I Karel
I Karel
Będzie jak najbardziej
It will be absolutely.
Pod ich wpływem
Under their influence
Ale on skończy jeśli chodzi o wykształcenie
But he is finished when it comes to education.
Kurs na sanitariusza
Course for a paramedic
I zacznie pracować
And it will start working.
W różnych miejscach Czechosłowacji
In various places of Czechoslovakia.
W zakładach psychiatrycznych
In psychiatric hospitals
Szybko się zaprzyjaźni z pacjentami
He quickly makes friends with the patients.
Będzie słuchał ich opowieści
He will listen to their stories.
Opowieści schizofreników na przykład
Stories of schizophrenics, for example.
I wypróbuje wszystkie leki na sobie
And I will try all the medications on myself.
Także eksperymentuje od samego początku
I have also been experimenting from the very beginning.
Wszystkie leki do których będzie miał dostęp
All the medications he will have access to.
Pracuje akurat w ośrodku pod Pilsnem
I am currently working at the center near Pilsno.
No i wiadomo, że tam do granicy
Well, it's known that there to the border.
Nie jest zbyt daleko
It's not too far.
A wraz z grupą chorych
And together with a group of patients.
Które są w Polsce
Which ones are in Poland?
Wymyśli, że dadzą nogę na zachód
They will come up with a way to escape to the West.
Zostają złapani
They are caught.
I wtedy tak naprawdę Karel
And that’s when Karel really...
Pod wpływem tych wszystkich emocji
Under the influence of all these emotions.
Tych nerwów i nieprzyjemności
Those nerves and unpleasantness.
Przeżyje swoją pierwszą próbę samobójczą
I will survive my first suicide attempt.
W zasadzie dojdzie do takiej zamiany ról
Basically, there will be a role reversal.
Bo on się z sanitariusza
Because he became a paramedic.
Szybko stanie pacjentem
He will quickly become a patient.
Mówili na niego anioł w szpitalnej piżamie
They called him an angel in a hospital gown.
Wszyscy go kochali
Everyone loved him.
Wszyscy go lubili
Everyone liked him.
Musiała być to postać, która budziła zaufanie
It had to be a figure that inspired trust.
No i cóż
Well, what can I say?
No i jego kuzyn
Well, and his cousin.
Zbyniek
Zbyniek
Zbyniek Hawliczek mu zaleci arteterapię
Zbyniek Hawliczek will recommend art therapy to him.
Mówi pisz wiersze
He says to write poems.
Bo Hawliczek, który sam tworzył
Because Hawliczek, who created himself
Uważał, że pisanie poezji
He believed that writing poetry
Da się porównać do schizofrenii
It can be compared to schizophrenia.
No więc Karel siada
So Karel sits down.
I pisze
And I write
Ja nie jestem aktorem, ale chciałbym kilka fragmentów przytoczyć
I am not an actor, but I would like to quote a few excerpts.
Tłumaczenia moje własne
Translations my own
Trzeba pisać nawet do rozerwania ciała
One must write even to the point of tearing the body apart.
Słowa, które jeszcze wczoraj były zbyteczne
Words that were unnecessary until yesterday.
Urastają w ten dzień do apokaliptycznych rozmiarów
On this day, they grow to apocalyptic proportions.
Będzie to wiersz
It will be a poem.
Z którego wypływa wieloryb
From which the whale flows.
Albo mały kawałek szczęścia
Or a little piece of happiness.
Tęczowa kuleczka
Rainbow ball
Idę po ciebie jak po śmierć
I'm coming for you like for death.
Ani słońce, ani kapelusz
Neither the sun nor the hat.
Nie może cię uchronić
It can't protect you.
Przed promieniami
Before the rays
Za którymi jest poezja
Behind which is poetry
Nikt nie wie, ile ostatecznie
No one knows how much ultimately.
Karel Szebek napisał wierszy
Karel Szebek wrote poems.
To mogły być tysiące, dziesiątki tysięcy
It could have been thousands, tens of thousands.
Miliony, miliony wierszy
Millions, millions of verses
Jego znajomi, przyjaciele, którzy go dobrze znali
His acquaintances, friends who knew him well.
Mówią, że Szebek był milionerem poezji
They say that Szebek was a millionaire of poetry.
Tysiące tych egzemplarzy
Thousands of these copies
Swoich wierszy, które przepisywał
His poems, which he was transcribing.
Krążą wśród jego przyjaciół i znajomych
They circulate among his friends and acquaintances.
Jak kosztowności, jak jakaś waluta
Like jewelry, like some kind of currency.
Tak powiedział o nim jego przyjaciel
That's what his friend said about him.
Paweł Rzezniczek
Paweł Rzezniczek
Który go po raz pierwszy spotkał w Pradze
Who met him for the first time in Prague?
W 1968 roku
In 1968.
Ale Karel, to jest ciekawe
But Karel, this is interesting.
Sam sobie wybierał przyjaciół
He chose his friends by himself.
A nie odwrotnie
Not the other way around.
Uciekał ze szpitali psychiatrycznych
He escaped from psychiatric hospitals.
Jechał zawsze do Pragi
He always drove to Prague.
A do Rzezniczka zadzwonił na chybił trafił
He called the butcher randomly.
Kiedy wylosował jego numer
When he drew his number.
W książce telefonicznej
In the phone book.
I tak po prostu wyszło
And it just turned out that way.
I kiedy po raz pierwszy Karel zobaczył Pawła
And when Karel saw Paweł for the first time
Podał mu rękę
He offered him his hand.
I od razu go ściągnął na ziemię
And he immediately pulled him down to the ground.
W wojsku na to mówią, przynajmniej wtedy w Czechosłowacji
In the army, they call it that, at least back then in Czechoslovakia.
Mówiono na to, że to jest badanie poprzez walkę
It was said that this is a study through struggle.
Taka próba sił
Such a test of strength
No akurat sam Rzezniczek
Well, it's just the Butcher himself.
Się zdołał wybronić
He managed to defend himself.
Ale nie był ostatnim
But he wasn't the last.
I przedstawianie się bijatyką
And introducing oneself with a fight.
Wybierał w wielu momentach
He chose at many moments.
I też raz trafił na mordercę
And he also once came across a murderer.
Na mordercę Smolika
On the murderer of Smolik
A z mordercą Smolikiem
And with the murderer Smolik.
Nie było żartów
There were no jokes.
Bo on dostał 10 lat za zabicie nauczyciela
Because he got 10 years for killing a teacher.
Jeszcze jako małoletni
Still as a minor.
Bronił się
He defended himself.
I tak zdołał przyłożyć Karelowi w ryj
And so he managed to punch Karel in the face.
I zaczął go dusić
And he started to choke him.
Że tamten musiał odpuścić
That he had to let go.
Jakoś się udało ich rozdzielić
Somehow they managed to separate them.
A najśmieszniejsze jest to, że Smolik też pisał wiersze
And the funniest thing is that Smolik also wrote poems.
A przepisał mu tą arteterapię
And he prescribed him art therapy.
Nie kto inny jak sam Zbyniek
None other than Zbyniek himself.
Który też się nim zajmował
Who also took care of him.
Ale wracając jeszcze do tych tysięcy wierszy
But returning to those thousands of poems
Którymi on obdarowywał znajomych
Which he used to gift his friends.
Przepadkowych ludzi czasami
Sometimes random people
Nosił to wszystko w jakiejś wielkiej siatce
He carried it all in some big bag.
Reklamówce
Shopping bag
To była jak waluta
It was like a currency.
Można powiedzieć, że być może do dzisiaj
One could say that perhaps until today.
Ktoś jak ma problemy finansowe
Someone who has financial problems.
Z jego przyjaciół
From his friends.
To płaci właśnie szepkiem
He's paying just in a whisper.
Daje komuś odręcznie napisany wiersz
I give someone a handwritten poem.
On jeden wiersz potrafił przepisywać
He could rewrite one verse.
To był ten wiersz, który on pisał
That was the poem he wrote.
Jak kopista
Like a kicker.
W wielu, wielu egzemplarzach
In many, many copies.
Karel wysyłał Pawlowi
Karel was sending to Pawel.
Jak siedział w szpitalach
While he was in hospitals.
Pękate koperty
Bulging envelopes
Pełne wierszy
Full of verses
On to porównał do portfeli krezusów
He compared it to the wallets of the wealthy.
No a ten kto doświadczył
Well, who has experienced it?
Czytania jego wierszy w oryginale wie
Reading his poems in the original knows.
Że dzieło w rękopisie
That the work is in manuscript form.
Jest jakby nalanym
It's as if it's poured.
Ale niewypitym piwem
But with unraveled beer.
To nie ja
It's not me.
Nie wymyśliłem tego
I didn't come up with this.
A może ktoś po prostu
Or maybe someone just
Wciąż posiada przepisane przez niego dzieło
He still possesses the work written by him.
Bretona, Eluarda
Breton, Eluard
Brołka, Nesvala
Brołka, Nesvala
W kotłowni
In the boiler room.
W kotłowni jednego z psychiatryków
In the boiler room of one of the psychiatrists.
Podobno przepisał nawet 200 książek
He supposedly transcribed even 200 books.
Właśnie autorów, którzy
Just the authors who
Gdzieś tam po biblioteczkach prywatnych
Somewhere out there in private libraries.
Wciąż byli
They were still.
Dostępni
Available
Ale
But
Poza tym głównym obiegiem
Besides the main circulation.
Oczywiście Karel i Pawel
Of course, Karel and Pawel.
Dalecy byli od polityki
They were far from politics.
Raczej na barykadach
Rather on the barricades.
W 68 roku
In the year 68
W sierpniu
In August
Kiedy wjeżdżał układ warszawski
When the Warsaw Pact was established.
Tam byśmy ich nie znaleźli
We wouldn't have found them there.
Ich interesowało szwendanie się po mieście
They were interested in wandering around the city.
Pisanie poezji, picie
Writing poetry, drinking
No i eksperymenty
Well, and the experiments.
Eksperymenty z tym co było dostępne
Experiments with what was available.
I tu trzeba się cofnąć
And here you need to go back.
Do tych tematów, które ja już poruszałem w podcaście
To those topics that I have already discussed in the podcast.
A więc do LSD
So, let's go to LSD.
Co prawda pod koniec lat 60
Indeed, at the end of the 1960s.
Już ta lyzergamidowa era kwasowa
Already this lysergamide acid era
W Czechosłowacji się kończy
It is coming to an end in Czechoslovakia.
I dla tych ludzi
And for those people.
Którzy jeszcze nie wysłuchali tego odcinka
Who have not yet listened to this episode.
O LSD w Czechosłowacji
About LSD in Czechoslovakia
No to zachęcam
Well, I encourage you.
Ale tak właśnie od 1952 roku
But that's how it has been since 1952.
Kiedy to na biurko
When is it going to the desk?
Doktora Roubiczka
Doctor Roubiczek
Docenta Roubiczka
Docent Roubiczka
Dociera zupełnie tajemnicza
It arrives completely mysterious.
Przesyłka od szwajcarskiej firmy
Shipment from a Swiss company
Sandoz
Sandoz
Od tego momentu sami najpierw lekarze
From this moment on, it is the doctors who will take the lead.
Psychiatrzy
Psychiatrists
Wszelkiej maści
Of all kinds.
A potem i tysiące, dziesiątki tysięcy ludzi
And then thousands, tens of thousands of people.
W Czechosłowacji
In Czechoslovakia
Eksperymentuje z LSD
I am experimenting with LSD.
I stąd jest ta właśnie kryształowa zupa
And this is where this crystal soup comes from.
W piosence Milana Knirzaka
In the song by Milan Knirzak.
Stąd te spotkania z Bogiem
That's why these meetings with God.
Powrót do dzieciństwa
Return to childhood
Karla Gotha
Karla Gotha
Oglądanie świata z góry
Watching the world from above
Czy no słynny Stanisław Grof
So, the famous Stanislav Grof?
Który przecież
Which, after all
Rozsławi psychodelika
It will glorify the psychedelia.
Jeśli chodzi o formę
As for the form
Terapii na całym świecie
Therapy around the world
I jego własne doświadczenia
And his own experiences.
Które porówna do wybuchu bomby
Which compares to an explosion of a bomb.
W Hiroshima
In Hiroshima
Epoka kwasowa, epoka eksperymentów
Acid era, era of experiments
Z LSD w Czechosłowacji
With LSD in Czechoslovakia
Zakończy się dopiero w 1974 roku
It will only end in 1974.
Jak już wtedy mówiłem
As I said back then.
Długo po tym jak na całym świecie
Long after it happened all over the world
Środek ten zostanie wpisany
This remedy will be entered.
Na listę środków zakazanych
On the list of banned substances.
Ministerstwo zdrowia
Ministry of Health
Nakaże zniszczyć wszystkie ampułki ze środkiem
I will order the destruction of all ampoules with the substance.
A do dzisiaj przecież
And to this day, after all.
Poszukiwacze skarbów śnią
Treasure hunters dream.
O odnalezieniu skrzynki z LSD
About finding a box of LSD.
Która według legend
Which according to legend
Ma być gdzieś zakopana
It is supposed to be buried somewhere.
W środzie praskiej kliniki psychiatrycznej
In the courtyard of the Prague psychiatric clinic.
W Bochnicach
In Bochniak.
No ale Karl jeszcze zdąży
Well, Karl still has time.
Zdąży to przeżyć
It will survive this.
Chociaż on cały czas żyje w swojej głowie
Although he constantly lives in his head.
Jego tam za bardzo te międzynarodowe wydarzenia
He's too much into those international events over there.
I rezolucje
And resolutions
Interwencji obcych państw
Intervention of foreign countries
Jakieś tajne plany zawładnięcia
Any secret plans for takeover?
Nad mózgami wroga
Over the enemy's heads
No bo tutaj cały czas nawiązuje do tego
Well, because here I am constantly referring to that.
Że oczywiście też badano
That it was of course also investigated.
Czy też rozwijano cały program
Was the entire program also developed?
Zalewania narkotykami
Flooding with drugs
Przecież tego zgniłego zachodu
After all, this rotten west
I tak dalej
And so on.
Obchodzi go tylko to żeby
He only cares about it to...
Gulasz segedziński
Szeged goulash
Nie zwyciężył nad życiem
He did not triumph over life.
A Salceson nad poezją
A Sausage over Poetry
Cytuję
I quote.
Ale ma obok siebie Zbyńka Chawliczka
But he has Zbynek Chawliczek next to him.
Surrealistę
Surrealist
Psychiatrę
Psychiatrist
Kuzyna
Cousin
Który w połowie lat 60
Which in the mid-60s
Podda eksperymentom
Subject to experiments
Z LSD oczywiście
With LSD, of course.
W warunkach szpitalnych
In hospital conditions
Wszystkich członków grupy surrealistów
All members of the surrealist group
Więc dlaczego nie miałby
So why shouldn't he?
Także pomóc
Also help
Karlowi Szepkowi
To Karol Szepko.
Swojemu kuzynowi
To your cousin.
Prób jest kilka
There are several trials.
Mają one naprawdę wielki wpływ
They really have a big impact.
Na to jak się czuje
To how I feel.
W następnych dekadach Karel
In the following decades, Karel
No wpływ niesamowity już
The influence is already incredible.
I na tak rozdygotaną psychikę
And for such a shaken psyche
A Chawliczek
A Chawliczek
Ten jego anioł, stróż i mentor
His angel, guardian and mentor.
Wkrótce przegra
Soon he will lose.
Z chorobą zwaną życiem
With a disease called life.
W 1999 roku już
In 1999 already
W wieku 46 lat
At the age of 46
Umiera na białaczkę
Dying of leukemia.
I zostawia Karla samego
And leaves Karla alone.
Ale Karel nie zostaje sam
But Karel is not left alone.
On zostaje ze swoją psychozą
He stays with his psychosis.
No od tamtego czasu w zasadzie
Well, since that time basically
Jego życie to jest zmiana zakładu
His life is a change of bets.
Za zakładem
Behind the factory
Wielokrotne ucieczki
Repeated escapes
Jazda do stolicy
Driving to the capital
Błąkanie się po ulicach
Wandering the streets
No Paweł Rzezniczek wspomina cały czas
Well, Paweł Rzezniczek keeps mentioning all the time.
Rozczochrane włosy
Disheveled hair
Skale dworcowe
Station scales
Szpitalne korytarze
Hospital corridors
Tory, witryny sklepowe
Tory, shop windows
Bary szybkiej obsługi, automaty
Fast food bars, vending machines.
Tak jakby sam sobie wyświetlał film
It's as if he were showing the film to himself.
Prawie nigdy nie pracuje
I almost never work.
Utrzymuje się z darów przyjaciół
He sustains himself with the gifts of friends.
W zasadzie nikt nie wie
Basically, no one knows.
Czy ma jakąś miłość
Does she have any love?
Na Wikipedii udało mi się odnaleźć
I managed to find on Wikipedia
Kilka zdjęć Karla
Several pictures of Karl.
W objęciach młodej blondynki
In the arms of a young blonde.
No może to do niej napisał wiersz
Well, maybe he wrote a poem for her.
Który zaczyna się tak
Which starts like this
Swoje włosy powiewają jak piracka flaga
Her hair waves like a pirate flag.
Dzień wybrzmiał jak dzwon
The day resonated like a bell.
Jest czas kraść
There is time to steal.
Niewinne serca dziewcząt
Innocent hearts of girls
I tęcze nad nimi
And the rainbows above them
Jest czas powrócić
It's time to return.
Do nieskończonego piekła
To infinite hell.
Który nigdy nie wybrzmi
Which will never resonate.
Olbrzymie matczyne usta
Huge maternal lips
Drapieżne ptaki
Birds of prey
Które z nich wylatują
Which of them are flying out?
By mi wydziobać wnętrzności
They would peck out my entrails.
Mi żelaznemu rycerzowi
To my iron knight
Który wygrał bitwę
Who won the battle?
Z łąkowym konikiem
With a meadow grasshopper.
Wszystkim co stanęło mi na drodze
To all that stood in my way.
Duny piaskowe zamki z kosteczek
Sand castles built from little cubes.
Twój oddech
Your breath
Mnie zmiata z tych miejsc
It sweeps me away from these places.
Do kraju
To the country
Gdzie dzieci bawią się z lwem
Where children play with a lion.
I gdzie można pocałować rekina
And where can you kiss a shark?
Karol był strasznie
Karol was terrible.
Nieśmiały
Shy
Ja mówię teraz o nim
I am talking about him now.
Cały czas w czasie przeszłym
All the time in the past.
Chociaż
Although
Może nie powinienem
Maybe I shouldn't.
No wiadomo tabletki i alkohol
Well, you know, pills and alcohol.
Całość rozganiają
They disperse the whole thing.
Zresztą króluje po tej erze
Besides, it reigns after this era.
Kwasowej
Acidic
No era koktajlowa
It wasn't a cocktail era.
Epoka koktajlowa
The cocktail era
Więc mieszanie różnorakich leków
So mixing various medications.
Z alkoholami
With alcoholic beverages
On nosi przy sobie cały czas
He carries it with him all the time.
Te wielkie ilości wierszy
These large quantities of poems
Kilogramy wypchane siatki
Kilograms of stuffed nets
Go zasypuje
He is burying it.
Taka istna lawina słów
A true avalanche of words.
I znowu pięknie powiedział ten jego przyjaciel
And again, that friend of his spoke beautifully.
Jakub Szofar
Jakub Szofar
Próżno wołać ratowników górskich
It is in vain to call for mountain rescuers.
Nigdzie nie ma
Nowhere is there.
Bernardyna z beczółką
Bernardine with a small barrel
No w czasie ucieczek
Well, during the escapes.
Karol mieszka pod chmurką
Karol lives under a cloud.
Przyłącza się do różnych grup
Joins various groups.
Narkomanów
Drug addicts
I tych żywiołów
And of these elements.
Które
Which
Bądźmy szczerzy są raczej
Let's be honest, they are rather
W socjalizmie
In socialism
Niemile widziane
Unwelcome
Albo też i w zasadzie
Or perhaps, in fact,
Reżim udaje że ich nie ma
The regime pretends they are not there.
Chociaż absolutnie i bezdomni
Although absolutely and homeless.
Narkomani w socjalizmie
Drug addicts in socialism
I samobójcy istnieją
And there are also suicides.
W jednym z mieszkań na praskim Nowym Mieście
In one of the apartments in Prague's New Town.
Potrafi zamieszkać z taką grupą
He can live with such a group.
Kilkudziesięciu osób
Several dozen people
Karol organizuje im wtedy warsztaty
Karol is organizing workshops for them then.
Pisania poezji
Writing poetry
No i wspólnie lepią też
And they also make together.
Kolarze na haju
Cyclists on a high
Wiadomo on jest cały czas gdzieś
He is always somewhere.
W głębi duszy surrealistą
Deep down a surrealist
Fabryka na szaleństwo absolutne
Factory of absolute madness.
Żeby nawiązać troszeczkę do czapka
To tie in a bit to the cap.
No a w końcu staje w oknie
Well, finally, he stands in the window.
Tego mieszkania i skacze
This apartment and jumps.
Ląduje na zaparkowanym trabancie
It lands on a parked Trabant.
No a ten trabant
Well, that Trabant.
Z tego duraplastu
From this duraplast.
Roztrzaskuje się w drobny mak
It shatters into tiny pieces.
Ale Karol wstaje
But Karol is getting up.
Otrzepuje się jak gdyby nigdy nic
He shakes himself off as if nothing happened.
I ma tylko kilka zadrapań na sobie
I only have a few scratches on me.
Niedługo potem idą
Soon after, they go.
Z Pawłem przez Pragę
With Paweł through Prague.
Przez plac Wacława
Through Wenceslas Square
A Karol rzuca się nagle pod przejeżdżający tramwaj
And Karol suddenly throws himself under a passing tram.
Tak jakby chciał przepchnąć go z torów
As if he wanted to push him off the tracks.
Przerażony Paweł widzi tylko jak
Terrified Paweł can only see how
Ta maszyna rozpędzona wyrzuca Karla w powietrze
This machine, at full speed, throws Karl into the air.
I znów, znów nic z tego
And again, again nothing will come of it.
A raz się stało
And once it happened
Że Karol prawie sam pociągnął Pawła
That Karol almost pulled Paweł by himself.
Za sobą bo
Behind you because
Karol był właśnie u swoich rodziców
Karol was just at his parents' house.
We Wrychlabii
In Wrychlabia
I znów jak to w podcaście bardzo lubię te momenty
And again, as in the podcast, I really like those moments.
I je zawsze podkreślam
And I always emphasize them.
Właśnie we Wrychlabii
Right in Wrychlabia.
Gdzie Milosz Forman kręcił
Where did Milosz Forman shoot?
Przecież pali się moja panno
But it's burning, my lady.
I Paweł przyjechał by odwiedzić Karla
I, Paweł, came to visit Karl.
Po przyjedzie się dowiaduje od jego matki
Upon arrival, he learns from his mother.
Że Karol jest w szpitalu
That Karol is in the hospital.
To była kolejna próba samobójcza
It was another suicide attempt.
Ale stróżka krwi
But a trickle of blood.
Zaczęła wyciekać
It started to leak.
Spod drzwi
From under the door
To go zdradziło
To go betrayed.
Udało się go odratować
He was successfully rescued.
No ale Paweł sobie pomyślał
Well, Paweł thought to himself.
Że jak przyjaciel dochodzi do siebie
That a friend is recovering.
Nie będzie mu przeszkadzał
He won't be bothered by it.
I postanawia, że wykorzysta ten czas
And they decide that they will use this time.
I sam pójdzie w góry
He will also go to the mountains.
A wtedy gdzieś tam pod śnieżką
And then somewhere under the snow.
Pogoda się szybko zmienia
The weather is changing quickly.
Łapie go jakaś niesamowita śnieżyca
He is caught in some amazing snowstorm.
Schodzą lawiny
Avalanches are coming down.
I jak to pięknie Paweł
And how beautiful it is, Paweł.
Powiedział
He said
Różne sakrabondyzmy
Various sacrobondisms
Kurwa fiksy na niego spadają
Damn, the fixes are falling on him.
Żeby tak już tutaj
So that it would be already here.
Parafrazując
Paraphrasing
Bondiego
Bondiego
Innego genialnego
Another brilliant one
I szalonego poetę
And the crazy poet
No i Paweł wtedy ledwo uszedł z życiem
Well, and Paweł barely escaped with his life then.
Z tej wycieczki
From this trip
Karol sobie spokojnie leżał w szpitalu
Karol was lying calmly in the hospital.
Kiedy pojadą następnym razem
When will they go next time?
Na podśnieżkę z Karlem
On snowshoeing with Karl
No to już tak dla pewności zostaną w knajpie
Well, just to be sure, they'll stay at the bar.
Ale śmieszna rzecz
But a funny thing
No bo pewnego dnia idą razem obok dworca głównego w Pradze
Well, one day they are walking together next to the main train station in Prague.
I Karol ma rozwiązanego buta
I, Karol, have a loose shoe.
Nie zwraca na to zupełnie uwagi
He/She doesn’t pay any attention to it at all.
Potyka się
Stumbles.
Upada głową prosto na krawężnik
He falls headfirst onto the curb.
Zbiegają się ludzie
People are gathering.
I pytają
And they ask.
Co jest zawał?
What is a heart attack?
Karol się podnosi z trudem
Karol gets up with difficulty.
Ale po tych wszystkich próbach samobójczych
But after all these suicide attempts
Mógł zginąć przez własne roztargnienie
He could have died because of his own distraction.
W taki najbardziej prozaiczny sposób
In such a most mundane way.
Karol się robi
Karol is getting ready.
Z roku na rok coraz bardziej agresywny
More and more aggressive year by year.
Znowu ucieka
It is running away again.
Z kolejnego zakładu
From the next factory
Jedzie do Pragi
He/She is going to Prague.
Obchodzi wszystkich swoich znajomych
Celebrates all of her friends.
No i prosi ich o pieniądze
And he asks them for money.
Co ma innego tak naprawdę robić
What else is there to really do?
Tak samo jest 11 kwietnia 1995 roku
The same is true for April 11, 1995.
On wykonuje swój
He performs his own.
Tradycyjny rajd po Pradze
Traditional rally in Prague
Po wszystkich znanych adresach
After all known addresses
Chce sprzedać swoją maszynę do pisania
I want to sell my typewriter.
Jest przy tym taki nieznośny
He is so unbearable about it.
I wulgarny
And vulgar.
Wszyscy zamykają przed nim drzwi
Everyone is closing the door in front of him.
I zaczynaje wydębić pieniądze
And I start to beg for money.
Na nowe okulary
For new glasses.
Ostatni raz widziany jest
Last seen is
Na dworcu smichowskim
At the Smichow station.
W zasadzie przy dworcu smichowskim w Pradze
Basically at the Smíchov train station in Prague.
Miał wrócić do psychiatryka
He was supposed to return to the psychiatric hospital.
Już się tam nie pojawił
He didn't show up there anymore.
Ostatnią osobą która z nim rozmawia
The last person who talks to him.
To jest
This is
Jeszcze jeden z jego przyjaciół
Another one of his friends.
Mirosław Drost
Mirosław Drost
On go kilka nocy przenocował
He stayed overnight for a few nights.
Dał mu pieniądze
He gave him money.
Dał mu marynarkę
He gave him a jacket.
A zanim Karol odszedł
And before Karol left
To powiedział mu jeszcze
He said that to him too.
Że musi się pożegnać
That he has to say goodbye.
Bo na jakiś dłuższy czas go nie będzie
Because he won't be around for a while.
Jedzie do Francji
He is going to France.
Miał tam jakieś podobno kontakty
He supposedly had some contacts there.
Z surrealistami
With the surrealists
Co znowu biorąc pod uwagę jego historię rodzinną
What again, considering his family history?
Jego zainteresowania
His interests
Mogło nie dziwić
It might not be surprising.
I Drosta nie dziwi
And Drosta is not surprised.
To nie było dla niego podejrzane
It wasn't suspicious to him.
Bo przecież świat się w końcu otworzył
Because after all, the world has finally opened up.
I jest wolność
And there is freedom.
Można podróżować na zachód
You can travel west.
Tam go żegna się
There, he is being said goodbye.
Wchodzi do hali dworcowej
Entering the train station hall.
Możemy sobie to wyobrazić
We can imagine it.
Tam go żegna
There he says goodbye.
Ten monumentalny
This monumental
Do dzisiaj przecież
Until today, after all.
Tam istniejący
There existing
Socrealistyczny fresk
Social realist mural
Nad kasami biletowymi
Above the ticket counters.
To jest przedziwna sprawa
This is a strange matter.
To jest zabawa w PGRze
This is fun in a state-owned farm.
Ludzie tańczą
People are dancing.
Harmonia gra
Harmony plays
Jakieś dożynki
Some harvest festival.
Tam jest kilkadziesiąt osób
There are dozens of people there.
Na tym fresku
In this fresco
Ale wszyscy są straszliwie smutni
But everyone is terribly sad.
Ten fresk ma notabene pozostać
This fresco is to remain, by the way.
Mimo że
Although
Będzie cały dworzec smichowski przebudowywany
The entire Smichow station will be rebuilt.
W Pradze
In Prague
I całe szczęście że ten fresk tam pozostanie
And fortunately, that fresco will remain there.
To dlatego na początku powiedziałem
That's why I said at the beginning.
Że Karel był fekstem
That Karel was a fex.
Albo jest fekstem
Either it's a fix.
Poeta Pet Kral
Poet Pet Kral
Utrzymywał przez długi czas
He maintained it for a long time.
Że po latach
That after years
Wpadł na niego po prostu w tych wąskich uliczkach
He simply ran into him in those narrow alleys.
Podążał
He was following.
Za nim przez jakiś czas
Behind him for a while.
Próbował go gonić
He tried to chase him.
Między kanałami po mostach
Between the canals over the bridges.
Ale on gdzieś
But he's somewhere.
Zniknął w tym labiryncie
He disappeared in this maze.
Ten ghosting
This ghosting.
Zafundował przyjacielowi
He treated his friend.
Na jednej z wystaw z kolei w Pradze
At one of the exhibitions in Prague.
Ktoś rozpoznał pismo Karla Szepka
Someone recognized the handwriting of Karol Szepka.
W księdze dla odwiedzających
In the guestbook
Tam
There
Miał Szebek skrytykować
Szebek was supposed to criticize.
Swojego znajomego artystę
Your acquaintance, the artist.
I jego epigonizm
And his epigonism.
Paweł Rzezniczek słyszał
Paweł Rzezniczek heard.
Że w ostatnich dniach
That in recent days
Przed zniknięciem
Before disappearing
Karel zaczął palić haszysz
Karel started smoking hashish.
Rzezniczek podejrzewa
The butcher suspects.
Że mógł go po prostu zabić jakiś narkoman
That some drug addict could simply have killed him.
Może jakiś dealer
Maybe a dealer.
I po prostu zakopać jego ciało
And just bury his body.
W zasadzie jesteśmy sobie w stanie wyobrazić
Basically, we are able to imagine.
Że przecież
That after all
Jeśli Karel tak lubił łażenie po torach
If Karel liked walking on the tracks so much
I spotykanie się z różnymi pojazdami
And meeting various vehicles.
Nadciągającymi
Imminent
W jego kierunku
In his direction.
Może gdzieś się zapodział
Maybe it's gotten lost somewhere.
Pospacerował sobie
He went for a walk.
Po bocznych torowiskach
Along the side tracks
Dworca Smichowskiego
Smichowskiego Station
Może ktoś go przejechał i nawet nie zauważył
Maybe someone ran him over and didn't even notice.
No w zasadzie
Well, basically.
Takie rzeczy też się zdarzają
Such things also happen.
A na pewno zdarzały się wtedy
And it definitely happened then.
Gdzieś w połowie tych szalonych lat 90
Somewhere in the middle of those crazy 90s.
A może
Maybe
Karel faktycznie nie kłamał
Karel was indeed not lying.
Mógł mieć jakieś znajomości
He could have had some connections.
Wśród francuskich surrealistów
Among the French surrealists
Może udało mu się dotrzeć do Paryża
Maybe he managed to get to Paris.
Może
Maybe
Do dzisiaj żyje tam jako bezdomny
To this day, he lives there as a homeless person.
Miałby teraz ile?
How old would he be now?
82? 83 lata?
82? 83 years?
Może jako jeden z tych bezdomnych
Maybe as one of those homeless people.
Którego usunięto z centrum Paryża
Which was removed from the center of Paris.
Przy okazji Igrzysk Olimpijskich
On the occasion of the Olympic Games
Tego nie wiemy
We do not know that.
Nie chciałbym tutaj robić z podcastu jakiegoś
I wouldn't want to turn this into some sort of podcast here.
Archiwum X
The X-Files
Chciałem jednak żebyśmy się troszeczkę
I just wanted us to be a little bit.
Jesiennie uspokoili
They calmed down autumnally.
Po tych rockowych odcinkach
After these rock episodes
Radosnych jakże
Joyful indeed
Z Rolling Stonesami
With the Rolling Stones
I szalonych latach 60
And the crazy 60s
Które gdzieś
Which somewhere
Jeszcze w sierpniu królowały
Still in August, they reigned.
W podcaście pod specjalnym nadzorem
In the podcast under special supervision
Ja wierzę
I believe.
Że Karel jest
That Karel is
Nie był
He was not.
Ale jest fekstem
But it's a fact.
I jeszcze o nim usłyszymy
And we will hear about him again.
Bo przecież tą nieśmiertelność
But after all, this immortality
I nezranitelnost
And invincibility
Można rozumieć
It can be understood.
Na tyle sposobów
In so many ways.
Dziękuję że wysłuchaliście do końca tego odcinka
Thank you for listening to the end of this episode.
Ważnego dla mnie bo
Important for me because
Jestem z jednym przecież
I'm with one after all.
Z tych bliskich mojemu sercu
From those close to my heart.
Szaleńców praskich
The crazies of Prague.
No i cóż
Well, what now?
Ja też znikam
I'm disappearing too.
Ale tylko do przyszłego tygodnia
But only until next week.
Ahoj
Hello
To było
It was.
Pięknie
Beautiful
To było
It was
Ciekawe w jaki sposób
I wonder how.
Zaczyna się
It begins.
Który
Which
Mówił
He said.
O tym
About this
Jak
How
Nie
No
Czy
Whether
Nie
No
To
To
Continue listening and achieve fluency faster with podcasts and the latest language learning research.