Podcast sąsiedzki – drzewo w mieście, drzewo w lesie.

To jest podcast Sąsiedzki.

This is the Neighborhood Podcast.

Podcast realizowany w ramach projektu partnerskiego

Podcast produced as part of a partnership project.

Krajobraz. Przestrzenie wyobraźni.

Landscape. Spaces of imagination.

Elżbieta Urbańska-Kłapa,

Elżbieta Urbańska-Kłapa,

Pracownia Animacji Ekologicznej Ośrodek Kultury Norwida.

Ecological Animation Workshop Norwid Cultural Center.

I Dawid Masło, Centrum Edukacji Ekologicznej Symbioza

I, Dawid Masło, Center for Ecological Education Symbiosis.

Zarządu Zieleni Miejskiej w Krakowie.

Municipal Greenery Management Board in Krakow.

Dawidzie, zacznijmy od naszego drzewa, dębu,

David, let's start with our tree, the oak,

który rósł w tajemniczym ogrodzie,

which grew in the secret garden,

ogrodzie, który mieści się przy naszym Ośrodku Kultury Norwida.

a garden that is located near our Norwid Cultural Center.

W tym roku został ścięty.

This year it was cut down.

Niestety, nie?

Unfortunately, no?

Tak, ale Wasza ekspertyza Zarządu Zieleni Miejskiej

Yes, but your expertise from the Municipal Greenery Board.

stwierdziła, że musimy go usunąć dla bezpieczeństwa

She stated that we need to remove it for safety.

uczestników i uczestniczek naszych wydarzeń.

participants of our events.

Więc drzewo zostało ścięte,

So the tree has been cut down,

ale w czymś innym,

but in something else,

co wcześniej towarzyszyło nam w ogrodzie,

what used to accompany us in the garden,

myślę, że z 4-5 lat.

I think it's about 4-5 years.

Przyczepialiśmy do tego drzewa na przykład glinę.

We attached clay to that tree, for example.

Budowaliśmy twarze.

We were building faces.

Twarze, na gorze.

Faces, at the top.

Przywiązywaliśmy sznurki i były na tym wystawy.

We tied strings and there were exhibitions on that.

Więc taki koniec jego życia to była taka jego trochę twórczość kulturalna.

So such an end to his life was a kind of cultural creativity of his.

Na koniec go ukulturalniliście, tak?

In the end, you civilized him, right?

Tak.

Yes.

Ale też patrzyliśmy, jak coraz bardziej usycha.

But we also watched as it became increasingly more dry.

Jak staje się coraz bardziej niebezpieczny.

It is becoming increasingly dangerous.

Słaby.

Weak.

No i stało się, co stało.

And what happened, happened.

Czyli musiało być wycięte.

So it must have been cut out.

Ale tak się do niego przywiązaliśmy, że chcemy, żeby z nami był również teraz.

But we have gotten so attached to him that we want him to be with us now as well.

Czyli nie chcemy, żeby go wywieźli.

So we don't want him to be taken away.

Zostaje z nami.

Stays with us.

Jest teraz tak, że jak wchodzisz do ogrodu, to w pierwszej kolejności

It's now that when you enter the garden, the first thing you do is

widzisz żyjące dęby, a z tyłu masz taką dużą kłodę właśnie tego dębu, który został ścięty i pomysł jest taki, aby z czasem poobsadzać go jakimiś roślinami, chociaż też się zastanawiamy, bo coraz częściej widzimy, że dzieci chętnie wskakują na niego.

You see living oaks, and behind you, there is a large log of that oak that was cut down, and the idea is to gradually plant some plants around it, although we are also wondering, as we increasingly see that children are eager to jump on it.

Wskakują, nie?

They're jumping in, aren't they?

Same jakby adaptują tą przestrzeń, nie?

It's as if they are adapting this space, right?

Tak.

Yes.

A lupa i jeszcze ten duży pień to też jest fajne.

The magnifying glass and that big trunk are also nice.

Przyciąga, przyciąga, nie?

It attracts, it attracts, doesn’t it?

To ja bym chciał rozwiać pewną wątpliwość.

I would like to clarify a certain doubt.

Na pewno wasza działalność nie przyczyniła się do tego, że jemu tam było gorzej.

Surely your activities did not contribute to the fact that it was worse for him there.

Fajnie, że go wciągnęliście w swoje życie, nie?

It's nice that you got him involved in your life, right?

Był z wami w zasadzie takim współtowarzyszem tego wszystkiego, nie?

He was basically a companion in all of this, right?

Jak to drzewo.

Like that tree.

To powiedziałeś o tym...

You said that about it...

Współtwórcom?

Co-creators?

Współtwórcom, tak.

Yes, co-creators.

W zasadzie, no tak, jakby pełnoprawny.

Basically, well yes, like a full-fledged one.

Mówmy pełnoprawnie.

Let's speak officially.

To był pewien wycinek czasu, gdzie on był w waszym zespole, ale przecież rósł wiele, wiele lat wcześniej, nie?

It was a certain period of time when he was in your team, but he had been growing for many, many years before that, right?

Ile on tam musiał historii zebrać, ile musiał widzieć, usłyszeć.

How many stories he must have gathered there, how much he must have seen and heard.

No niesamowite jak...

Well, it's amazing how...

To jest trudna decyzja.

This is a difficult decision.

Znaczy każdorazowo jest trudna decyzja, że trzeba to wyciąć.

It means that each time it is a difficult decision to cut it out.

A dobrze, że wy mieliście świadomość tego, że no jest coraz gorzej z nim, nie?

Well, it's good that you were aware that it's getting worse with him, right?

Że to nie jest tak...

That it's not like that...

Bo mi by było też bardzo ciężko i wam podejrzewam też, nie?

Because it would be very difficult for me too, and I suspect it would be for you as well, right?

Jakby przyszła nagle jakaś wichura, byłby wiatrołom i nagle odszedł, nie?

If a storm suddenly came, there would be a windbreak and then it would suddenly leave, right?

Jakby trochę się z wami żegnał, można powiedzieć, nie?

It's like I'm saying goodbye to you a little, you could say, right?

Jak taki człowiek, który ma jeszcze przed śmiercią parę dosłownie chwil porównując do naszego ludzkiego życia.

How can a person who has literally only a few moments left before death compare to our human lives?

No drzewa żyją dłużej.

Well, trees live longer.

Że na spokojnie jeszcze wam to potowarzyszył.

That he would accompany you calmly for a while longer.

Ale jego życie tak mu już się nie kończy, nie?

But his life is not ending like that anymore, is it?

Bo my lubimy to pojmować takim ludzkim rozumem, nie?

Because we like to understand it with human reasoning, don't we?

Że jak są liście, jest fotosynteza, drzewo działa.

That when there are leaves, there is photosynthesis, the tree functions.

Jak nie ma liści, drzewo nie działa, nie?

If there are no leaves, the tree doesn't work, right?

Ale ona działa dla całej biocenozy, która jest...

But it works for the entire biocenosis, which is...

Nie to wiemy.

We don't know that.

I tym bardziej nam zależy na tym, żeby został, nie?

And that's why we care even more that he stays, right?

Żeby został, tak.

So that he stays, yes.

No i tu też jest ten czynnik, czy on stanowi zagrożenie dla pozostałych dębów.

And here too is the factor of whether it poses a threat to the other oaks.

No bo te patogeny są różne.

Well, these pathogens are different.

Patogeny, czyli to, na co wiesz, chodzi.

Pathogens, that's what you know, it's what it's all about.

To, na co wiesz, chorują te drzewa, nie?

What you know, these trees are sick, right?

Czasami nie możemy zostawić tego drzewa, bo by na przykład ta infekcja grzybicza, bakteryjna, wirusowa, etc., nie?

Sometimes we cannot leave that tree because, for example, that fungal, bacterial, viral infection, etc., right?

Jakby szkodziła tym pozostałym.

As if it was harming the others.

To jest fajne, że on może zostać faktycznie i jakby zaświadczać o tym, nie?

It's cool that he can actually stay and, like, testify to that, right?

Jakby pomalutku się rozkładając właśnie.

It's like slowly falling apart right now.

A te nasadzenia, o których wspominałeś, to być może same z czasem przyjdą, nie?

And those plantings you mentioned, perhaps they will come by themselves over time, right?

Te nasiona gdzieś cały czas są w powietrzu.

These seeds are always in the air somewhere.

A to jest piękna doniczka taka naturalna.

And this is a beautiful pot, so natural.

Zresztą, że nawet nie chcemy, wiesz, na...

Moreover, we don't even want to, you know, on...

Na nim, tylko wokół.

On him, only around.

A, okej.

Oh, okay.

No tutaj się chcemy przyglądać trochę, co sama natura zrobi z nim.

Well, here we want to take a look at what nature will do with it.

Tak czwartą przyrodę puścić trochę też, nie?

So, let nature go a bit too, right?

W mieście, której nam cały czas brakuje.

In the city that we are always missing.

I też dalej obserwować.

And also keep observing.

To jest coś, co właśnie chcemy kontynuować.

This is something we want to continue.

Patrzyliśmy na niego przedtem, będziemy patrzeć dalej.

We looked at him before, we will keep looking.

No bo ja tak, wiesz co, rzuciłem sobie okiem na statystyki, nie?

Well, you know, I just took a look at the statistics, right?

Jakby patrząc, bo u was to było w osiedlu.

As if looking, because it was in your neighborhood.

Ale drzewa w mieście mają teraz okropny czas.

But the trees in the city are having a terrible time right now.

Wiesz, jak jest ten pas drogowy.

You know how the road strip is.

I są drzewa zaraz przy pasie drogowym.

And there are trees right by the road.

Co drugie umrze.

Every second one will die.

Tak są statystyki.

Yes, that's the statistics.

Jeżeli patrząc, że dalej jest chodnik i znowu mamy taki pas zieleni,

If we look that there is a sidewalk ahead and again we have such a green strip,

co czwarte drzewo umrze.

Every fourth tree will die.

To jest jakby, no takie są wyroki już teraz.

It's like, well, that's how the judgments are now.

W związku z tym, jak miasto działa stresowo na te drzewa.

Due to how the city operates stressed these trees.

Ale też zauważ, ja to też obserwuję.

But also notice, I observe this as well.

Jak porównasz zieleń poza miastem, drzewa poza miastem,

How do you compare the greenery outside the city, the trees outside the city,

a w mieście, to przybiera kolory jesienne

And in the city, it takes on autumn colors.

zdecydowanie szybciej właśnie niż na zewnątrz.

definitely faster than outside.

Tak, no musi sobie radzić, wiesz.

Yes, well, they have to manage, you know.

Wszystkie rzeczy typu, nie wiem, pyły, gazy, wyspa, ciepła,

All things like, I don't know, dust, gases, island, warmth,

te temperatury, które są wyższe,

the temperatures that are higher,

stres fizjologiczny w postaci zimy, nie?

physiological stress in the form of cold, right?

Zmęczenie gleby.

Soil fatigue.

I sól, która jest, nie?

And the salt that is, right?

Tam się rozkłada tematy, oczywiście to się hamuje,

There topics are being developed, of course, it gets held back.

ale to wiesz, to są areozole, które są w powietrzu i się przenoszą.

But you know, these are aerosols that are in the air and spread.

Doskonale sobie zdajesz z tego sprawę.

You are perfectly aware of that.

Natomiast mimo tego, że jakby my o tym wiemy, tak?

However, even though we kind of know about it, right?

To cały czas jest ta przestrzeń jakby w społecznej nieakceptacji tego,

There is still this space as if in social non-acceptance of this.

że te drzewa będą odchodzić od nas.

that these trees will be leaving us.

I trzeba zmienić tą zieleń w miastach.

And we need to change the greenery in the cities.

Zmienić, tylko też jakby rozsądnie,

Change it, but also sensibly.

no bo, przypomnijmy, brzus się nie nasada,

"Well, let's remember, the belly doesn't grow on its own,"

bo to kompletnie nie ma sensu.

because it makes no sense at all.

No bo one lubią wodę, lipy też.

Because they like water, linden trees do too.

Wystarczy sobie podejść na błonia i jak biegacie,

Just walk over to the meadows and if you run,

popatrzcie sobie po tych lipach, prawie każda choruje.

Look at those linden trees, almost every one is sick.

Tak, ale też klony chorują.

Yes, but clones also get sick.

I klony chorują, oczywiście też taki gatunek bardzo wrażliwy.

Even clones get sick, of course, it’s a very sensitive species as well.

No iglaki to wszystkie, że tak powiem, brzydko leżą i kwiczą,

No conifers are all, so to speak, lying badly and squealing.

no bo te igły się długo utrzymują, oblepiają.

Because those needles last a long time, they stick.

I to w ogóle tylko w parkach miejskich takich,

And that only in urban parks like those,

gdzie są głębiej schowane, to sobie radzą.

Where they are hidden deeper, they manage.

Chociaż sosna niby takim jest wytrzymałym gatunkiem,

Although the pine is supposedly such a resilient species,

ale nawet taka weteranka, można powiedzieć,

but even such a veteran, one could say,

nie radzi sobie z tym, co my zrobiliśmy w miastach

he is struggling with what we did in the cities

na przestrzeni wielu, wielu lat.

over many, many years.

Też wiesz co, ostatnio obserwuję,

You know what, lately I've been observing,

że znaczna część drzew,

that a significant portion of the trees,

chociażby nawet w Hucie, w Nowym Hucie,

even in Huta, in Nowa Huta,

spacerowałam po parku Wiśniowy Sap nie dawno

I recently strolled through the Wiśniowy Sap park.

i widziałam, że wśród korony jest dość dużo posuszy.

I saw that there is quite a lot of dried out material among the crown.

To nie są duże posusze, to są te gałązki takie, wiesz, mniejsze, ale są.

These are not large twigs, they are those smaller branches, you know, but they are there.

Ale już świadczy o kondycji drzewa.

But it already indicates the condition of the tree.

To nie są drzewa sędziwe, wiekowe, które obniżają koronę,

These are not ancient, venerable trees that lower their crowns,

bo to jest naturalny proces, wiecie, który zachodzi oczywiście

because it is a natural process, you know, that occurs of course

jak u kresu już tej podróży w życiu drzewa.

as at the end of this journey in the life of trees.

Ale ubicie ziemi, no przecież te korzenie, które,

But the land's destruction, well those roots that,

tak pokarmowe, tak sobie je nazwijmy,

yes, let's call them food-related,

to 40-60 centymetrów są, nie?

They are 40-60 centimeters, right?

Jak ubijesz tą warstwę,

When you beat this layer,

to to niestety wpływa na absorpcję wszystkiego pokarmu, nie?

Unfortunately, it affects the absorption of all food, doesn't it?

Uszkadzasz korzenie, które często się widzi na gminie, nie?

You damage the roots that are often seen in the community, right?

Jak ludzie parkują te samochody.

How do people park these cars?

No to jakby ktoś ci stał na stopie przez 8 godzin,

Well, it's like someone was standing on your foot for 8 hours.

to też by ci spuchło i też byś był chory.

It would swell up for you too, and you would also be sick.

A to się obi... to, co na dole, to u góry, nie?

And this will be... what's at the bottom is at the top, right?

To się objawia, nie?

It's manifesting, isn't it?

Przecież też... bardzo dobry przykład.

After all... a very good example.

Jeżeli wydypczemy ścieżkę,

If we dig a path,

to widzimy, że tam nic nie rośnie.

So we see that nothing is growing there.

Tak, no dokładnie tak.

Yes, exactly that.

To trochę jest, prawda?

It's a little bit, isn't it?

I woda nie wsiąka, nie?

And the water doesn't soak in, does it?

Po bokach tak tworzą się kałuże wtedy.

Puddles form like that on the sides then.

To jest dokładnie ten sam mechanizm, nie?

This is exactly the same mechanism, isn't it?

Musimy pamiętać, że drzewa jedzą z ziemi, można tak to ujaśnić.

We must remember that trees eat from the ground, you could say it that way.

Też te najmniejsze korzonki są najważniejsze.

Even the smallest roots are the most important.

To jak one, te delikatne korzonki...

So those, the delicate roots...

Tak, te symbiotyczne, nie?

Yes, those symbiotic ones, right?

Wchodzące w związki symbiotyczne z grzybami.

Entering into symbiotic relationships with fungi.

No zdecydowanie tak.

Well, definitely yes.

I to jest ten problem.

And that is the problem.

I ja mam wrażenie, że ludzie się...

I also have the impression that people are...

Społeczeństwo łatwo się radykalizuje przeciwko wycinkom.

Society easily radicalizes against logging.

Patrząc...

Looking...

I czasami to jest dobre, ok.

And sometimes that's good, okay.

Ale czasami nie rozumie procesu samego w sobie tego życia drzewa, nie?

But sometimes one does not understand the process of the tree's life itself, right?

I bardzo ważne jest to, co wy zrobiliście.

And it is very important what you did.

To jest piękne, że zostawiliście to drzewo.

It's beautiful that you left that tree.

To jest świetny materiał do edukacji właśnie.

This is a great educational material.

O pełnym cyklu życia drzew.

About the full life cycle of trees.

Zarówno właśnie życia jako takiego drzewa,

Both just the life of such a tree,

ale jak to drzewo sobie radzi jako

but how does that tree cope as

twój...

your...

Sąsiad w mieście.

Neighbor in the city.

Tak, ale też chodząc po ścieżce drugie życie drzew.

Yes, but also walking along the path, the second life of trees.

To też jest taki...

This is also such a...

Taka dobra edukacja w środku miasta.

Such a good education in the middle of the city.

Jest ten klimat już taki, powiedzmy, troszkę poza miejski tam.

It's that kind of vibe, let's say, a little bit outside the city there.

Więc myślę, że tam można się wybrać, żeby jednak

So I think that it's worth going there anyway.

trochę spróbować zrozumieć, jak to wygląda.

try to understand a little what it looks like.

Jasne.

Sure.

Jak to wygląda.

How does it look?

Ja też jeszcze się zastanawiam teraz, jak tak siedzę i patrzę.

I'm still wondering now, as I sit here and look.

Zobaczcie, jak te drzewa mają zdecydowanie lepiej.

Look at how much better these trees have it.

Nie są same.

They are not alone.

No nie.

Well, no.

Prawda?

Isn't it true?

Są w towarzystwie.

They are in the company.

Więc na pewno im jest lepiej niż pojedyncze drzewa, które są w mieście.

So they are definitely better off than the individual trees that are in the city.

No ale wiesz, to też jakby polega na tym, skąd one się tu wzięły,

Well, you know, it's also about where they came from.

skąd one się wzięły w mieście.

Where did they come from in the city?

W mieście się nasadza ze szkółek.

In the city, seedlings are planted from nurseries.

One mają świetne warunki wzrostowe.

They have excellent growth conditions.

I nagle z takich fajnych warunków cieplarnianych wskakują nagle w jakieś tam

And suddenly, from such nice greenhouse conditions, they suddenly jump into some...

zamknięte przestrzenie o silnym nasłonecznieniu.

closed spaces with strong sunlight.

Właśnie bez dostępu do wody, bez jedzenia.

Just without access to water, without food.

I nagle jest taki szok.

And suddenly there is such a shock.

I część się przyjmuje, część nie.

Some is accepted, some is not.

I są wyrwane właśnie też jeszcze tylko do końca to.

And they are also just pulled to the very end of this.

Właśnie z tego rodzinnego życia, które jest tutaj w lesie.

Just from this family life that is here in the forest.

Tak, ale ja jeszcze ze swojego doświadczenia tak myślę, że też zwracamy uwagę

Yes, but from my experience, I also think that we pay attention.

na tę część nadziemną drzewa.

to the above-ground part of the tree.

Ona jest ważna, zgadzam się.

She is important, I agree.

Ale zdecydowanie ważniejsze jest to, co mamy w bryle korzeniowej.

But what we have in the root mass is definitely more important.

No tak.

Well, yes.

I cieszymy się, że drzewo wygląda, koronę ma ładną, tylko że ta korona trwa przez chwilę.

And we are glad that the tree looks good, it has a nice crown, only that this crown lasts for a moment.

Tak, to jest niesamowicie ważny problem właśnie z selekcji odpowiednich szkółek,

Yes, this is an incredibly important issue related to the selection of appropriate schools.

z którą się bierze, gdzie jest taki zabieg, się symbiozuje.

with which one gets married, where such a procedure takes place, one symbiotes.

Natryskuje się też tam grzybnię, żeby to się przyjęło.

They also spray the mycelium there to ensure it takes hold.

A tu w lesie? Naturalnie.

And here in the forest? Naturally.

Słuchajcie, tu akurat jesteśmy teraz aktualnie w Lesie Wolskim.

Listen, we are currently in the Wolski Forest.

Tu jest prowadzona gospodarka leśna przez ogród zoologiczny.

Forest management is conducted here by the zoo.

Ale to są naturalne płaty odnowienia.

But these are natural renewal areas.

Czyli faktycznie dzieci tych drzew,

So in fact the children of these trees,

w postaci nasion spadają do ściółki, kiełkują.

In the form of seeds, they fall to the ground litter and germinate.

Zresztą nas tutaj takie małe kiełki dębu, jakby ktoś chciał zostać w erwi dębem,

Besides, here we have such small oak sprouts, as if someone wanted to remain an oak in the growth.

to jest to bardzo proste w Lesie Wolskim.

It is very simple in Wolski Forest.

Tak, oczywiście.

Yes, of course.

Są i one tu żyją, chociaż to jest burczyna, to jest dużo buków,

They are here and live, although it's a brawl, there are a lot of beeches,

ale domieszka dębu też jest, nie?

But there is also an additive of oak, right?

I to życie rodzinne kwitnie.

And so family life flourishes.

Drzewa sobie pomagają przez sieć zrośniętych korzeni, są te grzyby.

Trees help each other through a network of entwined roots, there are these fungi.

Jakby jest ci gorzej, rośniesz w głębi lasu, ktoś ci tam pomoże, wiesz.

If things get worse for you, you grow deep in the forest, someone will help you there, you know.

To jakby między ludźmi po prostu.

It's like just between people.

Nie są zdane na takie samotną walkę w tym naszym mieście, tak?

They are not left to fight such a solitary battle in our city, right?

Chociaż dęby lubią być, nie?

Although oaks like to be, right?

Takie samotne, soltiery, nasłonecznione, duże,

Such lonely, solitary, sunny, large,

ale one mają piękną przestrzeń dookoła.

but they have a beautiful space around them.

One nie są zamknięte jakimiś tam szarymi...

They are not closed off by some gray...

Korzenie mogą się rozrastać, nic je nie ogranicza.

Roots can grow, nothing restricts them.

One też to lubią, nie?

They like it too, don’t they?

Ale jakby, przecież mamy świetlistą dąbrowę,

But like, after all, we have a luminous oak forest,

która jest gatunkiem lasotwórczym, czyli jest dominujący wtedy w żywostanie.

which is a forest-forming species, meaning it is dominant in the stand.

On tworzy charakterystyczne środowisko, tak jak tu jest burczyna, nie?

He creates a characteristic environment, just like there is a burrow here, right?

One też lubią się kumplować, nie jest tak, że tam dęby nie lubią,

They also like to hang out, it's not that the oaks don't like it there.

ale one są silne i sobie radzą.

but they are strong and manage well.

I dąb taka, wiesz, symbol siły i potęgi.

And the oak like that, you know, a symbol of strength and power.

Nagle okazuje się, że w tym mieście to tak jest troszeczkę...

Suddenly it turns out that in this city it is a little bit...

Nie tak, jak sobie to wyobrażamy, nie?

Not as we imagine it, is it?

A powiedz mi, a jak uważasz w takim razie takimi drzewami dedykowanymi do miasta?

And tell me, what do you think about trees dedicated to the city?

To co byś wymienił?

What would you exchange?

No i to jest dobre pytanie, nie?

Well, that's a good question, isn't it?

Bo...

Because...

Bo samo się zastanawiam.

Because I’m just thinking about it.

No brzoza, klon, topola, to wszystko jakby nie.

No birch, maple, poplar, it's all kind of not.

Lipa też nie.

Not a linden either.

No dobrze.

Alright.

No i teraz tak, to są typowo gatunki południowe się wprowadza, nie?

Well, now, these are typically southern species being introduced, right?

Kasztanowce, które się nam fajnie przyjęły.

Horse chestnuts that have taken well to us.

Jak ze szrotówkiem się uboraliśmy, to już się fajnie rozwijają.

Once we dressed up with the junk, they are developing nicely now.

Dlatego platany się nasadza bardzo często.

That's why plane trees are planted very often.

A bardzo często są to takie właśnie mieszanki różnych cech.

And very often, these are indeed mixtures of various traits.

Cały czas się poszukuje i to jest też taki odwieczny, trochę akademicki problem, nie?

I am constantly searching, and this is also such an eternal, somewhat academic problem, isn't it?

Czy wprowadzać te gatunki z południa, które są bardziej przystosowane do tych cieplejszych warunków?

Should we introduce those species from the south that are better adapted to these warmer conditions?

Czy jednak powinniśmy wspierać ten...

Should we, however, support this...

Powinniśmy.

We should.

Powinniśmy wspierać te nasze rodzime, ale no to jest takie sztuczne podtrzymywanie w zasadzie.

We should support our local ones, but it is basically such an artificial maintenance.

Bo znowu, można nawadniać, można szereg nakładów finansowych dbać o to.

Because again, one can irrigate, one can manage a number of financial expenditures to take care of it.

No bo wyobraź sobie jakąś aleję, tak?

Well, imagine some avenue, right?

Która jest historycznie nasadzona, nie wiem, lipami, nie?

Which one is historically planted, I don't know, with linden trees, right?

I nagle wprowadzamy inny gatunek i jest ten rozdźwięk, nie?

And suddenly we introduce a different genre, and there is this discrepancy, right?

Tak.

Yes.

W Krakowie mamy szczególną dbałość o to.

In Krakow, we take special care of that.

No nie wiem, Aleja Waszyngtona, która jest pięknymi kasztanowcami.

Well, I don't know, Washington Avenue, which has beautiful chestnut trees.

No i wyobraźcie sobie, że na przykład szrotówek je tak zjada, że musimy nazwać coś innego.

And imagine that, for example, the junker eats them so much that we have to call something else.

No to ktoś, kto by przyszedł po paru latach, by nie poznał miejsca.

Well, that's someone who would come after a few years and not recognize the place.

Ja myślę, że miasto ma chyba coś takiego, że musimy myśleć o tym, gdzie co nasadzamy.

I think the city has something that we need to consider when it comes to where we plant things.

W parku...

In the park...

Tak, to jest inna sprawa.

Yes, that's a different matter.

Możemy sobie pozwolić na jakąś kompozycję, wprowadzenie jakichś, nie wiem, egzotycznych nawet drzew, prawda?

We can afford to have some composition, to introduce some, I don't know, even exotic trees, right?

Ale jeżeli już idziemy, nie wiem, w łąki nowochódzkie, no to tu pozwólmy jednak naszej przyrodzie.

But if we're going, I don't know, to the New Chodek meadows, then let's allow our nature here.

Tak.

Yes.

A też i sam mikropilimat w parku.

And also the microclimate in the park.

Zupełnie inne.

Completely different.

Bliskość rzeki.

Proximity of the river.

To jakby, wiesz, ja tak sobie myślę, bo jakby nie jestem ekspertem w tej dziedzinie, tak? Bo jakby arboryści, którzy specjalizują się w miejskich...

It's like, you know, I'm just thinking because I'm not an expert in this field, right? Because, like, arborists who specialize in urban...

Ale ja tak sobie sądzę, że musimy iść jakby dwutorowo. Wybór jednej ścieżki zawsze jest zły, trzeba podejść szeroko do tematu.

But I think we need to approach it from two sides. Choosing just one path is always wrong; we need to take a broad approach to the topic.

Raz, że można wprowadzać te odporne drzewa, a z drugiej strony zróbmy coś, żeby jak najlepiej się żyło od tych, które już są.

On one hand, we can introduce these resilient trees, and on the other hand, let's do something to ensure that life is as good as possible for those that are already here.

Bo miasto przyjazne drzewom, miasto przyjazne klimatowi...

For a city friendly to trees, a city friendly to the climate...

Jakie ładne hasło.

What a beautiful slogan.

...jest miastem przyjaznym nam ludziom, bo my jesteśmy częścią przyrody.

...is a city friendly to us humans, because we are a part of nature.

Więc moglibyśmy, ja jestem właśnie, to mogę powiedzieć od razu, że jestem strasznym przeciwnikiem, jest coś takiego jak Oxytree.

So we could, I am just, I can say right away that I am a terrible opponent of something like Oxytree.

Tak.

Yes.

To jest taka ta mieszanka, drzewo tlenowe, w ogóle wyselekcjonowane, jak ktoś wie, ma pojęcie.

This is such a mixture, oxygen tree, specially selected, if someone knows, has an idea.

Siła potężna.

A mighty force.

Tak, ale jak ktoś ma pojęcie, jak to jest hodowane sztucznie i później wprowadzane, to wiesz, wysysa wodę, drenuje. Nie tędy droga na pewno, nie?

Yes, but if someone knows how it is grown artificially and then introduced, you know, it sucks the water out, drains it. This is definitely not the way, right?

Nie, ja też tak uważam.

No, I think so too.

Nie tędy droga, a jest duży jakby zakus, potencjał, bo to fajnie rośnie, dobrze wygląda. Jeszcze marketing cały wokół tlenowego drzewa. Każde drzewo jest tlenowe, no.

This is not the way, but there is a significant potential, because it grows nicely and looks good. There's also the entire marketing around oxygen-producing trees. Every tree produces oxygen, right.

Nie przesadzajmy tutaj.

Let's not go overboard here.

Bo tutaj broni się chyba tą mocną siłą wzrostu, prawda?

Because here it is probably defended by this strong growth force, right?

No tak, tylko czy my tego potrzebujemy, nie? Pytanie. No bo też takie drzewo stanowi zagrożenie przy silnych wiatrach na przykład.

Well, we just need to ask ourselves if we really need this, right? It's a question. Because a tree like that can also pose a threat during strong winds, for example.

Jest krótki, krótki taki zasób dobry.

It's short, a short good resource.

No bo, no właśnie, to jest tylko marketing, który gdzieś się za tym kryje, a my jednak cały czas myślimy, żeby mieć tą przyrodę fajną, bardziej naturalną.

Well, exactly, it's just marketing that hides behind it, and we still think about having that nice, more natural nature.

Mówimy o czwartej przejściu. Czasami jest też ten głęboki nurt. No Kacper przecież by się tu mógł wypowiedzieć.

We're talking about the fourth transition. Sometimes there's also that deep current. Well, Kacper could certainly speak up here.

Tak, oczywiście.

Yes, of course.

Zostawmy tą przyrodniowość.

Let's leave this naturalness behind.

Niech ona sobie w jakiś sposób poradzi. Bo ja mam wrażenie, że bardzo często nam to jest ludziom potrzebne. To Covid pokazał.

Let her find a way to manage somehow. Because I have the impression that this is very often needed by us people. Covid showed that.

Jak nie masz drzewa za oknem, masz szare bloki, to jest ci smutno, przygnębiasz się i nie masz kontaktu z przyrodą.

If you don't have a tree outside your window, and you have gray blocks, you feel sad, you get depressed, and you have no contact with nature.

A jak masz piękne drzewa, idziesz samochodem do pracy, mijasz piękną, zacienioną aleję. Zresztą aleje historycznie wzięły się z parków.

Oh, how you have beautiful trees, you drive to work, passing by a beautiful, shaded avenue. Besides, avenues historically originated from parks.

Najpierw tam to była walcowana, szeroka aleja, obsadzona drzewami. Później tego mamy aleje.

At first, there was a wide avenue, paved and lined with trees. Later, we have avenues there.

Do jazdy.

To driving.

I później te aleje weszły do miast. Aleje jako takie, nie?

And then those avenues entered the cities. Avenues as such, right?

Ja też pamiętam sytuację, jak w Nowej Hucie było.

I also remember the situation, how it was in Nowa Huta.

Jak w Nowej Hucie był taki trend, kiedy mówiono, że trzeba trochę rozświetlić Nową Hutę, ponieważ mieszkańcy narzekają na zacienienie w blokach mieszkania.

There was a trend in Nowa Huta when it was said that it needed to be brightened up a bit because residents were complaining about the shading in the apartment blocks.

Ja sobie wtedy tak pomyślałam, co ja bym poszukała jako alternatywę dla tego.

I thought to myself then, what I would look for as an alternative to this.

I pomyślałam sobie, że tak, że zieleń zachęcająca do wyjścia na zewnątrz w okresie letnim, a w zimie i tak nie zaciemniają nas.

And I thought to myself that yes, the greenery encouraging us to go outside during the summer, and in the winter, it doesn't darken us anyway.

No dokładnie tak. Też sobie pomyślałem o tej sezonowości, nie? Że kurczę, no to po co jesteś w ciepłe lato w bloku, wyjść na zewnątrz, wyjść pod te drzewa.

Exactly. I also thought about that seasonality, right? That, well, why are you in an apartment in warm summer, you should go outside, go under those trees.

Ja mam taki dobry przykład, bo taki klon, ja też mieszkałem w bloku, nie? U rodziców. Z rodzicami oczywiście. No i tam był taki piękny klon i tak zaciemniał właśnie, nie?

I have a good example because I also lived in an apartment, right? With my parents. Of course, with my parents. And there was such a beautiful maple that provided shade, you know?

I póki on był, było fajnie w tym mieszkaniu, w którym ja nastawię południem. Jak go ścięli właśnie, to była decyzja administracji, w moim oczuciu też jakby błędna, bo było świetnie zdrowe drzewo.

While he was there, it was nice in this apartment where I face south. As soon as they cut him down, it was the administration's decision, which in my opinion was also a bit wrong, because it was a perfectly healthy tree.

Jak go wycięli, to nagle wszystkim zaczęło być gorąco w tym bloku.

When they cut him out, everyone suddenly started to feel hot in that block.

W tym pionie wszyscy się jakby gotowali w tych mieszkaniach, bo nie ma... To jest taka naturalna klimatyzacja, nie? Która sprzyja... Rozumiem względy bezpieczeństwa pożarowego, jakby BHP.

In this block, everyone seems to be preparing in those apartments because there is no... It's a kind of natural air conditioning, right? Which supports... I understand the fire safety concerns, like health and safety regulations.

To wszystko można zachować, tylko trzeba myśleć dalekosiężnie, nie? Jakby rewidować sobie cały czas tą... Tak dawniej te topole nasadzali, nie? Piękne, strzeliste.

All of this can be preserved, you just have to think long-term, right? It's like revising this all the time... They used to plant those poplars, right? Beautiful, tall ones.

Osobiście mi się podobają te topole, te włoskie, nie? To są tam kultywary, różne gatunki w stylu włoskim, strzeliste, ale one nie mają racji.

Personally, I like those poplars, the Italian ones, right? There are cultivars there, different species in the Italian style, tall and slender, but they don't really belong there.

Tak.

Yes.

Były to kruche drzewa.

They were fragile trees.

Kruche drzewa, tak.

Fragile trees, yes.

No nie nadają się tak za bardzo, tak.

Well, they are not really suitable, yes.

To jest jakby taka historia, ale część też bym zostawił w miastach, żeby świadczyło to o tej historii, no bardzo... To jest w postmodernistycznej, tak? Moderniści lubili takie drzewa.

It's kind of a story, but I would also leave part of it in the cities to testify to this history, well, very... It's in the postmodern style, right? Modernists liked such trees.

No i widzisz, jak to się zmieniało przez lata, nie?

Well, you see how it has changed over the years, right?

No.

No.

I co my możemy powiedzieć o jakimś tam krótkim wycinku...

And what can we say about some short excerpt...

Te drzewa...

These trees...

O, jeszcze kruk nam się odzywa tutaj, jak jest pięknie.

Oh, the raven is still responding here, how beautiful it is.

Słyszysz?

Do you hear?

Słyszę.

I hear.

To jest mój kruk, ja się śmieję.

This is my raven, I am laughing.

Witacie.

Hello.

Tak, on tu lubi ze mną chodzić po lesie.

Yes, he likes to walk with me in the woods here.

No i właśnie, i kurczę, czy nie mogą być te drzewa, czy nie mogą być zwierzęta, które automatycznie za tym pójdą, nie? Jest naprawdę bardzo duże pole do dyskusji, do dylematów i...

Well, exactly, and gosh, can't there be those trees, or can't there be animals that will automatically follow? There's really a lot of room for discussion, for dilemmas, and...

Tylko tak, ja mam wrażenie, wiedza nam przybywa, ale takiej mądrości, którą wyciągamy, też jako mieszkańcy, jako specjaliści, jako osoby, które żyją w tym mieście, trochę jest coraz mniej.

I only feel that our knowledge is increasing, but the wisdom we extract, both as residents, as specialists, and as people living in this city, is somewhat decreasing.

Mam takie wrażenie, że bardzo często każdy przedstawia jakby swój punkt widzenia, perspektywę i ona jest słuszna z perspektywy tego, że ktoś ma ciemno w mieszkaniu, jestem w stanie to zrozumieć.

I have the impression that very often everyone presents their point of view, their perspective, and it is correct from the perspective of someone who has it dark in their apartment, I am able to understand that.

Mhm.

Mhm.

Tak jak ty mówisz, skłońmy go, żeby on wyszedł i już nie będziemy miały tego problemu, a będzie zdrowszy.

Just as you say, let's persuade him to go out and we won't have this problem anymore, and he will be healthier.

Myślę, że z drzewami jest też trochę jak... to jest to po prostu... na pewne rzeczy są mody.

I think that trees are also a bit like... it's just that... there are trends for certain things.

Tak, dokładnie tak.

Yes, exactly.

I to jest to, co mówisz. Potrzeba nam mądrości, doświadczenia, żeby jednak powiedzieć nie, za tym nie idźmy, bo to pokazało nam wcześniej, że...

And that is what you're saying. We need wisdom, experience, to say no, let's not go that way, because it has shown us before that...

Drugi krok wstecz po prostu, nie bójmy się tego, nie?

The second step back, just don't be afraid of it, right?

Tak, tak, nie zawsze musimy być cały czas na przodzie, prawda?

Yes, yes, we don’t always have to be at the forefront, right?

No oczywiście, że tak. Tutaj to las sobie poradzi. Czy my będziemy, czy nie będzie, tak się mówi, nie? Nie było nas, był las, nie będzie nas, będzie las.

Of course. Here, the forest will manage. Whether we are here or not, that's how it is, right? We weren't here, there was a forest, we won't be here, there will be a forest.

I to jest jakby prawda, no żyjemy w klimacie umiarkowanym, będą zmiany klimatyczne, to będzie się toczyło w czasie. My cały czas przykładamy tą skalę ludzką, nie? Te 100 lat, a co to jest dla drzew te 100 lat?

And that's like the truth, well we live in a temperate climate, there will be climate changes, it will unfold over time. We keep applying the human scale, right? Those 100 years, and what is 100 years for trees?

Wiesz co, patrzę teraz na las i tak sobie myślę, popatrz, jak idziesz w mieście, to właściwie masz drzewa i trawnik.

You know what, I'm looking at the forest now and I’m thinking, look, when you walk in the city, you basically have trees and a lawn.

Mhm.

Mhm.

A tutaj popatrz, co masz.

And look here, what you have.

Warstwy, nie?

Layers, right?

No, cudowny po prostu widok.

No, it's just a wonderful view.

Jak te drzewa się po prostu z tego wyciągają, z tego niższego piętra na to najwyższe piętro.

How those trees simply pull themselves up from that lower floor to the highest floor.

I to jest cały organizm, który pracuje jakby na to, żeby to żyło się dobrze wszystkim mieszkańcom. Jeżeli coś będzie źle, to albo Bóg się powali.

And this is the whole organism that works as if it were to ensure that all residents live well. If something goes wrong, then either God will fall down.

I tutaj to nie żadna katastrofa, jest piękny świetlik, otwiera się dna lasu, dochodzi światło. Te małe siewki tylko na to czekają, nie?

And here it is not a disaster, there is a beautiful glowworm, the forest floor opens up, light comes in. These little seedlings are just waiting for that, aren't they?

No, ciągle.

No, still.

Dokładnie.

Exactly.

I to jest takie fajne.

And that's so cool.

Tak.

Yes.

I to bardzo długo pracuje, nie? A tu mamy wyselekcjonowane drzewo, bo my w mieście tak myślimy, nie? Drzewo to jest taka roślina, tak doniczkowo trochę traktujemy. Że jest tu i ono sobie poradzi, a to jednak potrzebuje czegoś więcej, nie?

And it works for a very long time, doesn't it? And here we have a selected tree because that's how we think in the city, right? A tree is such a plant, we treat it a bit like a potted plant. That it's here and it will manage on its own, but it actually needs something more, doesn't it?

Ale też brakuje tej wiedzy, powiedzieć.

But there is also a lack of this knowledge, to say.

No tak, no i to się wiąże z tą właśnie edukacją, którą gdzieś tam wdrażamy od najmłodszych lat już, nie? Żeby była ta świadomość, że po drzewa nie idziesz do lasu, bo drzewo możesz mieć koło siebie. Może to być twój przyjaciel, możesz się bawić chwowanego. My się bawiliśmy przecież chwowanego za drzewami, nie?

Well, yes, and this is related to the education that we are implementing from a very young age, right? So that there is awareness that you don’t go to the forest for trees because you can have a tree right next to you. It can be your friend, you can play hide and seek behind it. After all, we used to play hide and seek behind the trees, right?

W ciuciubabkę, no w cokolwiek. No daję ci patyki, żeby się nimi albo pobić trochę, albo pogrzebać w błocie, wiesz. To jest zasób po prostu niesamowity. Ja mówię, najtańsza zabawa do interakcji sensorycznej to są patyki i właśnie kora drzew i drzewa jako takie.

In blind man's buff, or whatever. I'm giving you sticks to either hit each other a little bit or dig in the mud, you know. It’s simply an incredible resource. I say the cheapest fun for sensory interaction is sticks and bark from trees and trees as such.

Ale też strasznym takim świadectwem przemijania czasu.

But also a terrible testament to the passage of time.

Tak.

Yes.

Pływu czasu są drzewa. Ja miałam teraz taką okazję spacerować jakby po terenach, które jeszcze...

The trees are a measure of time. I just had the opportunity to walk as if through areas that still...

Mhm.

Mhm.

20, 30 lat temu były moim miejscem, moim placem zabaw.

20, 30 years ago, they were my place, my playground.

Tak.

Yes.

Bo tak się bawiłam. To takie wspomnienie, które mi zostało, to wspomnienie ścieżki wśród traw. Uprzytomniłam sobie, że to jest moje wspomnienie z dzieciństwa i szukałam drzew, które pamiętałam, że było jakimś miejscem naszych zabaw, spotkań.

Because I had so much fun. It's such a memory that stayed with me, a memory of a path among the grasses. I realized that this is my childhood memory and I was looking for the trees that I remembered being a place of our games and meetings.

I zobaczyłam, jak one się zmieniły. Są, nie wszystkie, ale są te drzewa.

And I saw how they have changed. They are there, not all of them, but those trees are there.

Mhm.

Mhm.

I jeszcze drzewa owocowe, z których korzystaliśmy.

And also the fruit trees that we used.

A, jeszcze...

Oh, still...

Po prostu, nie wiem, wyrywając...

I just don't know, tearing...

Jeszcze się podbierało jabłka, nie?

Still picking apples, right?

Tak, tak.

Yes, yes.

Owocowych już jest bardzo mało w miastach, ale faktycznie miasta jakby rozrastają się biorąc te przedmieścia, no teraz są przedmieścia, nie, ale biorą. To były wsie i tam to wszystko pozostawało, to co gdzieś tam się...

There are very few fruit trees left in the cities, but indeed the cities seem to be expanding by taking over these suburbs; well, now there are suburbs, right, but they are taking. Those were villages, and everything remained there, everything that somehow...

Chodziły bloki, zostawało.

Blocks were walking, it stayed.

Tak, a zostawało i dzieci doskonale wiedziały, z której jabłoni trzeba brać, gdzie są papierówki, gdzie są gruszki.

Yes, and the children knew perfectly well which apple tree to take from, where the paper apples were, and where the pears were.

W którym okresie, gdzie jeść.

In which period, where to eat.

Tak, ale właśnie i drzewo potrafi właśnie spisywać takie historie. Ja się trochę na tym łapię teraz, bo mam dwu i pół letnią córkę i chodzę z nią w te same miejsca i ja widzę, że drzewo, które trochę mnie wychowało pod okapem swojej liści, teraz przychodzę ze swoją córką.

Yes, but that's exactly it, a tree can tell such stories. I'm getting a bit of a grasp on this now because I have a two-and-a-half-year-old daughter, and I go to the same places with her, and I see that the tree that raised me a bit under the canopy of its leaves, I now come to with my daughter.

Mam nadzieję, że będzie mi dane też przyjść z wnukami pod to drzewo i bardzo często, wiesz, i te wasze dęby, tak już myśląc o tych tam, nie, że ludzie na pewno tam kiedyś się bawili, teraz mają dzieci, te dzieci się bawią, a może wnuki...

I hope that I will also have the chance to come to that tree with my grandchildren and very often, you know, and those oaks of yours, just thinking about those over there, you know, that people certainly had fun there once, now they have children, those children are playing, and maybe grandchildren...

Dzięki temu, że pozostawiliście te dęby.

Thanks to the fact that you left these oaks.

Tak.

Yes.

...to drzewo, to będą mieć okazję, słuchaj, to drzewo wtedy rosło, jak ja byłem w twoim wieku, jak ja miałem te naście lat, tak, a teraz ono też tu jest, ono już jest w innej formie i znowu to dziecko może łapać te jakby rodzinne już związki z konkretnymi drzewami. To jest bardzo piękne.

...that tree, they will have the opportunity, you see, that tree was growing when I was your age, when I was a teenager, yes, and now it is still here, it is already in a different form and again that child can grasp those almost familial connections with specific trees. It is very beautiful.

Tak, bo te bardzo, drzewa bardzo mocno, my z drzewami możemy się utożsamiać.

Yes, because those trees, very strongly, we can identify with the trees.

Można. Można, tylko właśnie to trzeba to widzieć, nie, i to jest właśnie przebić się...

It is possible. It is possible, but you just have to see it, right, and that's exactly what you have to break through...

Być na to wrażliwy.

Be sensitive to it.

Być na to wrażliwy, bo ile osób widzisz, że się przytula do drzew, nie. Jak my zaczynaliśmy edukację, to właśnie...

Be sensitive to this, because how many people do you see hugging trees, right? When we started our education, it was exactly...

Jak my zaczynaliśmy edukację, to było trochę patrzyli jak na dziwaków, nie, a teraz nawet dzieciaki jak same przychodzą do lasu, ja widzę, że obejmują tak jakby spontanicznie, to przy dzieciach się dzieje spontanicznie, nie, a dorośli ludzie mają gdzieś w sobie taką, no nie no jak, nie no jak większość, nie, a gdyby to było...

When we started our education, people looked at us a bit like we were weirdos, right, and now even kids come to the forest on their own. I see that they embrace it as if spontaneously; it happens spontaneously with children, right, while adults have something deep within them, well, not that, how, well, most of them, right, and if it were...

To robią to jak inni widzi.

They do it as others see.

No mam nadzieję, mam nadzieję, że tak jest, że faktycznie jak nikt nie podgląda, to wtedy każdy...

Well, I hope, I hope that it's true, that indeed when no one is watching, then everyone...

No jakaś swobodnie się może czuje wtedy i...

Well, she might feel a bit relaxed then and...

No może tak.

Well, maybe like that.

Ta presja taka społeczna jest bardzo tusza, nie, ten regulator zachowań jest dość mocny, a mając nawet takie wyznaczone drzewa, nie, jakby wracając cały czas do tych waszych dębów, to one mają taką uprzywilejowaną już trochę pozycję, nie, i faktycznie tam może będzie łatwiej łapać te nowe związki i też ludzie nie muszą się tego wstydzić, nie, że to jest część ich społeczności.

This social pressure is very heavy, no, this behavior regulator is quite strong, and even having such designated trees, no, like constantly going back to your oaks, they already have a somewhat privileged position, no, and indeed it may be easier to catch those new connections there, and people don't have to be ashamed of it, no, that it is part of their community.

No one są takimi naszymi towarzyszami, na pewno.

No one is definitely among our companions.

Przez to, że mamy kontakt z sąsiadami...

Because we have contact with the neighbors...

Mhm.

Mhm.

...okolicznych bloków, to też myślę, że to jest dobry przyczynek do takiego kontaktu z nimi, żeby zapytać właśnie, co się tam działo.

...the surrounding blocks, I also think that this is a good reason to make contact with them to ask what happened there.

Sama pamiętam, co jeszcze kiedyś tam było, ale oczywiście nie mieszkałam tam, tylko pracowałam, więc myślę, blok, który ma 50 lat albo już 60, to historii z tym drzewem może być naprawdę dużo.

I remember what used to be there, but of course I didn't live there, I only worked there, so I think a block that is 50 or even 60 years old could have a lot of history with that tree.

Tyle ludzi, tyle historii, tyle... No i właśnie, tyle życzylibyśmy sobie drzew, nie, ile ludzi, tyle drzew, a może byłoby fajnie, gdyby więcej drzew przypadało na jednego mieszkania.

So many people, so many stories, so... Well, we would wish for as many trees as there are people, or maybe it would be nice if there were more trees per person.

Zdecydowanie teraz jest na pewno więcej, bo mamy lasy miejskie, nie, ale tak patrząc przy najbliższym domostwie, nie, żeby było tyle dokładnie drzew, ile tych ludzi, żeby było fajnie, jakby spółdzielnia,

Definitely now there are certainly more, because we have urban forests, no, but looking at the nearest household, not that there are exactly as many trees as there are people, it would be nice, like a cooperative,

na przykład urodził się nowy człowiek i spółdzielnia mówi super, no to nasadźmy fajne drzewo, nie, jakby wracając trochę do tych starych tradycji, no ale tego miejsca cały czas jest za mało, nie, a miasto się rozrasta cały czas.

For example, a new person is born and the community says great, let's plant a nice tree, right, kind of going back to those old traditions, but there is still not enough space for that, right, and the city is constantly growing.

Ja mam taką właśnie historię, jak urodził się mężczyzna.

I have just such a story about how a man was born.

Jak urodził się mój syn, to posadziliśmy w ogrodzie buka czerwonego i ten buk sobie rośnie.

When my son was born, we planted a red beech in the garden and that beech is growing.

I teraz już jest taki duży, syn ma 27 lat, że jak idziemy na przeciwległy stok, to z daleka widać czerwoną planę.

And now he is so big, my son is 27 years old, that when we go to the opposite slope, you can see a red plan from afar.

Jest ten punkcik taki, nie, punkt orientacyjny w przestrzeni, nie.

There is this little point, you know, a landmark in space, not.

Tak.

Yes.

W przestrzeni i w czasie, nie, automatycznie to się ze sobą łączy.

In space and time, no, it does not automatically connect with itself.

Ale właśnie drzewa są takimi właśnie...

But that's exactly what trees are...

Wznacznikami.

With markers.

Wznacznikami, świetne to jest też.

The markers, that's great too.

Mhm.

Mhm.

Bardzo często.

Very often.

Ja pamiętam ze swoich wędrówek, czy nawet z dzieciństwa, omawialiśmy się.

I remember from my wanderings, or even from childhood, that we used to meet.

Pod konkretnym drzewem.

Under a specific tree.

Tak.

Yes.

To jakby, jak, słuchaj, u nas był taki klon i zawsze on był stał na środku między blokami i zawsze tam, żeśmy się przy nim bawili, nie.

It's like, listen, we had this clone and he always stood in the middle between the blocks and we always played there, you know.

Na inne drzewo to było wiadomo, że się łatwo wspiąć, bo było przygarbione, nie.

It was known that it was easy to climb the other tree because it was bent, right?

Był też taki głuk, teraz, no już go nie ma, gdzie można się było łatwo chwycić.

There was also a kind of fool, now, well, he is no longer around, where you could easily grab hold of something.

Każdy się uczył wspinać, to na tym konkretnym drzewie, nie.

Everyone learned to climb, but not on this particular tree.

Jakby natężenie naszych działalności jeszcze nie wpływało negatywnie na jego stan.

As if the intensity of our activities has not yet negatively affected his condition.

No bo to przypadek Kasztanowca pod Wawelem pięknie pokazuje.

Well, it’s a case that the horse chestnut beautifully illustrates under Wawel.

O, cudne.

Oh, wonderful.

Cudne drzewo, ale właśnie przez to, że miał tą obniżoną bardzo koronę, ludzie wchodzili, jakby robiąc sobie zdjęcia, a po części to rozumiem,

A beautiful tree, but precisely because it had a very lowered crown, people would climb it, as if taking pictures for themselves, and I partially understand that.

ale nie, tam było tak duże natężenie tego, że to wpływało już negatywnie, no bo gołociło z kory, nie.

But no, the intensity of it was so high that it had a negative impact, because it stripped the bark, you know.

No i niestety historia tego drzewa potoczyła się, jak się potoczyła.

And unfortunately, the story of this tree went the way it went.

Ono było wyznaczone jako drzewo sędziwe, zresztą ten, to był mieszaniec z japońskim.

It was designated as an old tree; besides, this one was a hybrid with the Japanese.

On był odporny na szotówkę, także on miał taką supermoc.

He was resistant to the cold, so he had this superpower.

Zauważyłam.

I noticed.

Tak.

Yes.

Często jeździłam.

I often traveled.

I on był odporny właśnie, bo był mieszańcem, to nie było takiej czystej krwi, jak to się mówi, nie.

And he was resistant precisely because he was a hybrid; there wasn't such pure blood, as they say, no.

Radził sobie.

He was managing.

Tak i sobie radził, nie. No ale tam historia była jak była, teraz zresztą też potomek jego rośnie, bo właśnie z tego drzewa.

Yes, he managed, didn't he? Well, the history was what it was, and now his descendant is growing too, because he comes from that tree.

Ale tam część zostało chyba.

But some of it is probably left there.

Tak, została, tak, jak najbardziej zostało. Można było to zostawić. To jest też fajne, że w takich miejscach właśnie, no ścisła historia, nie.

Yes, it was, yes, absolutely it remains. It could have been left. It's nice that in such places, well, strict history, you know.

Zabytek klasy zerowej tam dookoła, a mamy to drzewo zostało, nie.

A class zero monument all around, and we have this tree, it hasn't been removed.

Zostało.

It remains.

I to ludzie, kiedyś, kiedyś sobie będzie oglądało swoje zdjęcia, chociaż teraz to mało się robi na telefonie.

And those are people, someday, they will look at their photos, although now it’s not something people do much on their phones.

Szybko się robi zdjęcia, szybko się zapomina, jak nie są wywołane.

Pictures are taken quickly, and if they are not developed, they are quickly forgotten.

Ale w wielu albumach ten kasztanowiec będzie gościł obok Wawelu, jako równoprawny jakby środek tego miejsca i przestrzeni.

But in many albums, this chestnut tree will appear alongside Wawel, as an equal centerpiece of this place and space.

Jak mówisz o tej historii, to też przypomniała mi się taka historia z Osiedla Dąbie, gdzie przez jakiś czas obserwowałam starszego pana,

When you talk about this story, it also reminded me of a story from the Dąbie Estate, where for a while I observed an elderly man.

który przychodził i codziennie z butelką półtora litrową.

who came every day with a one and a half liter bottle.

Podlewał?

Did he water?

Podlewał jodłę, którą ktoś posadził, nie on. Ktoś posadził i ta jodła ostatnio zwróciła moją uwagę, bo zrobiła się dużą, piękną jodłą, ale pana już nie ma.

He was watering the fir tree that someone else had planted, not him. Someone planted it, and that fir tree recently caught my attention because it has grown into a large, beautiful fir, but you are no longer here.

Nie ma już pana, nie ma kto podlewać. A może dzięki niemu ona teraz taka jest, nie?

He is no longer here, there is no one to water (the plants). Or maybe thanks to him, she is like this now, right?

Na pewno jest, tylko że już dzięki niemu przetrwała, a pan już odszedł.

It certainly is, only that she has already survived thanks to him, and you have already left.

Pan już odszedł, nie? A ona zaświadcza?

He has already left, hasn't he? And is she certifying?

Tak.

Yes.

Może już ty o tym wiesz, ty o tym wiesz.

Maybe you already know about it, you know about it.

Jak ja patrzę…

As I see it…

A to jest historia, która jest multum. No i właśnie widzisz, mamy tę historię, mamy tych ludzi w mieście, to jest, a nie przekłada się, ja mam wrażenie, że to się w dalszym ciągu nie przekłada na jakieś zrozumienie.

And this is a story that is a multitude. And you see, we have this story, we have these people in the city, it is, but it doesn't translate, I have the impression that it still doesn't translate into some understanding.

A widzisz, jak sobie tak rozmawiamy i dalej idziemy i też swoją pamięcią wspominamy, wciągamy się w tę historię, to wyłuskujemy coraz więcej tego.

And you see, as we talk like this and continue walking, also recalling with our memories, we get more and more into this story, we extract more of it.

Ale jak nas to rozszczula, przynajmniej mnie, jak tak myślę.

But how it touches us, at least me, when I think about it.

Tak, oczywiście, że tak.

Yes, of course.

Że to jest takie sięgające rzeczywiście do środka.

That it is something that really reaches to the inside.

I każdego z nas.

And each of us.

Każdego z nas. I jak twierdzę, że właśnie poza tą strefą właśnie takiej radykalnej dyskusji, bardzo spolaryzowanej, jesteśmy w stanie na spokojnie sobie to rozłożyć gdzieś i szukać tej drogi.

Each of us. And as I claim, that just outside this zone of such radical discussion, very polarized, we are able to calmly break it down somewhere and seek that path.

Ja nie mówię, żeby wyznaczyć jedną prawdziwą, ale szukać, nie?

I'm not saying to designate one true one, but to search, right?

Tak.

Yes.

I wśród tych dróg na pewno to, co wy robicie, zostawiliście, to jest świetna, świetna droga do tego, żeby ten cel osiągnąć.

And among those paths, what you are doing, you have undoubtedly left, is a great, great way to achieve that goal.

Tak.

Yes.

Czyli kiedy mówię o swoim wymiarze, to mamy wątpliwości, jak to się roz办uje, jestem partieئЭkologiiweitAfterall.

So when I talk about my dimension, we have doubts about how it is organized, I am the party of ecology after all.

Czy mała Księ kuria instalacja.

Is the Little Prince installation?

Tak po prostu.

Just like that.

Mamy dwie klasy po스를zowu

We have two classes of jeans.

Instytut Malarstwa i Edukacji Artystycznej, Uniwersytet Pedagogiczny

Institute of Painting and Artistic Education, Pedagogical University

Projekt Kreacje w sieci kultury 2023 dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury, Dom Kultury Plus, edycja 2023.

The project Creations in the Network of Culture 2023 has been funded from the funds of the Minister of Culture and National Heritage under the program of the National Center for Culture, Community Culture Plus, edition 2023.