Powrót do korzeni : Chwasty na Prezydenta.

Cześć, tu Zielarka z kampera.

Hi, this is the herbalist from the camper.

Mieszkam w vanie i stąd będę opowiadać Wam o tym, jakie to Matka Natura daje nam cuda i jak może wpływać na nasz dobrostan, jeśli tylko jej na to pozwolimy.

I live in a van and from here I will tell you about the wonders that Mother Nature gives us and how it can affect our well-being if we only allow it.

O tradycjach naszych przodków i o tym, czego w szkole raczej nie było.

About the traditions of our ancestors and what was rather not present in school.

A jeśli oprócz dźwięku lubicie też obrazy, to zapraszam na mój Instagram.

And if you also like images in addition to sound, I invite you to my Instagram.

Miłego słuchania!

Enjoy listening!

Witam Was w pierwszym odcinku mojego podcastu.

Welcome to the first episode of my podcast.

Wprawdzie z oporami, pochodzącymi głównie z mojej głowy, ale jeśli tego słuchacie, to znaczy, że

Although with reluctance, mainly coming from my head, but if you are listening to this, it means that

pierwsze koty wskoczyły już za płoty, odcinek śmiga na platformach i pewnie trochę odetchnęłam.

The first kittens have already jumped over the fences, the episode is zooming on the platforms, and I've probably breathed a little easier.

Na pierwszy temat wybrałam taki, który jest w moim życiu mocno obecny i cały czas eksplorowany.

For the first topic, I chose one that is strongly present in my life and is continuously being explored.

O czym zresztą mogliście się przekonać, jeśli obserwujecie mnie na kontach społecznościowych.

As you could have seen if you follow me on social media accounts.

Będzie o jedzeniu.

It will be about food.

Ale takich produktów, których raczej w sklepach nie kupicie,

But such products, which you probably won't find in stores,

i które powszechnie uznaje się za niejadalne.

and which are commonly considered inedible.

Konkretniej mówię tu o dzikich roślinach, mało pieszczotliwie nazywanych chwastami

More specifically, I am talking about wild plants, less affectionately called weeds.

i o tym, dlaczego powinny gościć na naszych talerzach.

and why they should be featured on our plates.

Zapraszam.

You're welcome.

No właśnie, statystycznemu polskiemu śmiertelnikowi hasło zjedzenie pokrzywy

Exactly, for the average Polish mortal, the phrase "eating nettles"

skojarzy się raczej z dziwactwem niż z czymś zdrowym, ciekawym,

it is rather associated with oddity than with something healthy, interesting,

czy wartym uwagi.

is it worth noting.

Wprawdzie pojawiają się w eterze pojedyncze głosy promujące przysmaki z łąki,

Although individual voices promoting meadow delicacies are appearing in the ether,

a wiosenna moda na czosnek niedźwiedzi, czyli też dzikie zielsko z lasu,

and the spring trend for wild garlic, which is also wild greens from the forest,

narasta w ostatnich latach.

has been increasing in recent years.

To nadal jest to mała nisza i ciężko zostać chwaścianym głosicielem.

It is still a small niche and hard to become a weed preacher.

Bo o ile mniej więcej kojarzymy, że ziółkami można leczyć czy wypić herbatkę na trawienie,

Because as far as we vaguely associate, herbs can be used for healing or to drink a tea for digestion,

to o jedzeniu ich nie wiemy praktycznie nic,

we practically know nothing about their food,

mimo tego, jaką wielką rolę odegrały w naszej przeszłości.

despite the great role they played in our past.

Co ciekawe, nie wszędzie tak jest.

Interestingly, it's not the case everywhere.

Dlatego też zaznaczyłam słowo polskiemu śmiertelnikowi.

Therefore, I marked the word for the Polish mortal.

We Francji to nic nadzwyczajnego, że w sałatce wylądują choćby liście mniszka lekarskiego czy czosnaczku.

In France, it's nothing extraordinary for a salad to contain even dandelion leaves or garlic chives.

Na Bałkanach niektóre chwasty można kupić tylko po jedzeniu.

In the Balkans, some weeds can only be bought after a meal.

A na wschodzie, w krajach takich jak Japonia czy Chiny,

And in the east, in countries such as Japan or China,

uchodzą one po prostu za normalne jedzenie.

They are simply considered normal food.

Zresztą nawet uprawia się tam rośliny, które my powszechnie uważamy za chwasty.

Moreover, even plants that we commonly consider weeds are grown there.

Weźmy taki łopian.

Let's take a burdock.

W Japonii jego korzeń spożywany jest jak tradycyjne warzywo,

In Japan, its root is consumed like a traditional vegetable.

a u nas zwracamy na niego uwagę dopiero, gdy jego rzepy czy dziadki,

We only pay attention to him when his burrs or old men,

czy bady, wplączą się w psią sierść po spacerze.

Will the mud get tangled in the dog's fur after the walk?

Co zresztą bywa tak denerwujące, że nawet dorobiło się swojego ludowego powiedzonka.

Which, by the way, is so annoying that it even has its own folk saying.

Czepiać się jak rzep do psiego ogona.

To cling like a bur to a dog's tail.

Tymczasem, kto z wydłubujących zdaje sobie sprawę, że podziemna część tej rośliny

Meanwhile, who among those digging knows that the underground part of this plant

to sporej wielkości, smaczne i bardzo zdrowe warzywo,

it's a fairly large, tasty, and very healthy vegetable,

z którego możemy zrobić choćby frytki, czy upiec je w piekarniku.

from which we can make fries or bake them in the oven.

Zdaje sobie sprawę, że podziemna część tej rośliny to sporej wielkości, smaczne i bardzo zdrowe warzywo, z którego możemy zrobić choćby frytki, czy upiec je w piekarniku.

I realize that the underground part of this plant is a sizable, tasty, and very healthy vegetable, from which we can make fries or bake them in the oven.

A liście służyły przez wieki jako talerze, papier do pieczenia, czy owijano w nie gołąbki zamiast kapusty.

Leaves have been used for centuries as plates, baking paper, or to wrap stuffed cabbage instead of using cabbage.

jako talerze, papier do pieczenia, czy owijano w nie gołąbki zamiast kapusty.

as plates, baking paper, or were they used to wrap stuffed cabbage instead of cabbage.

Dodatkowo łopian szeroko stosowany jest w fitoterapii czy medycynie chińskiej.

Additionally, burdock is widely used in phytotherapy and traditional Chinese medicine.

No i właśnie, to jest rzecz, która mnie chyba w jedzeniu chwastów ciekawi najbardziej.

Well, that's exactly the thing that interests me the most about eating weeds.

Czynnik ludzki.

Human factor.

Bo o tym, czy dana roślina jest jadalna, czy nie,

Because whether a particular plant is edible or not,

często wcale nie decydują substancje, które zawiera,

often it is not the substances it contains that decide at all,

a kultura, kuchnia i tradycje danego regionu.

the culture, cuisine, and traditions of a given region.

W naszej, polskiej podświadomości dzikie rośliny nie kojarzą się z niczym dobrym,

In our Polish subconscious, wild plants are not associated with anything good,

właśnie głównie przez uwarunkowania społeczno-historyczne.

mainly due to socio-historical conditions.

Takie pożywienie, chociaż było elementem diety naszych przodków na co dzień,

Such food, although it was a daily part of our ancestors' diet,

wbrew pozorom wcale nie tak jeszcze dawno,

Contrary to appearances, it wasn't actually that long ago.

to masowo sięgano po nie dopiero,

it was only then that they were widely resorted to,

jako pożywność zapasową w kiepskich czasach głodu, biedy i wojen.

as a food reserve in times of hunger, poverty, and war.

No i tak to sobie skojarzyliśmy.

Well, that's how we put it together.

Z niedostatkiem i niedolą, czyli niczym dobrym.

With scarcity and misery, or nothing good.

Dodatkowo po prostu, tradycja i wiedza z tym związane zostały wyparte i zapomniane naturalnie,

Additionally, simply, the tradition and knowledge related to it have been naturally displaced and forgotten.

bo od dłuższego już czasu panuje dobrobyt i po prostu nie czuliśmy takiej potrzeby.

Because for a longer time there has been prosperity and we simply did not feel such a need.

Do tego, wprost już z rolniczej nomenklatury, chwast to po prostu coś,

Moreover, directly from agricultural terminology, a weed is simply something,

czego trzeba się pozbyć jak najszybciej i koniec.

What needs to be gotten rid of as soon as possible, and that's it.

No więc właśnie, to skoro mamy XXI wiek,

Well, since we have the 21st century,

półki w supermarketach uginają się od jedzenia,

the shelves in supermarkets are bending under the weight of food,

to po co w ogóle podejmować temat chwastów?

So why even raise the topic of weeds?

Moim zdaniem, jak możecie się domyślić, powodów jest wiele.

In my opinion, as you can probably guess, there are many reasons.

I nawet trochę przez te półki.

And even a little through these shelves.

Bo jesteśmy tak bardzo przyzwyczajeni do tego, że jedzenie można pozyskiwać tylko ze sklepów,

Because we are so accustomed to the idea that food can only be sourced from stores,

że nie myślimy o tym, jak się tam znalazły, jakie procesy przeszły i jak wyglądają w stanie pierwotnym.

that we do not think about how they got there, what processes they went through, and what they look like in their original state.

Nawet sama się z tym ostatnio zetknęłam w komentarzach pod moim filmem,

I even encountered this myself recently in the comments under my video,

chyba o kurdybanku, kiedy jedno z Was napisało, że to okropnie niebezpieczne,

I guess about the kurdybank, when one of you wrote that it is terribly dangerous,

żeby tak jeść rzeczy wyciągnięte z ziemi.

to eat things pulled from the ground like that.

Podobnych komentarzy zresztą było kilka.

There were actually several similar comments.

No wiecie, tak jakby prawie wszystko, co jemy, z niej nie pochodziło,

Well, you know, it's almost as if everything we eat doesn't come from it.

a produkty spożywcze wyrastały z lidlowych półek przez noc.

and the food products grew out of the Lidl shelves overnight.

No cóż, nie mamy styczności z przyrodą.

Well, we have no contact with nature.

Zapominamy, jak działa.

We forget how it works.

I podejrzewam, że jakbyśmy teraz tak wszyscy wyszli na łąkę,

And I suspect that if we all went out to the meadow now,

to tylko nieliczni z nas potrafiliby z traw wyłonić chociażby liście szczawiu.

Only a few of us would be able to find even sorrel leaves among the grasses.

I podejrzewam, że jakbyśmy teraz tak wszyscy wyszli na łąkę, to tylko nieliczni z nas potrafiliby z traw wyłonić chociażby liście szczawiu.

And I suspect that if we all went out to the meadow now, only a few of us would be able to identify even the leaves of sorrel among the grass.

A przecież szczawiołą z jajkiem chyba każdy jadł, lub nawet jada do tej pory.

And after all, everyone has probably eaten sorrel soup with egg, or even still eats it to this day.

W szkołach o tą wiedzę też trudno,

It's also hard to find that knowledge in schools.

bo większą uwagę przywiązuje się do sławatnej już budowy pantofelka

Because more attention is paid to the already famous structure of the slipper.

to felka, niż odróżnienia

to felka, than distinction

dębu od klonu.

oak from maple.

I

I

wypieramy te umiejętności

we are rejecting these skills

pozyskiwania jedzenia, czy

acquiring food, or

rozpoznawania roślin wokół nas,

recognizing plants around us,

bo ktoś to za nas robi.

because someone does it for us.

Żyjemy w takim systemie,

We live in such a system,

w miastach, no i

in the cities, well and

nie zrozumcie mnie źle,

don't get me wrong,

całe szczęście, że nie musimy polować

Luckily, we don't have to hunt.

i uprawiać zbieractwa.

and to practice collecting.

Ale choćby takie

But even such

totalnie podstawowe umiejętności,

totally basic skills,

po prostu lepiej nie.

It's just better not to.

Ze zdrowego,

From healthy,

racjonalnego podejścia.

rational approach.

No wiecie, jakby

Well, you know, like...

w 2023

in 2023

UFO zdecydowało się jednak

The UFO has decided, however.

wylądować na Ziemi.

land on Earth.

Mówiąc poważnie,

Speaking seriously,

to to, że takie umiejętności

that such skills

mogłyby się nam przydać,

they could be useful to us,

jest dzisiaj

is today

bardziej realne, niż jeszcze

more real than before

kilka lat temu.

a few years ago.

I nie tylko ze względu na to,

And not only because of that,

co dzieje się na świecie,

what is happening in the world,

ale też w naszych

but also in our

prywatnych organizmach.

private organizations.

I tu przechodzę

And here I go.

do bardziej istotnych, według mnie,

to more significant, in my opinion,

powodów, dlaczego warto

reasons why it's worth it

się z dzikimi roślinami zakumplować.

to become friends with wild plants.

Mianowicie do tego,

Namely to this,

jakie korzyści może to

what benefits can it have

przynieść naszemu zdrowiu.

bring to our health.

Ja

I

uwielbiam chwasty za to, że są

I love weeds for being there.

dzikie. Nieubłaskawione

wild. Unappeased

przez człowieka,

through man,

nieułożone. No wiecie,

not arranged. Well, you know,

nikt ich nie sieje,

no one sows them,

nie podlewa, nie przywiązuje

does not water, does not tie up

do tyczek,

to the poles,

pryska pestycydami.

It is sprayed with pesticides.

A one dalej panoszą się

And they are still rampaging.

i to bez pozwolenia, jak

and that without permission, like

prawdziwe, buntownicze istoty.

true, rebellious beings.

Ale przez to, tak jak zresztą

But because of this, just like anyway

u ludzi bywa, ze wszystkim

With people, it happens that everything.

muszą radzić sobie same.

They have to manage on their own.

Z wichurą, suszą, roślinnożarcami.

With the gale, drought, and herbivores.

A żeby to zrobić, wykształcają

And to do this, they educate.

różne mechanizmy obronne, jak

various defense mechanisms, such as

chociażby parzące włoski upokrzyw,

even the stinging hairs of the nettle,

czy związki, takie jak

whether relationships such as

flawonoid,

flavonoid,

które je chronią przed

which protect them from

owadami, czy grzybami,

with insects or fungi,

ale dla naszego organizmu

but for our body

też nie będą obojętne.

they will also not be indifferent.

Akurat flawonoidów

Just the flavonoids.

jest dużo i mają różne

There is a lot and they have different ones.

spektrum działania, chociażby

spectrum of action, for example

przeciwzapalne, moczopędne,

anti-inflammatory, diuretic,

czy wzmacniające

whether strengthening

na naczynia krwionośne.

to blood vessels.

Takie związki

Such relationships

występują oczywiście też w owocach

they also occur in fruits, of course

i warzywach uprawnych,

and in cultivated vegetables,

jednak ich stężenie jest

however, their concentration is

znacznie mniejsze.

significantly smaller.

Bo te nie mają aż takiej potrzeby

Because they don't have such a need.

ich produkować, by chronić się

to produce them, to protect oneself

przed czynnikami zewnętrznymi.

against external factors.

Rolnik robi to za nie.

The farmer does it for them.

I w pełni to zrozumiałam, dopiero

I fully understood it just now.

jak uzmysłowiłam sobie, że

as I realized that

rośliny to żywe istoty i jak

plants are living beings and how

każde inne mają silny instynkt

every other has a strong instinct

przetrwania i przedłużenia gatunku.

survival and the continuation of the species.

Krótko mówiąc, nikt o nie nie zadba,

In short, no one will take care of them.

więc zahartowane muszą wytworzyć

so the tempered must be produced

super układ odpornościowy,

super immune system,

bo inaczej umrą i nie spełnią

because otherwise they will die and not fulfill

swojej misji.

your mission.

A my możemy z tego śmiało

And we can boldly take advantage of this.

korzystać, skubiąc choćby

to use, nibbling even

listek podagrycznika

leaf of a goutweed

i mieć jedzenie i aptekę

and have food and a pharmacy

w jednym.

in one.

Pomyślałam też o aspektach

I also thought about the aspects.

energetycznych.

energetic.

Tutaj podobnie jak kiełki,

Here, similarly to sprouts,

o których dużo się pod tym kątem

about which a lot is said in this regard

mówi, będą

says, will be

skoncentrowaną dawką wysokiej

concentrated dose of high

życiodajnej energii, która

life-giving energy, which

razem z minerałami i witaminami

together with minerals and vitamins

tak bardzo jest nam dziś

how much we are today

potrzebna. Bo

needed. Because

mimo świata przepełnionego

despite a world filled with

produktami spożywczymi,

food products,

coraz więcej osób jest przecież

after all, more and more people are

niedożywionych, a wśród

undernourished, and among

nich są też osoby otyłe,

there are also obese people,

co do niedawna było

what used to be until recently

paradoksem.

paradox.

Dzieje się tak, bo produkty,

It happens because the products,

które spożywamy są, delikatnie

which we consume are, gently

mówiąc, ubogie w składniki

saying, poor in ingredients

odżywcze, a grubiej

nutritious, and thicker

to po prostu wysoko przetworzone

it's simply highly processed

shit, którym robimy

the shit we make

sobie krzywdę.

hurt yourself.

Pociesza fakt, że coraz

The fact that more and more is comforting.

częściej mówi się już o bardziej

It is increasingly said about more

świadomym podejściu do odżywiania

mindful approach to nutrition

i choćby czytaniu etykiet,

and even reading labels,

czy wybieraniu prostych produktów.

whether choosing simple products.

Ale

But

nawet spożywając spore ilości

even when consuming large quantities

warzyw i owoców, możemy

vegetables and fruits, we can

mieć pewne niedobory, bo

to have certain deficiencies because

zawartość witamin i

vitamin content and

minerałów w nich maleje.

the minerals in them decrease.

Przyspieszenie produkcji, przemysł,

Acceleration of production, industry.

nowe, szybciej rosnące

new, faster-growing

i większe odmiany

and larger varieties

sprawiają, że dzisiejsza marchewka

make today's carrot

ma tylko część witamin

it only has some vitamins

i minerałów w porównaniu

and minerals in comparison

z tą sprzed 70 lat.

from 70 years ago.

W dodatku też

In addition too.

produkty produktom

products to products

nierówne, bo

uneven, because

wybierając te szklarniowe

choosing these greenhouse ones

z Holandii, czy tzw.

from Holland, or the so-called

plastikowego morza w Almerii,

plastic sea in Almería,

które dostępne są przez cały

which are available all year round

rok w marketach, po prostu

a year in the markets, simply

nie możemy liczyć na w pełni

we cannot count on it fully

odżywcze jedzenie.

nutritious food.

Masowo produkowane tam

Mass-produced there.

warzywa na małych przestrzeniach,

vegetables in small spaces,

które czasami rosną

which sometimes grow

w dosłownie kilka dni,

in just a few days,

po prostu nie mają szans

They simply don't stand a chance.

pobrać składników

download ingredients

z i tak jałowej już

from an already barren

gleby.

soils.

Dlatego uzupełnianie diety

Therefore, supplementing the diet

chwastami, nawet w skromnych

weeds, even in modest

ilościach, może być dla nas

in quantities, it can be for us

po prostu suplementacją niezbędnych

just the supplementation of essentials

do życia pierwiastków.

to the life of the elements.

Dokładnie takich, jakie

Exactly like those that

łykamy w kapsułkach.

We swallow them in capsules.

Poza tym, niektóre

Besides that, some

z nich po prostu gatunkowo

just genre-wise out of them

mają dużo większe

they have much bigger

stężenie witamin.

vitamin concentration.

Zdumiewający jest tu dla mnie

It is amazing to me here.

przykład cytryny, podawanej jako

example of a lemon, served as

książkowe źródło witaminy C.

book source of vitamin C.

I teraz uważajcie,

And now pay attention,

bo w 100 g cytryny

because in 100 g of lemon

tej witaminy jest

this vitamin is

53 mg.

53 mg.

Dla porównania, w 100 g

For comparison, in 100 g

owocu dzikiej róży

rose hip

jest ich już średnio

There are already an average of them.

1300 mg.

1300 mg.

Czyli 26 razy

So 26 times.

więcej.

more.

Przy okazji tak tylko

By the way, just saying.

dodam, że sezon na

I would add that the season for

owoce dzikiej róży jeszcze trwa.

The wild rose fruit is still present.

Wprawdzie po przymrozkach

Indeed after the frosts

poziom witaminy C trochę

level of vitamin C a bit

się obniży, za to

will decrease, for that

owoce są lepsze w smaku i słodsze.

Fruits taste better and are sweeter.

I czekają na Was w parkach.

And they're waiting for you in the parks.

Z powodu

Due to

wysokiego stężenia witamin i minerałów

high concentration of vitamins and minerals

ogromnie ważną

immensely important

rolę chwasty odgrywały nie

weeds did not play a role

gdyś na przednówku.

once in the early spring.

Szczególnie po ciężkiej zimie,

Especially after a harsh winter,

kiedy nie nagromadzono dużych zapasów.

when large stocks were not accumulated.

Młode,

Young,

dopiero co wychodzące z ziemi,

just emerging from the ground,

były pierwszym, najważniejszym

was the first, the most important

uzupełnieniem odżywczym dla

nutritional supplement for

naszych przodków.

our ancestors.

Na Ukrainie mawiano nawet

In Ukraine, it was even said

kilkidosnici by dożyty,

a few dozen would be lived to.

żeby tylko dożyć

just to live long enough

do podagrycznika.

to the nettle.

Dokładnie tego samego

Exactly the same.

podagrycznika, z którym

"the gouty plant, with which"

prawdopodobnie walczycie,

you are probably struggling,

jeśli jesteście posiadaczami

if you are the owners

kawałka trawnika.

a piece of grass.

Tego, którego praktycznie

The one who practically

nie da się wykurzyć z ogródka.

you can't get rid of it from the garden.

Tego samego,

The same,

o lekko selerowym smaku,

with a slightly celery flavor,

którego możecie używać

which you can use

do sałatek czy zup.

for salads or soups.

Pełnego przeciwzapalnych

Complete anti-inflammatory

poliacytylenów, witamin,

polyethylene, vitamins,

minerałów jak

minerals like

miedź, żelazo, potas

copper, iron, potassium

czy bor.

is it a bore?

Przymierzeńca w walce z dną moczanową,

A companion in the fight against gout,

skąd wziął nazwę

where the name came from

od podagry, czy

from gout, or

chorób reumatycznych.

rheumatic diseases.

Tego, którego niegdyś

The one who once.

można było kupić na targu

it could be bought at the market

w Krakowie jako warzywo.

in Kraków as a vegetable.

I jaka szkoda,

And what a pity,

że tak mało z nas

that so few of us

o tym wie, traktując go

he knows about it, treating him

jak wroga.

like an enemy.

Pamiętam, jak objęłam to rozumem,

I remember how I embraced it with my understanding,

to w nowy, odkrywczy

it's new, innovative

sposób zaczęłam chodzić

the way I started to walk

na spacery i patrzeć na to, co

for walks and to look at what

rośnie wokół mnie.

grows around me.

Trochę jak na darmową spiżarnię.

A bit like a free pantry.

No właśnie, darmową.

Exactly, free.

I aż dziw,

And it's surprising,

że moja oszczędna dusza

that my frugal soul

nie wspomniała o tym na samym początku.

She didn't mention it at the very beginning.

To jedzenie,

It's food,

które nic nas nie kosztuje.

which costs us nothing.

I ja rzeczywiście

And I really do.

przywykłam już, że za niektóre

I've gotten used to the fact that for some things

rzeczy, takie jak składniki

things like ingredients

do pesto, już nie płacę.

I'm not paying for the pesto anymore.

Ale chyba najlepszym

But I think the best thing is...

przykładem będą tu owoce.

An example here will be fruits.

Szczególnie jabłka.

Especially apples.

Których w naszym kraju nie brakuje

Which are not lacking in our country.

i gniją pod każdą dziką jabłonką.

and they rot under every wild apple tree.

Trochę w tym roku jeździliśmy po Polsce

This year we traveled a bit around Poland.

i naprawdę, na kilkadziesiąt

and really, for several dozen

jabłoni, pod którymi stałam,

the apple trees under which I stood,

tylko raz spotkałam

I met only once.

podobnych jabłkowych oszołomów,

similar apple crazies,

którzy zbierali darmowe owoce.

who gathered free fruit.

Znacznie częściej

Much more often

za to spotykałam się

for that I was meeting

ze spojrzeniem pełnym jakby

with a gaze full of as if

niezrozumienia.

misunderstanding.

Jakbyśmy mieli już

As if we already had.

zakodowane, że

encoded that

tylko to, co kupione

only what is bought

nadaje się do jedzenia.

It is suitable for eating.

Aha, no i

Aha, so...

nie myślcie sobie, że

don't think that

trzeba jeździć na specjalne wyprawy,

you have to go on special trips,

żeby narwać jabłek.

to pick apples.

Jabłonie, mirabelki,

Apple trees, mirabelle plums,

orzechy włoskie, jeżyny

walnuts, blackberries

są też w miastach,

they are also in the cities,

w parkach,

in the parks,

wokół bloku.

around the block.

Dzikie, zdrowe

Wild, healthy

i zupełnie za darmo.

and completely for free.

Wystarczy się rozejrzeć.

Just take a look around.

Pomyślałam też, że

I also thought that

wejść w komitywę z chwastami

enter into a coalition with weeds

i zacząć o nich mówić

and start talking about them

powinny ekospołeczności,

ecosocial communities,

bo przecież można je jeść.

because you can eat them.

Nie potrzebują energii

They don't need energy.

człowieka, wodę

human, water

biorą z deszczu, a

they take from the rain, and

przede wszystkim nie mają

first of all, they do not have

negatywnego wpływu na zanieczyszczenia

negative impact on pollution

gleb i wód, tak jak

soil and water, just like

rolnictwo przemysłowe.

industrial agriculture.

Zresztą powiem więcej.

Moreover, I will say more.

Zielska

Herbs

mogą nawet oczyszczać glebę

they can even cleanse the soil

z toksyn, takich jak

from toxins, such as

stale, ciężkie, choćby rtęć.

solid, heavy, even mercury.

I w tych celach

And for these purposes

stosuje się

it is applied

pokrzywe czy konopie,

nettle or hemp,

które mocno absorbują z gleby

which strongly absorb from the soil

wszystkie składniki.

all ingredients.

Dlatego przy ich zbiorach

Therefore, during their harvests

szczególnie zwracajcie uwagę na stanowisko,

especially pay attention to the position,

bo te

because these

brane z czystych miejsc

branes from clean places

będą przepełnione minerałami

they will be filled with minerals

po brzegi, ale te

to the brim, but those

na przykład z okolic fabryk

for example from the vicinity of factories

zapewne oprócz

certainly besides

minerałów będą zawierały

minerals will contain

również toksyny.

also toxins.

Ale dobrze,

But it's okay,

wróćmy do tematu jedzenia,

let's return to the topic of food,

bo chwasty chyba

because it's probably weeds

najbardziej wpisują się w

fit the best into

ideę slow food.

the idea of slow food.

Trzeba im to przyznać.

One must admit it to them.

Są slow.

They are slow.

Potrzeba na nie trochę więcej czasu

It takes a little more time for them.

i wiążą się ze

and are associated with

spędzaniem go na łonie natury.

spending it in nature.

Dlatego też nie

That's why not.

myślicie sobie, że namawiam

you think that I am persuading

Was do zamienienia się w dzikusów

There is a need to turn into savages.

latających po lesie i

flying through the forest and

odżywiania się głównie nimi,

feeding mainly on them,

bo to byłby jakieś trudne

because that would be something difficult

do wykonania hardscore.

to perform a hard score.

Co innego od czasu do czasu

Something else from time to time.

przejść się po lesie

take a walk in the forest

albo przy okazji spacerów

or during walks

z psem, obserwować

with a dog, to observe

co wokół Ciebie rośnie,

what grows around you,

co znasz, jak wygląd

What do you know, how does it look?

roślin zmienia się wraz z

the plant changes along with

porami roku i przy okazji

seasons and on occasion

coś skubnąć.

to nibble on something.

Poza tym

Besides that

wyobraźcie sobie taki koncept

imagine such a concept

niedzielny, rodzinny

Sunday family

spacer na łąkę

walk to the meadow

specjalnie po składniki na obiad.

Especially for ingredients for lunch.

Brzmi jak misja i frajda,

Sounds like a mission and a thrill,

ale przede wszystkim

but above all

nowa, rozwijająca

new, developing

forma spędzania czasu,

a way of spending time,

z której każdy bierze coś dla siebie.

from which everyone takes something for themselves.

Może to być

It could be.

nowy smak czy zapach.

new taste or smell.

Może to tylko

Maybe it's just

duża dawka żelaza i

a large dose of iron and

rutyny albo

routines or

obniżenie poziomu stresu przez

reduction of stress levels by

kontakt z naturą.

contact with nature.

To jest świadomość powrotu

This is the awareness of the return.

do naszych korzeni,

to our roots,

do tego co

to what

i w jaki sposób

and how

niegdyś jedzono.

Once upon a time, people used to eat.

A jedzono ciekawie

And it was eaten interestingly.

i szkoda, że tak mało

It's a pity that there is so little.

o tym wiemy, bo naprawdę

we know about it because really

staropolska kuchnia

Old Polish cuisine

ma nam wiele do zaoferowania

it has a lot to offer us

i jest daleka od

and is far from

tłustych, przesolonych potraw

fatty, oversalted dishes

czy schabowego.

Is it pork chop?

Ilekroć otwieram stare książki

Whenever I open old books

nie przestaje się temu dziwić.

One never stops being surprised by it.

Ilu różnych

How many different

ziół i przypraw używano,

herbs and spices were used,

jak łączono smaki

how flavors were combined

i temu, że wcale

and the fact that not at all

nie opierała się ona głównie na mięsie.

It was not primarily based on meat.

Co ciekawe,

Interestingly,

to co jadły

what they ate

niższe klasy społeczne,

lower social classes,

czyli w dużej mierze właśnie dzikie rośliny,

so largely wild plants,

staje się powoli

it is slowly becoming

inspiracją dla często

inspiration for often

prestiżowych restauracji,

prestigious restaurants,

choćby w Danii,

even in Denmark,

gdzie wyznaczają chwaściane trendy.

where they set weed trends.

To wspaniałe

It's wonderful.

i zobaczymy jak daleko

and we'll see how far

się rozniesie.

It will spread.

Bo właśnie,

Because exactly,

chwasty to też odkrywanie

Weeds are also a discovery.

nowych smaków,

new flavors,

a nie, tak jak mogłoby się wydawać,

oh no, not as it might seem,

mielenie trawy

grinding grass

jak krowa czy królik.

like a cow or a rabbit.

Część z nich

Some of them

to aromatyczne zioła

it's aromatic herbs

o niepowtarzalnym smaku.

of an unique taste.

Zresztą spróbujcie

Anyway, give it a try.

użyć do zupy kurdybanka

to use a turkey fat for the soup

posypać warzywa krwawnikiem,

sprinkle the vegetables with yarrow,

a zrozumiecie o co mi chodzi.

and you will understand what I mean.

To trochę taki

It's a bit like that.

smakowy przeskok,

flavor leap,

jak kiedy odstawia się mięso.

How one stops eating meat.

Tu wyjaśnię, że

Here I will explain that

dużo osób wege twierdzi

many vegans claim

i powtarza to samo,

and repeats the same thing,

że dopiero po odstawieniu mięsa

that only after stopping eating meat

zrozumieli co to jest

they understood what it is

próbować, kombinować w kuchni

try, experiment in the kitchen

i odkrywać nowe smaki.

and discover new flavors.

I w 100%

And 100%

się z tym zgadzam.

I agree with that.

Bo wychodzimy poza ramy

Because we are going beyond the limits.

tego co już znamy,

that which we already know,

co oklepane.

how cliché.

Patrzymy na gotowanie w nowy,

We look at cooking in a new,

twórczy sposób.

creative way.

No i z chwastami jest podobnie.

Well, it's similar with weeds.

Po prostu to kolejny poziom

It's just another level.

takiego odkrywania

such discovering

smaków, struktur, aromatów

flavors, textures, aromas

i w ogóle

and at all

świadomości

consciousness

tego co możemy jeść.

what we can eat.

I tak już

And so it is already.

zbliżając się ku końcowi

approaching the end

do zastanowienia dodam,

for consideration, I would add,

że skoro wiemy,

that since we know,

że po dzikie ziarska

that for wild grains

sięgano w okresach głodu

it was resorted to during times of famine

czy wojen, których u nas akurat

Are there wars that we currently have?

nie brakowało,

there was no shortage,

to kto wie,

so who knows,

może właśnie mnie

maybe just me

albo kogoś z was

or someone from you

nie byłoby na świecie,

there wouldn't be in the world,

gdyby jakiegoś naszego przodka

if some of our ancestors

nie uratowała pokrzywa,

the nettle did not save.

konopia czy lebioda.

hemp or nettle.

Więc nie są one może

So they may not be.

aż tak straszne.

Not that terrible.

Ok,

Okay,

chyba trochę rozjaśniłam

I think I brightened it up a bit.

chwaścione kwestie.

weedy issues.

Mam więc cichą nadzieję,

So I have a quiet hope,

że wśród was

that among you

znajdzie się jakaś duszyczka,

there will be some soul,

która pójdzie na spacer

who will go for a walk

z żyłką odkrywcy

with a vein of an explorer

albo spojrzy na swój trawnik

or he will look at his lawn

z większą łagodnością

with greater gentleness

jak na połączenie apteki

as for the pharmacy connection

i warzywniaka.

and the greengrocer's.

A jeśli tak,

And if so,

to zacznijcie od roślin,

so start with plants,

które znacie,

that you know,

które są u was.

which are with you.

Nawet w listopadzie

Even in November

jest to jeszcze możliwe.

It is still possible.

Możecie rozglądać się

You can look around.

za nasionami pokrzywy,

for the seeds of the nettle,

naszym rodzimym superfoodem,

our native superfood,

o którym nakręciłam zresztą

which I actually filmed

osobny materiał,

separate material,

więc ciekawych kieruję

So I'm directing the curious.

na mój Instagram.

to my Instagram.

Za krwawnikiem,

Behind the yarrow,

który możecie stosować

which you can use

jako nową przyprawę,

as a new spice,

przy okazji wspomagając swoje trawienie.

while supporting your digestion.

Za owocami dzikiej róży,

Behind the fruits of the wild rose,

jak ja już wspominałam.

As I have already mentioned.

Możecie przetwarzać je

You can process them.

na konfitury, wina czy suszyć,

for jams, wines or drying,

jak jarzębinę.

like a rowan tree.

I chociaż wielu z was słyszało

And although many of you have heard

inną wersję i ostrzeżenia,

another version and warnings,

że jest trująca,

that it is poisonous,

to stanowczo to dementuję.

I firmly deny it.

Po obróbce termicznej

After thermal treatment

jest całkowicie jadalna i zdrowa,

it is completely edible and healthy,

a jej kwaskowato-gorzki smak

and its sour-bitter taste

jest ciekawym dodatkiem

is an interesting addition

do konfitur czy sosów.

for jams or sauces.

Po przepis na nią

For the recipe for it.

mam Instagramowy profil.

I have an Instagram profile.

Gdzieniegdzie pewnie

Here and there, probably.

natraficie jeszcze na późne odmiany jabłek,

you will still come across late varieties of apples,

a w lasach

and in the forests

możecie obskubywać jałowiec

you can prune juniper

z jego aromatycznych szyszko jagód

from its aromatic cone berries

i sami pozyskać

and acquire it themselves

kolejną przyprawę.

another spice.

Są też oczywiście żołędzie,

There are also of course acorns,

ale z nimi jest trochę roboty.

but there is some work to be done with them.

To prawdziwy slow food.

It's true slow food.

Sama ostatnio trochę zebrałam

Recently, I gathered a bit by myself.

i będę je w tym tygodniu

and I will have them this week

przetwarzać na bezglutenową mąkę.

to process into gluten-free flour.

A kto lubi

And who likes it?

chodzić po łąkach

to walk in the meadows

z łopatą,

with a shovel,

niech zainteresuje się łopianem,

let him be interested in burdock,

o którym już wspominałam,

which I have already mentioned,

albo znacznie mniejszym,

or much smaller,

mniszkowym korzeniem,

with dandelion root,

który dodawany do gotowanych potraw

which is added to cooked dishes

będzie wzmacniał naszą wątrobę

it will strengthen our liver

i odżywiał cały organizm.

and nourished the entire organism.

A po uprażeniu na patelni

And after roasting in the pan

będzie wspaniałą

it will be wonderful

bezkofeinową kawą.

decaffeinated coffee.

No dobrze,

Alright,

jak na pierwszy raz

as for the first time

zakończy.

will finish.

Więc jeżeli jeszcze tu jesteście

So if you are still here

to wielkie dzięki za wysłuchanie do końca.

Thank you very much for listening to the end.

Namiary do mnie zostawiam

I will leave my contact information.

w opisie odcinku,

in the episode description,

więc jeżeli będziecie mieli jakieś pytania

So if you have any questions.

czy uwagi

Do you have any comments?

to piszcie śmiało.

So feel free to write.

Tymczasem uciekam do obierania żołędzi.

Meanwhile, I'm off to peel acorns.

Do usłyszenia wkrótce.

Talk to you soon.