Rozmowa z dr Izabelą Kamińską – 29 listopada 2022

Zapraszamy do wysłuchania Rozmów o polskim stole, podcastu tworzonego przez Stowarzyszenie Polska Wódka.

We invite you to listen to Conversations about the Polish Table, a podcast created by the Polish Vodka Association.

Rozgość się i zasłuchaj w opowieści snutej przez naszych gości, którzy odkrywają przed nami tajemnice polskiej kuchni,

Make yourself at home and listen to the stories woven by our guests, who unveil the secrets of Polish cuisine.

a także przybliżają historie i tradycje związane z kulinariami.

and also bring closer the stories and traditions related to gastronomy.

Dzień dobry Państwu. Witam Państwa na kolejnych rozmowach o polskim stole w Muzeum Polskiej Wódki.

Good morning, ladies and gentlemen. I welcome you to another discussion about the Polish table at the Museum of Polish Vodka.

Ja nazywam się Elżbieta Kwiecińska-Prysłopska i reprezentuję Stowarzyszenie Polska Wódka.

My name is Elżbieta Kwiecińska-Prysłopska and I represent the Polish Vodka Association.

Państwa i moim gościem będzie dzisiaj pani doktor Izabela Kamińska. Dzień dobry.

Our guest today will be Doctor Izabela Kamińska. Good morning.

Dzień dobry, bardzo mi miło.

Good morning, nice to meet you.

Zanim jednak przejdziemy do rozmowy z panią doktor Izabelą Kamińską, pozwolicie Państwo,

Before we move on to the conversation with Dr. Izabela Kamińska, may I ask you,

że kilka słów na temat naszego gościa.

that a few words about our guest.

Pozwolę sobie przeczytać.

I will allow myself to read it.

Pani doktor Izabela Kamińska, magister sztuki oraz doktor historii sztuki, artystka, wykładowca akademicki,

Doctor Izabela Kamińska, Master of Arts and Doctor of Art History, artist, academic lecturer,

nauczyciel historii sztuki oraz zajęć plastycznych, a ponadto dziennikarka.

art history teacher and visual arts instructor, as well as a journalist.

Posiada na swoim koncie wystawy indywidualne i zbiorowe.

She has solo and group exhibitions to her credit.

Jest autorką kilkunastu artykułów naukowych i kilkuset popularnonaukowych.

She is the author of several scientific articles and hundreds of popular science articles.

Współpracuje z wieloma czasopismami, także kulinarnymi.

He collaborates with many magazines, including culinary ones.

Ma własne cykle wywiadów i artykułów braci Łowieckiej, Życiu Szkoły oraz Lesie Polski.

It has its own cycles of interviews and articles by the Łowiecka brothers, Life of the School, and Forest of Poland.

W ostatnim ze wspomnianych magazynów, wspólnie z mamą, Małżatą Kamińską,

In the last of the mentioned magazines, together with my mother, Małżata Kamińska,

prowadzi rubrykę Smaczne Opowieści o Lesie.

leads the column Tasty Stories about the Forest.

Badaczki przenoszą w nim swoich czytelników do czasów pradziadków i dziadków.

The researchers transport their readers back to the times of their great-grandparents and grandparents.

Sięgają do korzeni, grzebią w przeszłości, by przybliżyć się do armatów, kształtów, faktur, dźwięków i smaków znanych naszym przodkom.

They reach back to the roots, rummaging through the past to get closer to the shapes, textures, sounds, and flavors known to our ancestors.

Odtwarzają też dawne przepisy, adaptując je do współczesnych czasów.

They also recreate old recipes, adapting them to modern times.

Jej wielką pasją jest analiza i interpretacja dawnego malarstwa oraz rzemiosła artystycznego.

Her great passion is the analysis and interpretation of ancient painting and artistic crafts.

W swojej rozprawie doktorskiej z zakresu rzemiosła artystycznego, wśród omawianych obiektów,

In his doctoral thesis on artistic craftsmanship, among the discussed objects,

znalazły się też takie związane z przygotowywaniem i podawaniem posiłków.

There were also some related to the preparation and serving of meals.

Wiedząc z tego zakresu, wykorzystuje też na studiach podyplomowych Food Studies,

Knowing from this field, I also use it in my postgraduate studies in Food Studies,

podczas wykładów Kulinaria, Świat Rzeczy Pięknych i Użytecznych,

during the lectures Culinary Arts, the World of Beautiful and Useful Things,

udowadnia, że historia kulinariów ma ogromny związek z przepięknymi przedmiotami.

It proves that the history of culinary arts has a huge connection with beautiful objects.

I proszę Państwa, o tych właśnie pięknych przedmiotach, będziemy dzisiaj z Panią dr Izabelą Kamińską rozmawiać.

And ladies and gentlemen, we will be talking today about these beautiful objects with Dr. Izabela Kamińska.

Pani doktorze.

Doctor.

Ale zanim przejdziemy do tej rozmowy o tych rzeczach pięknych, o kształtach, fakturach,

But before we move on to this conversation about those beautiful things, about shapes, textures,

pytanie, które muszę zadać i które zadaję wszystkim naszym gościom,

the question I must ask and that I ask all our guests,

bez względu na to, jakiej specjalizacji, jaką specjalizacją się zajmują.

regardless of their specialization or which specialization they are engaged in.

Czym dla Pani jest polska kuchnia?

What does Polish cuisine mean to you?

Polska kuchnia, chodzi o współczesną kuchnię, tak?

Polish cuisine, we're talking about contemporary cuisine, right?

Jak Pani to rozumie? To jest takie pytanie, właśnie trochę czasami trudne,

How do you understand that? It is such a question, sometimes a bit difficult.

czasami łatwe, przewrotne, jak to Pani powiedziała.

Sometimes easy, deceptive, as you said.

Czym dla Pani jest polska kuchnia?

What does Polish cuisine mean to you?

Czy z punktu widzenia współczesnego, czy historycznego, to już zostawiam jakby tutaj Pani.

Whether from a contemporary or historical perspective, I leave that to you.

Jest to dla mnie sięganie do źródeł.

It is for me a return to the roots.

I nie mam tu na myśli odwoływania się do tak zwanej kuchni staropolskiej,

And I do not mean referring to the so-called Old Polish cuisine here,

ale smaków płynących z natury.

but the flavors flowing from nature.

Sięgamy do dań prostych, a jednocześnie wyrafinowanych.

We reach for simple yet refined dishes.

Myślę, że dzisiaj, ale też przed wiekami,

I think that today, but also centuries ago,

to motto popularne, zastaw się, a postaw się,

It's a popular motto, "Think it over before you act."

nie zupełnie odzwierciedla polską kuchnię,

does not completely reflect Polish cuisine,

a bliższe jest nam stwierdzenie ojca architektury minimalistycznej,

"and we are closer to the statement of the father of minimalist architecture,"

Misa van der Rohe, mniej znaczy więcej.

Less is more.

Zawiera się w nim umiejętność dokonywania wyborów,

It includes the skill of making choices,

niemarnowania, właściwego łączenia właśnie smaków i aromatów,

not wasting, properly combining flavors and aromas,

ale też faktur, kolorów i kształtów.

but also textures, colors, and shapes.

Wydaje mi się, że my dzisiaj już jesteśmy w pewien sposób znudzeni

It seems to me that we are already somewhat bored today.

takimi konglomeratami smakowymi i sięgamy do dań prostych,

such flavor conglomerates, and we reach for simple dishes,

wyrafinowanych, do kuchni ascetycznej,

sophisticated, to an ascetic kitchen,

do składników, które pochodzą z naszej szerokości geograficznej,

to ingredients that come from our latitude,

a jeszcze lepiej z naszego regionu.

even better from our region.

I szczególnie ważne jest to, abyśmy te ulubione przez nas dania

And it is especially important that we have these dishes that we favor.

mogli spożywać w miłym nam towarzystwie.

they could enjoy in pleasant company.

No to prawda, ale to w takim razie pociągnę temat,

Well, that's true, but in that case, I'll continue the topic.

a jakie danie jest?

What dish is it?

I co jest najbardziej ulubionym Pani daniem?

And what is your favorite dish?

Moim daniem?

My dish?

Tak.

Yes.

Właśnie takie dania bardzo proste, składające się z tych,

Just such very simple dishes, consisting of these,

tak jak powiedziałam, składników mi bliskich.

As I said, ingredients that are dear to me.

Jestem wielbicielką mięs dziczyzny, jako że pasjonuję się właśnie łowiectwem

I am a fan of game meats, as I am passionate about hunting.

i mam możliwość, mimo że nie jestem myśliwą,

and I have the opportunity, even though I am not a hunter,

ale mam możliwość często konsumowania właśnie tej dziczyzny.

but I have the opportunity to often consume this game meat.

Jestem wielbicielką tatara właśnie z jelenia.

I am a fan of venison tartare.

Szalenie proste,

Incredibly simple,

ale niezwykle wytworne i wspaniałe danie.

but an extraordinarily exquisite and wonderful dish.

No to jest powiem szczerze ciekawa bardzo potrawa.

Well, I must say it's a very interesting dish.

Ja też nie ukrywam, że tatara bardzo lubię

I also do not hide that I really like tartare.

i bardzo pasuje też do jednego z obiektów naszej dzisiejszej rozmowy,

and it also fits very well with one of the subjects of our conversation today,

do czego pewnie jeszcze wrócimy.

to which we will probably return again.

Ale ja myślę, że to jest też dobry początek rozmowy o rzeczach pięknych,

But I think that this is also a good start for a conversation about beautiful things,

dlatego że nawet my jako widzowie oglądamy często filmy,

because even we as viewers often watch movies,

historyczne, no i ta dziczyzna tam gdzieś cały czas jest

historical, and that game is still out there all the time

i ona sobie wjeżdża, prawda, na stoły, na różnych zastawach.

And she drives herself onto the tables, right, on different table settings.

I właśnie to jest pytanie do pani, bo my tutaj mówimy tak naprawdę najczęściej

And that is precisely the question for you, because we actually talk the most here.

o tym, co na tym stole się pojawia, prawda, właśnie jakie dania,

about what appears on this table, right, namely what dishes,

z jakiego okresu historycznego, co się tam zmieniło w czasie historii

From what historical period, what has changed there over the course of history?

naszej kuchni polskiej, o regionalizmach.

our Polish cuisine, about regionalisms.

Natomiast to przecież nie jest wszystko, jeżeli chodzi o jedzenie.

However, that is not everything when it comes to food.

Jak właśnie o kuchni polskiej można opowiadać z punktu widzenia tego oprzyrządowania,

How one can talk about Polish cuisine from the perspective of this equipment,

no powiedzmy prost, zastawy?

Well, let's put it simply, the dishes?

Pewnie zabrzmi to trochę brutalnie, ale właściwie to, jak rozmawiać o zastawie,

It may sound a bit harsh, but actually, how to talk about tableware,

trzeba sięgnąć do kieszeni, a właściwie do finansów,

one must reach into their pockets, or rather into their finances,

bo to, jak wyglądały dawne zastawy stołowe, wyglądało od majątności,

because how the old table settings looked depended on wealth,

poważania, a co za tym idzie znajomości ich posiadaczy.

reputation, and consequently the knowledge of their holders.

W dawnych wiekach niektóre wyroby rzemiosła, nie tylko ze względu na cenę,

In ancient times, some handicrafts, not only due to their price,

ale też ze względu na małą dostępność mogli mieć tylko wybrani.

but also due to limited availability, only selected individuals could have it.

Jeśli chodzi o zasoby kuchni i stołu biedniejszych warstw społecznych,

When it comes to the kitchen and table resources of the poorer social classes,

to właściwie przez wieki niewiele się zmieniało.

Actually, for centuries not much has changed.

Były to gliniane dzbany, proste talerze, drewniane łyżki, później szkło użytkowe,

They were clay jugs, simple plates, wooden spoons, later utilitarian glass.

ale mamy też dowody na to, że te biedniejsze warstwy społeczne,

but we also have evidence that these poorer social strata,

starały się naśladować elity.

they tried to imitate the elites.

Stąd w ich zasobach znajdowały się drobne utensylia,

From here, their resources included small utensils,

które naśladowały formą czy dekoracją właśnie te wielkaopańskie,

which imitated in form or decoration precisely those great powers,

ale wykonane były z tańszych materiałów.

but they were made of cheaper materials.

Na przykład cyna ma wiele fizycznych właściwości podobnych do srebr,

For example, tin has many physical properties similar to silver.

ale jednocześnie wiele różnic.

but at the same time many differences.

Naczynia cynowe szybko się psują, są kruche.

Tin vessels spoil quickly; they are brittle.

O wiele bliższe srebrom są na przykład naczynia platerowane.

For example, silver-plated vessels are much closer to silver.

Te natomiast dedykowane były jednak klasom średnim.

They were, however, dedicated to the middle classes.

To jednak jak wyglądały te stoły najbogatszych mogło przyprawić o zawrót głowy.

However, the sight of those tables of the richest could make one dizzy.

Majętni szlachcice, magnaci, a przede wszystkim ukoronowane głowy,

Wealthy nobles, magnates, and above all crowned heads,

starały się wyróżnić w jakiś sposób z ogółu i otaczały się pięknymi przedmiotami.

They tried to stand out in some way from the crowd and surrounded themselves with beautiful objects.

No i do nich właśnie należały zastawy stołowe.

And they belonged to the tableware.

One zasadniczo były wykonywane z metali szlachetnych, ze szkła luksusowego,

They were basically made of precious metals, from luxury glass,

albo z ceramiki.

or from ceramics.

I w zależności od tego materiału miały różny charakter.

And depending on the material, they had different characteristics.

I różne ich walory stawiano na pierwszym miejscu.

And their various values were placed first.

Pani mówiła dużo tutaj o tym, że te biedniejsze warstwy społeczne naśladowały te bogatsze.

The lady spoke a lot here about how the poorer social classes imitated the wealthier ones.

Wspomniała Pani o tych cynowych, mniej może trwałych zastawach.

You mentioned those tin, perhaps less durable, settings.

Ale one naśladowały te srebrne, prawda?

But they were imitating those silver ones, right?

Więc jak to jest?

So how is it?

Czy te srebra były cenione dlatego, że były trwałe,

Were these silvers valued because they were durable,

czy były inne kryteria, dzięki którym szczególnie właśnie te srebra były wybierane i stawiane na stołach?

Were there other criteria that particularly made these silvers chosen and placed on the tables?

Srebrne zastawy stołowe były nierozerwalnie związane z obyczajowością możnych i polskiej szlachty.

Silver tableware was intrinsically linked to the customs of the nobility and Polish gentry.

Wydawano na nie majątki.

Fortunes were spent on it.

Ceniono je rzeczywiście ze względu na trwałość, ale też przetwarzalność.

They were indeed valued for their durability, but also for their processability.

Naczynia srebrne, kiedy zmieniała się moda,

Silverware, when fashion changed,

można było wielokrotnie przekształcać.

it could be transformed multiple times.

Studiując różne inwentarze, zauważyłam, że tych srebr naprawdę kupowano bardzo dużo.

While studying various inventories, I noticed that a lot of silver was indeed bought.

Zwłaszcza srebra korpusowe, czyli takie, które były wykonane z dużej ilości kruszca,

Especially silver corpus pieces, meaning those made from a large amount of metal.

były wymieniane na początku tych inwentarzy, razem z klejnotami.

they were exchanged at the beginning of these inventories, along with the jewels.

To znaczy, że były najbardziej cenne.

That means they were the most valuable.

Takie srebra korpusowe, oprócz takiej dekoracji stołu,

Such silverware, apart from such table decoration,

służyły przede wszystkim jako inwestycja.

they served primarily as an investment.

Przechowywano je w skarbcach, dekorowały kredensy.

They were stored in vaults, decorating the cupboards.

Były też świetnymi podarunkami,

They were also great gifts,

czy chociażby należały do ślubnych wypraw.

whether they were at least part of the wedding dowries.

Funkcje takich naczyń korpusowych pełniły oczywiście misy,

The functions of such terracotta vessels were, of course, served by bowls.

pełniły dzbany, tace, ale też kielichy, kubki, a także puchary.

They served as jugs, trays, but also chalices, mugs, and also cups.

I tego typu przedmioty nie miały tak naprawdę o tyle wartości użytkowej,

And such items didn't really have that much practical value.

ile bardziej prestiżową.

how much more prestigious.

Natomiast drobne srebra, mniejsze w rozmiarach,

On the other hand, small silver items, smaller in size,

używane były przez bogaczy właściwie na co dzień.

They were used by the wealthy almost every day.

I to właśnie one uchroniły elity przed chorobami, które nękały Europę.

And it was precisely they who protected the elites from the diseases that plagued Europe.

Chciałabym teraz pokazać taką właśnie ilustrację,

I would like to show such an illustration now.

która będzie dowodem na to, że przedmioty srebrne były często używane.

which will be evidence that silver objects were often used.

To niewielki kubeczek, zaledwie 5-centymetrowy,

It's a small cup, only 5 centimeters tall,

służący właśnie do picia wódki, który zdobiony jest trojakami,

a servant just for drinking vodka, which is decorated with tridents,

bitymi w mennicy gdańskiej w pierwszej połowie XVI wieku,

coins minted in the Gdańsk mint in the first half of the 16th century,

w czasach Zygmunta I Starego.

in the times of Sigismund I the Old.

Ten przedmiot jest bardzo zużyty, zwłaszcza te trzy groszówki,

This item is very worn, especially those three grosz coins.

a także złocona warga i wnętrze naczynia,

and also the gilded lip and interior of the vessel,

widać, że dotykały tego usta setki tysiące razy.

It is evident that this has been touched by lips hundreds of thousands of times.

Co wskazuje, że ten przedmiot rzeczywiście był w powszechnym użyciu?

What indicates that this item was indeed in common use?

Ja podejrzewam, że to nie był element jakiejś dużej kolekcji,

I suspect that it was not part of a large collection,

po prostu pojedynczy przedmiot, który właściciel jego bardzo lubił.

just a single item that its owner liked very much.

Tak, czyli srebra to taki element zastawy z majętnego stołu,

Yes, silver is such an element of the tableware from a wealthy table.

odpowiednikiem była cyna.

The equivalent was tin.

Ale też mówiła pani, mówiąc w ogóle o zastawie,

But you also mentioned, speaking in general about the tableware,

że w tych zastawach, kolekcjach były też przedmioty

that in these sets, collections there were also items

bardziej chyba kruche i pewnie trudniejsze w tej chwili do odszukania i odnalezienia.

Perhaps more fragile and certainly more difficult to find and locate at this moment.

Pewnie dużo z nich się gdzieś tam stłukło po drodze,

Surely many of them got broken along the way.

w różnych historycznych wydarzeniach.

in various historical events.

Ale czy te właśnie wyroby ze szkła,

But are these particular glass products,

czy były dedykowane alkoholom, wszystkim chłodnym napojom?

Were they dedicated to alcoholic beverages, all cold drinks?

Jak to wyglądało?

What did it look like?

Jeśli chodzi o wyroby ze szkła,

As for glass products,

no to naturalnie one były przystosowane przede wszystkim do chłodnych napoi.

Well, they were primarily adapted for cold drinks.

Początkowo wykorzystywano przede wszystkim srebrne naczynia,

Initially, silver vessels were primarily used,

które potem zostały zastąpione niemalże całkowicie

which were then almost completely replaced

przez...

through...

Ale z jakiego powodu zostały zastąpione?

But for what reason were they replaced?

To, że było łatwiej jednak zrobić te szklane butelki czy kielichy?

Was it easier to make these glass bottles or goblets?

Tak naprawdę szkło również stało się prestiżowe.

In fact, glass has also become prestigious.

W XVI, właściwie do XVII wieku,

In the 16th, actually until the 17th century,

kiedy zaczęto masowo produkować wyroby szklane,

when glass products began to be mass-produced,

no to wiadomo używane było srebro.

Well, it is known that silver was used.

Ale ono później właściwie całkowicie,

But it later actually completely,

zostało wyparte przez srebra.

was displaced by silver.

I właściwie te pierwsze też wyroby szklane,

And actually, those first ones are glass products too.

one w pełni naśladowały te wyroby srebrne.

they fully imitated these silver products.

Chciałabym, abyśmy zobaczyli właśnie przykład takiego naczynka,

I would like us to see an example of such a vessel.

które jest to kieliszek,

which is the glass,

ilustracja przedstawiająca kieliszek do spirytusu nr 4.

Illustration depicting a spirit glass number 4.

Z niebieskiego szkła, która właśnie naśladuje te srebrne kubeczki.

Of blue glass, which is currently imitating those silver cups.

Natomiast kiedy dostępność szkieł stała się większa,

However, when the availability of lenses increased,

huty miały większe możliwości,

the steelworks had greater capabilities,

wtedy tworzono nowe kształty.

new shapes were being created then.

Bo tak jak mówiłyśmy, że srebra były trwałe,

Because as we said, the silvers were durable,

ale okazuje się, że ta ulotność i efemeryczność,

but it turns out that this fleetingness and ephemerality,

ona również była przez elity ceniona.

She was also appreciated by the elites.

Zwłaszcza, że dla tych właśnie,

Especially since for those właśnie,

myśląc o kryształowym kielichu,

thinking of the crystal goblet,

czy majolikowej czarce,

in a majolica cup,

nie mówiąc o porcelanowej filiżance,

not to mention the porcelain cup,

na twarzach elit pojawiały się rumińce.

Juices appeared on the faces of the elites.

Oni wydawali rzeczywiście na te przedmioty majątki.

They really spent fortunes on these items.

Wzrost właśnie ilości szkieł,

The increase in the number of glasses,

porcelany,

porcelain,

związana była też z rozwijającą się intymnością,

it was also related to the growing intimacy,

związaną ze spożywaniem właśnie posiłków.

related to the consumption of meals.

Dawniej, podczas uczt,

In the past, during feasts,

te same naczynia służyły wielu osobom.

The same dishes served many people.

Natomiast wraz ze zwiększeniem produkcji właśnie naczyń,

However, along with the increase in the production of dishes,

ten rytuał właściwie całkowicie zanił.

this ritual has actually completely faded away.

Poza szkłem też przecież porcelana była wyrobem bardzo prestiżowym.

Besides glass, porcelain was also a very prestigious product.

Właściwie porcelana była synonimem wysokich klas społecznych.

Actually, porcelain was a synonym of the upper social classes.

Kiedy została przywieziona na stary kontynent,

When she was brought to the old continent,

na statkach Marco Polo,

on the ships of Marco Polo,

ona wywołała wielki zachwyt.

She caused great admiration.

Ale dopiero tak naprawdę opanowanie wyrobu tej techniki

But it is only mastering the production of this technique in reality.

w 1711 roku poszerzyło tą porcelanę

In 1711, this porcelain was expanded.

o takie spojrzenie Europejczyka.

of such a gaze of a European.

Formy, dekoracje zostały tutaj dostosowane

Forms and decorations have been adapted here.

do tej techniki.

to this technique.

Do europejskiego tak naprawdę spojrzenia.

To a truly European perspective.

My dzisiaj mówimy przede wszystkim

Today we are primarily talking.

o naczyniach służących do picia.

about vessels used for drinking.

Jeśli chodzi o porcelanę,

As for porcelain,

to raczej w Europie ona nie była wykorzystywana

It was rather not used in Europe.

do tych celów, jeśli chodzi o alkohole.

for these purposes, regarding alcohols.

Była wykorzystywana do picia napojów gorących.

It was used for drinking hot beverages.

Bo opanowanie właśnie tworzenia techniki porcelany

Because mastering the technique of porcelain making.

zbiegło się z modą na picie napojów egzotycznych.

coincided with the trend of drinking exotic beverages.

Czyli kawy, herbaty, czekolady.

So coffee, tea, chocolate.

Była to o tyle taka wielka moda,

It was such a big trend.

że parzeniem herbaty zajmowały się panie domu.

that the ladies of the house attended to brewing tea.

Kawy też zresztą.

Coffee as well, by the way.

W salonikach tzw. herbacianych

In the so-called tea rooms.

służba przygotowywała odpowiednie do tego utensylia,

the service was preparing the appropriate utensils for this,

napełniała puszki, herbatnice suszem herbacianym,

she was filling the cans, tea boxes with tea leaves,

mieliła kawę, szykowała wrzątek,

she was grinding coffee, preparing boiling water,

różnego rodzaju ustawiała filiżanki,

various kinds of arranged cups,

po czym wchodziły damy,

after which the ladies entered,

bo zazwyczaj jednak to parzenie herbaty,

because usually it's just brewing tea,

zwłaszcza było w takim towarzystwie kobiecym,

especially in such a female company,

wchodziły damy,

the ladies entered,

gospodyni zalewała suszone listki i pączki herbaty,

the hostess was pouring hot water over dried tea leaves and buds,

po czym rozlewała właśnie ten napar

after which she was just pouring that brew

do wszystkich filiżanek.

to all the cups.

Tutaj ten rytuał właśnie picia,

Here this ritual of drinking,

parzenia kawy, herbaty,

brewing coffee, tea,

mimo że już porcelana była właśnie bardzo modna,

even though porcelain was very fashionable at that time,

to te techniki się między sobą,

these techniques are interrelated,

można powiedzieć, że przekładały.

One could say that they had been delayed.

I chociażby mamy też wyroby ze srebra,

And we also have silver products,

które służyły właśnie do picia kawy, herbaty i czekolady,

which were used specifically for drinking coffee, tea, and chocolate,

tzw. kawiory,

so-called caviars,

czyli dzwanki do parzenia kawy.

so coffee brewing bells.

To nazwa była kawiory?

What was the name of the caviar?

Tak, kawiory.

Yes, caviar.

Czy właśnie imbryki,

Are those teapots?

służące oczywiście do parzenia herbaty,

used, of course, for brewing tea,

ale powstawały też filiżanki srebrne.

but silver cups were also made.

I to też było takim zjawiskiem bardzo ciekawym,

It was also a very interesting phenomenon.

że oprócz tej porcelany

that apart from this porcelain

nadal te trwałe srebra były dostępne.

The durable silver was still available.

Tak, że akurat oglądałam niedawno

Yes, I was just watching recently.

z moim synem, który jest uczniem ósmej klasy

with my son, who is an eighth-grade student

i omawiał Pana te dusza

And he discussed your soul.

właśnie film Andrzeja Wajdy.

just the film by Andrzej Wajda.

I ten cały rytuał właśnie przygotowywania,

And this whole ritual of preparing,

kawy też przypomniałam sobie,

I remembered about the coffee too.

więc rzeczywiście to było coś,

so it really was something,

wydarzenie towarzyskie.

social event.

My dziś to, prawda, robimy tą kawę czy herbatę

Are we making that coffee or tea today, right?

dosyć tak szybko, na co dzień rano szczególnie,

enough so quickly, especially in the morning on a daily basis,

ale rzeczywiście ten rytuał był taki szczególny

but indeed this ritual was so special

i tak jak Pani mówi,

And as you said,

rzeczywiście bardziej skoncentrowany wokół tego kobiecego tematu.

Indeed, more focused around this feminine topic.

Ale wróćmy na moment,

But let's go back for a moment,

ale wróćmy do naszego,

but let's return to our topic,

na nasze podwórko,

to our backyard,

bo na pewno ten temat zastawy

because this topic of tableware is definitely

my tak troszeczkę go dotykamy,

we touch it just a little bit,

bo podejrzewam, że moglibyśmy tutaj

because I suspect that we could here

rozprawę nie tylko doktorską,

not only a doctoral dissertation,

ale i profesorską na temat tego napisać

but also to write a scholarly article about it

i nie jesteśmy w stanie omówić tego szczegółowo.

and we are unable to discuss this in detail.

Natomiast jeżeli chodzi o te naczynia do picia alkoholu,

As for the drinking vessels for alcohol,

my potocznie oczywiście wiemy,

we colloquially know, of course,

że to były kielichy,

that they were chalices,

no bo to jakby samo się narzuca,

because it just kind of imposes itself,

kulawki, no bo to gdzieś też tam się obija uszy,

The little ones, because it also echoes in the ears somewhere.

kufle i chyba taka popularna wiedza

mugs and probably such popular knowledge

tak naprawdę na tym się kończy,

in reality, this is where it ends,

jeżeli chodzi o te naczynia do picia wódek.

As for the glasses for drinking vodkas.

Natomiast ja spotkałam się

However, I had a meeting.

i tutaj będę też prosiła Panią o potwierdzenie tego,

and here I will also ask you to confirm this,

że tak naprawdę pierwsze naczynia,

that in fact the first vessels,

których pijano gorzałkę,

which they drank vodka,

zwaną wódką dzisiaj,

called vodka today,

to były właśnie czarki.

They were just cups.

I właśnie, jak Pani do tego tematu się odniesie?

And just, how do you relate to this topic?

Czy tak było?

Was it like that?

Bo to tak ładnie brzmi, czarka.

Because it sounds so nice, czarka.

Alkohole wysokoprocentowe początkowo wykorzystywane były

High-proof alcohols were initially used

przede wszystkim w celach leczniczych

primarily for medicinal purposes

na niezliczone dolegliwości.

for countless ailments.

Apteczki dworskie pełne były flaszek

The court medicine cabinets were full of bottles.

z takimi miksturami alkoholowych,

with such alcohol mixtures,

ziołowymi, owocowymi.

herbal, fruity.

Dodawano tam różne przyprawy.

Various spices were added there.

I ponadto w apteczkach znajdowały się też

And additionally, there were also in the first aid kits

różnego rodzaju srebrne kubeczki i czarki

various types of silver cups and bowls

do picia właśnie tych lekarstw,

to take these medications,

czy też ich odmierzania.

or measuring them.

Natomiast kultura picia wódki podczas przyjęć

On the other hand, the culture of drinking vodka during parties

pojawiła się na początku XVII wieku

it appeared in the early 17th century

na dworze carskim.

in the imperial court.

I rzeczywiście tam z takich czarek

And indeed, there are such cups there.

wypijano przed każdym posiłkiem,

drunk before each meal,

wypijano wódkę z czarki,

vodka was drunk from a cup,

którą zagryzano chlebem.

which was eaten with bread.

Czarki stały się zwłaszcza popularne

Cups have become especially popular.

w XVII wieku, w drugiej połowie XVII wieku

in the 17th century, in the second half of the 17th century

i w XVIII wieku.

and in the 18th century.

Zachowało się ich bardzo dużo.

Many of them have been preserved.

Mamy ich wiele w muzealnych zbiorach.

We have many of them in the museum collections.

I chciałabym teraz pokazać przykład takiej czarki.

And I would like to show an example of such a bowl now.

Jest to czarka o takim ciekawym,

It is a bowl with such an interesting,

ciekawym kształcie,

in an interesting shape,

bogato dekorowana,

richly decorated,

bardzo popularna w latach 30. i 40. XVIII wieku.

very popular in the 30s and 40s of the 18th century.

W Polsce również?

In Poland too?

W Polsce nie było ich tak dużo.

There weren't that many of them in Poland.

Na przykład w polskich zasobach

For example, in Polish resources.

nie mamy tak dużo czarek.

We don't have that many cups.

Ale jest to pewne, że one również

But it is certain that they also

przedostały się do Polski.

they managed to get to Poland.

W Polsce było z pewnością więcej kubeczków.

In Poland, there were certainly more cups.

Ale wracając jeszcze do tej czarki,

But returning to that bowl,

o której tutaj wspomniałam,

what I mentioned here,

to tu w zasobach Muzeum Landyńskiego

it's here in the resources of the Landyn Museum

mamy jeszcze kilka.

we still have a few.

Ta dekorowana jest tutaj takimi wzorami

It is decorated here with such patterns.

floralno-geometrycznymi.

floral and geometric.

Natomiast w Victoria Albert

Meanwhile at the Victoria and Albert.

jest jeszcze jedna ciekawa czarka,

there is one more interesting bowl,

na której znajduje się takie hasło,

on which there is such a motto,

które wskazuje, że nie tylko dzisiaj

which indicates that not only today

martwimy się o to, jak te alkohole powinniśmy pić

We are worried about how we should drink these alcohols.

i w jakich ilościach,

and in what quantities,

ponieważ na tym naczynku jest właśnie

because there is just on this vessel

wygrawerowany taki napis, że

engraved with such an inscription that

ten przedmiot dla mądrych ludzi

this item is for wise people

służy do przyjemności,

is used for pleasure,

a dla złych do zguby.

and for the wicked to their ruin.

Także kultura picia i troska o picie

Also, the culture of drinking and care for drinking.

jest właściwie od wieków bliska człowiekowi.

It has actually been close to man for centuries.

Tak, czyli możemy powiedzieć,

Yes, so we can say,

że to takie przesłanie odpowiedzialnego

that it's such a message of responsibility

spożywania alkoholu, prawda?

consuming alcohol, right?

O którym my też bardzo dużo mówimy,

About which we also talk a lot,

że ta odpowiedzialność po prostu

that this responsibility simply

na wszystkich nas spoczywa

it rests on all of us

i musimy, że tak powiem, spożywać odpowiedzialnie.

And we have, so to speak, to consume responsibly.

I jak się okazuje już na czarkach

And it turns out that already on the cups.

też tego typu hasła,

also such slogans,

można powiedzieć slogany do kampanii

slogans for the campaign can be said

można było znaleźć.

could be found.

Ja teraz odniosę się do bardzo trudnego słowa,

I will now refer to a very difficult word,

które znalazłam w jednym z wywiadów,

which I found in one of the interviews,

tekstów pani.

your texts.

Pozwolę sobie przeczytać, bo boję się, że mogę

I will allow myself to read, because I am afraid that I might.

niezbyt dobrze to wyartykułować.

not very well articulated.

W jednej z rozmów wspomniała pani

In one of the conversations, you mentioned

o słynnych naczyniach do spełniania

about famous vessels for fulfillment

wspólnych toastów, a także takich,

common toasts, as well as those,

które miały właściwości apotropaiczne.

which had apotropaic properties.

Właśnie, wiedziałam, że jednak

Exactly, I knew it nonetheless.

zawieszą się na tym wyrazie.

They will get stuck on this word.

I właśnie, gdyby pani mogła nam wyjaśnić

And actually, if you could explain that to us.

to słowo i opowiedzieć troszkę

It's a word and tell a little.

o tych naczyniach.

about these vessels.

Z dawnymi przyjęciami, balansem,

With past receptions, the balance,

piknikami

picnics

wiązał się bardzo skomplikowany

it was very complicated

rytuał biesiadny.

feasting ritual.

Z roztruchanów, czyli wielkich pucharów

From the reconstructions, that is, large cups

wykonanych zazwyczaj ze srebra,

usually made of silver,

złoconych, dekorowanych jeszcze

gilded, still decorated

klejnotami, kamieniami szlachetnymi,

jewels, precious stones,

czy też tworzonych z materiałów egzotycznych

or created from exotic materials

i takich trudno dostępnych,

and such hard-to-reach,

jak kryształ górski,

like a mountain crystal,

kość słoniowa, rogi zwierzęce,

ivory, animal horns,

albo łupina kokosa,

or a coconut shell,

które w rękach rzemieślnika, artysty

which in the hands of a craftsman, artist

przybierały takie kształty

they took on such shapes

zoomorficzne, na przykład

zoomorphic, for example

sowy, lwa, orła.

owls, lion, eagle.

Właśnie z takich pucharów

Just from such cups.

podczas ważnych wydarzeń

during important events

wznoszono toasty

toasts were raised

i wspólnie spełniano

and together they fulfilled

z tego pucharu toast.

A toast from this cup.

Wszyscy z jednego naczynia je wypijali.

They all drank from the same vessel.

Takie roztruchany

Such a distraction

miały też funkcję naczyń paradnych.

they also had the function of ceremonial dishes.

Ustawiano je na stołach,

They were placed on the tables,

aby one dekorować dane wnętrze

to decorate a given interior

czy dane wydarzenie.

is the event.

Natomiast niektóre naczynia,

However, some vessels,

czy też wypijane z nich napoje,

or the drinks consumed from them,

wierzono, że mają właściwości

it was believed that they have properties

zdrowotne i magiczne,

health and magic,

że są w stanie chronić przed złem,

that they are able to protect against evil,

niebezpieczeństwami, chorobami.

dangers, diseases.

I to są właśnie wspomniane

And these are exactly the mentioned ones.

przez panią funkcje apotropaiczne.

through your apotropaic functions.

Ciekawym przykładem takiego

An interesting example of such

apotropaicznego naczynia,

apotropaic vessel,

a właściwie przedmiotu,

or rather the object,

są smocze języki.

there are dragon tongues.

Jest to taki wyrób,

It is such a product,

można powiedzieć,

one could say,

stomatologiczno-złotniczy,

dental-goldsmith

ponieważ wykonany jest ze srebra złoconego,

because it is made of gold-plated silver,

w które osadzone są zęby rekina.

in which shark teeth are embedded.

Ustawiano te drzewka

The little trees were set up.

właściwie na stołach

actually on the tables

po to, aby odtruwały pokarmy i napoja.

in order to detoxify foods and beverages.

Handlarze twierdzili,

Merchants claimed,

że właśnie te zęby

that these very teeth

pochodzą od smoka

they come from a dragon

i w to wierzono.

And this was believed.

A jak to się działo,

And how did it happen,

że były odtruwane?

that they were detoxified?

Trzeba było zanurzyć,

It needed to be immersed.

to wygląda trochę jak drzewko,

it looks a bit like a tree,

trzeba było właśnie zanurzyć pokarm

It was necessary to dip the food just like that.

albo napój w takim...

or a drink in such...

Czyli po prostu włożyć w te zęby.

So just put it in those teeth.

I ten temat w dawnych wiekach,

And this topic in ancient times,

czy strach może przed śmiercią,

Can fear before death,

przez zatrucie,

by poisoning,

był bardzo popularny.

he was very popular.

A to z tego względu,

And it's for this reason,

że to się często zdarzało.

that it happened often.

Stąd wszyscy obawiali się właśnie,

That's why everyone was afraid, just...

żeby ktoś ich nie otruł.

so that someone doesn't poison them.

I właściwie na każdym dworze

And actually in every court

znajdowały się jakieś przedmioty,

there were some objects,

mniej bądź bardziej prestiżowe amulety,

less or more prestigious amulets,

które chroniły właśnie przed tymi truciznami.

which protected against these poisons.

Rozumiem.

I understand.

Czyli jak chodzimy do muzeów,

So when we go to museums,

gdzie możemy zobaczyć te piękne naczynia

Where can we see these beautiful dishes?

właśnie w kształcie sowy,

in the shape of an owl,

czy innych ptaków,

or other birds,

pawia i tak dalej,

peacock and so on,

no to wydawało mi się zawsze,

Well, it always seemed to me,

że to po prostu były naczynia,

that they were simply vessels,

które się stawiało na stole dla ozdoby.

which was placed on the table for decoration.

Ale rozumiem, że one miały też inne,

But I understand that they had others too,

bardziej takie symboliczne znaczenie.

more of a symbolic meaning.

Mogły mieć.

They could have.

Bo nie mówię, że wszystkie,

Because I'm not saying that all of them,

bo właśnie nie wszystkie roztruchany

because not all are disheveled

miały takie właściwości apotropaiczne.

they had such apotropaic properties.

Ale takie, które właśnie wewnątrz miały

But those that had them inside.

jakieś kamienie,

some stones,

te mogły takim celom też służyć.

they could also serve such purposes.

No proszę.

Well, please.

Czyli tutaj też zawsze do tej magii

So here too, always to this magic.

jednak w jakiś sposób wracamy.

however, in some way we return.

Ale rzeczywiście to jest prawda,

But it is indeed true,

że ta kwestia obawy o zdrowie

that this issue of concern for health

i tej trucizny, która mogłaby się

and this poison, which could be

może nawet niespecjalnie

maybe not really

z pokarmem przedostać,

to get through with food,

ale wiemy, że mamy trochę inne

but we know that we have a little different ones

w tej chwili sposoby przechowywania

storage methods at the moment

i konserwowania żywności,

and food preservation,

niż mieli to nasi przodkowie.

than our ancestors had it.

Więc ta żywność się na pewno

So this food is definitely...

trochę szybciej jednak psuła

However, she broke down a little faster.

i trzeba było jakoś dbać o to,

and it was necessary to take care of it somehow,

żeby podawana była bezpiecznie.

to be served safely.

Więc to jest bardzo ciekawe,

So this is very interesting,

co pani powiedziała,

what did you say, ma'am,

że wystarczyło włożyć w zęby rekina.

that it was enough to put it in the shark's teeth.

Dobrze pamiętam?

Do I remember correctly?

I już to w jakiś sposób magiczne.

And it's already somehow magical.

Wierzono, że to odtruwa.

It was believed to be a detoxifier.

Tak, że to już odtruwa.

So it's already detoxifying.

Tak, no ja myślę,

Yes, well I think,

że to jest bardzo ciekawe.

that it is very interesting.

Ale ja na moment będę

But I will be for a moment.

albo nie na moment,

or not for a moment,

tylko będę wracać

I'll just be coming back.

do tematu też wódczanego.

to the topic of vodka as well.

I tutaj może też przypomnę

And here I might also remind.

naszym widzom,

to our viewers,

że, bo warto o tym pamiętać,

that, because it is worth remembering,

że nasza polska wódka

that our Polish vodka

ma chronione znaczenie geograficzne

has protected geographical indication

i ma też muzeum,

and it also has a museum,

w którym właśnie jesteśmy.

in which we are right now.

To też nie jest przypadek,

This is also not a coincidence,

bo właśnie to,

because that's it,

o czym z panią doktor rozmawiałam,

what I talked about with the doctor,

to jest to,

this is it,

co z panią doktor rozmawiamy,

What are we talking about, doctor?

ta cała historia,

this whole story,

tradycje związane ze spożywaniem,

traditions associated with eating,

też spowodowało,

also caused,

że tak naprawdę

that in reality

mogliśmy ją wpisać

we could have entered her

na tą listę chronionych oznaczeń geograficznych,

to this list of protected geographical indications,

pokazując te 500 lat tradycji,

showing these 500 years of tradition,

historii,

history,

związanych nie tylko oczywiście

related not only, of course

z produkcją, smakiem, tradycjami,

with production, taste, traditions,

ale też sposobem podawania.

but also the way of serving.

Bo to myślę,

Because I think,

że w przypadku każdego jedzenia

that in the case of every meal

jest element,

there is an element,

który po pierwsze musi być,

which must first be,

ze względu na to,

due to the fact that,

że jakoś trzeba to podać,

that somehow it needs to be presented,

jakoś przechować,

somehow store,

a po drugie ma też cechy sztuki,

and secondly, it also has the characteristics of art,

ale też, jak już tu pani dodała,

but also, as you have already added here,

może być przedmiotem magicznym nawet.

it can even be an enchanted object.

Wiem oczywiście też,

I know of course too,

i to nie jest żadna tajemnica,

and it's no secret,

że gorzałka później,

that the vodka later,

która przejęła nazwę wódka,

which took on the name vodka,

nie jest najstarszym alkoholem,

it is not the oldest alcohol,

że na pewno tymi braćmi starszymi

that for sure those older brothers

jest piwo

There is beer.

i miody.

and honey.

Ale gdyby pani mogła

But if you could, ma'am.

powiedzieć kilka słów

to say a few words

na temat naczyń,

about dishes,

w których je przechowywano

in which they were stored

albo spożywano

or was consumed

i czy to było tak,

and was it like that,

że po prostu w jakiś sposób

that somehow

te naczynia do spożywania

these vessels for consumption

na przykład miodów czy piw

for example, honeys or beers

zostały przystosowane też

they were also adapted

do spożywania na przykład gorzałek?

for consumption of, for example, spirits?

Początkowo,

Initially,

tak jak wspominałam,

as I mentioned,

były wykorzystywane te kubeczki

these cups were used

oraz czarki.

and bowls.

Natomiast później

However later

to, co już sobie powiedziałyśmy,

what we have already said to each other,

wyroby szklane naśladowały

glass products imitated

te wyroby srebrne,

these silver products,

ale wraz z rozwojem

but with the development

dostępności, możliwości

availability, possibilities

hut,

hut,

też bogaceniem się,

also by becoming wealthy,

chęcią organizowania właśnie

the desire to organize именно

takich różnych przyjęć,

such various receptions,

zabaw,

toys,

ta ilość naczyń

that amount of dishes

była potrzebna coraz dłużej,

she was needed for longer and longer,

kiedy zaczęto produkować

when production started

wyroby szklane.

glass products.

One bardziej naśladowały,

They imitated more.

jeśli chodzi o te mocne alkohale,

as for those strong alcoholic beverages,

o gorzałkę,

about vodka,

kielichy do wina,

wine goblets,

tylko były mniejszych rozmiarów,

they were only smaller in size,

bo kiedy była możliwość

because when there was an opportunity

tworzenia takich wyrobów

the creation of such products

o ciekawych formach,

about interesting forms,

no to one były

well, then they were

naprawdę bardzo wymyślne.

really very elaborate.

Chociażby polskie manufaktury

Even Polish manufactures

w końcu XVIII wieku

at the end of the 18th century

zeszły,

last

to były produkcje

those were productions

dużych kielichów toastowych

large toast cups

na rzecz właśnie takich

for the sake of exactly such

drobnego szkła stołowego,

small table glassware,

w tym kieliszków.

in this glass.

Ale to musiało się dziać

But it must have been happening.

z jakiegoś powodu, prawda?

For some reason, right?

Bo zazwyczaj to jest tak,

Because usually it is like this,

że coś się dzieje,

that something is happening,

bo dzieje się coś w społeczeństwie,

because something is happening in society,

czy jakieś wydarzenia powodują,

Do any events cause,

że następuje zmiana.

that a change is taking place.

To jest proste,

It's simple,

z tego powodu,

for this reason,

że też nalewek

that also tinctures

po prostu wzrosło.

it simply increased.

Dostosowywano też te formy,

These forms were also adapted,

aby te alkohole

to these spirits

pić w taki sposób,

to drink in such a way,

aby one były jak najbardziej smaczne.

to make them as tasty as possible.

Stąd miały one

From here they were supposed to

formy czasza,

forms of bowl,

była zazwyczaj dzwonkowata

it was usually bell-shaped

bądź urnowata, osadzona

be urn-shaped, embedded

na prostym czczonie,

on a simple worship,

aby tego alkoholu nie podgrzewać.

not to heat that alcohol.

Rozumiem.

I understand.

Teraz tak,

Now, yes,

pozwolę pomóc

I will allow to help.

przygotowanym już wcześniej tekstem,

with the text already prepared earlier,

bo też jest tutaj

because it is here too

dosyć dużo zawiłości.

quite a lot of complexities.

Do pojedynczych stosunkowo

To relatively single relationships.

niewielkich elementów chodzących

small walking elements

w poczet części szlacheckich wypraw

in the context of noble expeditions

zaliczyły się też naczynka

the vessels also counted

do przechowywania różnego rodzaju alkoholi.

for storing various types of alcohol.

Do napełniania wódkami ziołowymi

For filling with herbal vodkas.

traktowanymi jako lekarstwo

treated as a medicine

służyć miały szlachciankom

were meant to serve the noblewomen

niewielkie srebrne buteleczki,

small silver bottles,

tzw. flaszeczki na wódkę

so-called little bottles for vodka

oraz gruszeczki srebrne.

and silver pears.

To było w 1740 roku.

It was in the year 1740.

Czemu służyły te gruszeczki srebrne,

What were those silver pears used for,

flaszeczki na wódkę?

little bottles for vodka?

Czy tylko do przechowywania, do przewożenia?

Is it just for storage, for transportation?

W dawnych dworach

In the old manors

to kobiety opiekowały się apteczkami.

The women took care of the first aid kits.

To one

To one

robiły nalewki

they made liqueurs

chociażby na bazie

even based on

wódek spirytusu,

spirits vodka,

które służyły celom mleczniczym

which served dairy purposes

i one przechowywały je właśnie

and they were storing it right there

w tych flaszach.

in these bottles.

Dlatego te właśnie

Therefore, these именно

przedmioty

objects

zaliczane były zazwyczaj do wypraw kobiecych.

They were usually classified as women's expeditions.

Kiedy kobieta jechała

When the woman was driving.

na dwór swojego męża,

to her husband's estate,

oczywiście je zabierała.

Of course, she took them.

Zawierała też z domu te wszystkie przepisy

It also included all those recipes from home.

na nalewki, które

for the liqueurs that

danej rodzinie były

the given family were

tak naprawdę od wieków.

In reality, for centuries.

Ale takie właśnie naczynka

But such vessels indeed

niewielkie

small

o wąskich

about the narrow ones

szyjkach

on the necks

i też w swoich zasobach mężczyźni.

and also in their resources, men.

Tak zwane złote

The so-called golds

flasze, które

bottles that

służyły im w podróżach.

They served them during their travels.

Kiedy dostęp

When available

do wody był utrudniony,

access to water was restricted,

jak wiemy piwo i wino szybko się psuło,

As we know, beer and wine spoiled quickly,

więc najlepiej było w drogę zabrać

so it was best to take on the road

jakiś destylat.

some distillate.

Ja tutaj chciałabym Państwu pokazać przykład

I would like to show you an example here.

właśnie takiej flaszy,

just such a bottle,

złocistej flaszy.

golden bottle.

Jest to wyrób niezwykle ekskluzywny,

It is an extremely exclusive product,

bo ta flasza w całości

because this bottle in its entirety

wykonana jest ze złota.

It is made of gold.

Ponadto na jej

Additionally, on her

powierzchni znajduje się herb

On the surface, there is a coat of arms.

oraz monogram rodziny

and the family monogram

Howardów.

Howardów.

Zachował się także w muzeum

He also behaved himself in the museum.

futerał skórzany, który służył

leather case that was used

do przechowywania tego przedmiotu.

for storing this item.

Jeśli chodzi o przechowywanie

When it comes to storage

alkoholi na potrzeby

alcohol for needs

stołu, no to oczywiście

the table, well of course

musiały być większe naczynia.

They must have been larger vessels.

Tak zwane flasze puzdrowe.

So-called flasks for ammunition.

Były to

They were

zazwyczaj szworoboczne butyki,

usually four-eye shoes,

głównie szklane,

mainly glass,

ale też zdarzały się srebrne,

but there were also silver ones,

o wąskich szyjkach, które

about narrow necks that

dekorowane były herbami

they were decorated with coats of arms

albo takimi motywami

or such motifs

floralno-stęgowymi.

floral-striated.

I takich

And such

flasz puzdrowych zachowało się

"Flask of heart medicines has survived."

dosyć dużo.

quite a lot.

Chciałabym teraz Państwu pokazać taką najstarszą,

I would like to show you now the oldest one,

którą udało mi się znaleźć w zasobach

which I managed to find in the resources

Muzeum Chicago,

Chicago Museum,

która właśnie wykonana jest

which has just been completed

z białego szkła i zdobiona jest

made of white glass and is adorned

dekoracją rytowaną i

decorated with engraving and

szlifowaną.

polished.

Takie wyroby właściwie

Such products are actually

były na każdych dworach.

They were at every court.

Nie tylko w Polsce, ale też

Not only in Poland, but also

za granicą, co świadczy, że

abroad, which indicates that

te mocne alkohole były

these strong spirits were

w dużej ilości

in large quantities

przechowywane. Ja powiem szczerze,

stored. I will speak honestly,

że Państwu zazdroszczę, że widzicie teraz

that I envy you for seeing now

te flasze,

these flashes,

bo ja oczywiście widziałam je

because I obviously saw them

przed programem, natomiast

before the program, however

akurat w tej chwili nie widzę, ale

I can't see it right now, but

one są naprawdę, to są naprawdę

they are really, they are really

przyznacie Państwo dzieła sztuki.

You will award the works of art.

Pod każdym względem,

In every respect,

pod względem właśnie zdobień, kształtów,

in terms of embellishments, shapes,

herbów, no troszeczkę

herbs, well a little bit

pewnie sobie nie wyobrażamy, żeby teraz

we probably can't imagine doing it now.

taką flaszę

such a bottle

po prostu sobie zrobić i

just do it and

chociaż właściwie czemu nie?

Although, why not?

Może po naszym programie dzisiaj jednak

Maybe after our program today, after all.

ktoś będzie miał ochotę, żeby...

someone will want to...

Ja mam nadzieję, że właśnie te wzory

I hope that these patterns

bo my właściwie mało

because we actually have little

oglądamy tego typu przedmiotów

we are watching this type of objects

i te wzory wrócą.

And those patterns will return.

Właśnie, bo to jest takie...

Exactly, because it is such...

Związane jest to tak naprawdę z masową produkcją.

It is actually related to mass production.

Tamte przedmioty

Those objects.

wykonywali rzemieślnicy artyści.

Artisans were performing.

To były prawdziwe dzieła sztuki.

They were genuine works of art.

Natomiast to, ten proces

However, this, this process

był drogi i bardzo

he was expensive and very

skomplikowany, wręcz, więc teraz

complicated, rather, so now

najlepiej tworzy się rzeczy masowe.

The best things are made in mass.

Jeśli tutaj były dekoracje herbowe,

If there were coat of arms decorations here,

więc produkowane

so produced

były pod zamówienie danej rodziny.

were made to order for a given family.

No to prawda, że to wymagało

Well, it's true that it required.

rzeczywiście i

indeed and

pieniędzy i

money and

czasu, no i oczywiście odpowiednich ludzi,

time, and of course the right people,

którzy byli w stanie to zrobić.

who were able to do it.

No a potem tego, żeby

Well, then for that, to

tym odpowiednio się opiekować, bo...

take proper care of it, because...

Zresztą rzemiosło artystyczne kiedyś odgrywało

Moreover, artistic craftsmanship used to play

ogromną rolę. Była miłość do tych

a huge role. There was love for those

przedmiotów, że rodziny

objects, that families

właściwie

actually

zajmowały się, słynne rodziny,

dealt with, famous families,

rody chociażby w Polsce,

clans even in Poland,

mam nadzieję, że jeszcze dzisiaj o tym powiemy,

I hope we will talk about it today.

zajmowały się produkcją różnych

were engaged in the production of various

gałęzi rzemiosł artystycznych.

branches of artistic crafts.

Znaczy ja jeszcze przypomniałam sobie,

I mean, I just remembered,

że odnaleźliśmy też kiedyś

that we also found once

taką informację, że

such information that

właśnie te czarki

just those small cups

i pewnie moglibyśmy to troszeczkę

And we could probably do that a little bit.

uogólnić, czyli te wszystkie przedmioty, które

generalize, meaning all those subjects that

były wartościowe, no bo

they were valuable, because

trudno

hard

nie podkreślić, że srebra, czy

not to emphasize that silver, or

te wyroby ze szkła, czy

these glass products, or

flasze półzdrowe, czy te pięknie,

half-healthy flashes, or these beautiful ones,

przepraszam, muszę to powtórzyć, bo mi się to też nie podobało,

I'm sorry, I have to repeat this because I didn't like it either.

flaszeczki na wódkę i gruszeczki srebrne,

vodka bottles and silver pears,

że one były też

that they were also

przedmiotem tak naprawdę przekazywanym

the subject being conveyed, in fact

z pokolenia na pokolenie, czy nawet

from generation to generation, or even

zapisywanych w testamentach.

recorded in wills.

Oczywiście.

Of course.

Te inwentarze, o których wspominałam,

The inventories I mentioned,

one były po to, aby

they were there for the purpose of

wiadomo było później komu

It was later known to whom.

co przekazać.

what to convey.

To było z naczyniami, tak było z ubraniami,

It was with the dishes, it was the same with the clothes,

bo dzisiaj tak bardzo

because today so much

krytykujemy futra naturalne, natomiast

we criticize natural fur, whereas

kiedyś one były przechowywane z pokolenia

Once, they were passed down from generation to generation.

na pokolenie, takie futra nawet jeśli

for a generation, such fur even if

czasem są zapisane pod arte,

sometimes they are written under art,

czyli ktoś brał te futra

So someone took these furs.

i je naprawiał. To samo było

And he repaired them. It was the same.

z naczyniami. Zapisywane były w inwentarzach

with vessels. They were recorded in inventories.

nawet naczynia popsute, które

even broken dishes that

oddawano do naprawy.

sent for repair.

Ale powiedziała Pani też jedną ciekawą rzecz,

But you also said one interesting thing,

że wbrew pozorom tych flaszków zdrowych,

that contrary to appearances, these healthy bottles,

one były szklane, prawda? Tak.

They were glass, right? Yes.

Zachowało się sporo, natomiast

A lot has been preserved, however.

z tego co właśnie

from what just

czytałam, to

I read it, so

szkło oczywiście jest piękne

the glass is of course beautiful

i te, które zostały zachowane,

and those that have been preserved,

możemy oglądać i tak dalej,

we can watch and so on,

no ale całą szkła jest to, że łatwo się

But the whole thing is that it's easy to handle.

tłucze, więc tak naprawdę

it crashes, so really

dużo mniej z tych przedmiotów szklanych,

much fewer of these glass items,

czy flasz, czy kielichów

either a bottle or a glass

niż na przykład srebr.

than, for example, silver.

To jest oczywiście

This is of course.

odpowiednia interpretacja, ale

appropriate interpretation, but

ten problem z kruchością

this problem with brittleness

i tak dalej był dosyć duży

and so on was quite big

i też w naszym przypadku,

and also in our case,

gdzie rzeczywiście

where indeed

gro czy nalewek,

"gro or liqueurs,"

czy wódek było spożywane właśnie w tych

Was vodka consumed just in these?

szklanych kieliszkach,

glass goblets,

no to powoduje, że trochę trudniej

Well, that makes it a little harder.

jest je, że tak powiem,

there it is, so to speak,

pokazać czy znaleźć nawet, prawda?

to show or even to find, right?

W historii.

In history.

Chociaż i tak, tak naprawdę tych osiemnastowiecznych

Although, actually, those eighteenth-century ones.

szkieł z polskich manufaktur

glass from Polish manufacturers

mamy dosyć dużo.

We have quite a lot.

Chociażby we Wrocławiu,

Even in Wrocław,

czy na Zamku Królewskim w Warszawie,

Is it at the Royal Castle in Warsaw,

w Muzeum Narodowym we Wrocławiu,

in the National Museum in Wrocław,

na Zamku Królewskim w Warszawie,

at the Royal Castle in Warsaw,

w Muzeum Łazienki Królewskie

in the Royal Łazienki Museum

są naprawdę bardzo ciekawe egzemplarze,

they are really very interesting specimens,

też ze względu na to,

also because of this,

że przywiązywano do tego ogromną wagę.

that great importance was attached to this.

Dbano o to,

We took care of it,

ale z drugiej strony

but on the other hand

te zasoby były ogromne.

These resources were enormous.

Chociażby w Muzeum,

Even in the Museum,

pierwszym publicznym muzeum

the first public museum

w Polsce

in Poland

u księżnej Izabeli Czartoryskiej w Puławach,

at Princess Izabela Czartoryska's in Puławy,

tam były ogromne zbiory,

there were huge collections,

chociażby porcelany.

even porcelain.

Kiedy po wojnie zachowały się

When, after the war, they were preserved.

pamiętniki osób, które odwiedzały to miejsce,

diaries of people who visited this place,

tam były właściwie, kiedy weszły

They were actually there when they entered.

wojska radzieckie,

Soviet troops,

które nie były w stanie tego uszanować

which were unable to respect that

i zrozumieć,

and understand,

tam były całe chodniki wysypane

the entire sidewalks were covered

właśnie potłuczonym szkłem i porcelaną.

just broken glass and porcelain.

No ale gdyby były srebrne,

Well, if they were silver,

to by się nie potłukły.

so they wouldn't break.

No właśnie, więc tutaj jednak

That's right, so here after all.

te srebra pewnie ze względu

this silver probably due to

na tą trwałość,

for this durability,

ale z kolei można było przetopić.

but on the other hand, it could be melted down.

Więc to też pewnie było jakimś tam

So it was probably some kind of thing too.

problemem.

the problem.

Pan doktor Gradowski powiedział,

Doctor Gradowski said,

że właśnie ta przetwarzalność srebr

that this processability of silver

to była z jednej strony

it was on one side

cnota srebr,

silver virtue,

a z drugiej jej zatracenie,

and on the other hand, its loss,

że wielu form oryginalnych

that many forms are original

nie możemy dzisiaj oglądać,

we can't watch today,

bo one zostały przetopione

because they were melted down

i całkowicie zmienione.

and completely changed.

Tak, ale wróćmy

Yes, but let's go back.

do tych szklanych kieliszków,

to these glass goblets,

bo też tutaj w jednej z prac

because here in one of the works

znalazłam

I found.

dosyć ciekawe nazwy

quite interesting names

tych kieliszków.

those glasses.

Podejrzewam, że małych,

I suspect that small ones,

bo tak te nazwy brzmią,

because these names sound like that,

jakby to były małe przedmioty.

as if they were small objects.

Nazwa dzwonki, ampułki,

Name of bells, ampoules,

Bernardynki.

Bernardines.

To jakby był wstęp do konsumpcji,

It's like a prelude to consumption,

po czym sięgano po większe

after which larger ones were reached for

kulawki, kije czy dublety.

crutches, sticks or doubles.

Oczywiście były to,

Of course, they were,

jak to Pani powiedziała,

as you said,

najczęściej dzieła sztuki.

most often works of art.

I pytanie, skąd te nazwy?

And the question is, where do these names come from?

Bo powiem szczerze,

Because I will tell you honestly,

akurat kulawki to wiemy,

we know exactly about the lame ones,

ale ampułki, Bernardynki

but ampoules, Bernardines

mogę się domyślać.

I can guess.

Kije, dublety też troszeczkę,

Poles, doubles a little bit too,

ale gdyby Pani powiedziała,

but if you said,

skąd te nazwy się pojawiły

where did these names come from

i o czym my w ogóle mówimy?

And what are we even talking about?

Może oprócz kulawek,

Maybe besides the spheres,

bo kulawki wszyscy jednak kojarzymy.

Because we all associate with limping.

Jeśli chodzi właśnie o XVIII wiek,

When it comes to the 18th century,

kiedy te możliwości techniczne,

when those technical possibilities,

chód był już na bardzo wysokim

the gait was already at a very high level

poziomie, tworzono naczynia

at the level, vessels were created

o ciekawych formach

about interesting forms

i wielkości, które dostarczały

and the sizes that provided

biesiadnikom

feasters

ciekawych wrażeń, nie tylko

exciting experiences, not only

ze względu na to, jak wyglądały,

due to how they looked,

ale w jaki sposób wypijano z nich

but how was it drunk from them

trunki. Te nazwy, o których

drinks. The names that you mention

Pani wspomniała, pochodziły

You mentioned, they came from.

zazwyczaj od przedmiotów, które

usually from subjects that

naśladowały, czyli

imitated, that is

dzwonki naśladowały dzwonki,

the bells imitated the bells,

dzwony i dzwoneczki.

bells and little bells.

A czyli kieliszek kształci dzwonka?

Oh, so the glass shapes the bell?

Może nie tyle kieliszek, ale sama czara

Maybe not so much a glass, but the bowl itself.

miała formę dzwonkowatą, urnowatą,

it had a bell-shaped, urn-shaped form,

tak jak o tym już

just like about it already

mówiłam. Czy ampułki

I said. Are the ampoules?

była, to po prostu wskazywało na to,

it was, it simply pointed to that,

że jest to kieliszeczek niewielkich rozmiarów.

that it is a small-sized glass.

Takie kielichy jak dublety

Such chalices as doubles.

to był rodzaj kielicha,

it was a kind of chalice,

który nie posiadał stopy,

which did not have a foot,

a składał się z dwóch czarów.

It consisted of two spells.

Czyli też taka kulawka trochę.

So it's a bit of a limp one too.

Jeśli szlachcic podczas przyjęcia

If a nobleman during a reception

mówił, że on już

he said that he already

nic jej nie wypije, stawiał kieliszek

She won't drink anything, she set the glass down.

do góry nogami. Natomiast tego kieliszka

upside down. However, that glass

nie dało się postawić do góry nogami

it couldn't be turned upside down

i gospodarz zawsze dbał, żeby ten kieliszek

and the host always made sure that this glass

był napełniony.

was filled.

Kije flety,

Flet sticks,

bo takie kielichy też były, to były

because there were such chalices, there were

kielichy do picia wina,

wine drinking chalices,

miały formę wydłużoną.

they had an elongated shape.

Ciekawe były też

They were also interesting.

kielichy, kieliszki

chalices, glasses

właściwie, bo niewielkie, które się nazywały

actually, because the small ones that were called

sztyble, które zawsze

stiletto heels that always

występowały

occurred

parzyście,

fervently,

bo naśladowały buty.

because the shoes were imitating.

Także

Also

tego rodzaju przedmioty pojawiały się

such items appeared

na stołach i miały taką funkcję

on the tables and had such a function

dekoracyjną.

decorative.

A czy to przypadek, że

Is it a coincidence that

pojawiły się takie

they appeared such

kielichy w kształcie buta?

cup-shaped boots?

Tak naprawdę

Actually

w baroku szukano sobie

In the Baroque period, people were looking for themselves.

różnych możliwości, żeby

various possibilities to

takie przyjęcia urozmaicić.

to diversify such parties.

Rozumiem, czyli rozrywka.

I see, so entertainment.

Zresztą po każdym spożytym kieliszku

Moreover, after every glass consumed.

te humory

those moods

jeszcze się

still doing

poprawiały. Zresztą to,

they were improving. Besides, that,

o czym Pani wspomniała, że zaczynano

What you mentioned, that it was started.

od małych kieliszeczków, natomiast

from small little glasses, however

kończono na dużych.

It was finished on a large scale.

Jeśli szlachcic miał

If the nobleman had

dobrą głowę, jak to się mówi, to kończył

A good head, as they say, that’s how he finished.

przyjęcie dzierżąc

accepting holding

w dłoni wielki puchar.

in hand a large cup.

Jak pisał Jędrzej Kitowicz, zdrowia

As Jędrzej Kitowicz wrote, health.

spełniano poczynając od

fulfilled starting from

kieliszków kwaterkowych, a kończąc

of shot glasses, and in conclusion

na kwaterowych, czyli takich, których

on the quarters, meaning those who

pojemność sięgała jednego litra.

The capacity reached one liter.

No tak, to już

Well, that's it then.

myślę, że na wyobraźnię

I think it's a matter of imagination.

działa. Ja myślę, że ta sztuka

works. I think that this art

toastów to jest też temat nam

toast is also a topic for us

wszystkim tutaj bardzo bliski

very close to everyone here

i myślę, że akurat

and I think that just

może zaryzykuję takie stwierdzenie, że

maybe I'll risk making such a statement that

rzeczywiście w tej naszej

indeed in our

kulturze stołu

table culture

związanym właśnie z trunkami,

related specifically to beverages,

no to toast jest

Well, here is the toast.

jednym z ważniejszych elementów

one of the more important elements

i rzeczywiście był wznoszony

And indeed, it was being raised.

na wiele różnych sposobów, w zależności od tego,

in many different ways, depending on

kto wznosił,

who was raising,

kiedy, do kogo.

when, to whom.

My bardzo lubimy te toasty w naszej kulturze, prawda?

We really enjoy these toasts in our culture, don't we?

Tak, i my nadal bardzo lubimy te toasty

Yes, and we still really like these toasts.

i one może już nie są takie

And they may not be like that anymore.

barokowe

baroque

niż

than

były w przeszłości, ale jednak cały czas to

they were in the past, but still all the time it

na zdrowie i jeszcze parę

to health and a few more

takich bardzo popularnych istnieje

there are very popular ones

i my to robimy cały czas w tej chwili

And we are doing it all the time right now.

i rzeczywiście to wznoszenie

And indeed, it is an elevation.

toastów było

there were toasts

czymś szczególnym,

something special,

a czy można się

and is it possible to

pokusić o

to tempt to

takie stwierdzenie, czym najczęściej

such a statement, what most often

wznoszono toasty?

Were toasts made?

Czy to były jakieś szczególne kielichy,

Were these any special chalices,

czy raczej co tam na stole mieliśmy?

Or rather, what did we have on the table?

No tak naprawdę kielichy wiwatowe,

Well, actually, the celebratory chalices,

toastowe, one służyły

toast-like, one were served

głównie do...

mainly to...

Czyli były takie specjalne kielichy toastowe?

So, there were special toasting glasses?

Tak, to były duże, bardzo pięknie dekorowane

Yes, they were large, very beautifully decorated.

kielichy.

chalices.

Bardziej srebrne, czy bardziej szklane?

More silver or more glass?

W ogóle nazwa

In general, the name

kielicha wiwatowego i toastowego

goblet for celebratory and toast purposes

to nazwa kielicha szklanego.

It is the name of a glass chalice.

Kielicha pojawiła w XVIII wieku

The glass appeared in the 18th century.

właśnie do tych

just to those

kielichów szklanych.

glass chalices.

Stąd akurat to były typowo

That's where they were typically

kielichy do wznoszenia toastów.

goblets for toasting.

No ale tak jak powiedziałam wcześniej,

Well, as I said earlier,

kiedy podczas tych dużych przyjęć

when during these big parties

spełniano toast z jednego kielicha,

a toast was made from a single chalice,

wówczas to były te roztruchany,

at that time they were those frolicsome ones,

czyli wielkie puchary,

so big cups,

żeby zmieściła się tam taka ilość trunku,

to fit such an amount of drink there,

żeby każdy z biesiadników

so that each of the guests

mógł zakosztować.

he could have tasted.

Nazwa roztruchany, tak? Dobrze zapamiętałam.

The name is Roztruchany, right? I remembered it well.

Bo nazwa jest bardzo ciekawa.

Because the name is very interesting.

Mówimy o

We are talking about

tych zastawach

those reservations

srebrnych, porcelanowych,

silver, porcelain,

szklanych

glass

i mniej cenowych,

and fewer prices,

ale też ważnych.

but also important.

Natomiast

On the other hand

wspomniała już Pani,

You have already mentioned,

że mieliśmy te fabryki, manufaktury,

that we had these factories, manufactories,

ale tak naprawdę skąd

but really where from

najczęściej

most often

te zastawy się pojawiały na polskich stołach?

Did these table settings appear on Polish tables?

No bo przecież one też musiały być

Well, they must have been too.

gdzieś wytwarzane, prawda?

Somewhere produced, right?

Dlatego potrzebne były po pierwsze pieniądze,

Therefore, money was needed first of all,

po drugie czas,

Secondly, time,

no bo to nie była produkcja masowa,

because it wasn't mass production,

tak podejrzewam przynajmniej.

Yes, I suspect so at least.

No i oczywiście ten artysta,

Well, of course, this artist,

który musiał

which had to

te kielichy, czy tę zastawę stworzyć.

these goblets, or to create this tableware.

Więc skąd one tak na te nasze polskie stoły?

So where did they come to our Polish tables from?

Bardzo ogólnie

Very generally

oczywiście, bo ja sobie zdaję sprawę,

of course, because I realize,

że pewnie jest kwestia różnicy

that it is probably a matter of difference

wieków,

of ages,

historycznych momentów,

historical moments,

ale tak gdybyśmy troszeczkę uogólnili,

but if we were to generalize a little bit,

to skąd przede wszystkim,

so where primarily from,

tutaj na ziemiach polskich,

here in Polish lands,

czy raczej ściągaliśmy

or rather we were downloading

powiedzmy z szeroko pojętych zagranic,

let's say from broadly understood abroad,

jak to wyglądało?

What did it look like?

Pochodzenie zastaw stołowych,

The origin of table settings,

ich elementów było bardzo różne.

Their elements were very different.

Gro rzeczywiście przedmiotów

Gro indeed of items.

miało obcą prowincję

it had a foreign province

i sprowadzano je

and they were imported

głównie z krajów europejskich,

mainly from European countries,

chociaż wspomniana już przeze mnie porcelana

although the porcelain I have already mentioned

na początku przyjeżdżała do nas z dalekiego wschodu,

at the beginning, she used to come to us from the Far East,

natomiast kiedy

on the other hand when

w Europie opanowano te produkcje,

In Europe, these productions have been mastered.

to były takimi głównymi tutaj miejscami,

they were the main places here,

to była najpierw Miśnia, potem Sewr,

first it was Meissen, then Sevr,

ale oczywiście później tych ośrodków porcelany

but of course later those porcelain centers

powstało dużo więcej.

A lot more has emerged.

Szkło początkowo było głównie

Glass was initially mainly

z Włoch, potem Czechy,

from Italy, then the Czech Republic,

Saksonia,

Saxony,

Śląsk,

Silesia,

srebra na przykład w renesansie

silver, for example, in the Renaissance

były sprowadzane też z Włoch,

they were also imported from Italy,

zachodnich Niemiec,

Western Germany,

także te kierunki były bardzo różne,

the directions were also very different,

albo chociażby fajansa, o której dzisiaj nie wspomnieliśmy,

or at least faience, which we didn't mention today,

to one były przywożone

they were being brought here

z takiego najznamienitszego

from such a most distinguished

ośrodka holenderskiego

Dutch center

z miasta Delft, bo ono się tym trudniło.

from the city of Delft, because it was engaged in that.

Ale oczywiście te

But of course those

importy animowały też

imports also stimulated

rodzimą produkcję. Mamy po prostu

native production. We simply have

masę takich historii

a lot of such stories

bardzo ciekawych, związanych

very interesting, related

właśnie z produkcją rzemiosła artystycznego

just with the production of artistic crafts

na ziemiach polskich,

in Polish lands,

jak chociażby nieudana próba

such as an unsuccessful attempt

stworzenia manufaktury

the creation of a manufactory

porcelany w pałacu Belweder

porcelain in the Belvedere Palace

przez Stanisława Augusta Poniatowskiego,

by Stanisław August Poniatowski,

który chciał dorównać wyrobami Chińczykom

who wanted to match the products of the Chinese

i Miśni,

and Meissen,

czy też bardzo udane

or very successful

przedsięwzięcie księcia

the prince's undertaking

Michała Piotra

Michał Peter

w Dobrach

in Goodness

w Nieborowie Radziwiła.

in Nieborów Radziwiłł.

Ale

But

skoro my dzisiaj mówimy przede wszystkim

since we are talking primarily today

tutaj o naczyniach służących do

here about the vessels used for

picia mocnych alkoholi,

drinking strong alcohols,

no to wypada jednak więcej powiedzieć

Well, it should be said more.

o tych manufakturach szkła,

about these glass factories,

a takich przedsięwzięć

such initiatives

w I Rzeczypospolitej było bardzo dużo.

In the First Republic, there was a lot.

Pierwszy

First

do

to

tworzenia hut na ziemiach polskich

the creation of furnaces in Polish lands

przyłączył się Hetman Wielki Koronny,

the Great Crown Hetman joined.

Adam Mikołaj

Adam Mikołaj

Siemiawski w swych Dobrach

Siemiawski in his Goods

pod Lubaczowem stworzył

created near Lubaczów

pierwszą hutę szkła, która

the first glassworks that

otrzymała przydomek huty kryształowej.

she received the nickname of the crystal factory.

Nazwa pasowała

The name fit.

jak ulał, bo wyroby

fits perfectly, because the products

rzeczywiście posiadały doskonałą

indeed possessed excellent

przezierność, blask bliski

transparency, close glow

wyrobom z kryształu górskiego.

products made of rock crystal.

Zresztą

By the way

Hetman bardzo dbał o to,

The hetman took great care of that,

aby wyroby były też pięknie

so that the products are also beautiful

dekorowane, stąd sprowadzał

decorated, from here he sourced

najlepszych rzemieślników

the best craftsmen

z Czech

from Czech

i z Saksonii,

and from Saxony,

czyli takich głównych wtedy ośrodków.

so such main centers then.

Kolejnym takim

Another such

przedsięwzięciem była

the undertaking was

właśnie produkcja na Wołyniu

just production in Volhynia

w Cudnowie, którą

in Cudnow, which

właśnie rozpoczął marszałek

The marshal has just started.

wielki litewski Paweł

great Lithuanian Paweł

Karol Sanguszko,

Karol Sanguszko,

ale przyznam, że dla mnie najciekawsze

but I must admit that the most interesting thing for me

jest jednak ta historia

there is however this story

dotycząca Radziwiłłów,

concerning the Radziwiłłs,

którzy w swoich dobrach

who in their goods

na wschodzie stworzyli

they created in the east

dwie fabryki

two factories

w Nalibokach i Urzeczu.

in Naliboki and Urzecz.

O tyle mnie interesuje, że za tą

I'm interested to the extent that for this

produkcją stała kobieta.

A woman became permanently employed.

Księżna

Duchess

Anna Katarzyna z Sanguszków

Anna Katarzyna of Sanguszko

Radziwiłłowa,

Radziwiłłowa,

siostra wspomnianego już

sister of the aforementioned

Pawła Karola Sanguszki

Paweł Karol Sanguszko

i żona

and wife

kanclerza Wielkiego Litewskiego

Grand Chancellor of Lithuania

Karola Stanisława.

Karol Stanisław.

Kanclerzyna

Chancelloress

Wielka Litewska

Grand Duchy of Lithuania

była taką można powiedzieć

she was such, you could say

bizneswoman

businesswoman

XVIII wieku.

18th century.

Ona dobrze wiedziała jak zadbać

She knew well how to take care.

o finanse

about finance

i o dobre imię rodziny.

and the good name of the family.

I tak naprawdę w tym celu

And actually for this purpose.

dla sławienia rodowego nazwiska

for the glorification of the family name

stworzyła te dwie huty

she created these two foundries

w Nalibokach i Urzeczu.

in Naliboki and Urzecz.

Imię księżnej padało

The name of the princess was mentioned.

na salonach na pewno wiele razy.

In the salons, definitely many times.

Jeśli nawet nie z zachwytu

Even if not out of delight.

nad tymi nalibocko-urzeckimi wyrobami

over these Nalibocko-Urzecki products

to z czystej zazdrości, bo

it's out of pure jealousy, because

interes był po prostu strzałem

the business was just a hit

w dziesiątkę. Właściwie na każdym

Spot on. Actually on every

dworze te wyroby z tych hut

The products from these forges.

się znajdowały.

were located.

Miały doskonałą jakość.

They had excellent quality.

Zresztą sprowadzano tutaj też

Besides, they were also brought here.

najlepszych szklarzy i szlifierzy,

the best glassmakers and polishers,

a poza tym gorliwie strzeżono

Besides, it was diligently guarded.

co się działo na

what was happening at

dworach europejskich, żeby

in European manors, so that

cały czas te wyroby dorównywały

all the time these products matched

tym najlepszym.

the best one.

Ja bym chciała, byśmy teraz zobaczyli

I would like us to see it now.

właśnie przykład takiego kieliszka,

just an example of such a glass,

który został wykonany

which was made

w hutach nalibocko-urzeckich.

in the Naliboki-Urzeczkie forges.

Trudno powiedzieć w której dokładnie,

It's hard to say exactly in which one.

bo często zdarzało się tak, że te huty

because it often happened that these mills

między sobą współpracowały, że na przykład

they collaborated with each other, so for example

w Nalibokach tworzono formę,

In Naliboki, a form was created,

natomiast naczynie było potem przesyłane

however, the vessel was then sent

do Urzecza i tam było

to Urzecza and there it was

dekorowane.

decorated.

Ten właśnie przedmiot w XIX wieku

This very item in the 19th century.

trafił w ręce księżnej

fell into the hands of the duchess

Izabeli z Flemingów

Isabella of the Flemings

kreatoryskiej,

creative

o której już dzisiaj wspominałam,

which I already mentioned today,

która w Puławach stworzyła pierwsze publiczne muzeum

which created the first public museum in Puławy

i księżna właśnie

and the princess just

ten oto przedmiot

this very object

prezentowała publiczności

presented to the audience

wśród innych

among others

wspaniałych wyrobów szklanych

wonderful glass products

produkowanych w Polsce

produced in Poland

w XVIII wieku.

in the eighteenth century.

I to jest bardzo ciekawa historia

And this is a very interesting story.

i powiem szczerze, że

and I will be honest that

jak mówiła Pani o fabrykach,

as you mentioned about the factories,

o formach, no bo jakby my cały czas

about the forms, because it's like we are constantly

rozmawiając o zestawie mamy już

talking about the set we already have

w głowie, przed oczami

in the head, in front of the eyes

te gotowe wyroby, natomiast

these finished products, however

teraz przypomniałam sobie rozmowę, którą prowadziłam

Now I recalled the conversation I had.

z Panią

with you

Anną Cornelią Jędrzejewską na temat pierników

Anna Cornelia Jędrzejewska on gingerbread.

i rozmawialiśmy oczywiście o pierniku

And we, of course, talked about gingerbread.

pewnie mniej trwałym,

probably less durable,

chociaż

although

może nie do końca,

maybe not entirely,

niż wyroby z srebra czy

than silver products or

kielichy ze szkła,

glass chalices,

natomiast jakby powstała

however, if it were to arise

cała historia dotycząca formy

the whole story regarding the form

piernikowej, natomiast tutaj

gingerbread, however here

Pani wspomniała o tym, że

You mentioned that

żeby wytworzyć te

to create these

szkła, te kielichy, czy też

glass, these goblets, or also

potrzebne były formy, czy też zachowały

Forms were needed, or did they survive?

się gdzieś te formy

these forms are somewhere

do wytwarzania kielichów,

for the production of chalices,

naczyń?

vessels?

Oczywiście mamy takie wzory, zresztą

Of course we have such patterns, by the way.

w inwentarzach

in inventories

najbockourzeckich

The word "najbockourzeckich" does not have a direct English translation as it appears to be a complex or possibly a misspelled word in Polish. Please provide more context or check for spelling errors.

chociażby są zapisane

even if they are written down

formy kielichów, które zostały zakupione

the types of cups that have been purchased

po to, aby

in order to

były potem naśladowane,

were then imitated,

więc oni bardzo gorliwie

so they are very eager

nad tym pracowali, nad tymi

they worked on this, on these

formami, zresztą te formy były

forms, besides those forms were

udoskonalane, były takie formy

improved, there were such forms

naczyń złocone

gilded vessels

między warstwami, trzeba

between the layers, it is necessary

było spasować dwie

it was supposed to match two

czasze, tak aby jedna pasowała w drugą,

bowls, so that one fits into the other,

a pomiędzy nimi, żeby

and between them, so that

jeszcze zmieściła się złota folia,

the gold foil still fit in.

także te formy były bardzo

these forms were also very

różnorodne, cały czas nad nimi

diverse, constantly over them

pracowano i je urozmaicano,

they were worked on and diversified,

nie mówiąc już o dekoracji, chociażby

not to mention the decoration, for example

u Radziwiłłów pracowali

They worked at the Radziwiłłs.

słynni bracia

famous brothers

Hencowie, Jan i Henryk, którzy

Hencowie, Jan and Henryk, who

odpowiadali

they answered

za te

for these

jeśli chodzi o te dekoracje, oni je projektowali.

As for those decorations, they designed them.

Kiedy stworzono

When was it created?

szkło kryształowe, to dekoracje przecież

Crystal glass, after all, is decoration.

pojawiały się nie tylko na czaszy,

appeared not only on the bowl,

ale też na stopie, także one były

but also at the stop, so they were too

naprawdę bardzo różnorodne

really very diverse

i bardzo ciekawe.

and very interesting.

Zastanawiam się czy, no bo forma ma do tego,

I'm wondering if, well because the form has to do with it,

że można ją wykorzystać, ponownie,

that it can be used again,

więc zastanawiam się czy, bo ja akurat

So I wonder if, because I just...

nie widziałam takiej formy,

I haven't seen such a form.

czy one są, czy na przykład

Are they, or for example

można by było teraz taką formę

it would be possible to have such a form now

no może nie wypożyczyć,

well, maybe not lend it out,

ale po prostu na wzór takiej formy

but simply in the form of such a model

współczesnego.

contemporary.

Oczywiście, zresztą no te zakochane kielichy

Of course, besides, those enamored cups.

ich jest...

there are...

Kielichów można zrobić, tak, to prawda.

It's true that chalices can be made.

Na ich podstawie można zrobić dzisiejsze

Based on them, today's can be made.

wzory, zresztą porównując te stare

patterns, by the way comparing these old ones

kielichy i współczesne, dzisiaj bardzo

chalices and contemporary, today very

często wraca się do tych form.

One often returns to these forms.

Tylko niestety nie jest to już tak

Unfortunately, it's not like that anymore.

umiejętne jak robiono to kiedyś.

skillfully as it was done in the past.

No na pewno, jakby mniejsza dbałość.

Well, for sure, it's like less attention to detail.

Czasem brakuje tego wyczucia w tych współczesnych wyrobach.

Sometimes there is a lack of that intuition in these modern products.

No właśnie i tutaj wchodzi

Exactly, and this is where it comes in.

do współczesności,

to modernity,

bo jak wspomnieliśmy,

because as we mentioned,

czas,

time,

majątność, pieniądze

wealth, money

przychodzą nam do głowy,

they come to our minds,

te, prawda, zastawne uczty,

those, indeed, feasting parties,

wiesiady ze srebrzami, z pięknymi kielichami.

The ladies with silver, with beautiful chalices.

My na co dzień

We on a daily basis

no żyjemy trochę inaczej,

Well, we live a bit differently,

prawda,

truth,

ale czy my, zdaniem Pani,

but do you think, ma'am,

jak wygląda

what does it look like

ta nasza dbałość o zastawę

our care for the table setting

i czy ona powinna być

And should she be?

tak naprawdę. Wydaje mi się, że znam

actually. I think I know.

odpowiedź, ale

answer, but

no właśnie, czy powinniśmy się tą

Well, should we be concerned about this?

zastawą przejmować teraz w naszych

taking over the table now in our

czasach, w naszych

times, in our

ucztach, nazwijmy to w ten sposób.

feasts, let's put it that way.

Kultura

Culture

spożywania posiłków, to

meal consumption, it is

jak jemy, z czego jemy,

how we eat, what we eat,

no myślę, że jest

Well, I think it is.

ważna, ale jest oczywiście to kwestia

important, but it is of course a matter

indywidualna.

individual.

Z mojej perspektywy uważam,

From my perspective, I believe that,

że powinniśmy

that we should

się tym przejmować,

worry about it,

a przynajmniej warto, bo

at least it's worth it, because

dzięki temu nasze życie może być po prostu

thanks to this our life can simply be

piękniejsze, pełniejsze

more beautiful, fuller

i przyjemniejsze. Moglibyśmy

and more enjoyable. We could

parafrazować to pytanie i równie dobrze

Paraphrase this question just as well.

zapytać, czy warto

to ask if it's worth it

przejmować się tym, co jemy,

to care about what we eat,

w co się ubieramy, co czytamy,

what we wear, what we read,

czy warto przejmować się tym,

is it worth worrying about this,

jak żyjemy, więc myślę, że

as we live, so I think that

jest to jednak

it is however

taka dziedzina,

such a field,

która dodaje nam przyjemności.

which adds pleasure to us.

Kiedy jemy,

When we eat,

z pięknych

of beautiful

naczyń, my wtedy

dishes, we then

celebrujemy

we celebrate

ten posiłek. Nie spieszymy się,

this meal. We are not in a hurry,

przyjmujemy odpowiednią postawę,

we adopt the appropriate attitude,

czyli tak naprawdę celebrujemy nie tylko

so we are actually celebrating not only

posiłek, ale też daną

meal, but also a dish

chwilę i myślę, że to

I moment and I think that it

w taki sposób też na nas

in such a way also to us

wpływa. Ja właśnie

It affects. I just

bardzo często słyszę takie pytania

I often hear questions like that.

o piękne zastawy

about beautiful dishes

i one się wiążą zaraz z

and they are immediately associated with

dużymi przyjęciami, balami, ucztami,

large receptions, balls, feasts,

a wydaje mi się, że powinniśmy

I think we should.

właśnie takich przedmiotów

just such items

używać w życiu codziennym,

to use in everyday life,

bo tak naprawdę

because in reality

tych balów, uczt

those balls, feasts

mamy w życiu niewiele, a posiłków

We have little in life, except for meals.

każdego dnia co najmniej kilka

every day at least a few

i każdy z tych posiłków może być

and each of these meals can be

taką wielką dla nas przyjemnością.

such a great pleasure for us.

Przyznam, że z takim zaciekawieniem

I must admit that with such curiosity

obserwuję, jak

I observe how

dzisiaj wiele osób

today many people

pozbywa się starych

getting rid of the old

porcelanowych talerzy,

porcelain plates,

dekorowanych

decorated

dekoracjami, ornamentami,

decorations, ornaments,

żłobionymi czy szlifowanymi

carved or polished

właśnie takich kielichów

just such goblets

z takimi dekoracjami, twierdząc,

with such decorations, claiming,

że nie ma co z nimi zrobić, a one należały

that there is nothing to be done with them, and they belonged

do dziadków, pradziadków,

to grandparents, great-grandparents,

do rodzin

to families

i ja uważam, że one

I also think that they

zestawione z ich

combined with their

elementy albo całe te zestawy, bo one

elements or entire sets, because they

zazwyczaj zachowały się

usually preserved

niekompletne, ale można je połączyć

incomplete, but they can be combined

ze współczesnymi werobami

with contemporary works

i to są naprawdę wspaniałe

And these are really wonderful.

połączenia.

connections.

To samo jeśli chodzi o

The same goes for

alkohol,

alcohol,

kryształ,

crystal,

prawda, który dzisiaj tak

the truth, which today so

bardzo kojarzy nam się niestety

unfortunately, it is very associated with us

z komunizmem.

with communism.

Przecież on ma piękną tradycję.

After all, it has a beautiful tradition.

Kryształ czeski, tak nazwany

Czech crystal, so named

na cześć swoich wynalazców,

in honor of their inventors,

powstał w 1683

it was established in 1683

roku

year

i szkło potasowo-wapniowe

and potash-lime glass

o nieznanych wcześniej właściwościach,

of previously unknown properties,

czyli grubościenne, dające możliwość

that is thick-walled, providing the possibility

właśnie zdobienia czary

just embellishments of the cup

i stopy

and feet

świetnie pasuje

fits perfectly

właśnie do

just to

mocnych alkoholi,

strong spirits,

do czystych wódek,

to clean vodkas,

ale też do nalewek

but also for liqueurs

i chciałabym

and I would like

właśnie pokazać teraz przykład

just show an example now

takiego Crystal Glass,

such Crystal Glass,

wykonanych kulawek z Crystal Glass

made ballpoint pens from Crystal Glass

i myślę, że nikt nie będzie miał wątpliwości,

and I think that no one will have any doubts,

że one świetnie pasują

that they fit perfectly

do wysokojakościowych wódek,

to high-quality vodkas,

że świetnie się do tego nadają.

that they are perfectly suited for it.

Wydaje mi się, że

I think that

zresztą

besides

o tym temacie, o piciu mocnych alkoholi

about this topic, about drinking strong alcohols

dzisiaj mało mówimy.

Today we are talking little.

To jest taki temat zepchnięty trochę

This is a topic that has been somewhat pushed aside.

na margines,

on the margin,

zamiotany w pewien sposób

swept away in a certain way

pod dywan i myślę, że kiedy my

under the carpet and I think that when we

sięgniemy właśnie po te kryształowe

we will just reach for those crystal ones

kielichy, karawki,

chalices, carafes

to możemy niejako

So we can somehow.

to odczarować, pokazać, że

to unspell, to show that

picie alkoholi, mocnych alkoholi

drinking alcohol, strong alcohols

to jest piękna

this is beautiful

tradycja i nasza

tradition and ours

polska historia.

Polish history.

I tutaj

And here

słowo klucz się pojawiło,

the keyword has appeared,

czyli celebrujemy

so we celebrate

i tak naprawdę to rzeczywiście jemy

and actually, we really do eat

oczyma.

with eyes.

Smak jest ważny,

Taste is important,

to myślę, że nikt nie będzie z tym dyskutował,

I think no one will argue with that.

ale to jak jest podane,

but that's how it's presented,

na jakim naczyniu,

on what dish,

w jakim naczyniu jest równie ważne

In what vessel is it equally important?

i ta celebracja jest istotna.

And this celebration is important.

Ale tu już pani powiedziała,

But here, the lady has already said,

że na tym naszym,

that on our,

wyobraźmy sobie, że robimy dzisiaj

let's imagine that we are doing today

taką małą ucztę, nie będziemy robić

We will not have such a small feast.

polskich uczt, ale małą ucztę

Polish feasts, but a small feast.

z rzeczami, które

with things that

mamy do dyspozycji. Wiemy już, że

we have at our disposal. We already know that

na przykład wódkę czystą

for example, pure vodka

możemy podać w jakimś ładnym kieliszku

We can serve it in a nice glass.

kryształowym,

crystal

być może jakaś też

maybe some too

kryształowa karawka.

crystal carriage.

Co jeszcze, gdybyśmy chcieli

What else, if we wanted?

naszych gości troszeczkę tak

our guests a little bit like that

zaskoczyć, nawiązując

to surprise, referring

może do historii troszeczkę, co jeszcze

maybe a little into history, what else

moglibyśmy na tej naszej współczesnej,

we could on this our contemporary,

jakie naczynia, jaką zestawę,

what dishes, what set,

oczywiście mając na względzie

of course keeping in mind

tą średnią zasobność portfela,

that average wealth of the wallet,

oczywiście bez podawania marek

of course without mentioning brands

i tak dalej, co moglibyśmy nam

and so on, what could we do for ourselves

postawić na tym naszym stole?

put on our table?

Przede wszystkim postawmy porcelanę,

First of all, let's set the porcelain.

bo my pozbywamy się tej porcelany,

because we are getting rid of this porcelain,

zamieniamy ją na kamionkę,

we're replacing it with a truck,

a dajmy po prostu naczynia porcelanowe,

let's just give porcelain dishes,

bo my zapomnieliśmy,

because we forgot,

że ta porcelana jest lekko

that this porcelain is slightly

przezierna, na niej

transparent, on it

tak świetnie komponują się właśnie

they blend so wonderfully

potrawy, natomiast dzisiaj

dishes, however today

podajemy głównie naczynia kamionkowe.

We mainly serve stoneware dishes.

To samo jeśli chodzi o

The same goes for

kielichy, o szklanki,

chalices, oh glasses,

jeśli sięgniemy nawet po te stare.

if we even reach for the old ones.

Myślę, że większość osób ma je w domu

I think most people have them at home.

i połączmy je, to co wspomniałam,

And let's connect what I mentioned.

ze współczesnymi, nawet czystym

with contemporary, even pure

szkłem i ono

glass and it

doda takiego pewnego ozdobnika.

it will add a certain embellishment.

Myślę, że każdego z nas

I think all of us

zachwyciłaby jednak taka uczta,

such a feast would indeed be delightful,

kiedy ktoś przyjąłby nas

When would someone accept us?

taką starą zestawą.

such an old set.

Ja przyznam, że kiedy

I will admit that when

w moim domu odbywają się takie

such things happen in my house

przyjęcia, czy są

Are there any receptions?

specjalni goście, czy właśnie jakieś

special guests, or just some

obiad związany z jakimś

lunch related to something

ważnym wydarzeniem, no to wtedy

an important event, well then

wyciągamy tą zestawę babciną. Jest ona

we are pulling out this grandma's set. It is

rzeczywiście, nie używamy jej

Indeed, we don't use it.

na co dzień, ale nie dlatego,

in everyday life, but not for that reason,

że te codzienne posiłki

that these daily meals

nie są dla nas ważne, ale po prostu

they are not important to us, but just

ze strachu o ten przedmiot, że on jest

out of fear for this object, that it exists

wykorzystywany dla tych najważniejszych

used for the most important ones

uczt, więc myślę, że każdy z nas

feast, so I think that each of us

powinien mieć, a przynajmniej

should have, at least

warto, coś takiego szczególnego,

it's worth it, something so special,

żeby tą daną

to this data

uroczystość, dane przyjęcie móc

ceremony, being able to accept data

jeszcze bardziej podkreślić i celebrować.

to emphasize and celebrate even more.

Ja nie wiem jak Państwa,

I don't know about you,

ale mnie na pewno Pani zachęciła do tego,

but you certainly encouraged me to do it,

żeby zajrzeć do szaf

to look into the closets

mojej mamy, gdzie wiem, że

my mom, where I know that

są kryształy, wiem, z tego czasu też

there are crystals, I know, from that time too

o którym

about which

nie za bardzo chcemy pamiętać

we don't really want to remember

i to racja, że one się kojarzą

And it's true that they are associated.

głównie z handlem

mainly with trade

i z

and with

poprzednim

previous

systemem, ale one są

the system, but they are

naprawdę piękne i to jest racja,

truly beautiful and that is true,

że warto do tego wracać

that it's worth coming back to it

i ja już sobie tutaj w trakcie

I'm already here in the process.

tej rozmowy przyrzekłam,

I promised this conversation,

że jak będę w domu

that when I am at home

mojej mamy, to na pewno

my mom, for sure

sięgnę po te stare

I'll reach for those old ones.

kryształowe naczynia.

crystal vessels.

Przeproszę się

I'll make up.

z nimi, więc to jest

with them, so this is

myślę, że też jedna z rzeczy, którą

I think that one of the things that

na pewno z tej rozmowy

definitely from this conversation

wyniosę i

I will take out and

jest to też rzecz do

it is also a thing to

przemyślenia dla nas wszystkich.

Reflections for all of us.

Proszę Państwa, o

Ladies and gentlemen, oh

zastawie można

I can set up.

mówić pewnie jeszcze długo,

to speak surely for quite a while longer,

godzinami. Ja myślę, że tak naprawdę

for hours. I think that in reality

dotknęliśmy tylko, dotknęłyśmy tylko

we only touched

kilku

a few

elementów z zastawą,

elements with collateral,

ze srebrami, ze szkłem,

with silvers, with glass,

z konsumpcją alkoholu,

with alcohol consumption,

ale też ogólnie jedzenia

but also in general food

dzisiaj. Zachęcam również

today. I also encourage

Państwa do tego, o czym mówiła Pani

Countries to what you were talking about, Ma'am.

doktor Izabela Kamińska, do

Doctor Izabela Kamińska, do

szukania tych naczyń

searching for these dishes

babci, mamy,

grandmother, mother

może prababci

maybe great-grandma

i powrotu

and return

do ceramiki,

to ceramics,

do porcelany, do szkła,

to porcelain, to glass,

do kryształu.

to the crystal.

Myślę, że to jest,

I think that it is,

ta nasza rozmowa to jest zaczątek

This conversation of ours is just the beginning.

do tych poszukiwań związanych

related to these searches

związanych właśnie

related to just

z zastawą,

with collateral,

z podawaniem.

with providing.

Ja

I

wiele z tej rozmowy na pewno

a lot of this conversation definitely

wezmę dla siebie

I'll take it for myself.

dzisiaj, nasi widzowie na pewno

Today, our viewers will definitely

też. Chciałabym

me too. I would like to

w związku z tym Pani doktor bardzo podziękować

In this regard, I would like to thank you very much, Doctor.

za to, że przyjęła Pani

for accepting you

nasze zaproszenie, że moglibyśmy

our invitation that we could

Panią tutaj w Muzeum

You here at the Museum

Polskiej Wódki dzisiaj gościć

Today we will host Polish Vodka.

i o tych ważnych tematach

and about those important topics

porozmawiać. Mam

to talk. I have

nadzieję, bo też rozmawialiśmy przez programem,

hope, because we also talked through the program,

że przed Panią też otwiera się

that it is also opening up for you

jakby też taki ciekawy element

as if it were such an interesting element too

związany również z tymi alkoholami mocnymi,

also related to these strong spirits,

że jeszcze za długo spotkamy się

that we will meet too late yet

i o tych

and about those

tematach porozmawiamy.

we will talk about the topics.

Z wielką przyjemnością. Bardzo dziękuję Pani

With great pleasure. Thank you very much, ma'am.

doktor za dzisiejszą wizytę, za dzisiaj

doctor for today's visit, for today

dzisiejsze spotkanie. Dziękuję Państwu

Today's meeting. Thank you, everyone.

za obecność na dzisiejszych

for being present at today’s

rozmowach o Polskim Stole.

conversations about the Polish Table.

Dziękuję bardzo.

Thank you very much.

Dziękujemy za Twoją obecność

Thank you for your presence.

przy naszym stole i wznosimy

at our table and we raise

toast za Twoje zdrowie.

A toast to your health.

Mamy nadzieję, że zainspirowaliśmy

We hope that we have inspired you.

Cię do odkrywania polskich

You to discover Polish.

tradycji kulinarnych.

culinary traditions.

Dołącz do nas podczas kolejnych rozmów

Join us during the next conversations.

o Polskim Stole.

About the Polish Table.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej, śledź

If you want to know more, follow.

nas również na Facebooku.

us too on Facebook.

Polskie Towarzystwo Astronomiczne Telewizja Polska

Polish Astronomical Society TVP (Telewizja Polska)