#10 Etnorozmówki jadą do Grecji | Zaginiona litera B

Dzień dobry, ja się nazywam Rob Maciąg, a to są Etnorozmówki, czyli podcast o kulturach świata specjalnie dla dzieci.

Hello, my name is Rob Maciąg, and these are Etnorozmówki, a podcast about the cultures of the world specially for children.

Witam wszystkich bardzo serdecznie.

Hello everyone very warmly.

Najpierw powiem może o tym miejscu, które jest nietypowe, bo kawiarnia, ale miasto już jest, myślę, jakoś tam z Grecją związane, albo Grecy są związani z Legnicą,

First, I might mention this place, which is unusual because it's a café, but the city is, I think, somehow connected to Greece, or the Greeks are connected to Legnica.

dlatego że w Legnicy kiedyś mieszkało sporo uchodźców greckich, którzy przyjechali do Polski i sam znam właśnie Greków legnickich.

Because in Legnica there used to be a lot of Greek refugees who came to Poland, and I personally know some Greeks from Legnica.

Ja sam jestem z Chojnowa, a więc z bliskiej okolicy Legnicy.

I am from Chojnów, which is in the vicinity of Legnica.

30 kilometrów.

30 kilometers.

I w Chojnowie też byli Grecy, ale Legnica miała kilka takich miejsc, gdzie Grecy się spotykali, była grecka świetlica i jesteśmy niedaleko tego miejsca, więc może przypadek, a może nie przypadek.

There were Greeks in Chojnow, but Legnica had several places where Greeks gathered, there was a Greek community center, and we are not far from that place, so maybe it's a coincidence, maybe it's not.

Na pewno moja kurtka niebieska nie jest dzisiaj przypadkowa, bardzo lubię ten kolor i on jest faktycznie wybitnie grecki.

Surely my blue jacket is not accidental today, I really like this color and it is indeed distinctly Greek.

To skoro już zaczęliśmy od Twojej kurtki, w ogóle taka dygresja, jak ja byłem małym chłopcem, ja mieszkałem we Wrocławiu i oczywiście jak mama urządzała imieniny, bo tatu chyba nie urządzał,

So since we already started with your jacket, just a digression, when I was a little boy, I lived in Wrocław and of course when my mom organized name days, because dad probably didn't organize them,

to oczywiście, że byli goście z Grecji, to była oczywista oczywistość.

Of course there were guests from Greece, it was an obvious obviousness.

Pierwsi cudzoziemcy, jakich w życiu poznałem, nie Polacy, to był gdzieś 80. rok i to byli Grecy.

The first foreigners I met in my life, not Poles, were Greeks, and it was around the year '80.

Nie pamiętam, jak mieli na imię nic, ale pamiętam, że byli Grecy, bo byłem zafascynowany.

I don't remember what they were called, but I remember they were Greek because I was fascinated.

Jak? We Wrocławiu? Przecież tu mieszkają tylko Polacy, a tu okazuje się troszeczkę inaczej.

How? In Wrocław? After all, only Poles live here, but it turns out it's a little different.

No, we Wrocławiu mieszkało bardzo dużo Greków z tej samej historii uchodźczej.

No, a lot of Greeks lived in Wrocław from the same refugee history.

Do Polski po II wojnie światowej i po greckiej wojnie domowej przyjechało...

After World War II and the Greek Civil War, people came to Poland...

bardzo dużo Greków, 14 tysięcy osób i oni zamieszkali początkowo właśnie na Dolnym Śląsku,

a very large number of Greeks, 14 thousand people, initially settled in Lower Silesia.

w tych naszych okolicach, Legnica, Chojnów, Zgorzelec, a później rozjechali się po całej Polsce,

In our areas, Legnica, Chojnów, Zgorzelec, and then they spread out all over Poland,

więc takie greckie wyspy są w całej Polsce.

So there are such Greek islands all over Poland.

I w Bieszczadach, taka malutka wioska Krościenko, to była wioska grecka.

And in the Bieszczady Mountains, in a tiny village called Krościenko, there used to be a Greek village.

I w Warszawie, i na Pomorzu, i na Pomorzu Zachodnim, w Szczecinie, w Łodzi.

In Warsaw, in Pomerania, and in West Pomerania, in Szczecin, in Łódź.

Naprawdę wszędzie są...

They're really everywhere...

...grecy i to jest też moja historia.

...the Greeks, and this is also my story.

Moi dziadkowie byli w tej grupie uchodźczej ze strony ojca i oni akurat przyjechali do Chojnowa.

My grandparents were in that refugee group on my father's side and they happened to come to Chojnow.

A ty wtedy... no to dobrze, no to zacznijmy w takim razie od ciebie.

And you then... well, that's good, so let's start with you then.

Skąd ty się w ogóle wziąłeś w tym Chojnowie?

Where on earth did you even come from in this Chojnow?

W Chojnowie mieszkała moja rodzina, moi dziadkowie, mój ojciec, moje ciotki,

My family lived in Chojnów, my grandparents, my father, my aunts,

ale w połowie lat 70. Grecja pozwoliła tym ludziom wrócić do siebie, do Grecji.

But in the mid-1970s, Greece allowed these people to return to themselves, to Greece.

I większość osób wtedy wyjeżdżała właśnie w tych latach 70.

And most people were leaving during those years in the 70s.

Początku 80.

The early 80s.

I mój ojciec z moją mamą, która była z Chojnowa i była Polką, postanowili wyjechać do Grecji.

And my father, with my mother who was from Chojnow and was Polish, decided to go to Greece.

Ja się tam urodziłem, w Salonikach, ale później wróciliśmy do Polski i właśnie do Chojnowa.

I was born there, in Saloniki, but later we returned to Poland and specifically to Chojnow.

Ja w Chojnowie mieszkałem bardzo długo, chodziłem tam do szkół, później trochę studiowałem w Grecji

I lived in Chojnow for a long time, I went to school there, and later studied a bit in Greece.

i zacząłem już jako dorosły człowiek wyjeżdżać do Grecji i Grecją się zajmować.

And I started going to Greece and getting involved with Greece as an adult.

Mówiłeś, że tu jest dużo takich małych greckich wysp rozstrzypanych po Polsce.

You said that there are many small Greek islands scattered throughout Poland.

Czy ich jest również 6 tysięcy?

Are there also 6 thousand of them?

Nie, jest ich myślę trochę mniej niż tych fizycznych greckich wysp na Morzu Śródziemnym, na Morzu Egejskim, na Morzu Kreteńskim.

No, I think there are probably a few less of them than those physical Greek islands in the Mediterranean Sea, in the Aegean Sea, in the Cretan Sea.

Bo tych faktycznie prawdziwych wysp greckich jest około 6 tysięcy.

Because there are actually about 6 thousand true Greek islands.

Też to zależy od tego, jak będziemy wyspy definiować, co uznamy za wyspę.

It also depends on how we will define islands, what we will consider an island.

Dlatego, że tych zamieszkałych jest znacznie mniej, jest około 100.

Because there are significantly fewer of those inhabited, there are about 100.

I to są duże wyspy takie jak Kreta, czy Ewia, czy Rodos, Lesbos.

And these are large islands such as Crete, or Evia, or Rhodes, Lesbos.

Duże wyspy, na których mieszka po kilkadziesiąt tysięcy osób.

Large islands where tens of thousands of people live.

Ale są też malusieńkie wyspy zamieszkałe, na których mieszka załóżmy 5 osób.

But there are also tiny inhabited islands where, let's say, 5 people live.

Jest jedna taka wyspa, na której mieszka tylko jedna pani.

There is one such island, where only one lady lives.

Ale są też wyspy, na których nikt nie mieszka.

But there are also islands where no one lives.

One nazywają się Vrachonisides i to są takie większe kamienie wystające z morza.

They are called Vrachonisides, and they are larger stones protruding from the sea.

Ale moim zdaniem warto je zaliczyć także do wysp.

But in my opinion, it is also worth considering them as islands.

Myślę, że marynarze, którzy pływają statkami między tymi kamieniami też by się zgodzili,

I think that the sailors who sail the ships between these stones would agree as well,

bo oni muszą tę wyspę omijać.

because they have to avoid that island.

Skupmy się na chwilę na tej twojej kurtce, bo ty już jesteś w koszuli, w paski.

Let's focus for a moment on that jacket of yours, because you're already wearing a striped shirt.

Dlatego mówiłem, że przypomina flagę grecką.

That's why I said it resembles the Greek flag.

To jak wygląda flaga grecka, czyli te biało-niebieskie pasy i ten biały krzyż na niebieskim kwadraciku,

So this is what the Greek flag looks like, which has the white and blue stripes and the white cross on the blue square.

to też ma wszystko znaczenie?

Does it all matter too?

Tak, to ma znaczenie.

Yes, it matters.

Kolory biały i niebieski wzięły się z takiej oczywistości, czyli z błękitu morza lub nieba i z koloru fal.

The colors white and blue came from such obviousness, namely from the blue of the sea or sky and from the color of the waves.

Fale, gdy się tworzą są białe.

Waves, when they are formed, are white.

Więc to jest taki obraz, który w Grecji jest powszechny, który Grecy uwielbiają, turyści też, te kolory i ten obraz.

So this is a kind of image that is common in Greece, which Greeks love, and tourists do too, these colors and this image.

Więc postanowiono, że właśnie to będzie symbolem takim oficjalnym Grecji.

So it was decided that this would indeed be the official symbol of Greece.

Natomiast liczba pasków wynika z historii, ma głębokie uzasadnienie w historii.

The number of stripes, on the other hand, is based on history and has a deep justification in history.

Jest tych pasków dziewięć, jeśli się nie mylę.

There are nine of these stripes, if I'm not mistaken.

Tyle samo, ile jest sylab w takim powiedzeniu bardzo ważnym dla Greków,

As many as there are syllables in such a saying very important to the Greeks,

które ukutą,

which was forged,

to nieco ponad dwieście lat temu to powiedzenie i w czasach, kiedy Grecy walczyli o niezależność od Turcji.

This saying originated just over two hundred years ago, during the time when the Greeks were fighting for independence from Turkey.

Wybuchło takie powstanie, Grecy zorganizowali powstanie przeciwko Turkom,

An uprising broke out, the Greeks organized a rebellion against the Turks.

bo Turcja przez prawie czterysta lat okupowała Grecję, tak można powiedzieć.

Because Turkey occupied Greece for almost four hundred years, one could say.

No i wtedy wszyscy ci powstańcy, wojownicy, żołnierze szli do walki z takim zawołaniem na ustach

And then all those insurgents, warriors, soldiers went into battle with such a cry on their lips.

Elefteria i Thanatos, czyli wolność albo śmierć.

Elefteria and Thanatos, or freedom or death.

Po grecku to jest właśnie dziewięć sylab, tyle, ile pasów na greckiej fladze.

In Greek, it is exactly nine syllables, as many as the stripes on the Greek flag.

Bardzo mi się to podoba. Bardzo ma takie duże znaczenie.

I really like it. It has a very big significance.

Słuchaj, Dionis, ja mam takie bardzo ważne pytanie.

Listen, Dionis, I have a very important question.

Ja myślę, że powinniśmy, bo nasi słuchacze to są na ogół dzieci w różnym wieku

I think we should, because our listeners are generally children of different ages.

i myślę, że ty będziesz miał szansę wytłumaczyć, raz na zawsze załatwić pewną bardzo ważną sprawę.

And I think you will have the chance to explain and settle a very important matter once and for all.

O co chodzi z tą sałatką grecką, o której... Co to jest?

What's with that Greek salad that... What is it?

No, sałatka grecka, to jest...

No, Greek salad, it is...

Jedno z najpopularniejszych greckich dań.

One of the most popular Greek dishes.

Ja polecam wszystkim grecką, wegetariańską kuchnię, bo ona jest fantastyczna

I recommend the Greek vegetarian cuisine to everyone because it is fantastic.

i ta sałatka właśnie jest, zalicza się do tej kategorii.

And this salad definitely falls into that category.

Jest takim sztandarowym greckim daniem, którą uwielbiają Grecy

It is a flagship Greek dish that Greeks love.

i jedzą ją codziennie praktycznie, do każdego dania.

And they eat it almost every day, with every dish.

Ale turyści, którzy przyjeżdżają do Grecji na wakacje, też zakochali się w tej sałatce.

But tourists coming to Greece for vacation have also fallen in love with this salad.

Grecy na nią mówią trochę inaczej. Nie mówią grecka, tylko mówią choriatiki,

The Greeks call it a bit differently. They don't say Greek, they say choriatiki.

czyli wiejska.

so it's rural.

Ona jest bardzo prosta w przygotowaniu, ma tylko kilka składników.

It is very simple to prepare, it has only a few ingredients.

Nazwa grecka wzięła się stąd, że Grecy postanowili ułatwić turystom sprawę.

The Greek name comes from the fact that the Greeks decided to make things easier for tourists.

Powiedzieć choriatiki może jest trochę trudniej, niż powiedzieć Greek.

It may be a bit harder to say choriatiki than to say Greek.

Więc to jest Greek Salad.

So this is Greek Salad.

Bardzo fajnie, że o to pytasz, bo a propos tej sałatki, w Polsce jest sporo takich nieścisłości.

It's really nice that you're asking about this because regarding that salad, there are quite a few inaccuracies in Poland.

Mianowicie, oryginalny przepis to są tak.

Namely, the original recipe is as follows.

Ogórki, pomidory, cebula, oliwki, oliwa, serfeta i suszone oregano.

Cucumbers, tomatoes, onion, olives, olive oil, chervil, and dried oregano.

Sól, pieprz, ewentualnie parę kropel soku z cytryny.

Salt, pepper, and possibly a few drops of lemon juice.

Czasami na niektórych wyspach, może tam, możemy spotkać jeszcze kilka marynowanych kaparów.

Sometimes on some islands, maybe there, we can still find a few pickled capers.

Natomiast w Grecji nigdy, ale to nigdy, w tej sałatce nie będzie sałaty.

However, in Greece, there will never, ever be lettuce in that salad.

Ani rukoli, ani szpinaku, ani żadnej innej sałaty.

Neither arugula, nor spinach, nor any other lettuce.

Więc jak w Polsce, w jakiejś greckiej tawerze, to nie będzie sałaty.

So in Poland, in some Greek tavern, there won't be any salad.

Jeżeli chodzi o tavernie, których mamy sporo, i które są bardzo sympatyczne i fajne,

As for the taverns, which we have a lot of, and which are very nice and cool,

ale nawet tam czasem się zdarza ta sałata, to ja radzę, żeby poprosić kelnera o wymianę!

But even there, sometimes that salad happens to occur, so I advise asking the waiter for a replacement!

i żeby nam przyniósł prawdziwą grecką sałatkę, czyli bez sałaty.

And let him bring us a real Greek salad, which means without lettuce.

Sałata jest zdrowa i fajna, i warto ją jeść, ale w innych wydaniach.

Lettuce is healthy and cool, and it's worth eating, but in other versions.

Czyli chcesz powiedzieć, że nawet w greckiej tabernie

So you want to say that even in a Greek tavern

już Grecy przestawili się na polską wersję greckiej sałatki?

Have the Greeks already switched to the Polish version of Greek salad?

Żeby się nikt tam nie oburzył albo nie daj Boże, na Google i mnie napisał zapis.

So that no one gets offended there or, God forbid, writes a record about me on Google.

albo nie daj Boże na Google'ach im nie napisał złej recenzji.

or God forbid he didn't write a bad review about them on Google.

Może chodzi też o to, że te warzywa, które wchodzą do greckiej sałatki,

Maybe it’s also about the fact that the vegetables that go into the Greek salad,

w Grecji często są bardziej dostępne przez większą część roku.

In Greece, they are often more available for most of the year.

Może są ciut smaczniejsze, bo ich smak, ich słodycz,

Maybe they are a bit tastier because of their flavor, their sweetness,

na przykład słodycz pomidorów zależy od ilości słońca

For example, the sweetness of tomatoes depends on the amount of sunshine.

i w Grecji jest tego więcej.

And there is more of it in Greece.

Więc być może jest tak, że ten smak, niektórzy myślą być może,

So perhaps it is the case that this taste, some might think perhaps,

że smak uzyskiwany dzięki sałacie będzie jakiś pełniejszy, intensywniejszy.

that the flavor obtained from the lettuce will be somehow fuller, more intense.

Ja się z tym nie zgadzam i wydaje mi się, że w Polsce też na pewno wiem to z doświadczenia.

I do not agree with this, and it seems to me that in Poland, I definitely know this from experience.

Mamy wspaniałe pomidory, świetną, smakowitą cebulę

We have wonderful tomatoes and great, tasty onions.

i wcale nie trzeba tej sałaty tam dodawać.

And you don't even have to add that lettuce there.

Ja uwielbiam sałatę, ale tak, w innych kompozycjach.

I love lettuce, but in different combinations.

Moja teoria jest taka, że jak się dorzuci ta sałaty, zwłaszcza tej lodowej,

My theory is that if you add that lettuce, especially the iceberg one,

to tej sałatki jest po prostu więcej.

There is simply more of this salad.

Ale to jest taka moja...

But this is my...

No, myślę, że tak, że ta sałata bywa tańsza, więc wtedy tak.

No, I think so, that this lettuce can be cheaper, so then yes.

Myślę, że to może taką motywację mogą mieć restauratorzy.

I think that restaurateurs may have such motivation.

Słuchaj, na początku swojej książki, która niedawno ukazała się

Listen, at the beginning of your book, which was recently published.

nakładem wydawnictwa Dwie Siostry z serii Dla Dociekliwych,

published by Dwie Siostry as part of the Curious series,

czyli Grecja dla Dociekliwych, o której jeszcze sobie tutaj wspomnimy parę razy,

so Greece for the Inquisitive, which we will mention here a few times.

zupełny początek książki to napisałeś takie zdanie, że Grecja ma pecha.

The very beginning of the book, you wrote a sentence that Greece is unlucky.

O co chodzi z tym pechem?

What's the deal with this bad luck?

Grecja ma pecha albo przynajmniej peszka.

Greece is unfortunate or at least has a little bad luck.

Tak napisałem, bo faktycznie mam takie przekonanie,

I wrote that because I actually have such a belief,

że mało w Polsce wiemy o Grecji.

that we know little about Greece in Poland.

Grecja kojarzy nam się z wakacjami, właśnie z morzem, ze słońcem,

Greece is associated with vacations, specifically with the sea and the sun.

może z dobrym jedzeniem, z mitologią, ze starożytnością,

maybe with good food, with mythology, with antiquity,

ale Grecja to coś znacznie więcej.

but Greece is so much more.

Grecja ma do zaoferowania naprawdę fantastyczną kulturę,

Greece has a truly fantastic culture to offer.

fantastyczną przyrodę.

fantastic nature.

Grecy są fantastyczni sami w sobie, więc warto poświęcić trochę energii na to,

The Greeks are fantastic in their own right, so it's worth spending a bit of energy on it.

żeby poznać Grecję inną aniżeli ta tylko taka szablonowa,

to get to know Greece in a way that is different from just the typical one,

wakacyjna lub starożytna.

holiday or ancient.

I na tym polega ten peszek.

And that's what this little predicament is all about.

Na tym, że wydaje nam się, że jak pojedziemy do Grecji,

On the fact that it seems to us that if we go to Greece,

to warto albo tylko się smażyć na plaży albo przed basenem,

it's worth it to either sunbathe on the beach or by the pool,

albo chodzić i szukać jakichś tam ruin, starożytnych świątyń.

or walk around and look for some ruins, ancient temples.

I to jest fajne i warto to robić i mi też to sprawia dużo radości,

And that's cool and worth doing, and it also gives me a lot of joy.

ale na pewno warto wejść trochę głębiej,

but it is definitely worth delving a little deeper,

poznać Grecję także z innej strony, z innej perspektywy,

to get to know Greece from another side, from another perspective,

bo wtedy, myślę, odczarujemy tego peszka

because then, I think we will break the curse of this little rascal

i Grecy ukażą się nam,

And the Greeks will appear to us,

jako bardziej tacy realni, pełnokrwiści,

as more real, full-blooded.

aniżeli tylko tacy właśnie wakacyjni.

only such holiday ones.

Zresztą jest takie przekonanie nadal, myślę, wśród wielu osób dorosłych,

Moreover, there is still such a belief, I think, among many adults.

które jadą do Grecji i wydaje im się,

which are going to Greece and it seems to them,

że jak wejdą na Akropol w Atenach,

that when they enter the Acropolis in Athens,

to spotkają Platona, spotkają Arystotelesa,

they will meet Plato, they will meet Aristotle,

spotkają starożytnych, nie wiem, rzeźbiarzy.

They will meet ancient sculptors, I don't know.

Tymczasem tak naprawdę spotkają tam współczesnych Greków,

Meanwhile, they will actually meet modern Greeks there,

Janisów, Manolisów i innych,

Janis, Manolis, and others,

którzy też dumni są z tej starożytności,

who are also proud of this antiquity,

starożytnej Grecji,

ancient Greece,

ale woleliby, żeby turyści, którzy przyjeżdżają,

but they would prefer that the tourists who arrive,

porozmawiali z nimi na przykład o ich współczesnych problemach,

they talked to them about their contemporary problems,

o ich współczesnych radościach,

about their contemporary joys,

żebyśmy spojrzeli na Grecję,

let's take a look at Greece,

tę, którą mamy przed oczami,

the one we have before our eyes,

a nie tę dawną, starożytną.

not that old, ancient one.

No ja jak byłem raz w Atenach

Well, when I was once in Athens

i byłem pod, oczywiście, zobaczyć Akropol i Stadion Olimpijski,

and I was under, of course, to see the Acropolis and the Olympic Stadium,

to najwięcej osób, jakie spotkałem,

the most people I have met,

to byli handlarze podrabianymi torebkami pod Akropolem.

They were sellers of counterfeit bags under the Acropolis.

To jest jakby jeszcze inna historia, prawda? Samo centrum.

This is like another story, right? The very center.

No myślę, że turyści są łatwym łupem dla takich handlarzy,

Well, I think tourists are easy prey for such traders.

którzy sprowadzają mnóstwo właśnie takich podrabianych okularów,

who bring in a lot of such fake glasses,

torebek, ubrań,

bag, clothes

gdzieś tam z Chin czy z innych krajów

somewhere from China or other countries

i sprzedają je za niewielkie pieniądze.

and they sell them for little money.

Czasami to jest też ratunek,

Sometimes it's also a rescue,

bo tym zawodem trudnią się migranci,

because this profession is practiced by migrants,

którzy przybywają do Aten

who are arriving in Athens

i którzy są w bardzo trudnej sytuacji,

and who are in a very difficult situation,

bo na przykład

because for example

nie mogą dostać żadnej innej pracy

they can't get any other job

i wtedy, żeby móc opłacić mieszkanie

and then, to be able to pay for the apartment

i kupić sobie jedzenie,

and buy myself some food,

no to zajmują się tym handlem właśnie.

Well, they are actually dealing with that trade.

I to jest ciekawa sprawa,

And this is an interesting matter,

dlatego, że paręnaście lat temu

because a few years ago

w Atenach, w takiej dzielnicy Sepolia,

in Athens, in a neighborhood called Sepolia,

żyło sobie trzech braci.

There lived three brothers.

Oni urodzili się już w Atenach,

They were born in Athens already.

chociaż ich rodzice przyjechali do Grecji z Nigerii.

although their parents came to Greece from Nigeria.

To była bardzo biedna rodzina.

It was a very poor family.

Natomiast to było tak,

However, it was like this,

że ci bracia mieli tylko jedną parę butów,

that these brothers had only one pair of shoes,

a bardzo lubili grać w koszykówkę.

they really liked to play basketball.

Jak chodzili grać, to najpierw grał jeden,

When they went to play, one played first,

później oddawał buty drugiemu,

later he returned the shoes to the other one,

grał drugi, później grał trzeci.

he played second, then he played third.

Oni byli bardzo wysocy

They were very tall.

i wyrośli na naprawdę fantastycznych koszykarzy.

and they grew into really fantastic basketball players.

Jeden z nich jest dzisiaj największą gwiazdą NBA,

One of them is today the biggest star in the NBA,

gra w Stanach Zjednoczonych,

game in the United States,

nazywa się Yannis Andetokoumbo,

his name is Yannis Andetokoumbo,

jest Grekiem,

he is Greek,

chociaż ma nigeryjskie korzenie,

although he/she has Nigerian roots,

jest czarnoskóry,

he is black-skinned,

i z tej okropnej biedy

and from this terrible poverty

wyszedł właśnie dzięki,

just left thanks,

najpierw dzięki zabawom na boisku,

first thanks to the games on the field,

później dzięki temu,

later thanks to this,

że razem z braćmi handlowali właśnie tymi podrabianymi towarami,

that they were trading these counterfeit goods together with their brothers,

tymi okularami,

with these glasses,

tymi torebkami.

these bags.

W ten sposób pomagali rodzicom zdobyć pieniądze na utrzymanie.

In this way, they helped their parents earn money for their upkeep.

No a później właśnie stał się wielkim, wielkim bohaterem

Well, then he became a great, great hero.

i dzisiaj,

and today,

ja też wspominam o nim w tej książce,

I also mention him in this book,

jest chyba najbardziej znanym Grekiem na całym świecie.

He is probably the most famous Greek in the world.

Mówi się o nim Greek Freak,

He is called the Greek Freak,

czyli taki grecki dziwak.

so a Greek weirdo.

No i on co prawda gra w amerykańskiej drużynie w Milwaukee,

Well, he does play for an American team in Milwaukee,

ale bardzo często wraca do Grecji na tę swoją dzielnicę,

but he often returns to Greece to his neighborhood,

na to swoje dawne boisko

to your old playground

i często także biedniejszym dzieciom pomaga.

and often helps poorer children as well.

Kupuje im właśnie buty do gry w koszykówki,

I am just buying them basketball shoes.

funduje im stypendia.

I fund scholarships for them.

No więc taka to jest historia z tym podrabianym towarem.

So that’s the story with the counterfeit goods.

Nie no, bardzo dobrze, że o tym wspomniałeś,

No, it's very good that you mentioned that,

bo czasami jak jesteśmy turystami,

because sometimes when we are tourists,

gdzieś wybieramy się gdzieś tam do świata

We're going somewhere out into the world.

i pewne rzeczy, zwłaszcza tłum,

and certain things, especially the crowd,

jakiś taki trochę namolny nam przeszkadza,

someone a little persistent is bothering us,

a zapominamy co jest,

and we forget what it is,

jakby że to nie jest jakaś złośliwa namolność,

it's not some malicious insistence,

że ktoś jest złośliwy i chce coś od nas,

that someone is malicious and wants something from us,

tylko bardzo często,

only very often,

zwłaszcza jeżeli widzimy, że jest to cudzoziemiec,

especially if we see that it is a foreigner,

jest to człowiek zdesperowany,

he is a desperate man,

który robi te rzeczy,

who does these things,

no bo na przykład musi utrzymać rodzinę, prawda?

Well, for example, he has to support his family, right?

To bardzo łatwo o tym zapomnieć

It's very easy to forget about it.

i się zezłościć,

and get angry,

że o, znowu ktoś mi chce sprzedać,

that oh, someone wants to sell me again,

akurat w przypadku Akropolu prawdopodobnie torebkę

Just in the case of the Acropolis, probably a purse.

albo taki bardzo duży, dziwny otwieracz do butelek,

or a very large, strange bottle opener,

pamiętam, to Akropol nam z tego słynął,

I remember, it was the Acropolis that was famous for that.

ale to jak już będziecie starsi,

but that will be when you are older,

to sami tam zobaczycie.

You will see for yourselves there.

Moi drodzy, a właśnie,

My dear, oh by the way,

bo mówiliśmy o tym greckim peszku,

because we were talking about that Greek peszek,

mówiłeś o tej starożytności,

you were talking about that antiquity,

a z czego dzisiaj Grecy są dumni,

What are the Greeks proud of today?

z czego Grecy chcieliby,

of what the Greeks would like,

żebyśmy my wszyscy w Europie,

so that we all in Europe,

na przykład nasi słuchacze,

for example our listeners,

nie wiem, ma ktoś tam 10 lat,

I don't know, does someone there have 10 years?

11, 12,

11, 12

w szkole dzieciaki uczą się mitologii greckiej,

In school, the kids learn about Greek mythology.

starożytności,

antiquity,

wiedzą, że są tam figury, rzeźby,

they know that there are figures, sculptures there,

że one wszystkie są na Golasa,

that they are all naked,

że tam jest Zeus, Hera,

that there is Zeus, Hera,

to wszyscy wiemy, o co chodzi,

we all know what it's about,

ale dzisiaj,

but today,

z czego dzisiaj chcieliby Grecy,

What would the Greeks want today,

żebyśmy my wiedzieli,

so that we would know,

wow, ale to jest super greckie?

Wow, is this super Greek?

Myślę, że warto przede wszystkim zrozumieć,

I think it's important to understand first of all,

że Grecja to jest coś znacznie więcej

that Greece is something much more

niż te gołe rzeźby,

than these naked sculptures,

zresztą one dzisiaj wszystkie są w kolorze kamienia

Besides, they are all in the color of stone today.

i ten kolor taki, nie wiem, szary, marmurowy,

and this color is like, I don't know, gray, marble,

jakiś taki jasny,

somehow bright,

uważa się za klasyczny grecki,

is considered classical Greek,

tymczasem te rzeźby, gdy powstawały,

meanwhile, these sculptures, when they were created,

wszystkie były bardzo kolorowe,

they were all very colorful,

tak samo świątynie na Akropolu były kolorowe,

the temples on the Acropolis were colorful,

ale deszcze przez setki lat zmyły farby.

but the rains washed away the paints for hundreds of years.

Trzeba trochę pojeździć po Grecji,

You need to travel around Greece a bit.

bo to, co już wiemy,

because what we already know,

owszem, to może składać się na tego peszkę,

yes, that could contribute to this little nuisance,

ale to i tak jest całkiem sporo,

but that's still quite a lot,

myślę, że o Grecji wiemy więcej niż o innych krajach,

I think we know more about Greece than about other countries.

ale żeby poznać Grecję,

but to get to know Greece,

trzeba po niej trochę pojeździć,

you need to ride on it a bit.

trzeba pojechać na północ Grecji,

we need to go to northern Greece,

gdzie na przykład zobaczymy lasy takie jak w Polsce,

where, for example, will we see forests like those in Poland,

w których grasują,

where they roam,

grasują niedźwiedzie i wilki.

Bears and wolves are prowling.

Sam mówiłeś mi, że widziałeś lisy w Grecji na przykład.

You told me that you saw foxes in Greece, for example.

W Grecji bywają srogie zimy,

In Greece, there are harsh winters.

w Grecji można jeździć na nartach

In Greece, you can ski.

i to zupełnie niedaleko Aten,

and it's quite close to Athens,

jest taka góra, godzinę drogi od Aten

There is a mountain an hour's journey from Athens.

i są wyciągi i zimą można pośmigać na nartach.

There are ski lifts and you can ski in the winter.

Pojechać na wyspę Ewia

To go to the island of Ewia.

i nauczyć się języka gwizdanego.

and learn the language of whistling.

Jest taki prastary język,

There is such an ancient language,

w którym ci wyspiarze,

in which those islanders,

którego wymyślili po to,

which they invented for

żeby ochronić się przed piratami.

to protect oneself from pirates.

Gdy przyjeżdżali tam piraci,

When the pirates arrived there,

to na tej górzystej wyspie

it's on this mountainous island

lepiej od słów niosło się gwizdanie

better than words, whistling carried it away

i w ten sposób ostrzegali się przed zagrożeniem

And in this way, they warned each other about the danger.

i nadal jeszcze dzisiaj

and still today

kilka osób mówi w tym języku,

a few people speak this language,

czy gwizdze w tym języku

Do I whistle in this language?

no i takich ciekawostek jest mnóstwo.

And there are plenty more such curiosities.

Grecy mają bardzo ciekawą kulturę,

The Greeks have a very interesting culture.

mają poetów, którzy zdobywali Nagrodę Nobla

they have poets who have won the Nobel Prize

nie tak dawno temu.

not so long ago.

Mają na przykład bardzo ciekawy serial,

They have, for example, a very interesting series,

teraz jest na Netflixie, grecki.

Now it's on Netflix, Greek.

Nazywa się Maestro

His name is Maestro.

i jego akcja dzieje się na jednej z wysp jońskich,

and its action takes place on one of the Ionian islands,

na takiej malutkiej wyspie Paxos.

on such a tiny island of Paxos.

Bardzo ciekawy.

Very interesting.

Więc Grecja to jest naprawdę fajny, nowoczesny kraj.

So Greece is really a nice, modern country.

Oczywiście Grecy bardzo by chcieli,

Of course the Greeks would really like to,

żebyśmy tam przyjeżdżali,

so that we come there,

bo kilkadziesiąt lat temu uznali,

because several decades ago they recognized,

że turystyka będzie dla nich

that tourism will be for them

takim zbawieniem gospodarczym,

such economic salvation,

że jak zaproszą turystów z całej Europy do siebie,

that if they invite tourists from all over Europe to themselves,

to w jakiś sposób będą mogli utrzymać się,

they will be able to sustain themselves in some way,

będą mogli podzielić się tym słońcem,

they will be able to share this sun,

tymi plażami, morzem,

these beaches, the sea,

ale jednocześnie będzie to dla nich forma zarobku,

but at the same time it will be a form of income for them,

więc im więcej turystów w Grecji, tym lepiej,

So the more tourists in Greece, the better.

ale jeśli już tam jedziemy,

but if we are going there anyway,

to warto czasami zboczyć z tych utartych szlaków

Sometimes it is worth deviating from the beaten paths.

i spróbować pójść gdzieś samemu,

and try to go somewhere alone,

własną, nie wiem, na przykład z mapą,

my own, I don't know, for example with a map,

albo poczytać trochę i zejść z tych utartych szlaków,

or read a little and get off these beaten paths,

że owszem, warto pójść na Akropol w Atenach,

that yes, it is worth going to the Acropolis in Athens,

i zobaczyć Partenon,

and see the Parthenon,

ale warto także pojechać nawet na jakąś

but it is also worth going even for some

mniej popularną wyspę

a less popular island

i znaleźć tam coś dla siebie ciekawego.

and find something interesting for yourself there.

Gwarantuję, że to się wydarzy.

I guarantee that this will happen.

Poza tym myślę, że Grekom na pewno zależy na tym,

Besides, I think that the Greeks definitely care about this,

żeby upowszechnić trochę grecką kuchnię,

to popularize Greek cuisine a bit,

bo myślę, że nie tylko Grekom,

because I think that not only to the Greeks,

także różnym naukowcom i lekarzom na tym zależy,

also various scientists and doctors care about this,

dlatego że kuchnia śródziemnomorska jest bardzo zdrowa

because Mediterranean cuisine is very healthy

i jeśli byśmy wrócili do niej

and if we were to return to her

i jedli według jej wskazań,

and they ate according to her instructions,

to pewnie wszyscy bylibyśmy dużo zdrowsi

Then we would all probably be much healthier.

i warto jej spróbować, jak już tam będziemy.

And it's worth trying it once we're there.

Chciałem zapytać się przy okazji,

I wanted to ask while we're at it,

bo tak wspomnieliśmy o tych uchodźcach tutaj w Polsce,

because we mentioned those refugees here in Poland,

tych greckich, którzy mieszkali tutaj,

those Greeks who lived here,

mówię, 14 tysięcy, tak?

I'm saying 14 thousand, right?

Kto jest w tym takim najbardziej znanym Grekiem,

Who is the most famous Greek in this?

który mieszkał w Polsce?

who lived in Poland?

Takim, co może nie dzieci już teraz,

Such that, who may not be children anymore,

ale może rodzice chociaż kojarzą?

But maybe the parents at least recognize?

No wiesz, jest tak, że właśnie spora część tych Greków

Well, you see, quite a large part of those Greeks...

wyjechała z powrotem do Grecji,

she went back to Greece,

chociaż nadal pamiętają o Polsce,

although they still remember Poland,

sami o sobie mówią greko-polacy albo polscy-grecy,

They call themselves Greco-Poles or Polish-Greeks.

chociaż mieszkają już w Grecji 30 kilka lat,

although they have been living in Greece for over 30 years,

to ciągle mówią po polsku,

they still speak in Polish,

spotykają się we własnym gronie,

they meet in their own circle,

wyjeżdżają razem i wspominają te piękne czasy w Polsce.

They are leaving together and reminiscing about those beautiful times in Poland.

No to z tych, którzy zostali z tej małej grupy,

Well, from those who remained from that small group,

wydaje mi się, że najważniejszą postacią dla wielu,

I think that the most important figure for many is,

najbardziej rozpoznawalną, szczególnie dla pokolenia,

the most recognizable, especially for the generation,

dzisiejszych 50-60-latków,

today's 50-60-year-olds,

będzie piosenkarka, która mieszka w okolicach Poznania

There will be a singer who lives in the vicinity of Poznań.

i nazywa się Eleni.

and her name is Eleni.

I Eleni kiedyś była bardzo, bardzo, bardzo sławna.

Eleni was once very, very, very famous.

Dzisiaj nadal jeździ z koncertami i śpiewa takie piosenki po polsku,

Today he still travels with concerts and sings songs like that in Polish.

chociaż czasem też po grecku,

although sometimes also in Greek,

ale nawet jeśli one są po polsku, to są na grecką nutę.

But even if they are in Polish, they have a Greek tune.

Zespół, który jej towarzyszy, wykorzystuje greckie instrumenty,

The band that accompanies her uses Greek instruments,

buzuki na przykład.

for example, the bouzouki.

Więc na pewno Eleni.

So definitely Eleni.

Ja bym bardzo polecał Wam także, jeśli nie znacie,

I would highly recommend to you as well, if you don't know it,

takiego artystę, który mieszka w Krakowie

such an artist who lives in Krakow

i nazywa się Jorgos Skoljas,

and his name is Jorgos Skoljas,

który jest fenomenalnym piosenkarzem, autorem muzyki.

who is a phenomenal singer and songwriter.

I co ciekawe, Jorgos śpiewa często bez użycia słów.

And interestingly, Jorgos often sings without using words.

Wydaje z siebie dźwięki, które są zupełnie zadziwiające.

It emits sounds that are truly astonishing.

Czasami przypominają brzmienie jakiegoś instrumentu,

Sometimes they remind me of the sound of some instrument,

czasami, nie wiem, zawodzenie wiatru.

Sometimes, I don't know, the wailing of the wind.

Wyczynia z tym głosem, który ma potężne jakieś cuda zupełne.

He performs with that voice, which has some complete powerful wonders.

Śpiewał w ten sposób razem z największymi polskimi muzykami,

He sang this way alongside the greatest Polish musicians.

w wielu zespołach występował.

he performed in many bands.

No i nadal, nadal koncertuje i nadal śpiewa.

And still, she is still performing and still singing.

I bardzo, bardzo polecam.

I highly, highly recommend it.

Warto sobie odszukać jego nagrania na YouTubie,

It's worth looking up his recordings on YouTube.

kupić jego płytę.

buy his album.

Super.

Great.

Bo moim najbardziej znanym Grekiem, oczywiście oprócz Eleni,

Because my most famous Greek, of course apart from Elena,

bo to jest Antymos Apostolis,

because this is Antymos Apostolis,

ale to oczywiście...

but of course...

Kolega Jorgosa Skoliasa.

Colleague of Jorgosa Skoliasa.

A no proszę bardzo.

Well, there you go.

To jest taki dla mnie jeden z najwybitniejszych polskich gitarzystów,

This is one of the most outstanding Polish guitarists for me.

bo to jest akurat moja muzyka.

because this is my kind of music.

SBB i takie klimaty, to ja się zakochałem.

SBB and such vibes, I fell in love.

I nawet jeszcze wtedy w ogóle mnie nie dziwiło,

And even then it didn't surprise me at all,

jak przeczytałem, kto tam, prawda, że tu Józef Skrzek,

As I read, who is there, is it true that Józef Skrzek is here?

że ktoś tam, Antymos Apostolis.

that someone there, Antymos Apostolis.

A okalny, okej, no kolejny Grek mieszkający w Polsce.

Oh, okay, another Greek living in Poland.

Nie było to dla mnie żadne jakieś zaskoczenie.

It was not a surprise for me at all.

Słuchaj, chciałem zapytać Cię o takie fajne święto.

Listen, I wanted to ask you about a nice holiday.

Dlatego, że my tu, jak mamy ten podcast dla dzieciaków,

Because here, when we have this podcast for the kids,

ja się staram też oczywiście przybliżać,

I am also trying to get closer, of course.

znaczy opowiadać o jakichś takich różnicach,

means to talk about some such differences,

ale dużo częściej staram się pokazać takie rzeczy,

but much more often I try to show such things,

które wspólne mamy, prawda,

which we have in common, right,

że gdzieś tam na drugim końcu świata

that somewhere on the other side of the world

dzieciaki bawią się podobnie i tak dalej.

The kids play similarly and so on.

Ale opowiadałeś mi, że byłeś kiedyś na wyspie,

But you told me that you were once on an island,

jak to się ładnie mówi, Egida?

How nicely does it say, Egida?

Egina.

Egina.

Egina i tam jest...

Egina is there too...

Ja chyba muszę tam pojechać,

I think I have to go there.

bo tam jest święto pistacji, tak?

because there is a pistachio festival there, right?

Egina to jest taka maleńka wyspa,

Egina is such a tiny island,

nie wiem...

I don't know...

Jest niedaleko Aten, niedaleko Piraeusu,

It is not far from Athens, near Piraeus,

więc często turyści pływają tam tylko na kilka godzin,

so tourists often swim there for just a few hours,

bo podróż trwa jakąś godzinę,

because the journey lasts about an hour,

więc można popłynąć rano,

so you can sail in the morning,

pochodzić sobie po porcie głównym, Weginie,

to stroll around the main port, in Węgorzewo,

można wybrać się troszkę dalej,

you can go a little further,

żeby zobaczyć świetnie zachowane ruiny świątyni bogini Afai.

to see the well-preserved ruins of the temple of the goddess Aphaia.

I ta świątynia znajduje się na wzgórzu,

And this temple is located on a hill,

więc jeśli dzień jest bezchmurny,

so if the day is clear,

to widać stamtąd także brzegi Attyki,

you can also see the shores of Attica from there,

czyli Ateny, Piraeus,

so Athens, Piraeus,

a naprawdę, jak ma się szczęście,

and really, when one is lucky,

to widać i Akropol,

you can also see the Acropolis,

i jeszcze świątynię w Sunio,

and the temple in Sunio,

na południe od Aten,

south of Athens,

i to jest naprawdę przepiękny krajobraz,

and it is truly a beautiful landscape,

przepiękny widok,

a breathtaking view,

no ale będąc na Eginie,

Well, being on Egina,

jak już zmęczycie się tym chodzeniem

when you get tired of this walking

i usiądziecie w jakiejś tawernie

and you will sit in some tavern

czy w restauracji,

in the restaurant,

to w menu na pewno będą jakieś dania z pistacjami.

There will definitely be some dishes with pistachios on the menu.

Może to być po prostu

It can simply be.

także masło pistacjowe,

also pistachio butter,

czyli takie zmielone pistacje,

so ground pistachios,

które są przesłodkie,

which are super sweet,

to znaczy to masło jest przesłodkie,

that means this butter is too sweet,

ale też przepyszne.

but also delicious.

Warto posmarować tym naleśnika na przykład

It's worth spreading this on a pancake, for example.

i faktycznie to są lokalne pistacje.

And indeed, these are local pistachios.

Na Eginie uprawia się ich bardzo dużo.

A lot of them are grown on Egin.

Większość trafia na eksport,

Most of it is exported.

więc być może te pistacje,

so maybe those pistachios,

które kupujemy w polskich sklepach,

which we buy in Polish stores,

także stamtąd pochodzą,

they also come from there,

albo solone, albo niesolone

either salted or unsalted

i są naprawdę bardzo, bardzo pyszne.

And they are really very, very delicious.

To święto, które tam się odbywa,

It’s a celebration that takes place there,

zawsze przyciąga i turystów,

always attracts tourists,

i miejscowych,

and locals,

towarzyszą mu koncerty,

he is accompanied by concerts,

degustacja dań z pistacjami,

tasting dishes with pistachios,

ale warto pamiętać,

but it's worth remembering,

że prawie na każdej wyspie

that almost on every island

latem odbywają się takie festiwale.

Such festivals take place in the summer.

W zależności od tego,

Depending on that,

co na wyspach się uprawia,

what is grown on the islands,

na przykład na Lewkadzie

for example on Lefkada

odbywa się święto ciecierzycy,

the chickpea festival is taking place,

z której robi się fawę,

from which fava is made,

czyli taką bardzo pyszną pastę.

so a very delicious paste.

O, i teraz się pomyliłem.

Oh, and now I made a mistake.

Fawę robi się z grochu.

Fawę is made from peas.

Z ciecierzycy robi się takie danie,

You make a dish from chickpeas,

bardzo proste,

very simple,

ale też bardzo pyszne.

but also very delicious.

Po prostu piecze się soczewicę

You just bake the lentils.

w takim zamkniętym garnku

in such a closed pot

przez kilka godzin

for several hours

w piekarniku razem z cebulą.

in the oven with the onion.

I to jest niby,

And this is supposedly,

nie brzmi jakoś może fascynująco,

doesn't sound particularly fascinating,

ale jest naprawdę pyszne.

but it is really delicious.

Więc Narodos jest święto pomarańczy,

So Narodos is the festival of oranges,

wydaje mi się.

It seems to me.

Więc na każdej wyspie

So on every island

natrafimy na jakieś takie

we will come across something like that

lokalne święta czy festiwale

local holidays or festivals

i warto je odwiedzać,

and it is worth visiting them,

bo temu zawsze towarzyszy

because it is always accompanied by

dobra zabawa.

good fun.

Zawsze gra tam jakiś zespół,

There's always a band playing there,

zawsze można potańczyć

you can always dance

i to jest fajne wzbogacenie wakacji.

And this is a nice enhancement to the vacation.

I skoro jesteśmy przy zabawie i tańcu,

And since we are on the topic of fun and dancing,

zupełnie o tym zapomniałem Ciebie zapytać,

I completely forgot to ask you about that.

ale właśnie to sprowokowałeś.

but that’s exactly what you provoked.

Czy ja dobrze kojarzę,

Am I right in remembering,

że w takim znanym hollywoodzkim filmie,

that in such a well-known Hollywood film,

prawda, Greg Zorba,

truth, Greg Zorba,

tam jest taki taniec,

there is such a dance there,

to dzieciaki kiedyś skojarzycie,

you kids will associate it one day,

zapytajcie rodziców bardziej dziadków,

ask your parents more than your grandparents,

to wcale nie jest grecki taniec, zgadza się?

This is not a Greek dance at all, is it?

Czy ja to dobrze kojarzę,

Am I remembering this correctly,

że to jest takie hollywoodzkie

that it's so Hollywood

trochę naciągane?

A bit of a stretch?

To jest taniec,

This is a dance,

który powstał z połączenia

which was created from the combination

kilku greckich tańców,

a few Greek dances,

na przykład Syrtaki i Hasapiko,

for example Syrtaki and Hasapiko,

na potrzeby filmu właśnie,

for the needs of the film right now,

po to, żeby jakoś,

in order to somehow,

tak, taką miał wizję, nie wiem,

yes, that was his vision, I don't know,

reżyser pewnie,

the director probably,

żeby ten Anthony Quinn,

to have this Anthony Quinn,

czyli aktor,

so an actor,

który odtwarza główną rolę,

who plays the lead role,

żeby w ten sposób zatańczył.

to dance like that.

Faktycznie Grecy tego tańca nie tańczą.

In fact, the Greeks do not dance this dance.

Jeśli kiedyś wam zaproponują,

If someone ever offers you,

jak będziecie na wakacjach,

when you are on vacation,

że was nauczą taniec Grega Zorby,

that they will teach you the dance of Zorba the Greek,

to to będzie ten taniec

this will be the dance

wymyślony na potrzeby filmu.

created for the purposes of the film.

Grecy generalnie uwielbiają

Greeks generally love

swoje tańce tradycyjne,

your traditional dances,

dzieci uczą się ich na lekcjach,

children learn them in classes,

WF-u, w szkole,

PE class, at school,

więc praktycznie każdy umie

so practically everyone can do it

te tańce wykonywać.

to perform these dances.

One są trochę inne od tych naszych,

They are a bit different from ours.

bo nie tańczy się w pojedynko

because you don't dance alone

lub w parze,

or in a pair,

tylko tańczy się w korowodzie.

only dances are performed in a procession.

Czasami to jest i 50, i 100,

Sometimes it is 50 or 100.

i 1000 osób,

and 1000 people,

które potrafią złapać się za ręce,

which can hold hands,

albo za ramiona

or by the shoulders

i razem tańczyć.

and dance together.

Na każdej wyspie

On every island

i w każdej wioseczce

and in every little village

praktycznie jest jakiś inny taniec,

practically, there is some other dance,

lokalny.

local.

One są podobne do siebie,

They are similar to each other,

ale też trochę się różnią.

but they also differ a bit.

No i jak będziecie na wakacjach

So how will you be on vacation?

i traficie na taki festiwal,

and you will come across such a festival,

na przykład na Eginie,

for example on Aegina,

albo na Lewkadzie,

or in Lefkada,

albo gdziekolwiek,

or anywhere,

na przykład na Ikarii

for example on Ikaria

takie święta lokalne trwają i 24 godziny

Such local holidays last for 24 hours.

i tam się bardzo dużo tańczy,

and there is a lot of dancing.

to mimo tego, że nie będziecie znać kroków,

even though you won't know the steps,

to przyłączcie się do zabawy,

so join in the fun,

bo Grecy, którzy was do tej zabawy zaproszą,

because the Greeks who invite you to this game,

pokażą wam, jak należy tańczyć,

they will show you how to dance

a nawet jeśli nie załapiecie,

and even if you don't get it,

bo za pierwszym razem trudno,

because it's difficult the first time,

to wystarczy, że będziecie jakoś tam

It's enough that you'll be somehow there.

przebierać tymi nogami,

wiggling those legs,

a i tak poczujecie to,

and you will still feel it,

co jest w tym tańcu najważniejsze,

what is the most important thing in this dance,

czyli

that is

myślę, że endorfiny,

I think that endorphins,

które się wtedy wydzielają,

which are released at that time,

powodują, że jakieś szczęście na nas spływa,

they cause some happiness to flow over us,

więc warto tego spróbować.

So it's worth a try.

Tu pistacje, tu cieciożyco, rety.

Here are the pistachios, here is the Zucchini, goodness.

Powiedz mi od razu,

Tell me right away,

chciałem zapytać się,

I wanted to ask,

bo co my takiego dzisiaj,

because what do we have today,

jest 2023 rok, prawda?

It's the year 2023, right?

Starożytna Grecja była 3 tysiące lat temu, tak?

Ancient Greece was 3 thousand years ago, right?

Więcej?

More?

No, Partenon na przykład to jest 2,5 tysiąca.

No, the Parthenon, for example, is 2,500.

No dobra, no to powiedzmy,

Alright, let's say then,

co my dzisiaj, w tym 2023,

what are we doing today, in this 2023,

co my takiego w Polsce mamy z Grecji?

What do we have in Poland from Greece?

I nie pytam tutaj o tym,

And I'm not asking about that here,

że możemy iść do sklepu

that we can go to the store

i kupić tam i hałwę,

and buy some halva there,

i lokum,

and a place,

i oliwki kalamata,

and Kalamata olives,

i oliwę,

and olive oil,

nie o tym mówię,

I'm not talking about that,

tylko tak,

only this way,

no kojarzy mi się,

Well, it rings a bell for me,

mi najłatwiej jest to,

it is easiest for me to do this,

że choćby układ polskich liter, prawda?

that even the arrangement of Polish letters, right?

A, B, C, D i tak dalej,

A, B, C, D and so on,

nazywa się alfabet,

it's called the alphabet,

czyli to mamy chociażby z greckiego,

so we have this, for example, from Greek,

czyli jak jest matematyka,

so how is math,

później w starszych klasach,

later in higher grades,

tam jak są dzieciaki trzecia, czwarta klasa,

where there are kids in third and fourth grade,

podstawówki, to nie,

elementary school, no.

ale wylicza się deltę,

but the delta is calculated,

jest liczba pi,

there is the number pi,

gdzieś tam z fizyki,

somewhere from physics,

takie gamma,

such gamma,

te wszystkie litery.

these all letters.

Co my takiego mamy,

What do we have?

powiedz mi, dzisiaj?

Tell me, today?

Co my zawdzięczamy Grecji?

What do we owe to Greece?

Nawet o tym nie wiemy,

We don't even know about it.

rozmawiając sobie po polsku.

talking to each other in Polish.

Faktycznie jest tak,

It is actually like that,

że i w polskim,

that in Polish,

i w angielskim,

and in English,

i w wielu innych językach

and in many other languages

zapożyczeń z greki jest bardzo dużo,

there are many borrowings from Greek,

dlatego, że ten język był bardzo bogaty

because this language was very rich

już dawno temu

long ago

i kiedy inne języki się rozwijały,

and when other languages were evolving,

to w greckim już istniały wyrazy,

there were already words in Greek,

na pewne zjawiska,

to certain phenomena,

na pewne przedmioty,

on certain subjects,

więc te języki,

so these languages,

inne pożyczeń,

other loans,

wyliczały sobie wyrazy z greckiego,

they were calculating words from Greek,

wyrazy albo fragmenty wyrazów

words or word fragments

i faktycznie dzisiaj polskim

And indeed today in Polish.

większość słów z takimi przyrostkami,

most words with such suffixes,

z przedrostkami,

with prefixes,

jak makro,

like a macro,

mini,

mini,

foto,

photo,

hiper,

hyper,

anty,

anti,

poli,

poli,

czy bio,

is it bio,

to będą słowa przynajmniej częściowo greckie.

These will be words that are at least partially Greek.

Bio, mało kto wie,

Bio, few people know,

to jest po grecku,

this is in Greek,

tak naprawdę to jest fantazja na temat

Actually, it's a fantasy about.

,

,

czyli życie.

so life.

Biologia w takim razie będzie,

Biology will be, therefore,

a z kolei logos też jest z greckiego,

and on the other hand, logos is also from Greek,

biologia będzie nauką o życiu, prawda?

Biology will be the science of life, right?

Więc warto się chociaż trochę pouczyć greckiego

So it's worth learning at least a little Greek.

albo poznać greckie litery,

or learn the Greek letters,

żeby lepiej zrozumieć także język polski,

to better understand the Polish language as well,

etymologię naszych słów.

the etymology of our words.

Mnie to zawsze sprawiało dużą radość,

It has always brought me a lot of joy.

jak już zacząłem uczyć się greckiego,

since I already started learning Greek,

bo było to już wtedy,

because it was already then,

gdy byłem dorosły i studiowałem,

when I was an adult and studying,

to takie nagłe skojarzenia

it's such sudden associations

albo takie olśnienia wręcz,

or such revelations,

o, to słowo też pochodzi z greckiego,

Oh, that word also comes from Greek.

było jakoś, było miłe zawsze

It was somehow, it was always nice.

i jakoś ułatwiało naukę greckiego,

and somehow made learning Greek easier,

więc tak, na pewno Grecję mamy w języku.

So yes, we definitely have Greece in the language.

Czyli na przykład jak ktoś mówi,

So for example, when someone says,

że dostał maksymalną ocenę z biologii,

that he received the highest grade in biology,

to użył trzech greckich słów nawet o tym nie wiedząc.

He used three Greek words without even knowing it.

Tak, dokładnie.

Yes, exactly.

No jak minimalną to też,

Well, if it's minimal, then yes.

ale ja Wam życzę, żeby była zawsze maksymalna.

But I wish you that it is always maximum.

Super, Maxi.

Great, Maxi.

A co jeszcze mówiłeś? Foto, tak?

And what else did you say? A photo, right?

Bio, anty, hiper.

Bio, anti, hyper.

Ja mam to szczęście, dzisiaj tak o tym myślę,

I have the luck, I am thinking about it today.

bo jak byłem mały,

because when I was small,

to nie było dla mnie szczęście,

it was not happiness for me,

że musiałem się uczyć języka rosyjskiego,

that I had to learn the Russian language,

no ale przez to, że czytam po rosyjsku,

well, because I read in Russian,

mówię po rosyjsku,

I speak Russian.

ułatwia mi na przykład tam z językiem ukraińskim czy coś,

it makes it easier for me, for example, with the Ukrainian language or something,

no to jak byłem ten pierwszy raz w Grecji,

Well, when I was there for the first time in Greece,

w północnej Grecji,

in northern Greece,

tam, gdzie Ty się właśnie urodziłeś,

where you were just born,

ten, dobrze kojarzę,

yes, I remember correctly,

że ten region nazywa się Macedonią, tak?

That this region is called Macedonia, right?

Tak.

Yes.

Tesaloniki. Ja w ogóle lubię tesaloniki.

Thessaloniki. I really like Thessaloniki.

Tam, saloniki to jakoś tak nie,

There, the salons are somehow not it.

sylaby mi brakuje.

I'm missing syllables.

Musię, tesaloniki.

I have to, Thessaloniki.

Pamiętam szalony zjazd rowerem w dół nad same morze,

I remember the crazy ride down to the sea by bike,

bo przecież tam jakby od północy góry wielkie są,

because there, as if from the north, there are great mountains,

więc tam pamiętam na rowerze zjeżdżaliśmy jak szaleni.

So I remember we were riding down like crazy on our bikes.

To ja mam to szczęście,

I have that luck,

że jakby no umiem czytać po grecku,

that I mean I can read in Greek,

no bo też mam tyle lat

Well, I am also that age.

i tam ta fizyka, prawda,

and there is that physics, right,

bo te symbole matematyczne,

because these mathematical symbols,

symbole fizyczne,

physical symbols

te wszystkie gamma, delta, beta i tak dalej,

all these gamma, delta, beta and so on,

to powiedz mi,

so tell me,

ja zauważyłem jak sobie jeździliśmy,

I noticed how we were riding.

że w taki,

that in such a

mimo że jak się tak rozmawia o alfabecie,

even though when you talk about the alphabet like this,

że jest alfa, beta, gamma, delta i tak dalej, i tak dalej,

that there is alpha, beta, gamma, delta, and so on, and so forth,

to zauważyłem,

I noticed that,

że jakoś nie ma,

that somehow there isn't any,

mimo że jest B,

even though it is B,

w alfabecie,

in the alphabet,

to jakoś we wszelkich tabliczkach,

it's somehow in all the signs,

typu betoniarnia była,

there was a concrete plant,

to tam nie było napisane beton,

it wasn't written concrete there,

tylko peton.

only peton.

O co tu chodzi z tym B w życiu,

What's this B in life all about?

jakby w takim języku potocznym?

Like in a colloquial language?

Jest to B w greckim,

It is B in Greek.

czy nie ma tego B?

Isn't there a B?

Hmm, to zależy jak na to spojrzeć,

Hmm, it depends on how you look at it,

bo faktycznie druga literka w greckim alfabecie po alfie,

because the second letter in the Greek alphabet after alpha,

to jest coś, co wygląda jak polskie B,

this is something that looks like Polish B,

ale czyta się,

but it's readable,

Grecy czytają je inaczej,

The Greeks read it differently,

nie czytają beta,

they don't read beta,

tak jak w polskiej tradycji,

just as in Polish tradition,

w tej transkrypcji byśmy przeczytali,

in this transcription we would read,

tylko vita,

only vita,

więc greckie B,

so Greek B,

jeśli w wyrazie gdzieś zobaczymy literkę B,

if we see the letter B somewhere in the word,

to na pewno będziemy ją czytać jako W,

We will definitely read it as W.

ale na przykład w słowie wivlio,

but for example in the word wivlio,

czyli książka,

so the book,

mamy dwa B,

we have two Bs,

ale czytamy wivlio,

but we read wivlio,

natomiast oczywiście ten dźwięk literki B jest,

however, of course, the sound of the letter B is,

bo są słowa takie,

because there are words like that,

które tego wymagają,

which require it,

na przykład greckie słowo tato,

for example the Greek word for dad,

to jest babas,

this is a woman,

ale żeby ten dźwięk uzyskać,

but to achieve that sound,

B,

B,

trzeba postawić koło siebie dwie inne litery

You need to place two other letters next to each other.

i Grecy tak się umówili,

and the Greeks agreed to that,

że my,

that we,

po którym następuje pi,

after which pi follows,

czyli my i py,

so we and py,

czytamy jako B,

we read as B,

więc ten babas,

so this woman,

czyli tato,

so dad,

ojciec,

father,

będziemy pisać tak,

we will write like this,

my py a,

my py a,

my py as,

my py as,

m papas,

m papas,

teoretycznie,

theoretically,

po polsku byśmy przeczytali,

In Polish we would read,

Grecy przeczytają babas,

The Greeks will read the grannies.

albo na pewno słyszałeś,

or you've definitely heard,

jak byłeś w Grecji,

when you were in Greece,

ktoś do ciebie powiedział brawo,

someone said bravo to you,

Grecy bardzo często mówią brawo,

Greeks very often say bravo,

coś im się podoba,

they like something,

jak chcą komuś podziękować,

if they want to thank someone,

jak coś ich zaskoczy

if something surprises them

i są tacy uradowani,

and they are so delighted,

to mówią brawo,

they say bravo,

brawo,

well done,

brawo szu,

well done, szu,

brawo dla ciebie

well done to you

i wtedy też napiszemy to w taki sposób,

and then we will write it in such a way,

my py,

my py,

ro,

ro,

i tak dalej.

and so on.

A wydawało się to wszystko takie proste,

And it all seemed so simple.

przy okazji powiedziałeś,

by the way, you said,

że to jest wiwlioteka, tak?

So this is a library, right?

Powinno być,

It should be,

a nie biblioteka?

Isn't it a library?

Wivlio to jest książka,

Wivlio is a book,

a biblioteka to jest wivliothiki.

The library is a wivliothiki.

Proszę bardzo,

Here you go,

czyli dalej,

so further,

brniemy dalej,

we're moving forward,

czyli jesteśmy w bibliotece

So we are in the library.

i chcieliśmy pożyczyć

and we wanted to borrow

jakąś maxi książkę,

some maxi book,

która ma dużo fotografii,

which has a lot of photographs,

a jest z biologii

and it is from biology

i cały czas mówimy po grecku.

And we keep speaking in Greek.

Dla mnie to fajne odkrycie.

For me, it's a nice discovery.

Powiedz mi tylko tak na szybko,

Just tell me quickly,

czym się różni tawerna od restauracji?

What is the difference between a tavern and a restaurant?

Bo tak używasz czasami naprzemiennie.

Because you sometimes use them alternately.

Tawerna po polsku?

Tavern in Polish?

Nie ma chyba takich czystych

There are probably no such pure ones.

rozróżnień czy definicji.

distinctions or definitions.

Tawerna to jest takie miejsce,

A tavern is a place like that,

gdzie,

where,

którego używają,

which they use,

tej nazwy używają też Grecy,

the Greeks also use this name,

ale używają też nazwy,

but they also use the name,

restauracja i to jest estratorio.

restaurant and this is a stratory.

Tawerna to jest takie miejsce,

The tavern is such a place,

w którym zjemy na pewno

where we will definitely eat

bardziej lokalne,

more local,

bardziej tradycyjne jedzenie.

more traditional food.

W restauracji już mogą pojawić się

They can already appear in the restaurant.

jakieś wynalazki

some inventions

albo przeszczepy kulinarne

or culinary transplants

ze wschodu czy z zachodu.

from the east or from the west.

W restauracji na pewno

In the restaurant for sure.

bardziej wyszukane sałatki,

more sophisticated salads,

może jakieś zupy.

Maybe some soups.

Zupy w tawernie raczej nie dostaniemy.

We probably won't get soup at the tavern.

W tawernie więcej będzie dań mięsnych,

In the tavern, there will be more meat dishes.

tradycyjnych.

traditional.

Aha, czyli jeżeli pojedziemy do Grecji

Ah, so if we go to Greece

i chcemy się skupić generalnie

And we want to focus generally.

na greckiej kuchni,

in Greek cuisine,

to chodzimy do tawerny

We go to the tavern.

przez by,

by means of,

czyli będzie napisane taberna

So it will be written "tavern."

po naszemu.

in our own way.

Piszemy przez w,

We write through w,

ale czytamy tawernę.

but we read the tavern.

Aha, dobra.

Ah, okay.

No to jeszcze inaczej.

Well, let's put it another way.

Rozumiem.

I understand.

Ja wiesz co,

You know what,

przez to, że w tej Grecji

because in this Greece

to byłem tylko dwa razy,

I was only there twice.

ale w Persji byłem dziesięć razy.

But I have been to Persia ten times.

Ja wiem, że wy to tak grecka,

I know that you see it as Greek.

tak historycznie Grecja i Persja

Historically, Greece and Persia.

to tak za bardzo się nie lubicie, co?

You don't really like each other, do you?

Nie, myślę, że to były jakieś

No, I think it was something.

dawne dzieje,

ancient history,

naprawdę sprzed tysięcy lat,

really from thousands of years ago,

kiedy Persowie najeżdżali

when the Persians invaded

na greckie państwa, miasta

to Greek states, cities

i chcieli opanować

and they wanted to take control

i czasami im się to udawało,

and sometimes they succeeded in it,

czasami nie.

Sometimes no.

No, ale myślę, że dzisiaj już

No, but I think that today already...

te żale się skończyły,

these complaints are over,

bo to naprawdę dawne dzieje.

because that's really ancient history.

Znaczy ja myślę, że Aleksander Macedoński

I mean, I think that Alexander the Great.

tu załatwił sprawę.

He took care of the matter here.

Pojechał do Persji,

He went to Persia,

zrobił porządek

made a mess

i Persowie stwierdzili,

and the Persians stated,

dobra to,

That's good, then.

dlaczego ja o tym mówię?

Why am I talking about this?

Dlatego, że jest bardzo ciekawe dla mnie,

Because it is very interesting to me,

że na przykład,

that for example,

bo my jesteśmy tu w Polsce,

because we are here in Poland,

jesteśmy w takich wpływach literatury,

we are under such influences of literature,

w ogóle kultury,

in general culture,

kultury greckiej, prawda?

Greek culture, right?

Więc my jakby,

So we, like,

nawet jak są książki

even if there are books

o wojnach grecko-perskich

about the Greco-Persian Wars

czy filmy nawet w Hollywoodzie,

do films even in Hollywood,

ten tam,

that there,

tych 300 Spartan

those 300 Spartans

czy coś takiego,

is something like that,

no to jest tak,

well, it's like this,

dla mnie osobiście jest ciekawe,

for me personally it is interesting,

że jakby w naszej kulturze są ci Grecy,

that there are those Greeks in our culture,

ta wysoka kultura, prawda?

that high culture, right?

Mówimy o starożytnej Grecji.

We are talking about ancient Greece.

No i ci Persowie,

Well, and those Persians,

w skrócie takie dzikusy.

In short, such savages.

W Persji jest dokładnie odwrotnie.

In Persia, it is exactly the opposite.

Narracja jest absolutnie inna.

The narrative is absolutely different.

W ogóle, że to oni tutaj reprezentują

In general, it's them who represent here.

sobą jakąś wyższą kulturę

a higher culture of some kind

i to jest dla mnie ciekawe,

and this is interesting to me,

że jak spotykają się dwa państwa

that when two states meet

i żebyśmy my,

and that we,

czy wy dzieciaki,

are you kids,

my teraz dorośli też,

we are adults now too,

nie wpadali w takie pułapki,

they did not fall into such traps,

bo to wszystko zależy od tego,

because it all depends on that,

w jakim miejscu na świecie mieszkamy.

In what part of the world do we live?

Ktoś mieszkał w Grecji

Someone lived in Greece.

i uważał,

and he thought,

że te Persowie są jacyś tacy niedouczeni,

that those Persians are somehow uneducated,

a w Persji ludzie twierdzili,

and in Persia, people claimed,

nie, no to Grecy w ogóle nic nie umieją.

No, the Greeks can't do anything at all.

To bardzo takie ciekawe.

That's very interesting.

Jak mieszkamy w Polsce,

Since we live in Poland,

mieszkamy w środku pewnego systemu europejskiego

We live in the middle of a certain European system.

i też mamy jakieś zdanie,

and we also have some opinion,

że ci na wschodzie to tacy,

that those in the east are like that,

ci na zachodzie to siacy,

those in the west are weak,

okazuje się, że ci na zachodzie myślą o nas też,

it turns out that those in the West think of us too,

że może,

that maybe,

może,

maybe,

żebyśmy byli bardzo ostrożni przy tym,

to be very careful with this,

że oceniamy kogoś,

that we judge someone,

bo na przykład przyjechał,

because for example he arrived,

skąd przyjechał,

where he came from,

no przyjechał na przykład z Grecji,

he came from Greece, for example,

niech będzie, nie,

let it be, no,

a ktoś ma jakieś złe doświadczenie z dwoma Grekami,

Does anyone have any bad experiences with two Greeks?

to żebyśmy przypadkiem nie wpadali w pułapkę,

so that we don't accidentally fall into a trap,

mówili, a, bo ci Grecy,

they said, oh, those Greeks,

bo myśmy poznali dwóch Greków,

because we met two Greeks,

a nawet nie wiemy, czy byli Grekami,

and we don't even know if they were Greeks,

może poznaliśmy jakichś ludzi po prostu,

maybe we just met some people,

którzy w Grecji byli i coś tam,

who were in Greece and something there,

mówię, ja jako człowiek,

I say, I as a person,

który dużo jeździł po świecie,

who traveled a lot around the world,

bardzo staram się być ostrożny

I try very hard to be careful.

i, no i was do tego namawiam.

And, well, I'm encouraging that.

Słuchaj, mój drogi,

Listen, my dear,

chciałbym, żeby teraz przyszedł taki moment,

I would like a moment like that to come now.

żebyś nam wspomniał,

that you would mention to us,

no leży tutaj akurat przed nami,

it lies right here in front of us,

książka Kala Kala,

the book Kala Kala,

ja od razu chciałem zapytać się,

I wanted to ask right away,

co to znaczy,

what does it mean,

bardzo mi się podoba,

I really like it.

siga siga,

little by little,

co to jest to siga siga,

What is this siga siga?

to jest jakaś filozofia życiowa, nie?

Is it some kind of philosophy of life, right?

Taka niespisana,

Such an unwritten,

trochę na śmiesznie,

a little humorously,

ale trochę na poważnie,

but a little seriously,

siga generalnie znaczy wolniej,

"Siga generally means slower."

czy wolno

is it allowed

i tego zwrotu,

and this return,

Grecy używają w różnych sytuacjach

Greeks use it in different situations.

i w różnych znaczeniach,

and in different meanings,

to znaczy czasami,

that means sometimes,

czasami jak ktoś się w czymś zagalopuje

Sometimes when someone gets carried away with something.

w jakiejś opowieści,

in some story,

to wtedy druga osoba

then the other person

może mu powiedzieć,

maybe you can tell him,

siga,

siga,

siga zwolnij,

"Go slower."

zatrzymaj się,

stop,

hej, stop.

Hey, stop.

Częściej,

More often,

częściej siga siga

more often slowly slowly

używa się do takiego spowolnienia,

it is used for such a slowdown,

zwolnienia,

layoffs,

czyli siga siga,

so slowly slowly,

zrobimy coś jutro,

we will do something tomorrow,

siga siga,

slowly, slowly,

zostaw,

leave it

zostaw to zadanie z matematyki,

leave it as a math assignment,

nauczysz się do sprawdzianu jutro,

you will study for the test tomorrow,

bo dzisiaj,

because today,

dzisiaj już jesteś zmęczony,

today you are already tired,

siga siga,

slowly slowly,

jutro też jest dzień

Tomorrow is another day.

i tak dalej

and so on

i myślę,

and I think,

że to faktycznie wynika jakoś

that it actually comes about somehow

z greckiego sposobu życia,

from the Greek way of life,

z greckiego stylu życia.

from the Greek way of life.

Duńczycy mają swoje hyge,

The Danes have their hygge,

a Grecy mają siga siga,

and the Greeks go slowly.

czyli umieją zachować taki balans

which means they know how to maintain such a balance

pomiędzy pracą,

between work,

obowiązkami,

duties,

pomiędzy takim byciem

between such being

bardzo na poważnie,

very seriously,

a jednocześnie pomiędzy potrzebą,

and at the same time between the need,

która jest organiczna

which is organic

i którą każdy z nas ma,

and which each of us has,

potrzebą zabawy,

the need for play,

potrzebą tego,

the need for this,

żeby móc na przykład oderwać się

to be able, for example, to detach oneself

od właśnie obowiązków pracy,

from exactly the duties of work,

problemów

problems

i pójść na spacer,

and go for a walk,

popatrzeć w morze,

to look at the sea,

spotkać się z przyjaciółmi,

meet with friends,

z rodziną,

with family,

razem spędzić czas.

spend time together.

Nic złego z tego nie wyniknie,

Nothing bad will come of it.

wręcz będziemy mieli z tego tylko korzyści.

We will only benefit from this.

Jeśli udaje nam się tak na chwilę

If we can manage it for a moment.

przynajmniej wypisać

at least write it down

takiego codziennego życiowego pędu,

such a daily life rush,

to jesteśmy trochę bardziej wyluzowani,

so we are a bit more laid-back,

jesteśmy spokojniejsi,

we are calmer,

lepiej śpimy

we sleep better

i Grecy to rozumieją

The Greeks understand this too.

i dla Greków to jest naturalne

And for the Greeks, it is natural.

i myślę w ogóle pewnie to ma jakiś związek

And I think it probably has some connection at all.

ze słońcem

with the sun

i z tym, że pogoda w Grecji

And with that, the weather in Greece.

jest zwykle bardzo dobra

It is usually very good.

i aż prosi się o to,

and it is just begging for it,

żeby spędzać czas na zewnątrz

to spend time outdoors

właśnie ze znajomymi na plaży,

just with friends at the beach,

ale myślę, że my u nas w Polsce

but I think that we in Poland

też możemy tego od Greków się nauczyć,

we can also learn this from the Greeks,

tej filozofii,

this philosophy,

bo często zagalopowujemy się

because we often get ahead of ourselves

w tej naszej codzienności

in our daily lives

takiej trudnej,

such a difficult,

skomplikowanej,

complicated,

problematycznej,

problematic,

a to szkoła,

this is a school,

a to sprawdzian,

it's a test,

a to jakieś obowiązki.

Oh, those are some responsibilities.

Dla Greków bardzo ważne jest to,

For the Greeks, it is very important that,

żeby spędzać czas wolny z rodziną,

to spend free time with family,

żeby się pobawić,

to have some fun,

żeby potańczyć,

to dance,

żeby wspólnie coś zjeść,

to eat something together,

żeby pobiesiadować

to have a feast

i to wszystko jakby składa się

and it all seems to come together

na właśnie te filozofie siga-siga.

to just these philosophies of slow and steady.

A dzieciaki mają dużo zadań domowych

And the kids have a lot of homework.

w szkole w Grecji?

at school in Greece?

No niestety mają bardzo dużo,

Well, unfortunately, they have a lot.

dlatego, że grecka edukacja

because Greek education

jest w takim no stałym kryzysie,

is in a kind of constant crisis,

to znaczy nauczyciele niestety zarabiają

That means teachers unfortunately earn.

bardzo mało,

very little,

więc nie mają takiej motywacji,

so they don’t have that motivation,

żeby jakoś przykładać się do pracy,

to somehow contribute to work,

więc żeby zdać maturę,

so to pass the high school exam,

dzieci często muszą chodzić

children often have to walk

na takie zorganizowane korepetycje,

for such organized tutoring,

czyli de facto chodzić

so in fact to walk

do drugiej szkoły po południu,

to the second school in the afternoon,

więc jest tak,

so it is like this,

że dzieciaki kończą zajęcia

that the kids are finishing their classes

w normalnej szkole,

in a normal school,

idą do domu,

they are going home,

jedzą obiad

they are having lunch

i idą do kolejnej prywatnej szkoły,

and they go to the next private school,

która nazywa się front distancji,

which is called the front of the distance,

w styrio

in style

i mają tam zajęcia

and they have classes there

praktycznie ze wszystkich przedmiotów,

practically from all subjects,

często ten sam materiał,

often the same material,

który był gdzieś tam poruszany rano

which was mentioned somewhere there in the morning

w tej publicznej szkole.

in this public school.

I ci sami nauczyciele tam pracują po południu?

Do the same teachers work there in the afternoon?

Nie, inni nauczyciele,

No, other teachers,

już inni nauczyciele,

other teachers already,

no ale to oznacza,

but that means,

że te greckie dzieciaki

that those Greek kids

są mocno przemęczone

they are very tired

i przepracowane.

and overworked.

Więc to siga, siga...

So it's siga, siga...

Siga, siga w przypadku dzieci

Come on, come on in the case of children.

niestety jest trudniejsze,

unfortunately it's more difficult,

ale może dlatego właśnie

but maybe that's exactly why

dorosłości bardziej to doceniają,

they appreciate it more in adulthood,

no dobra, zdałem maturę,

Alright, I passed my high school final exams.

teraz mogę wreszcie iść

Now I can finally go.

i popatrzeć na morze,

and look at the sea,

napić się kawy.

to drink coffee.

Opowiedz nam proszę teraz o książce.

Please tell us now about the book.

Książka nazywa się Kala Kala,

The book is called Kala Kala.

czyli Grecja dla dociekliwych.

so Greece for the curious.

Wydało to,

It published,

to są tylko dwie siostry,

these are just two sisters,

czy to się tylko tak wydawnictwo nazywa?

Is that just the name of the publishing house?

Wydawnictwo nazywa się Dwie Siostry

The publishing house is called Two Sisters.

i książka została wydana w serii

and the book was published in a series

właśnie dla dociekliwych

just for the curious

i w tej serii można przeczytać

and in this series, you can read

także inne książeczki

also other booklets

o innych krajach.

about other countries.

Jest Wielka Brytania dla dociekliwych,

Great Britain is for the curious,

Chiny dla dociekliwych,

China for the Inquisitive,

Japonia,

Japan,

Włochy dla dociekliwych

Italy for the Inquisitive

i myślę, że to jest bardzo fajne

And I think it's very cool.

takie czytadło przed wyjazdem

Such a read before the trip.

do danego kraju,

to a given country,

więc jak będziecie jechać do Grecji,

so when you go to Greece,

jak będziecie mieli w planie

how you will have it planned

jakieś greckie wakacje,

some Greek holidays,

to warto tę książeczkę przeczytać,

it's worth reading this booklet,

bo dzięki niej,

because thanks to her,

myślę dzięki tym historiom,

I think thanks to these stories,

które udało mi się w niej zawrzeć

which I managed to include in it

i dzięki fantastycznym ilustracjom

and thanks to the fantastic illustrations

uda wam się więcej zobaczyć w tej Grecji.

You will manage to see more in Greece.

Ta lektura będzie dobrym przygotowaniem

This reading will be a good preparation.

do wyjazdu,

for the trip,

więc mamy tutaj kilka wyrażeń

So we have a few expressions here.

po grecku,

in Greek,

piszę o greckich zwyczajach,

I am writing about Greek customs,

jest kilka przepisów kulinarnych

There are several recipes.

na takie rzeczy,

for such things,

które można samemu w domu przygotować.

which can be prepared at home by oneself.

Czyli na co jest na przykład przepis?

So what is a recipe for, for example?

Na przykład na jogurt w wersji deserowej.

For example, dessert-style yogurt.

Grecki jogurt,

Greek yogurt,

to jest taki bardzo gęsty jogurt,

this is such a very thick yogurt,

praktycznie można go kroić nożem

It can practically be cut with a knife.

i Grecy bardzo lubią

And the Greeks really like

po takim obfitym posiłku zjeść deser

After such a hearty meal, to have dessert.

w postaci właśnie tego jogurtu.

in the form of this yogurt.

To jest tak proste,

It is so simple,

że aż po prostu dziwne.

that it is simply strange.

Wystarczy dodać do tego jogurtu

Just add to this yogurt.

trochę miodu i trochę orzechów

a little honey and a little nuts

i mamy fantastyczny deser,

and we have a fantastic dessert,

szczególnie jeśli ten jogurt

especially if that yogurt

jest schłodzony latem,

it is cooled in the summer,

to jest coś pysznego.

This is something delicious.

Mamy też przepis na tradycyjne greckie tzatziki,

We also have a recipe for traditional Greek tzatziki.

czyli taki sos,

so it's such a sauce,

jak to nazwać po polsku,

how to say this in Polish,

taką pastę,

such a paste,

jogurt, ogórki starte

yogurt, grated cucumbers

na grubych oczkach na tarce,

on the thick holes of the grater,

do tego może być koperek i czosnek.

It can also have dill and garlic.

I to jest naprawdę coś pysznego

And this is really something delicious.

i też jedno z takich podstawowych

and also one of those basics

czy najbardziej znanych greckich dania.

Are the most famous Greek dishes.

Ale mamy mnóstwo też,

But we also have plenty of,

mamy historię Yanisande Tokumbo,

we have the story of Yanisande Tokumbo,

o którym już wspominałem,

which I have already mentioned,

mamy sporo informacji

we have a lot of information

o różnych wyspach,

about different islands,

na przykład o wyspie Symi,

for example about the island of Symi,

na której kiedyś

at which once

bardzo rozwinięty był taki przemysł

such an industry was very developed

polegający na tym, że

consists of the fact that

łowiło się gąbki.

They were fishing for sponges.

Te gąbki, którymi być może dzisiaj

These sponges, which perhaps today...

myjecie plecy, to są

you wash your backs, these are

greckie gąbki z wyspy Symi.

Greek sponges from the island of Symi.

Mamy historię z wyspy

We have a story from the island.

Ikaria, mamy historię

Ikaria, we have a history.

igrzysk olimpijskich,

Olympic Games,

jest spacer po Atenach,

it is a walk through Athens,

wymieniam kilka najciekawszych

I am listing a few of the most interesting.

czy kilkanaście wręcz miejsc

or even a dozen places

w Grecji do zobaczenia.

See you in Greece.

Także myślę, że jest tu sporo naprawdę bardzo ciekawych

I also think that there is quite a lot of really interesting things here.

i takich przydatnych informacji,

and such useful information,

które faktycznie pozwolą skutecznie

which will actually allow effectively

zawalczyć z greckim peszkiem.

fight with the Greek pike.

No dobrze, słuchaj, to jak już tak

Alright, listen, so if that's the case...

tu reklamujemy książkę, to ja też wiem,

Here we are advertising a book, so I know that too.

bo ty jesteś między jednym

because you are between one

spotkaniem z dzieciakami, a drugim spotkaniem

meeting with the kids, and the second meeting

z dzieciakami. Gdyby ktoś chciał

with the kids. If anyone wanted.

spotkać się z tobą i

meet you and

przeżyć takie spotkanie z Grecją,

to experience such a meeting with Greece,

to jak to może zrobić? Gdzieś się musi

So how can it be done? It must go somewhere.

zgłosić, stanąć tam, nie wiem,

report, stand there, I don't know,

flagą grecką machać, albo

waving a Greek flag, or

spotkać jakiegoś greka i mówić

to meet some Greek and talk

przepraszam, słyszał pan tutaj o Dionisosie?

Excuse me, have you heard about Dionysus here?

Można spróbować, może to będzie skuteczne.

You can give it a try, maybe it will be effective.

Ale najłatwiej będzie jak to?

But will it be easiest this way?

Najłatwiej będzie, jeśli

It will be easiest if

ktoś zjawi się na przykład

someone will show up for example

w Warszawie, bo

in Warsaw, because

w piątek będziemy mieć spotkanie połączone

On Friday, we will have a joint meeting.

z grą taką edukacyjną w Muzeum

with such an educational game at the Museum

Narodowym. W sobotę

National. On Saturday.

będzie spotkanie w

there will be a meeting in

Księgarni Dwóch Sióstr, także bardzo

The Two Sisters Bookstore, also very

ciekawe. No i będę miał

Interesting. Well, I will have.

kilka spotkań w maju i w czerwcu

several meetings in May and June

i w lipcu w Opolu,

and in July in Opole,

w okolicach Opola, we Wrocławiu.

in the vicinity of Opole, in Wrocław.

Być może pojawię się

Maybe I will show up.

w Sopocie, być może gdzieś

in Sopot, maybe somewhere

tam jeszcze w innych miastach, więc

there are still in other cities, so

warto śledzić moją osobę

It's worth following me.

na Facebooku,

on Facebook,

albo na Instagramie, bo

or on Instagram, because

tam zamieszczam zawsze informacje o tych spotkaniach.

There I always post information about these meetings.

Bardzo serdecznie na nie zapraszam.

I warmly invite you to it.

Świetnie, ja Wam bardzo dziękuję.

Great, I thank you very much.

Ja bym chciał, żebyśmy się po grecku

I would like us to speak in Greek.

coś może pożegnali jakoś tak.

Maybe they said goodbye somehow.

Bo mówię, ja Tobie już wcześniej mówiłem,

Because I said, I told you earlier,

że umiem tylko dwie rzeczy powiedzieć

that I can only say two things

po grecku. Jedna jest taka

In Greek. There is one like that.

niecenzuralna i nie wypada w ogóle, a druga,

indecent and inappropriate at all, and the second,

że umiem powiedzieć właśnie

that I can say exactly

wszystkich Greków w tym zaskakuje, jak mówię, że umiem

It surprises all the Greeks when I say that I can.

powiedzieć sagapo, to znaczy

to say sagapo, it means

kocham Cię, a jakbyśmy się

I love you, and what if we...

pożegnali z tymi naszymi słuchaczami

They said goodbye with our listeners.

dzisiaj. No, to jest ciekawa sprawa, dlatego,

today. Well, that's an interesting matter, therefore,

że greckie cześć, którym

that Greek hello, which

można się przywitać i pożegnać, to jest

you can say hello and goodbye, that is

ja. Tak jak nasze ja,

I. Just like our self,

pierwsza osoba liczby pojedynczej,

first person singular,

tak Grecy mówią ja na

yes, the Greeks say I on

dzień dobry, na cześć

Good morning, to honor.

powitalne i pożegnalne.

welcome and farewell.

To przepraszam, to jak jakiś taki przyjeżdżają

I'm sorry, it's like they come in such a way.

niemieccy turyści tam do Grecji

German tourists there to Greece.

i się tam pyta kelner, państwo chcą, a oni

And then the waiter asks them, do you want, and they...

mówią ja, ja, ja, to tak pożegnasz?

They say I, I, I, is that how you will say goodbye?

Może, myślę, że kontekst tutaj pomaga,

Maybe, I think the context helps here.

ale generalnie tak, może dojść

but generally, yes, it may happen

do jakiegoś nieporozumienia. Często

to some misunderstanding. Often

Grecy dodają też su, czyli

Greeks also add "su," which means

ja, su, cześć, tobie, cześć,

I, you, hi, to you, hi.

tobie.

to you.

Trudno to przełożyć na polski.

It's hard to translate that into Polish.

No i możemy powiedzieć też,

Well, we can also say,

nie ma w

there is no in

Grecji takiego do widzenia naszego klasycznego.

Goodbye to our classical Greece.

Jest dzień dobry, jest dobranoc

Good morning, good night.

i tak dalej. Nie ma, nie ma do widzenia.

And so on. No, there is none, goodbye.

A, bo oni nie chcą się już więcej spotykać.

Ah, because they don't want to meet anymore.

Oni nie, a może nie chcą się żegnać, wiesz?

They don't, or maybe they don't want to say goodbye, you know?

A, ja myślałem, że, wiesz, bo to jest,

Oh, I thought that, you know, because it is,

ja się zawsze śmieję, że jak

I always laugh that when

jest coś u dentysty, mówisz mu

There is something with the dentist, you tell him.

do widzenia, to słabe jest, nie? Właśnie lepiej

Goodbye, that's weak, isn't it? It's actually better.

żegnam, obyśmy się więcej nie spotkali.

Goodbye, I hope we never meet again.

Ale mówisz, że oni się nie chcą żegnać.

But you say they don't want to say goodbye.

Ale wiesz, z tymi

But you know, with that

pożegnaniami i przywitaniami

with farewells and greetings

to jest tak, że oprócz tego, że one spełniają

It is like this, that apart from the fact that they fulfill.

taką funkcję właśnie przywitania się,

such a function of greeting,

one są też życzeniami.

They are also wishes.

Życzymy komuś

We wish someone

dobrego dnia, życzymy komuś dobrej nocy,

Have a good day, we wish someone a good night.

życzymy komuś dobrego tygodnia

we wish someone a good week

i w polskim mamy mnóstwo

And in Polish, we have a lot.

tych życzeń, od dzień dobry

these wishes, from good morning

przez dobry wieczór,

good evening,

prawda? Ale Grecy mają tego znacznie,

Isn't it true? But the Greeks have it much more.

znacznie więcej, więc mimo, że nie mają do widzenia,

much more, so even though they do not have goodbye,

to mówią na przykład

they say, for example

żegnając się, mówią

saying goodbye, they say

kalisinehia, czyli

Kaliszniehia, or

dobrej kontynuacji, żebyś

good continuation, so that you

to co robił, żeby dobrze ci nadal szło.

What he did for you to keep doing well.

Kalisinehia, to jest bardzo częste

Kalisinehia, this is very common.

pożegnanie właśnie,

farewell just now,

więc albo ja, albo

so either me, or

kalisinehia. No dobrze, moi drodzy,

kalisinehia. Well then, my dear,

to były etnorozmówki.

Those were ethnoconversations.

Ci, którzy są patronem podcastu,

Those who are the patrons of the podcast,

jest już tam parę osób, to dostaną w prezencie

There are already a few people there, so they will receive a gift.

jako taką nagrodę, dostaną

as such a prize, they will receive

bardzo fajną planszówkę, o której właśnie

a really cool board game that I'm just talking about

Dionisos w ogóle nie wiedział, bo ona pewnie

Dionysus didn't know at all, because she probably

była z zupełnie innego regionu.

She was from a completely different region.

Grecji. Nazywa się Pentalfa.

Greece. It's called Pentalfa.

Dostaną jeszcze parę takich malutkich zadań.

They will receive a few more of those tiny tasks.

Opis tego, jak tu

Description of how here

wspominaliśmy o książce, będzie

We mentioned the book, it will be.

w linku, będzie piosenka Eleni,

In the link, there will be a song by Eleni.

będzie... Antymos Apostolis

It will be... Antymos Apostolis

nie będzie, bo to może być dla was za trudne,

it won't be, because it might be too difficult for you.

ale będzie jeszcze link do

but there will still be a link to

Jorgisa, tak? Jorgosa Skoliasa.

Jorgis, right? Jorgos Skolias.

Jorgosa Skoliasa.

Jorgosa Skoliasa.

Ja się z wami żegnam, ja jestem Rob Maciąg.

I bid farewell to you, I am Rob Maciąg.

To były etnorozmówki, czyli

Those were ethno-conversations, which means

część etnowarsztaty.pl.

part of etnowarsztaty.pl.

To już nie pamiętam, chyba dziewiąty

I don't remember anymore, maybe the ninth.

odcinek. Nie wiedziałem, że aż tyle tych odcinków.

Episode. I didn't know there were that many episodes.

się uda. Kiedy będzie dziesiąty,

it will work out. When will it be the tenth,

z kim będzie dziesiąty, to ja jeszcze nie wiem,

I still don't know who will be the tenth.

bo to z Dionisosem

because it's with Dionysus

dogadaliśmy się chyba przedwczoraj, że

we probably agreed the day before yesterday that

tak przelotem. Ja mieszkam niedaleko Legnicy,

Just passing through. I live not far from Legnica.

on przelotem. Bardzo ci dziękuję.

He is just passing through. Thank you very much.

Nie wiem, jak jest dziękuję po grecku.

I don't know how to say thank you in Greek.

Ja również dziękuję, czyli

I also thank you, that is

epharisto. Epharisto.

Thank you. Thank you.

Bardzo mi się podoba ten język.

I really like this language.

A my teraz bierzemy wszystko siga,

And now we're taking everything, siga,

siga i... Jak to było?

siga and... How was it?

Obyście mieli dalej taki fajny dzień,

May you continue to have such a nice day.

jak mieliście. Kallis i nechia.

How did you have it? Kallis and Nechia.

Cześć.

Hello.

.

It seems there is no Polish text provided for translation. Please provide the text you would like me to translate.

muzyka

music