4. Giulia Tofana

W swojej debiutanckiej powieści pod tytułem Tajemnicza historia w Styles, Agata Christie rzecze tak.

In her debut novel titled The Mysterious Affair at Styles, Agatha Christie states this.

Morderstwo jest aktem gwałtownym i kojarzy się raczej z mężczyzną, ale trucizna to broń kobiet. I ja się z tym zgadzam.

Murder is a violent act and is more often associated with men, but poison is a weapon of women. And I agree with that.

W dzisiejszym odcinku podcastu przyjrzymy się postaci Julie Tofany, której osobliwy eliksir zwany Aqua Tofana przysporzył kłopotów niejednemu mężczyźnie.

In today's episode of the podcast, we will take a look at the figure of Julia Tofana, whose peculiar elixir known as Aqua Tofana has caused trouble for more than one man.

Ba, strach przed nim żywił nawet sam Mozart, który podobno na łożu śmierci miał powiedzieć, że istotnie podano mu parę kropel śmiercionośnej mikstury.

Indeed, even Mozart himself was haunted by fear of it, as he reportedly said on his deathbed that he had indeed been given a few drops of a deadly potion.

Cześć! Słuchasz właśnie Osobliwości, czyli subiektywnej encyklopedii niewiast osobliwych.

Hi! You are currently listening to Oddities, which is a subjective encyclopedia of peculiar women.

W tym podcaście posłuchasz o intrygującej...

In this podcast, you will listen to an intriguing...

i fascynujących damach z historii powszechnej, legend oraz mitów.

and fascinating ladies from universal history, legends, and myths.

Nigdy nie słyszałaś, nie słyszałeś o postaciach Ching Shih lub Tymoklei?

Have you never heard of the figures Ching Shih or Tymoklei?

No to zapraszam.

Well, then I invite you.

Sycylia, XVI wiek.

Sicily, 16th century.

Na potrzeby dzisiejszej opowieści możemy przyjąć, że postać Julie Tofany jest nierozerwalnie połączona z innym osobliwym indywiduum,

For the purposes of today's story, we can assume that the figure of Julia Tofana is inextricably linked to another peculiar individual.

niejaką Tofanią D'Adamo.

some Tofania D'Adamo.

Domniemuje się, że Julia była córką Tofani.

It is presumed that Julia was the daughter of Tofani.

Ponieważ wśród Włochów i Włoszek krążył taki oto zwyczaj, że imię rodzica stawało się nazwiskiem dziecka.

Because among Italians, there was a custom where a parent's name became the child's surname.

Tofania D'Adamo raczej nie dostałaby Orderu Matki Roku.

Tofania D'Adamo probably wouldn't receive the Mother of the Year Award.

Szczególnie, że 12 lipca 1633 roku została oskarżona i stracona za zabicie męża i paru innych tam, którym na pewno się należało,

Especially since on July 12, 1633, she was accused and executed for killing her husband and a few others who certainly deserved it.

przy pomocy tajemniczej mikstury określonej przez współczesnego włoskiego kronikarza Alessiego jako Aqua Tofania.

with the help of a mysterious potion described by the contemporary Italian chronicler Alessio as Aqua Tofania.

Nie do końca jednak wiadomo, jak dokładnie wyglądała relacja między Julią a Tofanią.

It is not entirely clear, however, what the relationship between Julia and Tofania was truly like.

Pogłoski o bliskim pokrewieństwie mogły być daleko idącymi domysłami, które z rzeczywistością nie miały w zasadzie nic wspólnego.

Rumors of a close relationship may have been far-reaching conjectures that had essentially nothing to do with reality.

Wiadomo natomiast jedno.

One thing is known, however.

Obie trucicielki na pewno znały się w latach 30. XVII wieku.

Both poisoners definitely knew each other in the 1630s.

Ale żeby zaraz rodzina?

But to start a family right away?

Zbieżność imion i nazwisk, a także niemal identyczna nazwa eliksirów, którymi posługiwały się kobiety jest jednak zastanawiająca, nieprawdaż?

The coincidence of names and surnames, as well as the almost identical name of the potions used by women, is indeed puzzling, isn't it?

Nieprawdaż?

Isn't that right?

Dowody sugerują, że Tofania D'Adamo w czasach swojej trucicielskiej świetności nie działała w pojedynkę.

Evidence suggests that Tofania D'Adamo did not act alone during her peak as a poisoner.

Jej prawą ręką była niejaka Francesca Lasarda, aresztowana w Palermo niemal rok przed samą Tofanią.

Her right-hand woman was a certain Francesca Lasarda, arrested in Palermo almost a year before Tofania herself.

Oczywiście, że mordowanie ogólnie rzecz biorąc jest karalne, ale to właśnie o trucie kogoś uznawano za czyn haniebny, za który należy się surowa i paskudna kara.

Of course, murder is generally punishable, but it is poisoning someone that has been considered a shameful act deserving of harsh and dreadful punishment.

Dodatkowo mówi się, że w tamtych czasach kobiece zbrodnie uznawały się za szczególne.

Additionally, it is said that in those times, female crimes were considered to be special.

A więc należano piętnować takie przystępczynie srogo.

Therefore, such transgressions should be strictly condemned.

Znamy dwie wersje egzekucji Tofanii D'Adamo i żadna z nich nie jest szczególnie ładna.

We know two versions of the execution of Tofania D'Adamo, and neither of them is particularly nice.

Mówi się, że albo powieszono ją, a następnie poćwiartowano, albo wsadzono ją związaną do płóciennego worka i następnie zrzucono z dachu biskupiego pałacu w Palermo.

It is said that either she was hanged and then dismembered, or she was tied up and placed in a canvas bag and then dropped from the roof of the bishop's palace in Palermo.

Mimo, że Giulia nie była wymieniona w procesach trucicielek w tamtym okresie, to mówi się, że jak najbardziej jej nie było.

Although Giulia was not mentioned in the trials of poisoners during that period, it is said that she was definitely not present.

Mówi się, że jak najbardziej była zaangażowana w ich działalność.

It is said that she was very much involved in their activities.

Strach przed okrutnym losem, który spotkał między innymi jej matkę sprawił, że Giulia szybko opuściła Palermo.

The fear of the cruel fate that befell, among others, her mother made Giulia quickly leave Palermo.

Nie wyjeżdżała jednak z pustymi rękoma.

However, she did not leave with empty hands.

Mówi się, że Tofania pozostawiła jej recepturę na truciznę doskonałą, bezwonną, bez koloru i smaku, która nie pozostawiała żadnych wykrywalnych śladów i dowodów.

It is said that Tofania left her a recipe for a perfect poison, odorless, colorless, and tasteless, which left no detectable traces or evidence.

Eliksir mógł być istotnie wynalazkiem Tofanii, szeroko wykorzystywanym przez Giulię.

The elixir could indeed be an invention of Tofania, widely used by Giulia.

Dzięki której zyskał prawdziwy rozgłos w wielkim świecie.

Thanks to which he gained real fame in the big world.

Prawda mogła być również taka, że Giulia ulepszyła to, nad czym pracowała jej domniemana matka.

The truth could also be that Giulia improved what her presumed mother was working on.

Lub sama wynalazła truciznę, z którą kojarzona jest po dziś dzień.

Or she invented the poison that is associated with her to this day.

Jednak skąd takie zainteresowanie osobliwym eliksirem?

But where does such interest in a peculiar elixir come from?

Giulia, oprócz tego, że znała się trochę na różnego rodzaju miksturach, to była też niezłą biznesmenką.

Giulia, besides knowing a bit about various potions, was also quite a good businesswoman.

Doskonale znała najważniejsze biznesowe prawo, czyli...

She was well aware of the most important business law, which is...

Jest popyt, jest podaż.

There is demand, there is supply.

Nieszczęśliwe małżonki, często sprzedawane wręcz tyranom, nie mogące uzyskać rozwodu,

Unhappy wives, often sold to tyrants, unable to obtain a divorce,

dobrze wiedziały, że istnieje jeden sprawdzony sposób, aby wydostać się z małżeńskiej niewoli raz na zawsze.

They knew very well that there is one proven way to escape the bonds of marriage once and for all.

Delikwenta należy po prostu otruć.

The delinquent simply needs to be poisoned.

Po egzekucji swojej matki, w 1633 roku Giulia przez chwilę trudniła się nierządem, aby nie umrzeć z głodu.

After the execution of her mother in 1633, Giulia engaged in prostitution for a while to avoid dying of hunger.

Ale równocześnie rozpoczęła produkcję i sprzedaż eliksiru.

But at the same time, she started the production and sale of the elixir.

Na punkcie których oszalały nienawidzące swych mężów sycylijki.

On the point of which the Sicilian women, who hate their husbands, went crazy.

Jednak gdy nad Palermo zaczęły zbierać się ciemne chmury w związku z procesami Tofani i Lasardy,

However, when dark clouds began to gather over Palermo in connection with the trials of Tofani and Lasarda,

Giulia, już wtedy zamożna kobieta z doskonale prosperującym biznesem, zbiegła do Rzymu pod osłoną nocy.

Giulia, a wealthy woman with a thriving business, fled to Rome under the cover of night.

Wedle źródeł z 1650 roku towarzyszył jej nie kto inny, a kochanek i jednocześnie zakonnik imieniem Girolamo.

According to sources from 1650, she was accompanied by none other than her lover and simultaneously a monk named Girolamo.

Urzędujący na co dzień w kościele św. Agnieszki w Rzymie.

Serving daily at the Church of St. Agnes in Rome.

Dzięki koneksjom z lokalnym aptekarzem, który był podobno jego bratem, pomógł Giulii zaopatrzyć się w arszenik i wznowić produkcję trucizny.

Thanks to connections with a local pharmacist, who was allegedly his brother, he helped Giulia obtain arsenic and resume the production of poison.

Po przybyciu do Rzymu Giulia Tofana koronuje się przewodniczką kompanii trucicielek.

Upon arriving in Rome, Giulia Tofana crowns herself as the leader of the poisoners' company.

Zrzesza były pomocniczki Tofani D'Adamo i Franceschi Lasardy.

It brings together former assistants of Tofani D'Adamo and Franceschi Lasarda.

A także rekrutuje kobietę imieniem Girolama Spara na asystentkę.

She is also recruiting a woman named Girolama Spara as an assistant.

Tu kolejny wątek rodzinny.

Here is another family thread.

Niektórzy powiadają, że Girolama mogła być córką Giulii, która miała akurat wtedy romans ze wspomnianym ojcem Girolamo.

Some say that Girolama could have been the daughter of Giulia, who was having an affair with the mentioned father of Girolamo at that time.

Jednak wedle włoskiego pisarza Alessandro Ademolo Girolama Spara była wdową po pewnym florentyńskim dżentelmenie imieniem Carozzi,

However, according to the Italian writer Alessandro Ademolo, Girolama Spara was a widow of a certain Florentine gentleman named Carozzi,

dzięki czemu miała swobodnie poruszać się wśród arystokratycznej elity.

thanks to which she could move freely among the aristocratic elite.

Rodzina czy nie, kobiety zaczęły współpracować,

Family or not, women started to cooperate.

a z czasem zatrudniać też kolejne pomocniczki,

and over time also hire additional assistants,

takie jak na przykład trucicielka Giovanna de Grandis, odpowiedzialna później za biznesy z kobietami z niższych sfer.

such as the poisoner Giovanna de Grandis, later responsible for business dealings with women from lower classes.

Każda z kobiet miała swoją rolę.

Each of the women had her role.

Niektóre znały się na rzymskich zwyczajach, polityce, socjecie, gdzie bywać, z kim rozmawiać,

Some were knowledgeable about Roman customs, politics, society, where to go, and whom to converse with.

a niektóre odpowiedzialne były stricte za produkcję trucizny.

and some were strictly responsible for the production of poison.

Research ostatnich lat pokazuje, że w miejscach takich jak Wenecja, Rzym czy Paryż,

Recent years of research show that in places such as Venice, Rome, or Paris,

gdzie trucie kogo popadnie było codziennością, funkcjonował tzw. magiczny półświatek.

where poisoning anyone at random was a daily occurrence, a so-called magical underworld functioned.

Powróżyć panu z dłoni? Nie ma problemu.

Fortune-telling for you from your hand? No problem.

Zorganizować tradycyjne i konwencjonalne morderstwo przy pomocy wynajętego płatnego zabójcy?

To organize a traditional and conventional murder with the help of a hired hitman?

Oczywiście, że tak.

Of course, yes.

Astrologia? Magiczne przedmioty? Produkcja amuletów? Do ogarnięcia.

Astrology? Magical objects? Amulet production? Manageable.

Dostęp do takiego środowiska z największą przebiegłością wykorzystała Girolamo Spara,

Access to such an environment was exploited with the greatest cunning by Girolamo Spara,

która sprzedając amulety,

which is selling amulets,

i ziołowe mieszanki poszukiwała klientek, które mogą być również zainteresowane osobliwą trucizną.

And herbal blends were sought by clients who might also be interested in a peculiar poison.

Z cichych rozmów w kuluarach można było śmiało wywnioskować, które z klientek nie są szczęśliwe w małżeństwie,

From quiet conversations in the corridors, one could confidently infer which of the clients were unhappy in their marriages.

i które mogą być zdesperowane na tyle, ażeby męża wykończyć przy pomocy śmiercionośnej mieszanki.

and who may be desperate enough to finish off their husband with a deadly mixture.

Mało tego, Girolama, niczym Robin Hood w spódnicy, wydawała czasem za darmo truciznom kobietom,

Moreover, Girolama, like a Robin Hood in a skirt, sometimes gave poisons to women for free.

których nie było na nią stać, a które były w sytuacjach podbramkowych.

that she could not afford, and which were in critical situations.

Z żalu, złości na nadużycia i znęcanie się w toksycznych małżeństwach,

Out of grief, anger at the abuse and mistreatment in toxic marriages,

Girolama twierdziła, że chociaż tyle może zrobić dla tych kobiet.

Girolama argued that at least she could do this for those women.

W skład eliksiru, który nazywano aqua tofana, wchodził głównie arszenik, cymbalaria, ołów i beladonna.

The elixir known as aqua tofana primarily contained arsenic, pennywort, lead, and belladonna.

Niektórzy powiadają, że do mikstury dodawano też ślinę szaleńca.

Some say that the mixture also contained the saliva of a madman.

Wedle ostrzegawczej notatki, wypuszczonej w Rzymie w latach 50. XVII wieku,

According to a warning note released in Rome in the 1650s,

kiedy to strach przed trucizną osiągnął szczyt,

when the fear of poison reached its peak,

wybuchowa mieszanka miała skutkować ogólnym osłabieniem, wymiotami, biegunkom,

The explosive mixture was expected to result in overall weakness, vomiting, and diarrhea.

straszliwym bólem mięśni, konwulsjami, a w końcu śmiercią.

terrible muscle pain, convulsions, and finally death.

Osiemnastowieczny medyk tak opisuje działanie trucizny.

An eighteenth-century physician describes the action of poison like this.

W ciele daje się odczuć pewna zmiana, która skłania otrutego do poradzenia się lekarza.

In the body, a certain change can be felt that prompts the poisoned person to consult a doctor.

Lekarz go bada, ale nie znajduje żadnych symptomów wewnętrznych i zewnętrznych,

The doctor examines him, but does not find any internal or external symptoms.

nie ma zapalenia, nie ma gorączki.

There is no inflammation, there is no fever.

Wedle Charlesa MacKay'a, szkockiego poety, zabójczy eliksir sprawiał wrażenie,

According to Charles Mackay, the Scottish poet, the deadly elixir gave the impression that,

jakby otruty delikwent zwyczajnie umierał, poprzez naturalny rozkład.

as if the poisoned individual simply dies through natural decay.

Symptomy sprawiały wrażenie postępującej choroby, która po prostu przyplątała się nieszczęśnikowi.

The symptoms gave the impression of a progressive disease that had simply afflicted the unfortunate person.

No co tu dużo mówić? Pech.

Well, what is there to say? Bad luck.

W religijnych Włoszech dawało to wystarczającą ilość czasu otrutemu, nieświadomemu nieburakowi,

In religious Italy, this gave enough time to the poisoned, unaware non-beetroot.

na poukładanie swoich spraw oraz odpokutowanie grzechów zewnętrznych.

to arrange their affairs and atone for external sins.

Prawdziwy dowcip krył się w tym, że specyfik zwany był też manną św. Mikołaja

The real joke was that the substance was also called Saint Nicholas' manna.

i miał rzekomo zawierać uzdrawiający olej kapiący magicznie z kości świętego w miejscu jego pochówku w barii.

It was supposedly to contain a healing oil that dripped magically from the bones of the saint at the place of his burial in Bari.

Dzięki temu olej miał mieć właściwości lecznicze.

Thanks to this, the oil was supposed to have healing properties.

Między innymi miał usuwać wypryski na twarzy.

Among other things, he was supposed to remove acne on the face.

Tymczasem fiolki zawierały zabójczą miksturę, która nierzadko stała jawnie i bezpardonowo między perfumami,

Meanwhile, the vials contained a deadly potion, which often stood openly and unapologetically among the perfumes,

na toaletkach czy w łazienkach.

on dressers or in bathrooms.

Tutaj św. Mikołaj pojawia się zupełnie nieprzypadkowo, nie tylko jako patron dzieci i osób niezamężnych,

Here, St. Nicholas appears entirely intentionally, not only as the patron of children and unmarried people,

ale głównie jako ten, który pomaga młodym dziewczynom i kobietom wyrwać się z rąk handlarzy ludźmi.

but mainly as the one who helps young girls and women break free from the hands of human traffickers.

Bardzo wymowna i subtelna aluzja.

A very expressive and subtle allusion.

Aqua Tofana, tudzież manna św. Mikołaja sprzedawana była w postaci ampułek i kosmetyków z wizerunkiem świętego.

Aqua Tofana, also known as St. Nicholas's manna, was sold in the form of ampoules and cosmetics featuring the image of the saint.

Do eliksiru dodawano również dokładną instrukcję stosowania.

The elixir also included detailed usage instructions.

Najlepiej było podawać stosunkowo małe dawki, które stopniowo wzmagały zdrowotne problemy nieszczęśnika,

It was best to administer relatively small doses, which gradually exacerbated the health problems of the unfortunate person.

który finalnie w ciągu 2-3 tygodni mógł się już spokojnie kłaść do grobu.

who could peacefully lay down in the grave within 2-3 weeks.

Powiadano, że od 4 do 6 kropel trucizny starczało, by pozbyć się niewygodnego delikwenta.

It was reported that 4 to 6 drops of poison were enough to remove an inconvenient individual.

Toksykologa nie istniała, a niewykrywalność specyfiku sprawiła, że nawet teraz nie jesteśmy w stanie stwierdzić,

The toxicologist did not exist, and the undetectability of the substance means that even now we are unable to determine,

ile osób Julia Tofana istotnie otruła, a ile faktycznie zmarła.

How many people did Julia Tofana actually poison, and how many actually died?

Lekarze już wtedy nie mogli nic poradzić ani stwierdzić, czy to naturalna śmierć, czy może jednak otrucie.

The doctors could do nothing at that time nor determine whether it was natural death or perhaps poisoning.

A jednak, jak to możliwe, że mimo stale poszerzającej się grupy konsumentek sprawa się nie sypnęła?

And yet, how is it possible that despite the constantly expanding group of consumers, the situation hasn’t collapsed?

Ano możliwe dlatego, że kolejne i kolejne zadowolone klientki nie miały żadnej, najmniejszej nawet intencji,

Well, it is possible because the next and the next satisfied clients had no intention, even the smallest one,

by wydać swoją dobrodziejkę, skoro wybawiła je od niewygodnego męża czy kochanka.

to betray their benefactress, since she rescued them from an inconvenient husband or lover.

Śmierć licznych mężczyzn w sile wieku była poważna.

The death of many middle-aged men was serious.

Podejrzana, owszem, ale nie na tyle, by dokładniej przyjrzeć się sprawie.

Suspicious, indeed, but not enough to take a closer look at the matter.

Nad niektórymi zgonami nie można było jednak przejść obojętnie.

However, some deaths could not be overlooked.

Weźmy tu na przykład postać Francesco Cesi, hrabiego Czeri, który był na pewno najbogatszym i najbardziej wpływowym mężczyzną uwikłanym w aferę trucicielską.

Let's take, for example, the figure of Francesco Cesi, Count Czeri, who was certainly the richest and most influential man involved in the poisoning scandal.

Hrabia urodził się w arystokratycznej rodzinie, gdzie ojciec był znanym naukowcem i podobno przyjacielem Galileusza,

The count was born into an aristocratic family, where his father was a well-known scientist and reportedly a friend of Galileo.

a sam Francesco miał być bratankiem przyszłego papieża.

And Francesco was to be the nephew of the future pope.

i mnocętego jedenastego, słowem same gwiazdy.

And at eleven o'clock, simply the stars.

Gdy latem 1657 roku Francesco umiera nagle i w tajemniczych okolicznościach podejrzenia padają na jego młodziutką, nawet lepiej sytuowaną żonę,

In the summer of 1657, when Francesco suddenly dies under mysterious circumstances, suspicion falls on his young, even better-off wife.

Marię Aldo Brandini, która należała do jednego z najbardziej wpływowych rzymskich klanów.

Maria Aldo Brandini, who belonged to one of the most influential Roman clans.

Przyjrzyjmy się okolicznościom całego zajścia.

Let's take a look at the circumstances of the entire incident.

Hrabia był przede wszystkim o 30 lat starszy od swojej uroczej żony,

The count was primarily 30 years older than his charming wife.

która w dniu zawarcia miałżeństwa miała, uwaga, jedną kobietę.

who on the day of the marriage had, attention, one woman.

Ona miała 13 lat.

She was 13 years old.

Młoda, elegancka, nawet drobne blizny pozostałe po ospie nie oszpeciły jej pięknej twarzy,

Young, elegant, even the small scars left by chickenpox did not mar her beautiful face.

a o jej rękę zabiegało wielu.

Many sought her hand in marriage.

Giovanna de Grandis w swoich zeznaniach wspomina,

Giovanna de Grandis mentions in her testimony,

że młodziutka Maria zakochała się bez pamięci w pewnym przystojnym rozpustniku imieniem Francesco Santinelli.

that young Maria fell head over heels in love with a handsome libertine named Francesco Santinelli.

Francesco obsypywał piękną Marię miłosnymi wierszami,

Francesco showered the beautiful Maria with love poems,

które można datować na okres paru miesięcy przed śmiercią hrabiego Ceri.

which can be dated to a period of a few months before the death of Count Ceri.

Nagłe zauroczenie dało młodej damie powód, aby tym prędzej pozbyć się męża,

A sudden infatuation gave the young lady a reason to get rid of her husband all the sooner.

który stał na przeszkodzie prawdziwej, jak się zdawało, miłości.

which stood in the way of what seemed to be true love.

Hrabina obawiała się jednak, że podając mężowi specyfik, po którym ten nagle zacznie wymiotować,

The countess was concerned that by giving her husband the substance, he would suddenly start vomiting.

sprawi, że padną na nią podejrzenia o otrucie.

It will make her suspected of poisoning.

Ojciec Girolamo miał jednak uspokoić Marię, mówiąc,

Father Girolamo, however, had to calm Maria by saying,

że aqua tufana nie powoduje aż takich wymiotów, by cała sprawa się sypnęła,

that aqua tofana does not cause such vomiting that the whole affair falls apart,

a poza tym, zanim jakiekolwiek jedzenie trafi

And besides that, before any food reaches

na talerz hrabiego, musi przejść przez tyle rąk,

On the count's plate, it must go through so many hands,

że z łatwością będą mogli zrzucić winę na kogoś innego.

that they will easily be able to blame someone else.

Giovanna de Grandis miała być sceptyczna, ale ostatecznie uległa

Giovanna de Grandis was supposed to be skeptical, but ultimately she yielded.

i przekazała ojcu Girolamo buteleczkę manny św. Mikołaja,

and she gave Father Girolamo a vial of St. Nicholas' manna,

która następnie trafiła w ręce zaufanej, służącej hrabiny, a następnie w ręce jej samej.

which then ended up in the hands of the countess's trusted maid, and then in her own hands.

Hrabina albo nie doczytała instrukcji użycia trucizny, albo bardzo jej się spieszyło,

The Countess either didn’t read the poison’s instructions or was in a great hurry.

ponieważ w ciągu dwóch dni hrabiego kładł już do grobu.

because within two days the count was already laid to rest.

Marii nie dane było jednak świętować w objęciach kochanka,

Maria was, however, not able to celebrate in the embrace of her lover,

albowiem jej rodzina postanowiła ją zamknąć.

for her family decided to confine her.

Dlaczego, zapytacie? Ażeby hrabina nie weszła przypadkiem za szybko w nowy związek,

Why, you may ask? So that the countess doesn't accidentally enter a new relationship too quickly,

ponieważ to mogłoby rzucić na nią podejrzenia w związku ze śmiercią hrabiego.

because it could cast suspicion on her regarding the death of the count.

Ta rodzinna interwencja uchroniła więc Marię, przynajmniej na początku.

This family intervention saved Maria, at least for the time being.

W którymś momencie papież Aleksander VII zwrócił w końcu uwagę na pewną osobliwą prawidłowość.

At some point, Pope Alexander VII finally noticed a certain peculiar regularity.

Coraz więcej i więcej kobiet przyznawało się na spowiedzi do tego,

More and more women were confessing during confession to the fact that,

że truło swoich mężów przy pomocy tak zwanej wolnej trucizny.

that she poisoned her husbands with the so-called free poison.

Jednocześnie można było zauważyć, że młode wdoby jakoś niekoniecznie były pogrążone w żałobie.

At the same time, it could be observed that the young widows were not necessarily in mourning.

Wręcz przeciwnie. Pietro Palavicini, jeden z kardynałów papieża Aleksandra,

On the contrary. Pietro Palavicini, one of Pope Alexander's cardinals,

zwraca uwagę, że trudzicielski skandal rozpoczął się dosłownie w konfesjonale,

it is noted that the Trudzicielski scandal began literally in the confessional,

w którym to jedna z klientek Girolamy z Pary przyznała się,

in which one of Girolama's clients from Paris confessed,

że spiskuje, by ukatrupić własnego starego.

that he is plotting to bump off his own old man.

Z drugiej strony mówi się, że to Giovanna de Grandis sprowadziła nieszczęście na cały trucicielski gang.

On the other hand, it is said that Giovanna de Grandis brought misfortune to the entire poisoning gang.

Dała się złapać co najmniej trzy razy, w tym raz z próbką trucizny przy sobie.

She was caught at least three times, including once with a sample of poison in her possession.

Mimo, że zarzekała się na śmierć, że to tylko kosmetyk na wypryski i że w ogóle w czym problem, została pojmana.

Despite swearing on her life that it was just a cosmetic for pimples and that there was really no problem, she was caught.

Władze wydedukowały, że Giovanna nie mogła pracować sama.

The authorities deduced that Giovanna could not work alone.

Postanowili więc wypuścić ją,

They decided to let her go,

bacznie obserwować, a na końcu zostawić na trucicielki wyszukaną pułapkę.

carefully observe, and in the end, leave a sophisticated trap for the poisoners.

Ucharakteryzowali więc pewną szlachciankę imieniem Loretti na elegancką markizę Romanini,

They therefore transformed a certain noblewoman named Loretti into an elegant Marquise Romanini.

która wprowadziwszy się do najmodniejszej dzielnicy w mieście, zaczęła odwiedzać Giovannę de Grandis.

who, having moved into the trendiest district in the city, began to visit Giovanna de Grandis.

Fałszywa markiza poszukiwała w magicznym półświatku usług astrologzki,

The false marchioness was seeking the services of an astrologer in the magical underworld.

ale już niedługo później zaczęła biadolić i lamentować nad tym,

but soon after she began to whine and lament about it,

jak to uwięziona jest w nieszczęśliwym małżeństwie i że błaga o pomoc,

she is trapped in an unhappy marriage and is begging for help,

no i że zapłaci każdą sumę za fiolkę aquy Tofany.

that he will pay any amount for a vial of Tofana's aqua.

Giovanna zgodziła się pomóc markizie Romanini,

Giovanna agreed to help the Marquis Romanini.

ale gdy tylko przekazała jej butelkę zabójczej trucizny,

but as soon as she handed her the bottle of deadly poison,

zza rogu wyłoniło się dwóch strażników, którzy od razu pojmali trucicielkę.

From around the corner emerged two guards who immediately captured the poisoner.

Eliksir przetestowano od razu na bezpańskich zwierzętach włóczących się po mieście.

The elixir was immediately tested on stray animals roaming the city.

Efektu można się domyślić.

One can guess the effect.

Trucicielki po kolei wyłapano i skazano.

The poisoners were caught one by one and sentenced.

Co ciekawe, sam papież Aleksander połapył.

Interestingly, Pope Alexander himself got caught.

Sam papież Aleksander postanowił, że lepiej dla wszystkich będzie,

Pope Alexander himself decided that it would be better for everyone,

jeśli nazwisko hrabiny Cherry nie znajdzie się w aktach procesowych gangu trucicielek.

if the Countess Cherry's name does not appear in the records of the poisoner gang.

Hrabina nigdy nie została oskarżona i dożyła we względnym spokoju 1703 roku.

The countess was never accused and lived in relative peace until 1703.

Niektórzy powiadają jednak, że hrabinę postanowiono przesłuchać zaraz po tajemniczej śmierci męża.

Some say, however, that the countess was decided to be interrogated immediately after the mysterious death of her husband.

Na przesłuchaniu miała puścić farbę od razu,

During the interrogation, she was supposed to spill the beans right away.

to jest przyznać się do morderstwa i co więcej, wykrakać skąd ma truciznę.

This is to confess to murder and furthermore, to reveal where the poison came from.

Wedle niektórych to właśnie zeznania hrabiny

According to some, it is the testimony of the countess that...

miały zaznaczyć,

were to highlight,

żeby zapoczątkować polowania na trucicielki.

to initiate the hunt for poisoners.

Tajemnica, legenda czy plotka to?

Is it a mystery, a legend, or a rumor?

Najprawdopodobniej nigdy się tego nie dowiemy.

We will probably never find out.

Ciekawym może wydawać się też fakt,

It may also be interesting to note that,

że w aktach procesowych zabrakło postaci ojca Girolamo,

that the figure of Father Girolamo was absent from the case files,

który dosyć aktywnie pomagał trucicielkom.

who was quite actively helping the poisoners.

Czy już wtedy nie żył?

Was he already dead then?

A może był kryty przez kościelnych hierarchów?

Or maybe he was criticized by church hierarchs?

Jego losy nie są do końca znane,

His fate is not entirely known,

natomiast możemy z całą pewnością powiedzieć,

on the other hand, we can say with complete certainty that,

że nie został nigdy przesłuchany ani sądzony w tej sprawie.

that he has never been interrogated or tried in this matter.

Jedna z wersji całej historii mówi z kolei o tym,

One version of the whole story speaks, in turn, about the fact that

że wicekról Virliś Filip von Daun,

that the viceroy Virliś Filip von Daun,

który przejął w imieniu Habsburgu władzę w Neapolu,

who took over the power in Naples on behalf of the Habsburgs,

postanowił urządzić polowanie na czarownicę.

decided to organize a witch hunt.

Dosłownie, można by rzec.

Literally, one could say.

Giulia, wiedząc już, że na jej szyi zaciska się niewidzialna pętla,

Giulia, already knowing that an invisible noose was tightening around her neck,

postanowiła ukryć się w klasztorze,

she decided to hide in a monastery,

gdzie teoretycznie powinna być nietykalna.

where it should theoretically be untouchable.

Święty azyl w końcu jednak naruszono,

The holy asylum was finally violated,

a trucicielka zostaje pojmana.

The poisoner is captured.

I co dzieje się dalej?

And what happens next?

W Neapolu wybuchają zamieszki i protesty.

Riots and protests are breaking out in Naples.

Trudno stwierdzić, czy to niechęć do Habsburgów

It's hard to say whether it's a reluctance towards the Habsburgs.

wywiedzie ludzi na ulicę,

will lead people out onto the street,

czy to może wpływy bogatych i wysoko postawionych klientek,

Could it be the influence of wealthy and high-ranking clients?

czy może zwykła sympatia do trucicielki.

or perhaps just a simple affection for the poisoner.

Wstawił się za nią nawet sam kardynał Francesco Pignatelli,

Even Cardinal Francesco Pignatelli himself stood up for her,

oburzony, że ktoś śmiał naruszyć azyl klasztorny

outraged that someone dared to violate the sanctuary of the monastery

i zagroził nawet wicekrólowi i całemu miastu ekskomunikom.

and even threatened the viceroy and the whole city with excommunication.

A co?

And what?

Von Daun nie był jednak tak głupi,

However, von Daun was not that stupid,

jak mogłoby się wydawać.

as it might seem.

Rozpuścił plotkę, że Tofana zamierza zatruć swoim eliksirem

He spread a rumor that Tofana plans to poison him with her elixir.

wszystkie zbiorniki wodne w mieście

all water bodies in the city

i zabić dzięki temu każdego jednego mieszkańca.

and kill every single resident because of it.

Strach wziął górę.

Fear took over.

Sympatia zniknęła, a Giulia została pojmana

The affection disappeared, and Giulia was captured.

i rzucona do lochu w rzymskiej inkwizycji.

and thrown into the dungeon of the Roman Inquisition.

Poddana zwyczajowym sposobom przesłuchiwania podejrzanych kobiet,

Subjected to customary methods of interrogating suspected women,

tj. strażliwym torturom,

i.e. sensitive to torture,

zaczęła sypać nazwiskami klientek i cóż?

She started throwing out the names of clients, and what happened?

Przyznała się do otrucia,

She confessed to poisoning.

że jest ich około 600 mężczyzn w samym Rzymie.

that there are about 600 men in Rome alone.

Klientki w popłochu ukrywały się po kościołach i klasztorach,

The clients were in a panic hiding in churches and monasteries,

ale wyłapywano je jedna po drugiej.

but they were caught one after another.

Pospólstwo wieszano publicznie, bez pardonu,

The common people were hanged publicly, without mercy.

a arystokratki duszono w więzieniach,

and aristocrats were suffocated in prisons,

co by obyło się bez hańby i skandalu.

which would be free of shame and scandal.

Na Tofanę wydano w końcu wyrok,

The verdict has finally been issued in the Tofana case,

który wykonano publicznie.

which was performed publicly.

Powieszono ją razem z kilkoma popleczniczkami

They were hanged along with a few followers.

przy niezwykle licznym gronie gapiów

with an extraordinarily large crowd of onlookers

na Campo di Fiori w Rzymie.

in Campo di Fiori in Rome.

Egzekucja odbyła się w tym samym miejscu,

The execution took place in the same location,

gdzie spalono Giordana Bruna, włoskiego filozofa,

where Giordano Bruno, the Italian philosopher, was burned,

o którym wspomina w swoim wierszu Czesław Miłosz.

which he mentions in his poem by Czesław Miłosz.

Data egzekucji jest nieznana.

The execution date is unknown.

Mówi się o roku 1659,

It is said about the year 1659,

ale niektóre źródła podają datę o pół wieku późniejszą,

but some sources give a date half a century later,

bo 1719 rok.

because 1719 year.

Również sposób wykonania egzekucji budzi wątpliwości.

The way the execution was carried out also raises doubts.

Według jednych powieszona,

According to some, she was hanged,

wedle drugich spalona na stosie,

according to others burned at the stake,

a wedle kolejnych stracona w neapolitańskim więzieniu

and according to the next one lost in a Neapolitan prison

między 1719 a 1730 rokiem.

between 1719 and 1730.

Kolejna z wersji mówi o tym,

Another version says that,

że Giulia Tofana nigdy nie została skazana

that Giulia Tofana was never convicted

za produkcję i sprzedaż trucizny.

for the production and sale of poison.

Umarła we śnie w 1651 roku,

She died in her sleep in 1651.

podczas gdy nikt nawet nie śmiał podejrzewać,

while no one even dared to suspect,

że miała coś wspólnego ze śmiercią

that she had something to do with the death

ponad 600 mężczyzn w sile wieku.

Over 600 middle-aged men.

Mówi się też o tym,

It is also said that,

że mogła zaszyć się na stare lata w klasztorze,

that she could have hidden away in a monastery in her old age,

gdzie dzięki prężnie działającej siatce zakonnic i kleryków

where, thanks to a well-functioning network of nuns and seminarians

dalej prowadziła swój biznes.

she continued to run her business.

Tak czy inaczej,

Anyway,

po śmierci Giulii na czele trudzicielskiego gangu

After Giulia's death, at the head of the struggling gang.

stanęła Girolamma Spara.

Girolamma Spara stood up.

Razem z grupą kobiet,

Together with a group of women,

które nadal czynnie zajmowały się produkcją

that were still actively engaged in production

i sprzedażą manny świętego Mikołaja,

and the sale of Saint Nicholas' manna,

działały aż do 1658 roku,

they operated until 1658,

kiedy to trafiły w końcu w szpony

when they finally fell into the claws

rzymskiego wymiaru sprawiedliwości.

Roman justice system.

Girolamma, razem z siedmioma innymi trudzicielskimi,

Girolamma, together with seven other laborers,

liderkami została publicznie powieszona,

the leader was publicly hanged,

a mniej zaangażowane pomocniczki czy klientki

less engaged assistants or clients

skazano na dożywotnie więzienie.

sentenced to life imprisonment.

Nie zmieniło to jednak faktu,

However, this did not change the fact that,

że kobiety pragnące szybko owdowiedź

that women who want to become widows quickly

korzystały z tej osobliwej trudzizny

made use of this peculiar labor

jeszcze przez 200 lat po śmierci

for another 200 years after death

Giulii Tofany i trudzicielek.

Giulii Tofany and the laborers.

Prawdziwą sławę Aqua Tofana

The true fame of Aqua Tofana

zyskała z początkiem XVIII wieku,

gained at the beginning of the 18th century,

a z czasem zaczęto tak nazywać

over time, it came to be called that

każdą wolną działającą trudziznę

every free operating burden

funkcjonującą w Europie.

functioning in Europe.

Włosi byli jednak kojarzeni z trudzicielską wiedzą,

The Italians were, however, associated with the arduous pursuit of knowledge.

tak teoretyczną jak i praktyczną,

both theoretical and practical,

już o wiele wcześniej.

much earlier.

Pewna osobliwa anegdota głosi co następuje.

A certain peculiar anecdote goes as follows.

Latem 1568 roku

In the summer of 1568

Charles Tegus, enigmatyczny kardynał Loren,

Charles Tegus, the enigmatic Cardinal Loren,

opracował plan zakończenia wojen religijnych

developed a plan to end religious wars

toczonych we Francji.

being held in France.

Kazał posłać do Włoch po 50 ekspertów od trudzizn,

He ordered to send for 50 experts on difficulties to Italy.

którym zapłaci po 1000 koron,

which he will pay 1000 crowns for,

ażeby zatruli wina, studnie i prowiant,

to poison the wine, wells, and provisions,

z których mieli korzystać jego protestantcy wrogowie.

from which his Protestant enemies were to benefit.

Pewna francuska broszura głosiła nawet,

A certain French brochure even proclaimed,

że we Włoszech trudzizna była najpewniejszym

that in Italy the toil was the most certain

i najbardziej powszechnym sposobem na to,

and the most common way to do that,

by ulżyć sobie w nienawiści i zemście.

to relieve oneself of hatred and revenge.

Trudno jednak rozmawiać o zamiłowaniu Włochów

It is, however, difficult to talk about the passion of the Italians.

do śmiercionośnych eliksirów

to deadly potions

bez wzmianki o postaci lokusty.

without mentioning the locust character.

Lokustę znamy z roczników Tacyta,

We know the locust from Tacitus' annals,

rzymskiego historyka.

Roman historian.

Pochodziła z Galii i tam też po raz pierwszy

She came from Gaul and there she first

zetknęła się z miksturami

she came into contact with potions

ważonymi przez celtyckich kapłanów – druidów,

weighed by Celtic priests – druids,

od których też pobierała nauki do czasu,

from whom she also learned until the time,

aż nie wyjechała z prowincji.

until she left the province.

W pogoni za lepszym życiem

In pursuit of a better life.

i z całkiem niezłym pomysłem na biznes

and with quite a good business idea.

udała się do Rzymu,

she went to Rome,

gdzie politycy co rusz chcieli się pozbywać kolejnych rywali,

where politicians constantly wanted to get rid of their rivals,

a żony – swoich mężów lub rywalek

and wives – their husbands or rivals

w pogoni za atrakcyjnym kochankiem.

in pursuit of an attractive lover.

Lokusta zaczęła jednak od porządkowania własnego podwórka.

However, the locust started by tidying up its own backyard.

Na wstępie postanowiła otruć własnego męża.

At the outset, she decided to poison her own husband.

Nie tylko dlatego, że się nad nią znęcał,

Not only because he bullied her,

ale też dlatego, że ktoś musiał przetestować działanie trucizny.

but also because someone had to test the poison's effectiveness.

Lata nauki i praktyki u galijskich druidów sprawiły,

Years of study and practice with the Gallic druids have made,

że lokusta była niezwykle doświadczona w swoim fachu

that the locust was extraordinarily skilled in its profession

i potrafiła przygotować truciznę niemal na każdą okazję.

and she could prepare poison for almost every occasion.

Jej mikstury mogły zatruć organizm

Her potions could poison the body.

na bardzo długi, nawet wieloletni okres.

for a very long, even several years period.

Ale jeśli komuś się spieszyło – nie ma problemu.

But if someone was in a hurry – no problem.

Będzie eliksir o działaniu natychmiastowym.

There will be an elixir with instantaneous effects.

Chcesz kogoś oszpecić?

Do you want to disfigure someone?

Lokusta przygotuje ci truciznę,

The locust will prepare poison for you,

która zdeformuje twarz delikwenta.

which will deform the offender's face.

Chcesz kogoś ukarać? Cyk!

Do you want to punish someone? Bam!

Mikstura, która spowoduje ślepotę

A potion that will cause blindness

lub sprawi, że duszności zamęczą cię na śmierć.

or it will make the breathlessness torment you to death.

Do wyboru były też eliksiry nietypowe.

There were also unusual potions to choose from.

Na przykład ekstrakty, które tak mąciły w umyśle nieszczęśnika,

For example, the extracts that so disturbed the mind of the unfortunate one,

że powoli tracił rozum i świadomość

that he was slowly losing his mind and consciousness

i zaczynał udawać na przykład psa.

And he started pretending to be a dog, for example.

Lokusta była w tym wszystkim profesjonalistką

The locust was a professional in all this.

i doskonale wiedziała, że jeden fałszywy ruch i wszystko się sypnie.

And she knew perfectly well that one false move and everything would fall apart.

Dlatego nieustannie testowała swoje trucizny na zwierzętach,

That is why she continuously tested her poisons on animals,

po czym przeprowadzała wnikliwe analizy

after which she conducted thorough analyses

i wprowadzała niezbędne zmiany w recepturach.

and made the necessary changes to the formulas.

Biznes zaczął rozkwitać, a do Lokusty zgłaszały się kobiety

The business started to flourish, and women were applying to Locusta.

z każdego zakątka Rzymu.

from every corner of Rome.

Z początku te ubogie, które chciały pozbyć się mężów tyranów

At first, these poor women who wanted to get rid of their tyrant husbands.

i którym Lokusta wydawała trucizny za darmo.

and from which the Locusts dispensed poisons for free.

Potem, gdy zyskała sławę, również te z najwyższych sfer,

Then, when she gained fame, also those from the highest circles.

które chciały wyeliminować kochanków lub mężów

who wanted to eliminate lovers or husbands

ze względów raczej politycznych.

for rather political reasons.

Te drugie musiały się liczyć z pokaźnym rachunkiem

The second ones had to reckon with a substantial bill.

wystawionym przez trucicielkę za swoje usługi,

issued by the poisoner for her services,

ale czego się nie robi, by Twój syn zasiadł na rzymskim tronie?

But what won't one do for your son to sit on the Roman throne?

Jako pierwsza zgłosiła się do Lokusty niejaka Waleria Mesalina,

The first to volunteer to the Locust was a certain Valeria Mesalina.

trzecia żona cesarza Klaudiusza, w sprawie bardzo prozaicznej.

the third wife of Emperor Claudius, in a very mundane matter.

Mesalina chciała pozbyć się naprzykrzającego się byłego kochanka,

Messalina wanted to get rid of her importunate former lover,

zanim zrobi się z tego afera, chociaż umówmy się,

before it becomes a scandal, although let's agree,

jeśli jako rzymska cesarzowa pod osłoną nocy odwiedzasz domy publiczne

if as a Roman empress you visit brothels under the cover of night

i przyjmujesz tam klientów, to jakiś tam były kochanek

And you accept clients there, it's some former lover.

to Twój najmniejszy problem.

That's your least concern.

Większym wyzwaniem okazała się jednak misja,

However, the mission turned out to be a greater challenge.

którą powierzyła lokuście Agrypina Młodsza,

which Agrippina the Younger entrusted to the locust.

czwarta żona cesarza Klaudiusza i jednocześnie jego bratanica.

The fourth wife of Emperor Claudius and simultaneously his niece.

Agrypina snuła wielkie plany dla swego syna Nerona,

Agrippina was making great plans for her son Nero,

ale był jeden problem.

But there was one problem.

Żeby utorować młodzieńcowi drogę do tronu,

To pave the way for the young man to the throne,

należało wcześniej wyeliminować nie tylko Klaudiusza,

it was necessary to eliminate not only Claudius beforehand,

ale też ich syna z poprzedniego związku z Mesaliną, Brytanika.

but also their son from the previous relationship with Messalina, Britanicus.

Agrypina postanowiła przekupić cesarskich degustatorów

Agrippina decided to bribe the imperial tasters.

i truciznę zagłupioną u lokusty dodać do klaudiuszowego jedzenia.

and add the confused poison to Claudius's food.

A że cesarzowi jedzenie podawał jego własny osobisty degustator Halotus,

And that the emperor was served food by his own personal taster Halotus,

cesarz nie żywił najmniejszych nawet podejrzeń.

The emperor harbored not the slightest suspicion.

Trucizna okazała się jednak zbyt słaba, by powalić Klaudiusza od razu.

The poison turned out to be too weak to fell Claudius immediately.

Na pomoc cesarzowi, wijącemu się w konwulsjach,

To help the emperor, writhing in convulsions,

rzucił się od razu jego osobisty lekarz,

his personal doctor immediately jumped in,

który również przekupiony został przez Agrypinę.

who was also bribed by Agrippina.

Podając cesarzowi pióro, by wywołać wymioty i pozbyć się trucizny z organizmu,

By giving the emperor a feather to induce vomiting and rid the body of poison,

lekarz doskonale wiedział, że pióro to także było pokryte trucizną.

The doctor knew very well that the pen was also coated with poison.

Cesarz skonał w męczarniach, a jego miejsce na tronie przejął Neron.

The emperor died in agony, and his place on the throne was taken by Nero.

Agrypina, jako wyrachowana młoda dama,

Agrippina, as a calculating young lady,

od razu oskarżyła lokustę o otrucie cesarza

She immediately accused the locust of poisoning the emperor.

i wtrąciła ją do więzienia za morderstwo.

and she was thrown into prison for murder.

Żegnając się już z życiem,

Saying goodbye to life,

trucicielka została nieoczekiwanie ułaskawiona przez Nerona,

the poisoner was unexpectedly pardoned by Nero,

który przecież nadal potrzebował jej pomocy, by pozbyć się Brytanika.

who still needed her help to get rid of the Briton.

Neron obawiał się, że chłopiec z czasem upomni się o swoje miejsce na cesarskim dworze.

Nero feared that the boy would eventually claim his place at the imperial court.

Lokusta miała więc przyrządzić truciznę, która zabije Bytrytanika Asap,

The locust was supposed to prepare the poison that would kill Bytrytanik Asap.

bo przecież nie ma na co czekać.

because there's nothing to wait for.

Podczas obiadu, gdy chłopiec otrzymał kielich ze zbyt ciepłym winem,

During lunch, when the boy received a goblet of wine that was too warm,

nakazał schłodzić je natychmiast i użyć do tego zimnej wody,

he ordered to cool them immediately and to use cold water for that purpose,

do której wcześniej dodano trucizny.

to which poison was added earlier.

Piana, konwulsje...

Foam, convulsions...

Bytrytanik natychmiast upadł.

The Bytrytanik immediately fell.

Neron uspokajał, że to tylko epilepsja.

Nero calmed them, saying it was just epilepsy.

Słowem, gnój.

In short, manure.

Cesarz był absolutnie zachwycony rezultatem,

The emperor was absolutely delighted with the result,

nagrodził więc od razu Lokustę gigantyczną posiadłością, służbą.

He rewarded Locust immediately with a gigantic estate and servants.

Dał jej też przyzwolenie na prowadzenie trucicielskiej szkółki.

He also gave her permission to run a poisoning school.

Niech też innych nauczy, jak efektywnie truć ludzi.

Let it also teach others how to effectively poison people.

A co?

What?

Sielanka nie trwała jednak długo.

The idyll, however, did not last long.

Gdy w 68 roku naszej ery Neron popełnił samobójstwo,

When Nero committed suicide in the year 68 AD,

Lokusta nie mogła już liczyć na cesarskie wstawiennictwo.

The locust could no longer count on imperial intercession.

Jego następca, serwiusz Sulpicjusz Galba,

His successor, Servius Sulpicius Galba,

nakazał schwytać każdego jednego współpracownika Nerona.

He ordered to capture every single collaborator of Nero.

Lokusta została więc pojmana, a następnie stracona.

The locust was then captured and subsequently executed.

Czesław Miłosz we wspomnianym wierszu Campo di Fiori pisze tak

Czesław Miłosz in the aforementioned poem Campo di Fiori writes:

Jednak płonące stosy trucicielek nie pogrzebały pamięci o tej osobliwej miksturze.

However, the burning pyres of poisoners did not bury the memory of this peculiar potion.

Jeszcze 200 lat po śmierci Julii Tofany niepozorne fiolki trucizny zwanej Aqua Tofana

Two hundred years after the death of Julia Tofana, inconspicuous vials of poison known as Aqua Tofana.

stały w łazienkach wśród kobiecych kosmetyków,

standing in the bathrooms among women's cosmetics,

gotowe, by posłać naprzykrzającego się delikwenta na tamten świat.

ready to send the pesky troublemaker to the other world.