JNDN - "KRÓTKA HISTORIA PIWA" S1E3

Ja nie cierpię z nerwu!

I don't suffer from nerves!

Nie cierpię z nerwu!

I can't stand it out of nerves!

Jednak zaczął w końcu uprawiać rolę i zaczął hodować mamuty, z czego dzisiaj mamy słonie.

However, he finally started farming and began to breed mammoths, from which we have elephants today.

Wow, okej. Ale skąd się wzięło to piwo?

Wow, okay. But where did this beer come from?

Takie pierwsze doniesienia o piwie mamy z przed ponad 4 tysięcy lat w mieście Ur.

The earliest reports about beer date back over 4,000 years in the city of Ur.

Jest to na glinianych tabliczkach wypisane. Skąd ono się wzięło?

It is inscribed on clay tablets. Where did it come from?

Najpewniej z takiej potrzeby, że ktoś miał po prostu chleb i on stwarniał.

Most likely from the need that someone simply had bread and it went stale.

Był już czerstwy, przez co był rozgotowywany na taką papkę.

It was already stale, which is why it was overcooked into such a mush.

Najpewniej mogło być tak, że ktoś to odstawił po prostu na jakiś czas i mu to spermentowało.

It was most likely that someone just left it for a while and it fermented.

Bo właśnie tak robiono w pierwszych latach piwo.

Because that's how beer was made in the early years.

Robiono je z chleba, z już wykiełkowanych ziaren, gdzie dodawano wodę oczywiście, przyprawy i to gotowano.

They were made from bread, with already sprouted grains, where water was of course added, along with spices, and then it was cooked.

Okej, a to jak to piwo ewoluowało?

Okay, so how has this beer evolved?

To znaczy jak się rozwijało w tym kierunku, do którego teraz jakby znamy?

That means how it developed in the direction that we now seem to know?

Jak znamy to piwo, nie?

As we know this beer, right?

Jasne. Warto też wspomnieć, że nasze obecnie piwo najczęściej jest klarowne.

Sure. It's worth mentioning that our current beer is usually clear.

Jednak te, które było pite 3 tysiące, 3,5 tysiąca lat temu, nie dało się go inaczej wypić niż przez słomkę.

However, the one that was drunk 3,000, 3,500 years ago could only be consumed through a straw.

I teraz domyślam się, że większość facetów będzie oburzona, bo jak to tak pić piwo przez słomkę?

And now I assume that most guys will be outraged because how can you drink beer through a straw?

No niestety jednak trzeba było tak pić. Dlaczego? Ponieważ nie było ono w żadnym stopniu filtrowane.

Well, unfortunately, it had to be drunk that way. Why? Because it was not filtered in any way.

Przez co wszystkie składniki...

Through which all ingredients...

Przez co wszystkie składniki pływały sobie na powierzchni. Trzeba było pić przez takie rureczki z trzciny.

Because all the ingredients were floating on the surface. You had to drink through little straws made of reeds.

Co warto jest wspomnienia? Te piwo miało około 1-2% alkoholu max.

What is worth mentioning? This beer had about 1-2% alcohol at most.

I to był standard, który się utrzymywał najczęściej już tak do XV-XVI wieku, gdzie poczyniono dość spore zmiany.

And this was the standard that was maintained most often until the 15th-16th century, when quite significant changes were made.

Co jest jeszcze wartego wspomnienia?

What else is worth mentioning?

Takie piwo mogło być literalnym posiłkiem, ponieważ jako, że było gęste...

Such beer could have been a literal meal, because it was thick...

Było też dość ciepłe, zastąpywało normalnie posiłek, bo było dość bogate w kalorie.

It was also quite warm, usually serving as a meal replacement because it was quite rich in calories.

Wow. Ale czy to oznacza, że mieli swoją własną dietę piwną?

Wow. But does that mean they had their own beer diet?

Dzisiaj znamy przepis na gramatkę, czyli zupę z piwa.

Today we know the recipe for gramatka, which is beer soup.

O. A w ogóle co to jest gramatka? Przepraszam, bo ja nie wiem.

O. And what is a "gramatka"? I'm sorry, but I don't know.

Gramatka to jest zupa, którą robimy z jasnego najczęściej piwa, pokrojonego w kosteczkę białego chleba i to jest doprowadzone do takiej papki.

Gramatka is a soup that we make from light beer, usually, diced white bread, and it is brought to a kind of paste.

Może to trochę przypominać krem z dyni, kolorystycznie, jednak do tego warto jest dodać przyprawy w postaci soli, niektórzy, którzy lubią bardziej słone używają wegety, podawane jeszcze na twarożku.

It may resemble pumpkin cream a bit in color, however, it's worth adding spices in the form of salt; some who prefer it saltier use Vegeta, served on cottage cheese.

Co ciekawe, taką piwną zupkę wsuwał jeden z polskich królów, Zygmunt Stary.

Interestingly, one of the Polish kings, Sigismund I the Old, would indulge in such a beer soup.

O kurczę.

Oh wow.

Okej, a jak to się stało, że dzisiejsze piwo jest klarowne?

Okay, how did it happen that today's beer is clear?

Mhm.

Mhm.

Było to m.in. elementem wielu zmian w historii tego trunku, m.in. to, że w końcu zaczęto piwo filtrować.

It was, among other things, an element of many changes in the history of this beverage, including the fact that beer was finally started to be filtered.

Piwo zaczęto filtrować mniej więcej w XVI wieku.

Beer began to be filtered around the 16th century.

Dlaczego?

Why?

Myślę, że tutaj było przez to, że wtedy zaczynało już się mocniej rozwijać gorzelnictwo, także nie tylko browarnictwo, nie tylko winiarnie,

I think that it was because at that time distilling was starting to develop more intensively, not just brewing, not just wineries.

ale właśnie może chciano też...

but maybe they also wanted to...

Chciano wrócić do elitarności takiego napoju, jakim było wino.

They wanted to return to the elitism of a beverage like wine.

Bo co jeszcze jest wartego wspomnienia?

But what else is worth mentioning?

Piwo w Mezopotamii czy w starożytnym Egipcie nie różniło się.

Beer in Mesopotamia and ancient Egypt was not different.

Konkretne zmiany mamy już podczas epoki rzymskiej oraz greckiej,

We already have specific changes during the Roman and Greek eras,

dlatego, że wtedy piwo było uważane za Greków i za Rzymian dla napój dla barbarzyńców i dla dzikusów, co warto jest wspomnieć.

Because at that time, beer was considered by the Greeks and Romans to be a drink for barbarians and savages, which is worth mentioning.

Barbarzyńca z łaciny albo z greckiego znaczy...

Barbarian means from Latin or Greek...

Tyle samo, co nie. Jakby dzikus, a obcokrajowiec.

The same as not. Like a savage, and a foreigner.

Okej, czyli to był napój obcokrajowców.

Okay, so it was a drink of foreigners.

No okej, super.

Well, okay, great.

A możesz pokazać jakiś przepis na takie piwo?

Can you show a recipe for such beer?

Albo czy każdy z nas może zrobić piwo w domu?

Or can each of us brew beer at home?

Tak, oczywiście.

Yes, of course.

Jednak bez sprzętu, nie tyle, że specjalistycznego albo jakiegoś bardzo drogiego, można zrobić samemu piwo.

However, without equipment, not necessarily specialized or very expensive, you can make beer yourself.

Ponieważ, no...

Because, well...

Myślę, że jednak dość dużo ludzi zajmuje się robieniem wina u siebie w domu,

I think that quite a lot of people make wine at home.

na przykład z porzeczek albo z jakichś innych owoców działkowych.

for example from currants or from some other garden fruits.

Piwo robi się w bardzo podobny sposób, wręcz można powiedzieć, że taki sam,

Beer is made in a very similar way, you could even say it's the same.

tylko, że zamiast soku z owoców używa się już wykiełkowanego ziarna, zboża, czyli właśnie słodu.

It's just that instead of fruit juice, sprouted grains, such as malt, are now used.

Mhm, okej. Dobra.

Mhm, okay. Good.

Czyli... A powiedz mi, bo to jeszcze jest taka ciekawa pewnie dla wszystkich,

So... And tell me, because this is probably still an interesting thing for everyone,

ciekawy wątek, przepraszam, powiedz mi, a skąd się wzięły obecny procent alkoholu?

Interesting thread, I’m sorry, tell me, where did the current alcohol percentage come from?

Tam jest dolewana jakaś, nie wiem, wódka, spirytus czy coś takiego, czy skąd się to wzięło?

Is something being added there, I don't know, vodka, spirit or something like that, or where did it come from?

Nie, nie, to akurat się bierze nie tyle, że z dodawania jakichś składników, ale ogólnie z czystej filtracji

No, no, it's not really about adding certain ingredients, but rather about pure filtration overall.

oraz to, że od kiedy mamy dostęp do wiedzy i do technologii oraz to, że wiemy, że działa chociażby coś takiego jak drożdże,

and that since we have access to knowledge and technology, and that we know that something like yeast actually works,

tak, dzięki temu możemy zastępować wiele rzeczy, znaczy, mamy świadomość niektórych rzeczy,

Yes, thanks to this we can replace many things, I mean, we are aware of some things.

przez które możemy tworzyć jeszcze doskonalsze produkty. Już nie chciałem powiedzieć, że tylko piwo, ale no spokojnie.

through which we can create even better products. I didn't want to say that it's only beer, but well, calm down.

Okej, czy ja, a możemy jeszcze liczyć na, nie wiem, krótką historię wina, krótką historię wódki?

Okay, can I, um, still count on a short history of wine, a short history of vodka?

Bo z tego, co słyszałem, to wódzce to już było, o polskiej wódzce, już było nadmienione w krzyżakach.

Because from what I've heard, it was already mentioned regarding the Polish vodka in the Teutonic Knights.

Mhm, tak, tylko co warto wspomnieć, jeżeli chodzi o wódkę, wódka nie była używana jako alkohol, w naszym sensie, w sensie alkohol spożywczy.

Mhm, yes, but it's worth mentioning that when it comes to vodka, vodka was not used as alcohol, in our sense, in the sense of consumable alcohol.

Nie, wódkę, jak pewnie z was, którzy grali w Wiedźmina Trójkę, pewnie kojarzą, że pojawia się tam okowita,

No, vodka, as you probably know from those of you who played The Witcher 3, there is a strong spirit that appears there.

jako jeden z chyba składników alchemicznych, o ile się nie mylę. Okowita, czyli z łacińskiego aqua vitae, aqua vitae, czyli woda życia.

As one of the alchemical ingredients, if I'm not mistaken. Okowita, which comes from the Latin aqua vitae, aqua vitae, meaning the water of life.

Dokładnie tak.

Exactly so.

Co prawda, myślę, że bardziej obecnie, można to powiedzieć, że woda życia to jest dopiero jak sobie strzelimy klina na następny dzień.

Indeed, I think that more currently, it can be said that the water of life is only when we have a shot the next day.

Ale dlaczego była używana? Okowita była używana do leczenia się. Tak, wiem, dużo ludzi sobie teraz to tłumaczy wieloma rzeczami, ale nie, serio.

But why was it used? Spirits were used for healing. Yes, I know a lot of people now explain this with many things, but no, seriously.

Na przykład dużo było też zależne od tego, z czego była ona zrobiona, bo na przykład, wracając do tematu nalewek,

For example, a lot also depended on what it was made of, because for instance, returning to the topic of liqueurs,

albo inaczej, trochę zmieniając wątek, tak samo nalewki były używane głównie do leczenia się, typu na przykład nalewki z malin były typowo na krążenie i na serce.

Or differently, slightly changing the topic, tinctures were also mainly used for healing, such as raspberry tinctures which were typically for circulation and heart health.

Ok, Bartek, zamknijmy wątek dzisiaj alkoholi, czyli wiemy, że będziemy mieli o czym rozmawiać, jeżeli chodzi o krótkich historiach alkoholu, a powiem ci więcej, jest w ogóle pod grudziskiem.

Okay, Bartek, let's close the topic of alcohol today, which means we know we'll have something to talk about when it comes to short stories about alcohol, and I'll tell you more, it's actually under Grudziądz.

Jakby to powiedzieć, wytwórnia to za mało powiedziane, ale mała firma rzemieślnicza, która zajmuje się okowitami i w ogóle takimi klasycznymi alkoholami, jest to strasznie drogie obecnie, ale no pyszne.

How to put it, calling it a distillery is an understatement, but it's a small artisanal company that deals with spirits and classical liquors in general; it's really expensive right now, but it's delicious.

I idąc z waszą nomenklaturą, wali w kocioł.

And following your terminology, it hits the pot.

No i super. Co jeszcze warto wspomnieć, Grodzisk Wielkopolski można nazwać polską stolicą piwa, naprawdę, ponieważ piwo, wytwarzane w Grodziskie, to jest to, co się robi w Grodziskie, to jest to, co się robi w Grodziskie, to jest to, co się robi w Grodziskie, to jest to, co się robi w Grodziskie.

Well, great. What else is worth mentioning is that Grodzisk Wielkopolski can be called the Polish capital of beer, really, because the beer produced in Grodzisk is what is made in Grodzisk, it is what is made in Grodzisk, it is what is made in Grodzisk, it is what is made in Grodzisk.

To, co się robi w Grodzisku, ma historię ponad prawie 700 lat.

What is done in Grodzisk has a history of almost 700 years.

Okej, ale chciałbyś dodać coś odnośnie właśnie browarów grodziskich?

Okay, but would you like to add something about the Grodzisk breweries?

Tak, myślę, że browar grodziski ma dość ciekawą historię, ponieważ jako jeden z nielicznych, bardzo długo utrzymywał się w szlacheckiej Rzeczpospolitej, w pierwszej RP można powiedzieć skrótem, utrzymywał się walcząc z szlachcicami.

Yes, I think the Grodzisk brewery has quite an interesting history, as it was one of the few that lasted a long time in the noble Polish-Lithuanian Commonwealth, in the first Republic one could say briefly, it survived by fighting against the nobility.

Dlatego.

Therefore.

Dlatego, że browar w Grodzisku był od początku browarem mieszczańskim, a nie szlacheckim.

Because the brewery in Grodzisk was from the very beginning a civic brewery, not a noble one.

Kurczę, a powiedz mi, czy te tradycje browarnicze, czy masz jakiś pogląd na to, jak, dlaczego na przykład, nie wiem, piwo grodziskie nie jest tak popularne na przykład jak, nie wiem, Tyskie, Lech i tak dalej?

Damn, can you tell me if you have any opinion on why, for example, Grodziskie beer is not as popular as, I don't know, Tyskie, Lech, and so on?

Ja wiem, że to są korporacje, ale dlaczego tak nie spopularyzowano na przykład tego piwa?

I know that these are corporations, but why hasn't this beer been popularized, for example?

Może dlatego, że ciężko jest mi określić.

Maybe it’s because it's hard for me to define.

Historie piwa grodziskie, samego browaru w Grodzisku, jednak on miał to do siebie, że on upadł w bodajże XIX wieku, możliwe, że nawet wcześniej.

The history of Grodzisk beer, as well as the brewery in Grodzisk, however, it had the misfortune of collapsing in the 19th century, possibly even earlier.

Po prostu on stał, jego restauracja była chyba w latach 2010 dopiero.

He just stood there, his restaurant was probably only from 2010.

No kurczę, no to mamy bardzo, bardzo ciekawe jakby, jakby to ująć.

Well, gosh, we have something very, very interesting, how should I put this.

Ciekawe okoliczności.

Interesting circumstances.

Okolice i będziemy musieli je dalej zgłębiać.

The surroundings, and we will have to explore them further.

Dobra, moi drodzy, chciałbym zamknąć pierwszy odcinek, jutro należy do nas, podniesienie do historii, także dzięki ci Bartek za mega ciekawy odcinek.

Alright, my dear ones, I would like to wrap up the first episode, tomorrow belongs to us, raising it to history, so thank you Bartek for a really interesting episode.

Dziękuję bardzo również naszym słuchaczom, zapraszam na kolejne odcinki śmiesznej historii.

Thank you very much to our listeners as well, and I invite you to the next episodes of the funny story.

Jutro należy do nas, pamiętajcie.

Tomorrow belongs to us, remember.

Nie zapomnijcie zasubskrybować oraz zafollowować mnie na Facebooku i Instagramie, a także na Facebooku, gdzie znajdziecie więcej informacji o naszych usługach.

Don't forget to subscribe and follow me on Facebook and Instagram, as well as on Facebook, where you will find more information about our services.

Do zobaczenia w kolejnych odcinkach.

See you in the next episodes.

Cześć.

Hi.