PRZEMYSŁAW STAROŃ

Dzień dobry, oto podcast

Good morning, here is the podcast.

Hate Off w Fundacji Unika, ja nazywam się

Hate Off at the Unika Foundation, my name is

Kuba Wontor, a dziś ze mną jest

Kuba Wontor, and today with me is

Przemek Staroń, nauczyciel, edukator,

Przemek Staroń, teacher, educator,

psycholog, nauczyciel

psychologist, teacher

roku 2018.

year 2018.

Gratuluję, choć to już było dawno

Congratulations, although that was a long time ago.

i gratulowałem pewnie nie raz.

And I probably congratulated more than once.

Cześć Przemku. Cześć Jakubie.

Hi Przemek. Hi Jakub.

Dziś porozmawiamy o hejcie, czyli de facto też

Today we will talk about hate, which is also, in fact,

o tym, o czym od czasu do czasu zdarza

about what happens from time to time

nam się pomówić. Myślę, że tak.

We need to talk. I think so.

Ty masz wiele doświadczeń, raz,

You have many experiences, once,

że jesteś psychologiem, dwa, nauczycielem

that you are a psychologist, two, a teacher

i będziemy rozmawiać właśnie o hejcie

and we will be talking precisely about hate

wśród dzieci, młodzieży. Jak ty

among children, youth. How about you

definiujesz to zjawisko na początek? Powiedz.

Can you define this phenomenon at the beginning? Go ahead.

Myślę, że przede wszystkim

I think that above all

bardzo się cieszę, że na sam

I'm very happy that at last.

początku pytasz o definicję,

at the beginning, you ask about the definition,

bo uważam, że główny problem z hejtem

because I believe that the main problem with hate

polega na tym, że ludzie nie wiedzą,

it is that people do not know,

czym on jest. Przemoc, taką definicję

What it is. Violence, such a definition.

dzisiaj już usłyszałem. Hejt równa się

Today I already heard. Hate equals

przemoc. Co ty na to?

Violence. What do you think about that?

Ja powiem szczerze,

I will speak honestly,

że jest to poprawne.

that it is correct.

Jakkolwiek

However

myślę, że przydałoby się

I think it would be useful.

troszeczkę to rozwinąć,

to expand a little bit,

żeby każda osoba, która

so that every person who

spotka się

will meet

z hejtem, czy to w roli

with hate, or in a role

bycia osobą hejtowaną,

being a hated person,

czy niestety

or unfortunately

w roli bycia osobą hejtującą,

in the role of being a hater,

żeby wiedziała, kiedy to ma miejsce.

so that she knows when it takes place.

Ja powiem na przykład

I will say, for example.

za programem Learnetic, że

about the Learnetic program, that

de facto hejt, co wiele osób zaskakuje,

de facto hate, which surprises many people,

to jest po prostu wszelka nieuzasadniona,

this is simply all unwarranted,

niemerytoryczna krytyka.

non-substantive criticism.

A może być hejt konstruktywny?

Is it possible for hate to be constructive?

Nie.

No.

Nie. Jeżeli mamy do czynienia

No. If we are dealing with

z konstruktywną krytyką, to są spełnione

with constructive criticism, they are fulfilled

pewne warunki, czyli mówiąc

certain conditions, that is to say

naprawdę najprościej na świecie

really the simplest in the world

i tak jak właśnie opisałem to w szkole bohaterów,

and just as I described it in the school of heroes,

bohaterów, my mamy do czynienia

heroes, we are dealing with

wtedy z takim poczuciem, że osoba, która

then with such a feeling that the person who

nas krytykuje, robi to

criticizes us, does it

na podstawie dobrych intencji,

based on good intentions,

chce nam pomóc, absolutnie

wants to help us, absolutely

nie robi tego na zasadzie, żeby nas wyszydzić,

he doesn't do it to mock us,

jakoś, nie wiem,

somehow, I don't know,

pogardzać nami, coś w tym rodzaju.

despise us, something like that.

Odnosi się zawsze do konkretów

It always refers to specifics.

i tak dalej. Wszystko, co przekracza

and so on. Everything that exceeds

tę formę, nie jest konstruktywną

this form is not constructive

krytyką i de facto jest

criticism and de facto is

hejtem. Natomiast hejt można rozumieć

Hey. However, hate can be understood as

jeszcze lepiej w momencie, kiedy uświadomimy sobie

even better at the moment we realize

dwa podstawowe pojęcia,

two basic concepts,

które w psychologii od dawna są,

which have long been in psychology,

czyli właśnie agresja i przemoc.

so it's aggression and violence.

Agresja od przemocy różni się tym,

Aggression differs from violence in that,

że agresja dotyczy

that aggression concerns

równych sobie. Przemoc

equals. Violence

ma miejsce zawsze wtedy, kiedy nie ma równowagi.

It always happens when there is no balance.

Silniejszy i słabszy.

Stronger and weaker.

I teraz hejt tak naprawdę jest

And now the hate is really here.

wszelką formą agresji,

any form of aggression,

która często przybiera postać przemocy.

which often takes the form of violence.

Dobrze, ale to już chyba wchodzimy za głęboko

Okay, but I think we're going too deep now.

w to, jak ludzie nazywają pewne zjawiska,

in how people name certain phenomena,

a wróćmy do, znaczy wróćmy,

let's go back to, I mean let's go back,

spójrzmy na młodych. Czy oni w ogóle rozumieją,

let's look at the young ones. Do they even understand,

że to jest coś złego?

that it is something bad?

Rozumieją, jakie to może konsekwencje przynieść?

Do they understand what consequences this may bring?

Myślę, że intuicyjnie

I think that intuitively.

rozumieją, że to jest coś niefajnego,

they understand that this is something not nice,

natomiast to w żadnym wypadku

however, in no case

nie oznacza, że oni nie hejtują.

does not mean that they do not hate.

A jeżeli

And if

idzie o konsekwencje,

it's about the consequences,

to w ogóle mało kto zna konsekwencje hejtu.

Hardly anyone knows the consequences of hate at all.

No właśnie, no bo palenie papierosów też jest niezdrowe,

Exactly, because smoking cigarettes is unhealthy too,

ale palą, okej. Ale czy

but they smoke, okay. But do

znają konsekwencje? No właśnie, czy znają konsekwencje?

Do they know the consequences? Exactly, do they know the consequences?

Już nie palenia, bo to są już rysunki na paczkach,

No more smoking, because these are already illustrations on the packs.

ale co do hejtu, to jeszcze nikt nie narysował,

but as for the hate, no one has drawn it yet,

jakie mogą być konsekwencje.

What could the consequences be?

Czy młodzi wiedzą jakie, a jak nie, to może im powiedzmy.

Do young people know which ones, and if not, maybe we should tell them.

Powiem szczerze, że to jest bardzo dobry

I will be honest, this is very good.

pomysł, bo nigdy

the idea, because never

żywią za dużo mówienia o konsekwencjach hejtu,

they are fed up with too much talk about the consequences of hate,

natomiast chcę podkreślić

however, I want to emphasize

z całą mocą, że tego

with all the strength that this

potrzebują tak młodzi,

they need so young,

jak i dorośli.

as well as adults.

To są sfery, które są tak ze sobą powiązane,

These are spheres that are so interconnected.

że jeżeli my tylko

that if we only

jakby chcąc,

as if wanting,

poradzić sobie z hejtem wśród dzieci

deal with hate among children

i młodzieży, będziemy to adresować tylko

and the youth, we will address this only

do dzieci i młodzieży, to tak naprawdę tego zadania

to children and youth, this task is really about that

nie wykonamy. Okej, masz rację.

We won't do it. Okay, you're right.

Powiedzmy o konsekwencji

Let's talk about consistency.

hejtu po prostu,

just hate,

bo każdy hejtuje i każdy może ponieść

because everyone trolls and anyone can face it

takie same konsekwencje, czyli...

the same consequences, that is...

Nie wiem, czy każdy hejtuje, natomiast...

I don't know if everyone is hating, but...

Czy każdy, kto hejtuje,

Is everyone who hates,

może... Zabrakło tego jednego słówka,

maybe... That one little word was missing,

słusznie zwrócić uwagę.

It is right to pay attention.

Zróbmy to na poziomie najbardziej

Let's do it at the highest level.

empirycznym, badania neurobezpieczeństwa.

empirical, neuro-safety research.

Teraz my zhejtujesz zaraz, tak?

Are you going to hate on us right now, right?

I będziemy, no, powiedziałeś o empiryzmie, więc...

And we will, well, you mentioned empiricism, so...

Nie, no, w życiu

No way, in life.

w ogóle. Właśnie,

at all. Exactly,

hejt zaczyna się od intencji. Ja nie

Hate starts with intent. I don't.

znajduję w sobie żadnej intencji nawet,

I find in myself no intention at all,

która mogłaby być podstawą hejtowania ciebie.

which could be the basis for hating you.

Jeśli mam być

If I am to be

totalnie jakby, w sensie miałbym zacząć

Totally like, I mean I would have to start.

od początku, to najchętniej

from the beginning, that's what I prefer

powiedziałbym od tego, co widać w

I would start with what can be seen in

badaniach neuroobrazowania,

neuroimaging studies,

czyli co się dzieje w mózgu.

so what is happening in the brain.

W mózgu hejtowanego.

In the brain of the hated.

Tak.

Yes.

Już dość dawno były robione takie badania,

Such research has been conducted quite a long time ago.

w których przyglądano się

in which they were observed

ostracyzmowi społecznemu.

social ostracism.

Mówiąc najkrócej,

To put it briefly,

wykluczeniu, ale takiemu towarzyskiemu.

exclusion, but of a social kind.

Wyobraź sobie, że jesteś na imprezie,

Imagine that you are at a party,

gadacie w pięć osób,

you are talking in five people,

nagle masz wrażenie, że te cztery osoby gadają

suddenly you have the impression that these four people are talking

głównie między sobą, a ty jesteś tak jakby

mainly between each other, and you are kind of

z boku. Zbadano to,

from the side. It was investigated,

używając

using

podrzucania do siebie piłeczki, o tak naprawdę.

tossing the balls to each other, oh really.

W końcu jedna osoba po prostu nie dostawała piłeczki.

In the end, one person simply wasn't getting the ball.

I okazało się, że w jej mózgu aktywują się

And it turned out that in her brain, they activate

pola odpowiedzialne za ból fizyczny.

areas responsible for physical pain.

Wow. Czyli naprawdę hejt boli.

Wow. So hate really hurts.

Fizycznie, tak?

Physically, right?

A przypominam, że ten tak zwany ostracyzm

And I remind you that this so-called ostracism

społeczny, który objawia się w postaci

social, which manifests itself in the form of

wykluczenia, on jest

exclusions, he is

oczywiście jedną z form hejtu.

of course one of the forms of hate.

Więc jeżeli w cudzysłowie

So if in quotation marks

tylko to potrafi wywołać

only this can cause

akurat taki obraz,

just such a picture,

chociażby w rezonansie,

if only in resonance,

no to pomyślmy, co wtedy, kiedy ktoś

Well, let's think about what happens when someone...

wprost na przykład mówi ci przy innych ludziach,

straight out tells you in front of other people,

no może nie będę cytować,

well, maybe I won't be quoting,

ale pozbawia cię godności

but it takes away your dignity

i próbuje pozbawić cię godności.

and trying to deprive you of your dignity.

Ty często się spotykasz,

You often meet.

znaczy na co dzień tak naprawdę

means in everyday life really

pracujesz, współpracujesz i funkcjonujesz

you work, collaborate, and function

z dziećmi i z młodzieżą.

with children and with youth.

Czy oni, tam hejt jest inny niż u dorosłych?

Is the hate there different than among adults?

Czy one, jak te dzieci, młodzież,

Do they, like these children, youth,

jakoś inaczej hejtują? Jest gorszy?

Do they hate differently? Is it worse?

Intensywniejszy?

More intense?

Czy może właśnie oni biorą

Maybe it's them who take.

przykład z dorosłych?

example from adults?

Wiesz co, odpowiedź brzmi i tak i nie.

You know what, the answer is both yes and no.

To znaczy, myślę, że to,

That means, I think that it,

co powiedziałeś właśnie w końcowej części

What did you just say in the final part?

zdania, że biorą przykład z dorosłych,

the sentence that they take example from adults,

to jest w ogóle fundamentalny początek.

This is actually a fundamental beginning.

Oczywiście.

Of course.

Z tego względu, że

Due to the fact that

jedno z w ogóle najważniejszych

one of the most important at all

zdań, które można usłyszeć w kontekście

sentences that can be heard in context

wychowania młodego człowieka, jest zdanie,

The upbringing of a young person is the opinion,

które brzmi, dzieci

which sounds, children

nie robią tego, co mówimy, żeby

they don't do what we say so that

robiły. Dzieci robią to, co my robimy.

They do. Children do what we do.

Podstawowym mechanizmem

The basic mechanism

uczenia się jest... Obserwacja.

Learning is... Observation.

Tak, obserwacja, modelowanie.

Yes, observation, modeling.

Mówię, mówiąc najprościej,

I am saying, to put it simply,

kopiowanie. To jest nieświadome kopiowanie

Copying. This is unconscious copying.

zachowań dorosłych. I teraz chodzi

of adult behavior. And now it is about

o co? Chodzi o to, że jeżeli na przykład

What is it about? It's about the fact that if, for example,

mamy sobie rodzinkę, która siedzi

we have a little family that is sitting down

w telewizorze i załóżmy

in the television and let's assume

mama słuchając

mom listening

włączonego telewizora

turned on television

wypowie się o jakimś celebrycie,

will comment on some celebrity,

o jakiejś polityczce

about some politician

w sposób hejterski, to w tym momencie,

in a hateful way, at this moment,

jak to się oczywiście powtarza,

as it obviously repeats,

dziecko nieświadomie dostaje

the child unconsciously receives

informację, że tak można się wypowiadać o ludziach.

the information that one can speak about people like that.

Kiedy wypowiedź tak o ojcu, czy ojciec

When to speak so about the father, or the father?

o matce w sposób

about the mother in a way

nawet zawalowany, tak, to naprawdę

even overwhelmed, yes, it really is

nie musi być żadne przekleństwo. To jest bardzo ważne.

It doesn't have to be any curse. This is very important.

Hejt może być

Hate can be.

piękną polszczyzną wypowiedzianą.

beautifully spoken Polish.

To dziecko dostaje

That child is getting.

taki przekaz pod spodem, aha, tak można.

Such a message underneath, ah, that's possible.

Tak można. I od tego to się wszystko

Yes, that's how it is. And that's where it all starts.

zaczyna. Dziecko, które ma

It starts. The child who has

takie środowisko

such an environment

w takim wzrasta, w którym szacunek

it grows in which respect

do każdego żywego stworzenia

to every living creature

jest absolutną podstawą,

is an absolute foundation,

ono będzie naturalnie

it will be natural

reagować na różne formy hejtu

react to various forms of hate

takim, wiesz,

like that, you know,

wewnętrznym jakby sprzeciwem, że coś tu

an internal kind of opposition that something here

nie działa i tak dalej. Natomiast oczywiście

it doesn't work and so on. However, of course

na to nakładają się informacje jakby

It adds up to information as if

z zakresu psychologii rozwoju. Psychologia rozwoju,

in the field of developmental psychology. Developmental psychology,

pokazuje, idąc oczywiście

showing, of course walking

tropem stereotypów kulturowych, no ale

on the trail of cultural stereotypes, well but

jednak żyjemy w stereotypowej kulturze

However, we live in a stereotypical culture.

i warto tu zwrócić uwagę, że

and it is worth noting here that

bardzo często

very often

forma agresji, którą

a form of aggression that

my widzimy u chłopców,

we see at the boys,

czyli taka agresja fizyczna,

so such physical aggression,

jest protoksalnie

It is protoxalically.

mniej hejterska niż ta, którą

less hateful than the one you

widzimy w grupach dziewcząt dojrzewających.

we see in groups of adolescent girls.

Tam rzeczywiście...

There indeed...

I agresja werbalna,

And verbal aggression,

oczywiście, ale też agresja pośrednia, czyli

of course, but also indirect aggression, that is

unikanie, wykluczenie z grupy,

avoidance, exclusion from the group,

różne formy agresji przekierowanej,

various forms of redirected aggression,

plotkowanie i tak dalej. Więc to też trzeba

gossiping and so on. So that also needs to be done

mieć świadomość. I w końcu

to be aware. And finally

osoby, które urodziły się jakby

people who were born as if

w świecie netu, można powiedzieć,

In the world of the net, one could say,

dla nich dużo

for them a lot

bardziej naturalną

more natural

formą funkcjonowania

form of functioning

jest,

is,

jakbym tak powiedział, takie podłączanie się

It would be like I said, such connecting.

do różnych form krytyki,

to various forms of criticism,

która sama w sobie nie musi być jeszcze

which in itself does not yet have to be

problematyczna, ale jeżeli

problematic, but if

zaczyna się

it begins

pojawiać komentarz pod jakimś postem,

to post a comment under a post

to to jest po prostu krytyczny i jest pomnożony

it is simply critical and is multiplied

razy sto.

one hundred times.

Kwestia skali, tak?

The question of scale, right?

Dokładnie o to chodzi.

That's exactly what it's about.

Przejdźmy do sytuacji na żywo,

Let's move on to the live situation.

do szkoły konkretnie.

to school specifically.

Jak to wygląda w szkołach?

What is it like in schools?

Jak reagować na hejt?

How to react to hate?

Jak nauczyciel powinien reagować na hejt?

How should a teacher respond to hate?

Jak koledzy, koleżanki powinni reagować,

How should colleagues respond?

gdy widzą, że jeden drugiego hejtuje?

when they see one is hating on the other?

Myślę, że

I think that

wszystko zaczyna się od

everything starts from

świadomości. I dlatego ja tak

consciousness. And that’s why I do it this way

bardzo często podkreślam i dlatego tak bardzo

I very often emphasize, and that's why so much.

ci podziękowałem za to, że zaczynasz od

I thanked them for starting with.

pytania o definicję hejtu, ponieważ

questions about the definition of hate, because

problem bardzo często

very often a problem

nie leży w tym, że

it doesn't lie in the fact that

nauczyciele nie chcą i nauczycielki

teachers don't want to and teachers (female)

reagować na hejt.

react to hate.

Tylko nie wiedzą, kiedy on ma de facto miejsce.

They just don't know when it actually takes place.

A skąd mają wiedzieć?

And how are they supposed to know?

No właśnie. Ja bardzo często podkreślam,

Exactly. I often emphasize,

że żyjemy w takich czasach,

that we live in such times,

w których kluczowe jest

in which it is key

sianie.

sowing.

Gdzie się tylko da.

Wherever possible.

Każda osoba, która jest świadoma, czym jest hejt,

Every person who is aware of what hate is,

niezależnie od tego, kim ta osoba jest,

regardless of who that person is,

jeżeli

if

może dzielić się swoim doświadczeniem,

may share their experience,

to ja zawsze mówię, że

I always say that

to jest super i warto, żeby to robiła,

this is great and worth doing.

bo to w ten sposób powoduje,

because it causes in this way,

że dociera

that it reaches

to do różnych

to various

środowisk, o których byśmy nawet nie pomyśleli.

environments that we wouldn't even think of.

Warto pamiętać o takiej zasadzie,

It is worth remembering such a principle,

jeżeli nie wiesz, jak się zachowywać,

if you don't know how to behave,

nie wiesz, co robić, to po prostu zachowuj się

If you don't know what to do, just behave.

przyzwoicie. I każdy

decently. And everyone

człowiek, który

a person who

siłą rzeczy pracuje w szkole,

by necessity, I work at a school,

ma możliwość jakiegoś takiego fundamentalnego

has the possibility of some fundamental kind

protorozróżnienia

protor distinctions

zachowań, które są ogólnie

behaviors that are generally

spoko, od tych, które jednak chyba

It's cool, from those that I think however.

w kogoś godzą. I dlatego bardzo

They hurt someone. And that's why very

często każdej osobie, która

often to each person who

pracuje w tym obszarze, mówię

I work in this area, I speak.

weź sobie po prostu popatrz na jakąś

just take a look at some

sytuację i zadaj sobie pytanie,

assess the situation and ask yourself a question,

czy według ciebie, gdybyś na przykład

Do you think that if you, for example,

ty była... Tak, na tym miejscu tak,

you were... Yes, at that place yes,

jakbyś się czuła. Tak. Czy dla ciebie to byłoby

How would you feel? Yes. Would it be like that for you?

okej? I w ten sposób nawet nie

Okay? And in this way, not even.

wiedząc, chociażby

knowing, even if

nie znając już definicji i tak dalej,

not knowing the definition and so on,

można rozpoznać, o, coś chyba jest nie tak.

You can tell, oh, something seems off.

A mówisz to także hejterom? Uczymy się?

And are you saying that to the haters too? We learn?

Którzy hejtują? To jest w ogóle podstawa mojej

Who is hating? This is basically the foundation of my

pracy. Mhm. Przychodzą do ciebie hejterzy,

work. Mhm. Haters come to you,

że tak powiem. Wiesz co, to znaczy może nie tyle,

I'll put it this way. You know, it might mean not so much,

że przychodzą, tylko ja przede

that they come, only I in front

wszystkim wypuszczam

I let everyone out.

w świat całą

to the whole world

jakby wiedzę, oczywiście jak najlepiej

as if knowledge, of course as best as possible

podaną, bo to też jest jakby bardzo ważne,

provided, because this is also very important,

która w żaden sposób

which in no way

nie zmusza człowieka,

doesn't force a person,

czy to wcześniej, czy później urodzonego,

whether born earlier or later,

do tego, żeby jakoś się

to somehow manage to

odsłonił. No bo siłą rzeczy,

uncovered. Well, by necessity,

jeżeli na przykład zrobilibyśmy zajęcia dla

for example, if we did a class for

hejterów, no to wiadomo, że każdy, kto w nim

haters, well, it's clear that anyone who is in it

uczestniczy, to jest hejterem.

he is a participant, that is a hater.

Dlatego ja zawsze staram się to robić tak,

That's why I always try to do it this way,

żeby po prostu nikt

so that simply no one

nie czuł się, wiesz, odsłonięty.

he didn't feel, you know, exposed.

Przemek, a powiedz mi, jak

Przemek, and tell me how.

rozmawiasz, co mówisz i co powiedzieć osobie

you talk, what you say and what to say to a person

właśnie nastoletniej, piętnastolatkowi

just to a teenager, a fifteen-year-old

powiedzmy, który przychodzi do ciebie

let's say, which comes to you

po lekcjach i mówi, że no

after class and says that well

hejtują go.

They are hating on him.

Przede wszystkim ja zawsze podkreślam,

First of all, I always emphasize,

że bardzo dziękuję, że to

that I am very grateful that it

dziecko do mnie przyszło i mega

The child came to me and it's awesome.

i w ogóle szanuję, bo

I respect it at all because

musimy mieć świadomość, że taki młody,

we must be aware that someone so young,

człowiek bardzo często

a person very often

robi wielki krok

takes a big step

w swoim życiu, że odważa się

in his life, that he dares

poprosić o pomoc. Więc ja po prostu

ask for help. So I just

mówię total szacun.

I say total respect.

To, co jest bardzo

What is very

ważnym drugim krokiem, to jest oczywiście

an important second step, which is of course

powiedzenie jasno, czy

saying clearly, whether

chcesz mi opowiedzieć o tym

Do you want to tell me about it?

i tak dalej. Natomiast

and so on. However

niezależnie od tego, czy

regardless of whether

dziecko będzie skłonne

the child will be inclined

to rozwijać,

to develop,

czy nie, trzeba na różne

isn't it, we need to for different

sposoby, ja to zawsze robię, dawać

ways, I always do it, to give

mu poczucie akceptacji jego emocji

his sense of acceptance of his emotions

i tego, że problem, z którym

and that the problem, with which

przyszedł, jest jakby problem serio.

He came, there seems to be a serious problem.

Bo tak jak cały czas podkreślam,

Because, as I keep emphasizing,

jednym z największych błędów

one of the biggest mistakes

jest bagatelizowanie,

it is trivializing,

sugerowanie, że

suggesting that

może to wcale nie jest jakieś takie straszne

maybe it’s not that terrible after all

i tak dalej. Trzeba jasno komunikować.

and so on. It is necessary to communicate clearly.

Ja to często robię, gdzieś tam mówię przemiennie

I often do that, I sometimes speak alternately.

w takiej rozmowie,

in such a conversation,

gdzieś tam podkreślam, słuchaj, no ja wcale ci się nie

Somewhere I emphasize, listen, well, I'm not at all...

dziwię, że ty tak to czujesz,

I wonder why you feel that way.

bo to jest też to, co my potrzebujemy

because that is also what we need

słyszeć jako dorośli.

to hear as adults.

I to jest takie jakby

And it's like...

wstępne w ogóle zaopiekowanie,

preliminary care at all,

tak? Dziecko mówiąc o jakiejś

Yes? The child is talking about something.

sytuacji, ono absolutnie

situation, it absolutely

przekazuje nam też dużo informacji,

also conveys a lot of information to us,

tak? Więc my możemy sobie

Yes? So we can.

zbudować w głowie cały obraz.

build a whole picture in the mind.

I

I

ja bardzo, bardzo staram się

I am trying very, very hard.

iść w taką stronę,

go in that direction,

no bo to jest jakby podejście

Well, it's like an approach.

między innymi

among others

spopularyzowane przez Marię Montessori, żeby

popularized by Maria Montessori, so that

dawać dziecku poczucie,

giving a child a sense of,

że ono jest w stanie

that it is capable

sobie poradzić z różnymi problemami,

to cope with various problems,

tak? Więc ja często pytam, słuchaj,

Yes? So I often ask, listen,

a jakie do tej pory podjęłaś działania?

What actions have you taken so far?

Czy podjęłaś działania?

Have you taken action?

A słuchaj, jaki masz pomysł na rozwiązanie tego?

And listen, what idea do you have for solving this?

I tak dalej. I bardzo często jest tak, że dziecko wysłuchane,

And so on. And it is very often the case that a child who is listened to,

ono w ogóle zaczyna już

it is already starting at all

w ogóle wtedy tak naprawdę się otwiera i o tym mówi.

At that moment, it truly opens up and talks about it.

A powiedz mi, czy zdarzają ci się

And tell me, does it happen to you?

często takie sytuacje, w których ty widzisz,

often such situations in which you see,

że coś jest nie tak w klasie, gdzieś ten

that something is wrong in the class, somewhere this

hejt krąży, uczniowie może nawet

The hate is circulating, students might even.

zwracają ci uwagę,

they pay attention to you,

a potem przychodzi wywiadówka i rodzice mówią

And then the parent-teacher meeting comes, and the parents say.

jaki hejt, panie, przecież my jesteśmy

What hate, sir, after all, we are.

w ekskluzywnej, elitarnej szkole,

in an exclusive, elite school,

nasze dzieci nie hejtują. I co wtedy, jak

Our children do not hate. And what then, when

takiemu rodzicowi uświadomić,

to make such a parent aware,

że problem istnieje, że

that there is a problem, that

jednak również

however also

i w dobrych rodzinach może się

even in good families it can happen

ten problem ujawnić.

to reveal this problem.

I czy często w ogóle masz takie sytuacje, że

And do you often have situations like that at all, that

rodzice mówią, panie, co pan mi tu gada, że

parents say, sir, what are you telling me that

jakimś hejcie? Nie, często nie.

Some hate? No, often not.

Zwłaszcza, że ja od prawie dwóch lat

Especially since I have been for almost two years.

prowadzę zajęcia w szkole w Chmurze

I teach classes at the Cloud school.

i tam rzeczywiście, no, siłą rzeczy

And indeed there, well, necessarily.

mamy do czynienia z osobami, które

we are dealing with people who

dużo bardziej świadomie

much more consciously

podchodzą, natomiast jakby wszelkie

they approach, however, as if all

sytuacje, w których mam do czynienia,

situations I am dealing with,

często jeżdżę do szkół publicznych

I often go to public schools.

i kilkanaście lat w szkole publicznej pracowałem,

I worked for several years in a public school.

pozwalają mi stwierdzić, że

they allow me to state that

takich sytuacji

such situations

naprawdę nie miałem

I really didn't have.

często, natomiast

often, on the other hand

zdarzały się, zdarzały się

it happened, it happened

momenty, w których trzeba

moments when you have to

było rzeczywiście skonfrontować rodzica

It was indeed to confront a parent.

z tym, że coś się dzieje

with the fact that something is happening

nie tak i ma to właśnie powiązanie

not like that and it has this connection

z hejtem. I to jest w ogóle jeden z największych

with hate. And this is actually one of the biggest

problemów, mam wrażenie, polskiej szkoły,

problems, I have the impression, of the Polish school,

że często jakby

that often seems like

nauczyciele, nauczycielki, rodzice funkcjonują

teachers, female teachers, parents function

w takich jakby różnych orbitach

in such different orbits

i to, co ja zawsze,

and this, what I always do,

zawsze robię jako w ogóle

I always do as a whole.

absolutne pierwsze, to przypominam,

the absolute first thing, I remind you,

że my jesteśmy

that we are

tutaj jakby w tym samym celu, tak?

Here, for the same purpose, right?

Do wychowania dziecka potrzeba całej wioski

It takes a whole village to raise a child.

i tak naprawdę kluczowe jest to, jak

and actually the key thing is how

my ze sobą w ogóle będziemy współpracować.

We will cooperate with each other at all.

I teraz, ja zawsze

And now, I always

w pierwszej kolejności,

first of all,

kiedy widzę, że coś się dzieje, to

when I see that something is happening, then

no po prostu dążę do tego, żeby

I'm just aiming for.

móc spotkać się z rodzicem.

to be able to meet with a parent.

Spotkać się.

Meet.

I podkreślam to

And I emphasize this.

z całą mocą. Spotkać się, czyli nie

With all strength. To meet, or not.

wezwać rodzica, bo to już tworzy takie

call a parent because it’s already creating such

poczucie, wiesz,

feeling, you know,

dysproporcji i w ogóle. Nie, po prostu się

disproportion and in general. No, just you

spotkać i

meet and

przedstawić to, co zaobserwowałem

present what I have observed

i zrobić to maksymalnie jakby

and do it as much as possible like

opisowo,

descriptively,

bez oceniania, ale na przykład jednocześnie też

without judgment, but for example at the same time too

bardzo

very

istotne jest odwoływanie się do faktów

It is essential to refer to the facts.

i też na przykład do tego, co obowiązuje w szkole.

And also, for example, to what is in force at school.

To jest zawsze bardzo istotne,

This is always very important,

żeby powiedzieć, że na przykład coś,

to say that, for example, something,

nie wiem, kłóci się ze statutem szkoły

I don't know, it conflicts with the school's statute.

i tak dalej, i tak dalej.

and so on, and so forth.

Jeżeli rodzicowi się to przedstawia w ten

If it is presented to the parent in this way

sposób, czyli nie na zasadzie

way, that is not on the basis of

ooo, pono, dziadko, ja z problemem

Oh, come on, grandpa, I have a problem.

i tak dalej, tylko po prostu dzielę się tym problemem

and so on, I'm just sharing this issue

i tłumaczę, dlaczego ten problem w ogóle

And I explain why this problem even exists.

z jakiegoś względu

for some reason

może też być no

it can also be no

w cudzysłowie ryzykowny, tak? I dlaczego warto go

In quotation marks, risky, right? And why is it worth it?

rozwiązać, to wtedy, wiesz, mam takie

to solve, so then, you know, I have such

poczucie, że taki rodzic

the feeling that such a parent

czuje się zaproszony

I feel invited.

naprawdę do tego, żeby być takim

really to be like that

współkreatorem rozwiązania.

co-creator of the solution.

Natomiast jeżeli,

However, if

wiesz, no

you know, well

ktoś wyzywa rodzica

someone is insulting a parent

i, że tak powiem, jedzie

And, so to speak, it's going.

na jego dziecko, no to niestety tutaj się

for his child, well unfortunately here it is

w ogóle jakakolwiek komunikacja nie odbija.

In general, any communication does not reflect.

Tak. Ja bardzo często

Yes. I very often

podkreślam, bo to jest absolutna prawda, że

I emphasize, because it is an absolute truth that

nieważne, czy mamy do czynienia

it doesn't matter whether we are dealing

z hejterem, czy z osobą hejtowaną,

with the hater or with the person being hated,

to są po prostu dwie strony tego samego medalu.

These are simply two sides of the same coin.

To jest po prostu problem hejtu,

This is simply a problem of hate,

który na różne sposoby, ale jednak

which in various ways, but still

niszczy tak samo osobę hejtowaną i hejtującą.

It destroys both the person being hated and the one hating.

Więc jakby, jak na przykład jeżeli mam

So it's like, for example, if I have

do czynienia z rodzicem, który

deals with a parent who

no w jakiś sposób może

well, in some way maybe

być rodzicem dziecka, który hejtuje,

to be a parent of a child who is bullying,

to ja się staram pokazać,

I am trying to show.

że

that

no jakby rozwiązanie tego problemu

Well, like a solution to this problem.

także wiąże się z bezpieczeństwem

it is also related to safety

jego dziecka, tak?

his child, right?

Na tej zasadzie.

On this basis.

No to jest w ogóle taka metaperspektywa

Well, this is such a metaperspective overall.

którą staram się szerzyć.

which I am trying to promote.

Starajmy się po prostu widzieć

Let's just try to see.

nie tyle

not so much

o, jakieś straszne rzeczy, które dzieci robią,

Oh, the terrible things that children do,

tylko po prostu problemy, które wymagają rozwiązania,

just simple problems that require a solution,

wyzwania i tak dalej. Wszelkie formy kontaktu,

challenges and so on. Any forms of contact,

czy to psychologicznego, czy pedagogicznego

whether psychological or pedagogical

działają

they are working

tylko wtedy, kiedy

only when

człowiek, z którym pracujesz, ma poczucie,

the person you are working with has a sense of,

że ty go akceptujesz, czyli

that you accept him, which means

przyjmujesz takim, jakim on jest po prostu.

You accept him as he is, simply.

Jeżeli czuje się przy tobie bezpiecznie,

If she feels safe with you,

ma poczucie, że

has the feeling that

ty tę osobę widzisz i tak dalej. Bo inaczej on musi

You see this person and so on. Because otherwise, he has to...

się tym hejtem bronić przed innymi?

defend oneself with this hate against others?

Tak, tylko, że to jest

Yes, it's just that this is

jakby rzecz za chwilę. Chodzi mi

Like the matter is about to happen. I'm referring to

o to, że jakby podstawą do

about the fact that it would be a basis for

czegokolwiek, naprawdę podkreślam do czegokolwiek,

anything, I really emphasize anything,

jakiekolwiek formy

any forms

relacji wychowawczej,

educational relationship,

psychologicznej i tak dalej,

psychological and so on,

jest danie takiego poczucia

there is a dish that gives such a feeling

tej drugiej osobie, że ona

to the other person, that she

przy tobie może się czuć bezpieczna.

She can feel safe with you.

Nie tylko w takim rozumieniu, że

Not only in the sense that

nie rzucisz na nią z nożem, tylko chodzi

You won't throw a knife at her, she just walks around.

o to po prostu, że może się czuć przy tobie

It's just that he can feel comfortable with you.

bezpieczna jako osoba.

safe as a person.

Może być taką osobą,

She can be such a person,

jaką jest.

What is it?

Czyli bez oceniania.

So without judging.

Tak, bez oceniania osoby. Bo akceptacja,

Yes, without judging the person. Because acceptance,

aprobata czynu, to są dwie różne rzeczy.

Approval of the act and approval of the deed are two different things.

I to jest też takie poczucie, że

And it is also such a feeling that

trudno to jest zdefiniować, ale myślę, że każda

it's hard to define, but I think that each

osoba, która tego doświadczyła, wie o co chodzi.

A person who has experienced it knows what it's about.

To jest takie poczucie, że

It's such a feeling that

ten drugi człowiek

the other man

naprawdę jakby przy mnie jest.

It's really like they are with me.

Że on mnie słucha.

That he listens to me.

Że moja obecność jest na niego ważna.

That my presence is important to him.

To jest istota.

This is the essence.

Najbardziej brakuje osobie, która hejtuje

The person who hates is most lacking.

innych? Takiej obecności drugiego

others? Such a presence of another

człowieka, jakiegoś wysłuchania?

a person, any kind of listening?

Znowu,

Again,

w dużym skrócie można powiedzieć, że tak.

In short, you could say yes.

Natomiast chodzi o to, że jakby to jest

However, it is about the fact that it's like this.

podstawa, bo zadałeś

the basis, because you asked

pytanie jakby, dlaczego te zajęcia wtedy tak

The question is, why were those classes like that back then?

poszły, że ja teraz je zbudowałem. Właśnie

They went that I built them now. Exactly.

od tego, że kiedy jakby

from the fact that when as if

różne osoby mówiły, o,

different people said, oh,

to za chłopaki

It's for the guys.

tutaj, w ogóle niefajne i tak dalej,

here, not cool at all, and so on,

to ja tego po prostu nie słuchałem.

I simply didn't listen to it.

Ja wszedłem do nich, tak samo jak do

I entered into them, just as I did into

osadzonych w zakładach karnych i mówiąc

inmates in correctional facilities and saying

krótko, ich traktowałem jak ludzi.

Briefly, I treated them like humans.

Nie patrzyłem na to,

I didn't look at that,

jakie etykietki mają

what labels do they have

przyczepione. Ja pamiętałem o tym,

attached. I remembered about it,

co ktoś mi kiedyś bardzo fajnie

what someone once told me very nicely

powiedział, że każdy człowiek, którego

he said that every person whom

spotykasz, coś w życiu stracił,

you meet, you've lost something in life,

czegoś się boi,

is afraid of something,

o czymś marzy, za czymś tęskni.

dreams of something, longs for something.

I ja w ten sposób patrzę na ludzi,

I look at people in this way too,

z którymi pracuję. I ci ludzie wtedy czują się

with whom I work. And these people then feel

naprawdę traktowani serio.

really taken seriously.

A to jest, Kuba, tak

And this is, Kuba, yes.

naprawdę najważniejsza rzecz,

really the most important thing,

którą możemy zrobić. Od tego zaczyna się

which we can do. It starts from that

tworzenie relacji.

building relationships.

No i jak ta młodzież z tych rodzin dysfunkcyjnych

And what about the youth from those dysfunctional families?

zareagowała wtedy, jak ty tak właśnie

She reacted then just like you did.

z takim podejściem

with such an approach

do nich wyszedłeś? Ja rozbrajałem

Did you go out to them? I was disarming.

tak naprawdę, i tu teraz przechodzimy

actually, and here we go now

właśnie do tego, o co ty pytałeś,

just to what you were asking about,

ja rozbrajałem powód,

I was dismantling the reason,

dla którego hejt mógłby następować.

for which hate could occur.

Wiesz,

You know,

upraszczając, każdy z nas może dostać

To simplify, each of us can receive.

trzy typy bodźców

three types of stimuli

ze świata. To mogą być bodźce

from the world. They can be stimuli

pozytywne, negatywne i bodźce żadne.

positive, negative, and neutral stimuli.

Czyli tak naprawdę

So actually

te bodźce, które są dla nas najgorsze.

those stimuli that are the worst for us.

Bo to są bodźce,

Because these are stimuli,

których nie ma. To jest dawanie tobie

which are not there. This is giving you

poczucia, że nie istniejesz.

a feeling that you do not exist.

Czyli tak naprawdę

So actually

można powiedzieć, każdy człowiek chce przede wszystkim

One could say that every person primarily wants

dostawać bodźce pozytywne,

receiving positive stimuli,

a jeżeli nie może ich dostawać,

and if he cannot receive them,

no to siłą rzeczy woli

Well, by force of circumstances, it prefers.

dostawać bodźce negatywne niż żadne.

Better to receive negative stimuli than none at all.

Bo tu przynajmniej jest info,

Because here at least there's information,

okej, ja chociaż istnieję. I teraz takie

Okay, I at least exist. And now something like this.

dziecko, które się wychowuje w rodzinie dysfunkcyjnej,

a child raised in a dysfunctional family,

ono jest przyzwyczajone

it is accustomed

do, no raczej nie dostawania

Well, rather not getting.

bodźców pozytywnych.

positive stimuli.

Ono nauczyło się za pomocą

It learned by means of

różnego rodzaju zachowań

various types of behaviors

przyciągać do siebie

to attract to oneself

te bodźce negatywne, bo one chociaż

these negative stimuli, because they at least

dają poczucie zauważenia.

they give a sense of being noticed.

Istnienie jakiegokolwiek.

The existence of anything.

Kiedy nauczyciel, nauczycielka, ktokolwiek

When a teacher, anyone.

wchodzi w taką sytuację

enters such a situation

i zaczyna, no na przykład

and it starts, well for example

wchodzić w konflikt. Tyle razy widziałem

to get into conflict. I have seen it so many times.

w środowiskach edukacyjnych. Jest jakiś

in educational environments. There is some

trudny uczeń i nauczyciel, nauczycielka

difficult student and teacher, female teacher

no po prostu siłą rzeczy

well, it’s just a matter of course

wchodzą w konflikt ze sobą.

they come into conflict with each other.

A co to znaczy wchodzić w konflikt?

What does it mean to engage in conflict?

Że co dają mu jedynkę z zachowania?

What, they are giving him a one for behavior?

Wiesz co, trudne do pisania. To jest po prostu

You know what, hard to write. It's just

bardzo łatwo jakby zobaczyć, kiedy

it's very easy to see when

już ma się z tym do czynienia.

already has to deal with this.

To jest tak zwana definicja ostensywna, czyli

This is what is called an ostensive definition, which is

przez pokazanie. Koniaki jest, każdy widzi.

by showing. Everyone can see the cognac.

No taka sytuacja konfliktowa ma miejsce proszę tutaj.

Well, such a conflicting situation is taking place here.

To jest tak, na przykład uczniowie,

It is like this, for example, the students,

uczennice często mówią w ten sposób

Students often speak this way.

o ta pani się chyba uwzięła na tego chłopaka, nie?

Oh, this lady seems to have it in for that boy, doesn't she?

Zaczyna się mieć wrażenie, że jest dużo

It starts to feel like there is a lot.

takich nieprzyjemnych wymian,

such unpleasant exchanges,

na przykład ciągłe zwracanie uwagi

for example, constantly drawing attention

i tak dalej, i tak dalej.

and so on, and so forth.

No i teraz zobacz, co się dzieje z takim młodym człowiekiem.

Well, now see what is happening to such a young person.

On generalnie

It generally is.

dostaje te bodźce negatywne, czyli te,

I receive these negative stimuli, that is, those,

które dają, zaspokajają mu tę potrzebę

which fulfill this need for him

pod tytułem, jejku, ja w ogóle

under the title, oh my, I just

w jakikolwiek sposób coś znaczy, bo istnieje.

In any way, something means something because it exists.

Rozbrojenie polega

Disarmament consists of

na tym, że ja

that I

nie wrzucam mu tych negatywnych

I'm not putting those negatives on him.

bodźców, w związku

stimuli, in connection

z tym idę dalej. Ja znajduję jakiś

I'm going further with this. I find something.

sposób, jakikolwiek

any way

szczery, który

sincere, who

może mi afirmować tego człowieka.

Maybe I can affirm this person.

Czyli na przykład jestem, nie wiem, na jakimś kursie

So, for example, I am, I don't know, at some course.

dotyczącym

concerning

porozumienia

agreement

z uczniem i tak dalej, i nauczę się jakichś różnych

with the student and so on, and I will learn some different things

technik, i będę tymi, wiesz,

technician, and I will be those, you know,

takimi skutecznymi technikami

such effective techniques

rzucał cały czas.

He was throwing all the time.

Ja to wyczuję wszystko, że jesteś sztuczny.

I can sense everything, that you are artificial.

Dokładnie. Więc to trzeba odnaleźć w sobie.

Exactly. So it needs to be found within oneself.

Jeżeli ja na przykład pytam o różne zainteresowania,

For example, if I ask about various interests,

to gdzieś tam wypływa w rozmowach, że tak to

So it comes up somewhere in conversations, that's how it is.

ujmę, to ja zawsze

I'll take that, I always do.

dążę do tego, żeby to było szczere,

I strive for it to be sincere.

bo to było naprawdę szczere zainteresowanie.

because it was a truly genuine interest.

I żebym szczerze to zapamiętywał.

And so that I would truly remember it.

I taki młody człowiek to czuje.

And such a young person can feel that.

I w momencie, kiedy ja zaczynam

And at the moment when I start

właśnie dzięki temu

just thanks to that

na różne drobne

for various small things

niby sposoby

supposed methods

dawać mu bodźce pozytywne, na przykład

give him positive incentives, for example

jakiś chłopak powiedział, że uwielbia, nie wiem,

some boy said that he loves, I don't know,

Baldur's Gate,

Baldur's Gate.

albo dajmy na to Formułę 1,

or let's take Formula 1,

cokolwiek. I ja tam gdzieś na lekcji

Whatever. And I am there somewhere in class.

przychodzę i mówię, o słuchajcie, wiecie co, bo właśnie

I'm coming in and saying, oh listen, you know what, because just

ten przykład tej sztuki współczesnej,

this example of contemporary art,

o której mówimy, bardzo się wiąże z formuły

What we are talking about is very much connected with the formulas.

1. A tutaj akurat Remek jest w ogóle

1. And here, Remek is actually not at all.

specjalistą od tego, nie?

You're the specialist in that, aren't you?

To jest zupełnie inna rzeczywistość.

This is a completely different reality.

Ja to może spuentuję taką

I can summarize it like this.

metaforą, którą kiedyś usłyszałem.

a metaphor that I once heard.

Ktoś mnie kiedyś spytał, co zrobić, jeżeli

Someone once asked me what to do if

masz wiadro pełne piasku, żeby ci

You have a bucket full of sand, so you can...

nikt nic tam nie dosypał.

Nobody added anything there.

Moja pierwsza odpowiedź była taka, no,

My first response was like, well,

może zakryć to wiadro,

maybe cover the bucket,

albo stanąć na czatach.

or stand guard.

Natomiast odpowiedź tej osoby była taka,

On the other hand, that person's response was such that,

ale Przemek, jeżeli masz wiadro pełne

But Przemek, if you have a bucket full

piasku, no to jak ci ktoś może czegoś

sand, so how can someone give you something

dosypać? I tak samo jest tutaj.

Add some more? It's the same here.

Jeżeli wypełnimy wiadro osobowości,

If we fill the bucket of personality,

wiadro potrzeb młodego człowieka,

a bucket of a young person's needs,

to hejt

to hate

trudno, żeby się pojawił, bo hejt, co

It's hard for him to show up because of the hate, right?

jest bardzo ważne, on nigdy nie jest

it is very important, he is never

oznaką siły, poczucia szczęścia i tak

a sign of strength, a sense of happiness, and so on

dalej. On zawsze jest pewną formą obrony,

go ahead. It is always a certain form of defense,

albo po prostu

or simply

sposobu reagowania, który od dawna gdzieś

way of reacting that has long been somewhere

tam, którym się posługuje, ale no

there, which I use, but well

także jakby nie patrzeć z intencji obrony.

so looking at it from the intention of defense.

Wiemy już, jak rozbrajać i jak

We already know how to disarm and how

podchodzić do młodych osób, a jak oni

approach young people, and how they

sami do siebie mają podchodzić, bo hejt

They should approach each other because of the hate.

przede wszystkim odbywa się nie w obecności

first and foremost, it takes place not in the presence of

dorosłych, tylko pomiędzy młodymi.

adults, only among the young.

I już pominiemy net, ale

Let's skip the internet, but

lekcje, no

lessons, no

przerwę może lekcyjną, czy jakieś

a break, maybe a lesson break, or something

tam po prostu czas spędzany razem

there simply time spent together

z rówieśnikami. Tam podejrzewam, że tego

with peers. There I suspect that this

hejtu jest bardzo dużo, albo może

There is a lot of hate, or maybe.

najwięcej w porównaniu do innych sytuacji.

the most compared to other situations.

Jak dziecko ma

How old is the child?

zareagować, gdy

react when

jest samo, gdy są tylko sami

It is alone when there are only themselves.

rówieśnicy. Zarówno dziecko, które

peers. Both the child who

jest hejtowane, jak i

is being hated, as well as

dziecko, które po prostu to wszystko widzi,

a child who simply sees all of this,

jest w grupce i widzi, że jeden drugiego

he is in the group and sees that one is watching the other

tam jakoś hejtuje. Co te dzieci

There they are somehow hating. What about those kids?

wtedy mogą zrobić? W tym momencie,

What can they do then? At this moment,

w tym, w samym środku tej sytuacji,

in this, right in the middle of this situation,

bez dorosłych, bez nauczyciela, bez

without adults, without a teacher, without

rodziców i tak dalej, tylko ze swoimi właśnie

parents and so on, just with their own

rówieśnikami. I tutaj znowu wracamy

peers. And here we come back again

do dorosłych, bo jeżeli dorośli...

to adults, because if adults...

Ale nie ma w tej sytuacji dorosłych wtedy?

But there are no adults in this situation then?

Teraz nie, ale oni są właśnie chwilę

Not right now, but they are just a moment.

wcześniej, jeżeli są. Bo to chodzi

Earlier, if there are any. Because that's what it's about.

o to, że jeżeli dziecko

about the fact that if the child

spotka jednego dorosłego, jednego

you will meet one adult, one

naprawdę wystarczy, nie wiem, panią z

it's really enough, I don't know, you from

biblioteki, pana od etyki, co

libraries, your ethics teacher, what

do którego wie, że może

to which he knows he can

w razie czego pójść,

in case of needing to go,

to mamy zupełnie inną sytuację.

So we have a completely different situation.

Bo takie dziecko, które obserwuje

Because such a child, who observes

sytuację na korytarzu,

the situation in the corridor,

uczestniczy w niej na przykład,

he participates in it, for example,

wiedząc, że

knowing that

jest ktoś, do kogo może się

Is there someone to whom they can go?

w razie czego udać, ono

"in case of something, to pretend, it"

zareaguje inaczej niż dziecko,

I will react differently than a child.

które nie ma takiego poczucia, że jest

that does not have that sense of being

chociażby jedna osoba sojusznicza. To jest

even one allied person. This is

bardzo istotne. Tak ja cały czas mówię,

very important. That's what I keep saying,

że to się musi zaczynać od dorosłych,

that this must start with adults,

Kuba. Natomiast jeżeli

Kuba. However, if

mamy już sytuację taką, że

we already have a situation where

są dzieci na korytarzu,

There are children in the hallway.

to musimy mieć świadomość,

we must be aware,

że oczywiście wszystko zależy od tego,

that of course everything depends on that,

o którym okresie mówimy

which period are we talking about

rozwojowym. Najpoważniejszy

developmental. The most serious

jednak problem ma miejsce wtedy, kiedy

however, the problem occurs when

mamy do czynienia z adolescencją,

we are dealing with adolescence,

czyli okresem dorastania. Dlatego,

that is to say the period of adolescence. Therefore,

że mniej więcej do okresu

that roughly until the period

adolescencji dla

adolescence for

dziecka grupa rówieśnicza

peer group of a child

nie jest głównym lustrem,

it is not the main mirror,

w którym ono się przegląda, żeby

in which it admires itself, so that

budować sobie swoją tożsamość.

to build your own identity.

Od okresu dorastania to się zmienia.

It changes from the period of adolescence.

Mówiąc krótko...

In short...

Wcześniej tym lustrem są rodzice, jak rozumiem?

Earlier, the parents are the mirror, as I understand it?

Przede wszystkim. Potem, jak przychodzi to trudne

First of all. Then, when it gets difficult.

słowo, którego używasz, to już

the word you are using is already

rówieśnicy, czyli to wiek nastoletni,

peers, meaning the teenage age,

jak rozumiem. Tak. Okres dojrzewania

I understand. Yes. Puberty.

jest pod tym względem krytyczny, bo

is critical in this regard because

tak naprawdę wszystko to, co

actually everything that

robią i czego nie robią

what they do and what they do not do

moi rówieśnicy, kiedy jest okres dojrzewania,

my peers, when puberty occurs,

jest dla mnie nie po prostu jakąś

It is not just something to me.

ciekawą informacją, którą mogę usłyszeć o sobie.

an interesting piece of information that I can hear about myself.

Nie. Jest po prostu moim,

No. It is just mine.

wiesz, takim werdyktem, kim ja jestem tak naprawdę.

You know, with such a verdict, who I really am.

Tak. I to jest problem.

Yes. And that is the problem.

I dlatego na przykład, jeżeli się słyszy o

And that's why, for example, if you hear about

historiach, że młody człowiek

stories that a young man

popełnił samobójstwo, czy podjął próbę samobójczą,

committed suicide or attempted suicide,

i nagle się okazuje, że

and suddenly it turns out that

ojejku, przecież w tle

oh dear, after all in the background

nie było żadnego takiego większego dramatu,

there was no such major drama.

nie? No to ja mówię,

No? Well, I'm saying,

no i nie musiało być. Mhm.

Well, it didn't have to be. Mhm.

Bo tam naprawdę, na przykład

Because there really, for example

sytuacja, w której ktoś jest

a situation in which someone is

załóżmy spalony, nie wiem,

let's assume it's burnt, I don't know,

wyśmieje się jakąś osobę, to to jest sytuacja

If I laugh at someone, that's the situation.

dla takiego dzieciaka straszna.

For such a kid, it's terrifying.

Bo najważniejsze

Because the most important thing

właśnie lustro.

just a mirror.

Ktoś mówi, ty jesteś beznadziejny.

Someone says, you are hopeless.

I dlatego to jest istotne.

And that's why it is important.

I weźmy sobie właśnie na tapet tę najtrudniejszą

And let's take the most difficult one right now.

grupę. Bardzo często

group. Very often

zareagowanie w jakikolwiek

reacting in any way

sposób w grupie rówieśniczej,

way in a peer group,

że coś jest nie tak, że

that something is wrong, that

hej, halo, nie wiem, może nie mówmy

hey, hello, I don't know, maybe let's not talk

w ten sposób o tej osobie,

in this way about this person,

jest doświadczeniem dla dziecka

is an experience for the child

heroicznym, bo ono siłą rzeczy

heroic, because it is necessarily

stawia się przeciwko grupie. Dokładnie

It stands against the group. Exactly.

o to chodzi. I bardzo ważne jest to,

That's what it's about. And it's very important that,

że w takiej sytuacji

that in such a situation

dziecko, które

child who

nie reaguje,

not responding,

nie reaguje widząc osobę hejtowaną,

does not react upon seeing a person being bullied,

ja w ogóle jestem

I am in general.

zawsze podkreślam w sensie, że

I always emphasize in the sense that

nie warto dokonywać jakichś ocen,

it's not worth making any judgments,

że ono im robi źle czy dobrze.

whether it does them harm or good.

Trzeba po prostu to dziecko zrozumieć. Ono się

You just have to understand this child. It is

bardzo boi. Natomiast

very scared. However

trzeba robić wszystko, żeby

we have to do everything to

dawać takiemu dzieciakowi poczucie

giving such a kid a sense

i właśnie dlatego ci dorosi są

And that's why those adults are.

the first, że

the first, that

ono, jeżeli zareaguje

it, if it reacts

na przykład w takiej sytuacji, to być może

for example in such a situation, it may be that

ono może w ogóle uratować życie. Dawać mu

It can really save a life. Give it to him.

jakby powody takiemu

as if the reasons for it

dzieciakowi, dla których to zareagowanie

for the kid, for whom this reaction

będzie dla niego czymś istotnym,

it will be something important for him,

tak? To znaczy, że ono będzie czuło,

Yes? That means it will feel,

okej, ja mam świadomość, że ja się

Okay, I am aware that I am

stawiam grupie, ale robię to w imię

I put it to the group, but I do it in the name of.

na przykład wartości, które są dla mnie bardzo ważne.

for example, values that are very important to me.

Załóżmy, jest to dziecko, które nie wiem,

Let's assume, it is a child that I don't know,

jest bardzo aktywistycznie zaangażowane,

is very actively involved,

społecznie działa,

socially active,

nie wiem, szachetną paczkę ogarnia

I don't know, a noble package is being managed.

i tak dalej, i tak dalej. I na przykład

and so on, and so on. For example

takie dziecko, jeżeli powiąże

such a child, if it connects

mu się na przykład jego działania właśnie

for example, his actions are just

z, dajmy na to,

for example,

taką konkretną sytuacją obrony

such a specific situation of defense

osoby hejtowanej, no to mamy już

the person being hated, well, we already have that

do czynienia zupełnie z sytuacją, bo ono jest

to deal completely with the situation, because it is

w stanie dokonać tego czegoś,

capable of doing that something,

co Dumbledore bardzo fajnie ujął,

what Dumbledore put very nicely,

kiedy powiedział, że nadchodzą czasy, w których

when he said that the times are coming when

będziemy musieli wybierać między tym, co

we will have to choose between what

łatwe, a tym, co słuszne, tak?

Easy, but with what is right, right?

I ono w tym ma poczucie, to nie jest łatwe,

And it has a sense of it, it's not easy.

będą miało konsekwencje, ale

they will have consequences, but

to jest właśnie słuszne. Plus dodam jeszcze,

this is indeed correct. Plus I will add еще,

że niesamowitą rolę, i dlatego

that an incredible role, and therefore

ja się tym przede wszystkim cały czas posługuję,

I primarily use it all the time.

odgrywa tutaj literatura.

literature plays a role here.

To znaczy, my mamy niesamowity

That means, we have something incredible.

boom od kilku lat na

the boom for several years on

literaturę young adult, i

young adult literature, and

ja się w ogóle nie dziwię, że młodzi ludzie ją czytają,

I’m not surprised at all that young people read it,

bo zresztą nie tylko oni,

because not only they,

bo tak naprawdę ta literatura jest dla nich

because in fact this literature is for them

tym, czego oni nie dostali

what they did not receive

w dużej mierze stamtąd,

to a large extent from there,

skąd powinni, czyli właśnie ze szkoły.

where they should, that is, just from school.

I w literaturze young adult

And in young adult literature

tak naprawdę oni spotykają

they actually meet

siebie, ale właśnie

yourself, but just

uczą się, jak

they are learning how

można pewne rzeczy ogarnąć.

Some things can be managed.

Motyw stawania w obronie pokrzywdy,

The theme of standing up for the wronged,

stwierdzonego, asertywnego zareagowania też,

assertive reaction also confirmed,

kiedy moje granice są przekraczane,

when my boundaries are being crossed,

jest bardzo częstym motywem, co zresztą

is a very common theme, which, by the way

chociażby widzimy bodajże

even if we see at least

w najsłynniejszym

in the most famous

takim, można powiedzieć, uniwersum nawet,

such, one might say, a universe even,

bo to jest uniwersum Alice Osman,

because this is the universe of Alice Osman,

czyli Headstopper, tak? Tam to jest bardzo

So it's Headstopper, right? It's very much there.

wyraźnie pokazane. I myślę

clearly shown. And I think

sobie, że widzisz, to są te wszystkie

to yourself, that you see, these are all of them

niby drobne rzeczy, które

seem like small things that

dzieci, no one same

children, no one alone

tego nie będą wiedzieć, nie wiadomo skąd,

they won't know this, it's unknown where from,

w sensie nie dowiedzą się jakoś o przypływie

I mean they won't somehow find out about the influx.

dnia, czy magicznej, boskiej intuicji.

day, or magical, divine intuition.

Powinna to zapewnić im

She should provide it to them.

szkoła. Jeżeli tego nie zapewnia, a systemowa

school. If it does not provide this, and systemic

szkoła tego nie zapewnia, to ja zawsze po prostu

the school does not provide this, so I always just

apeluję do dorosłych i robię wszystko, co mogę.

I appeal to adults and do everything I can.

Dlatego napisałem Szkołę Bohaterek i Bohaterów,

That's why I wrote the School of Heroines and Heroes,

dlatego polecam literaturę,

that is why I recommend literature,

żeby po prostu ci młodzi ludzie

so that these young people

widzieli, cały

they saw, whole

czas po prostu mieli do czynienia z tą świadomością,

they simply had to deal with this awareness,

że hejt jest oznaką

that hate is a sign of

bólu, słabości,

pain, weakness,

nigdy nie świadczy o żadnej sile

never indicates any strength

wewnętrznej, poczuciu własnej wartości,

internal, sense of self-worth,

że tak naprawdę stawianie

that in fact setting

się w takim rozumieniu, wyrażanie

in such an understanding, expressing

swojego świętego oburzenia, kiedy ktoś

your holy indignation when someone

jest krzywdzony, czy to człowiek, czy zwierzę,

is being harmed, whether it is a human or an animal,

jest, nawet jeżeli

it is, even if

trudne, to jest warte i tak dalej.

It's difficult, but it's worth it, and so on.

Więc jakby tutaj otwiera się cały po prostu

So it's like everything just opens up here.

kuferek metod i reakcji. Ja

a toolbox of methods and reactions. Me

niejednokrotnie jestem

I am not once.

pytany o to na przykład, co fundamentalnie

asked about what fundamentally

powoduje, że dzieci na przykład nawet się potrafią

causes children, for example, to even be able to

targnąć na życie. Wiesz,

to take one's life. You know,

co jest takim, co jest taką w ogóle

What is such a thing, what is such a thing at all?

fundamentalną przyczyną?

fundamental cause?

To jest takie poczucie niezaspokojenia

It is such a feeling of unfulfillment.

emocjonalnego. O tym,

emotional. About this,

co bardzo często podkreślają w ogóle

which they often emphasize at all

naprawdę największe, więksi

really the biggest, bigger

psychologowie mówią o tym nieustannie,

psychologists talk about it constantly,

że

that

taki chód emocjonalny, poczucie

such emotional gait, a feeling

bagatelizowania emocji, potrzeb,

downplaying emotions, needs,

to jest przyczyną bardzo wielu

this is the cause of very many

dramatów, czyli nie jakieś hardkorowe

dramas, which are not some hardcore ones

doświadczenia, tylko to jest taka,

experiences, it's just that it's like this,

wiesz, sytuacja, gdzie dziecko przychodzi

You know, the situation where a child comes.

do taty, mamy, kogoś i mówi

to dad, mom, someone and says

kurde, w ogóle dostałem truje, nie?

Damn, I totally got poisoned, right?

A rodzic mu mówi, ach,

And the parent tells him, oh,

co to za problemy, w moim wieku

What problems are these, at my age?

mam problemy, to jest to.

I have problems, that's it.

Albo na przykład, jak dziecko mówi, nie wiem,

Or for example, when a child says, I don't know,

w ogóle mówię, to jest już wow, że ono w ogóle decyduje się

I'm really saying, it's already wow that it even decides to do so.

powiedzieć o emocjach. Na przykład mówi, kurczę,

to talk about emotions. For example, it says, gosh,

boję się, albo się wkurzyłem, nie?

I'm scared, or I'm angry, right?

I w tym momencie na przykład

And at that moment, for example

dokonuje się podważania tego.

This is being undermined.

Na przykład rodzic mówi...

For example, a parent says...

Bagatelizowanie. Tak. Nie ma się czego

Minimizing. Yes. There is nothing to worry about.

bać. Kiedy dziecko

to be afraid. When the child

słyszy taki komunikat, czym ty się smucisz,

you hear such a message, why are you sad,

nie ma się czego bać, ale czemu ty się tak

There is nothing to be afraid of, but why are you like this?

złościsz, to ono nie dość, że czuje

If you get angry, it not only feels

tę emocję, z którą przyszło do opiekuna,

the emotion that came to the caregiver,

to jeszcze na dodatek zaczyna czuć,

on top of that, he/she is starting to feel,

poczucie winy. No właśnie.

guilt. Exactly.

Czyli nie bagatelizujmy,

So let's not underestimate it,

rozmawiajmy o emocjach. Na tym

let's talk about emotions. On this

zakończymy. Moim gościem

we will finish. My guest

w podcaście Hate Of Fundacji

in the podcast Hate Of the Foundation

Unika był dziś Przemek Staroń,

Today, Przemek Staroń was avoided.

psycholog, edukator, nauczyciel,

psychologist, educator, teacher

a ja się nazywam Kuba Wąter. Bardzo

My name is Kuba Wąter. Very

ci dziękuję, Przemku. Bardzo dziękuję również

Thank you, Przemek. Thank you very much as well.

i wszystkich serdecznie pozdrawiam.

And I warmly greet everyone.