[odc. 1] DARIUSZ BUGALSKI: Ksiądz, milicjant i... Szeherezada

🎵🎵🎵

🎵🎵🎵

Trochę widzisz przez te okulary?

Can you see a little through those glasses?

Tak, tak widzę, widzę.

Yes, yes, I see, I see.

Bo tam są dziureczki małe,

Because there are small little holes there,

przez które, jak się okazuje wkrótce,

through which, as it turns out soon,

będziesz mógł świetnie oglądać,

you will be able to watch great.

bo twój umysł

because your mind

cały czas będzie się ćwiczył

He will keep practicing all the time.

i będzie sobie dopowiadał obraz,

and will fill in the picture for himself,

którego nie widzisz,

that you cannot see,

bo jest zasłonięty.

because it is covered.

I tak się zobaczy w całej okazałości?

And will it be seen in all its glory?

Bez tych dziurek?

Without these holes?

Tak. I dałeś widzisz teraz definicję

Yes. And you see now the definition.

tego mojego nowego cyklu podcastowego,

my new podcast series,

dlatego się nazywa

that's why it's called

Z zamkniętymi oczami.

With closed eyes.

Bo teoretycznie oczy są zamknięte,

Because theoretically the eyes are closed,

czy zasłonięte raczej,

is it rather covered?

a to wcale nie znaczy,

that doesn't mean at all,

że się idzie po omacku

that one is groping in the dark

i że się nic nie widzi.

and that nothing can be seen.

Bo nawet myślę,

Because I even think,

że zaczynamy dostrzegać coraz więcej

that we are starting to see more and more

właśnie dzięki temu,

just because of that,

że nie rozprasza nas

that it doesn't distract us

nadmiar drobiazgów,

excess of trinkets,

szczegółów.

details.

Poza tym pomyślałem sobie,

Besides that, I thought to myself,

że czasem jak się w coś bardzo chce wejść

that sometimes when you really want to get into something

i ufa się,

and one trusts,

że ci się nic złego nie stanie,

that nothing bad will happen to you,

to mówi się

it is said

wchodzę w to z zamkniętymi oczami.

I'm going into this with my eyes closed.

Więc chciałbym, żebyś tak wszedł

So I would like you to just come in like that.

do mojego podcastu.

to my podcast.

Dzisiaj moim gościem jest

Today my guest is

Darek Bugalski,

Darek Bugalski,

u którego ja przed chwilą

at which I just now

gościłem w jego podcaście K3,

I was a guest on his podcast K3,

czyli Klub Trójki po nowemu.

So, the Three's Club in a new way.

No tak.

Well, yes.

Bo to stąd jest K3 przecież.

Because that's where K3 is from, after all.

I rozmawialiśmy o mnie,

And we talked about me,

a nie tylko o mnie,

and not just about me,

ale o tym, co z tych moich doświadczeń

but about what comes from my experiences

nadaje się

it is suitable

do takiej rozmowy,

to such a conversation,

która by budowała jakiś obraz

which would create some image

tego człowieka,

this man,

w tym wypadku mnie.

in this case, me.

Przepraszam, że nie wejdę w słowo,

I'm sorry to interrupt,

ale naprawdę się nadaje,

but it really is suitable,

bo słuchacze i słuchaczki są zachwyceni.

because the listeners are delighted.

Prosimy, żeby Cię pozdrowić.

Please greet you.

Dziękuję bardzo.

Thank you very much.

Dzisiaj chciałem Cię zapytać,

Today I wanted to ask you,

bo mam takie kinowe

because I have such a cinematic one

skojarzenia zawsze.

associations always.

I chciałem zacząć

And I wanted to start.

od kina, tym bardziej, że prowadzę

from the cinema, especially since I'm leading

w kinach czasem coś,

sometimes something in the cinemas,

co się nazywa kinoterapią.

what is called cinematherapy.

Wspaniały sposób.

Wonderful way.

I wtedy po filmie

And then after the movie.

zaczynamy rozmawiać o tym, co widzieliśmy

We are starting to talk about what we saw.

i o tym, co

and about what

w wyniku tego, co widzieliśmy

as a result of what we saw

działo się z nami

it happened to us

i z naszą wyobraźnią.

and with our imagination.

I chciałem Cię zapytać,

And I wanted to ask you,

czy masz tak, że

do you have it that

po obejrzeniu filmu

after watching the movie

dalej go oglądasz?

Are you still watching him?

To znaczy, Twoja wyobraźnia

That means, your imagination.

idzie dalej

goes further

i jesteś w nim

and you are in it

przez jakiś czas. I co się wtedy dzieje

for a while. And what happens then?

z Tobą? Czy Ty na przykład

with you? Or you, for example

chcesz dopowiedzieć

Do you want to add something?

i dalej prowadzisz te akcje?

Are you still running those actions?

Czy wymyślasz sobie alternatywne

Are you imagining alternative ones?

jakieś zakończenia?

Any conclusions?

Wiesz co, ja bardzo przeżywam filmy.

You know what, I really get emotionally affected by movies.

No, ale to bardzo różnie się dzieje.

No, but that happens very differently.

Tak, rzeczywiście one we mnie długo pracują,

Yes, they have actually been working on me for a long time.

długo tkwią. Śnią mi się potem

They linger for a long time. They then appear in my dreams.

te filmy, sceny z tych filmów.

these movies, scenes from these movies.

Ja wchodzę tam

I am going in there.

do środka. To

to the inside. It

na najróżniejsze sposoby

in various ways

to jest taka praca wyobraźni.

this is such a work of imagination.

Bardzo różnie. To są różne ścieżki.

Very differently. These are different paths.

Wymyślam sobie, co by było, gdyby

I'm imagining what it would be like if.

zrobić remake takiego filmu.

to make a remake of such a movie.

To, gdzie bym ja tam był.

That’s where I would have been.

W jakiej roli chciałbym

In what role would I like to be?

wystąpić, na przykład w klosie. No wiesz, takie

to appear, for example in a lampshade. You know, like that.

bardzo różnie to się odbywa. Czasami

it happens very differently. Sometimes

nie mogę spać. Czasami też jest

I can't sleep. Sometimes it's like that too.

tak, że no są takie filmy,

so there are such movies,

które zobaczyłem raz i wiem, że na pewno

which I saw once and I know for sure

więcej ich nie chcę oglądać, chociaż są wspaniałe

I don't want to watch them anymore, although they are wonderful.

i poruszające głęboko,

and deeply moving,

ale może dlatego, że tak głęboko.

but maybe that's because so deeply.

Dużo jest takich filmów. No na przykład

There are many such films. For example,

Idź i patrz, Klimowat. Na pewno to znasz.

Go and see, Klimowat. You definitely know it.

To jest tak,

It is like this,

no chyba to jest tak wspaniały film,

Well, this must be such a wonderful film,

a jednocześnie tak okrutny film.

and at the same time such a cruel movie.

Tak bardzo wchodzący

So very intrusive.

gdzieś głęboko, że ja już nie chcę tego oglądać

somewhere deep down, I don't want to see this anymore

więcej, ale wiem, że jest wspaniały.

more, but I know that it is wonderful.

Ale są też takie, które mógłbym oglądać, oglądać,

But there are also those that I could watch, watch,

oglądać. Kiedyś wydawało

to watch. Once it seemed

mi się, że mogę tak oglądać

I think I can watch like this.

pół żartem, pół serio, ale jak moja córka

half-joking, half-serious, but like my daughter

przeliczyłem, to

I calculated it, so

według

according to

moich rachunków widziała ten film 200

my accounts saw this movie 200

tam, pamiętam, skończył mi się rachunek

There, I remember, my account ran out.

na 212 razy. Przesadziła.

To 212 times. She overdid it.

Tak, to już teraz go nie lubię.

Yes, I don't like him anymore.

Wiesz, różnie, tak, ale bardzo

You know, different, yes, but very.

filmy przeżywam, bardzo.

I experience films deeply.

A czasem jest tak, że

And sometimes it happens that

załatwiasz

you are taking care of

w filmie różne swoje rzeczy, które

in the film various things of yours that

nie załatwiłeś

you didn't take care of it

w swoim osobistym życiu.

in his/her personal life.

To znaczy, że bohaterowie

That means that the heroes

za ciebie coś robią.

They are doing something for you.

Tak, tak, być może tak jest, rzeczywiście.

Yes, yes, perhaps that's the case, indeed.

No, wiesz co, mam takie

No, you know what, I have such...

swoje ulubione postacie na przykład

your favorite characters for example

i tak jak mówiłem o tych,

and as I mentioned about those,

wymyślałem sobie, co by było, gdyby zrobić

I was imagining what it would be like if we did.

remake Klossa.

remake Klossa.

To mam taką cudowną, ulubioną postać

I have this wonderful, favorite character.

Hrabiego Wąsowskiego. Chciałbym

Count Wąsowski. I would like to

w takim, to taka fantazja, że chciałbym

In that case, it's such a fantasy that I would like to.

zagrać Hrabiego Wąsowskiego.

to play Count Wąsowski.

Myślałem, że Klossa byś chciał.

I thought you would like Kloss.

Ja bym nie dał rady.

I wouldn't be able to do it.

Ja bym chciał Brunnera.

I would like Brunner.

Brunnera.

Brunnera.

Ale właśnie Hrabiego Wąsowskiego

But it is actually Count Wąsowski.

z tą cudowną sceną, kiedy on zaczyna

with that wonderful scene when he starts

tą rozgrywkę z Klossem, rozumie, że

this game with Klos, understands that

trzeba grać

We need to play.

na jedną bramkę.

to one goal.

No i Kloss mu tam proponuje śniadanie

And then Kloss offers him breakfast.

i ten już wie, już jest między nimi sztama

And he already knows, there is already a bond between them.

i mówi, po dobrym śniadaniu dobrze się myśli.

And he says, after a good breakfast, you think well.

A po fajce

And after a smoke.

myśli się jeszcze lepiej, więc to jest

one thinks even better, so it is

jedna z moich ukochanych scen

one of my favorite scenes

i jeden z moich ukochanych bohaterów.

and one of my beloved heroes.

Ale to brzmi

But it sounds

tak bardzo delikatnie,

so very gently,

to co mówisz, a ja cię chcę

What you say, and I want you.

może zaskoczyć, ale

it may surprise you, but

uczciwie powiem,

I will say honestly,

że są

that they are

w filmach czasem takie sceny

In films, there are sometimes scenes like that.

i są takie postacie,

and there are such characters,

które realizują moje

that fulfill my

potrzeby

needs

takie, których nigdy bym

such that I would never

nie zaspokoił

did not satisfy

w prawdziwym życiu.

in real life.

Nie powiem, że się ich wstydzę,

I won't say that I'm ashamed of them,

ale na pewno nie odważą

but they certainly won't dare

i chciałbym się zrobić

and I would like to do it

tego, co zrobił na przykład

what he did, for example

mój ulubiony bohater filmowy.

my favorite movie character.

Na pewno mnie z nim nie kojarzysz.

You definitely don't associate me with him.

Nigdy by ci nie przyszło

It would never occur to you.

do głowy, że to jest bohater,

to your head that this is a hero,

który realizuje moje marzenie.

that fulfills my dream.

Marzenie

Dream

to jest może źle powiedziane,

that might be poorly said,

moje emocje.

my emotions.

To jest bohater serii filmów.

This is the hero of the film series.

Seria się nazywała Życzenie Śmierci.

The series was called Death Wish.

Gdzie on

Where is he?

wiesz, realizował w nocy,

you know, he was carrying it out at night,

ponieważ się mścił

because he was taking revenge

za swoją żonę,

for your wife,

za morderstwo.

for murder.

On realizował swoją potrzebę

He fulfilled his need.

oczyszczania

purification

świata

world

z obrzydlistwa,

out of disgust,

to znaczy ze złodziei,

that means thieves,

z kryminalistów,

from criminals,

z przestępców,

from criminals,

z ludzi bez etyki,

from people without ethics,

bez serca.

heartless.

Po prostu ich zabijał.

He was just killing them.

Nie czekał na to,

He didn't wait for that,

że zrobi to za niego policja.

that the police will do it for him.

Nie wierzył w policję.

He didn't believe in the police.

Tego nie zrobił w moim życiu.

He didn't do this in my life.

Bo ja wielokrotnie byłem w sytuacji,

Because I have been in that situation multiple times,

że uważałem, że tak należy zrobić.

that I believed this was the way to do it.

Tomek, wiesz co,

Tomek, you know what,

tu my mamy jakąś karmiczną więź,

here we have some karmic bond,

jak widzę,

as I see,

bo ja mam bardzo podobnie.

because I feel very similarly.

Łapię się na tym, że mój ulubiony gatunek filmowy,

I catch myself that my favorite movie genre,

to znaczy to nie jest gatunek,

that means it is not a genre,

tylko opowieść filmowa,

just a movie story,

to jest opowieść o zemście

This is a story about revenge.

i o zrobieniu porządku.

and to clean up.

Oczyszczeniu.

Purification.

Tak, bardzo podobnie.

Yes, very similarly.

Nie ma żadnych bohaterów.

There are no heroes.

Taksówkarz w ogóle ten film.

The taxi driver in general this movie.

Wiem, że to jest ścieżka donikąd,

I know that this is a dead-end path,

ale tak,

but yes,

jest tyle na świecie syfu

There is so much garbage in the world.

i to się tak nawarstwia,

and it accumulates like that,

narasta.

escalates.

Tyle niesprawiedliwości,

So much injustice,

tyle kłamstwa,

so many lies,

zwłaszcza teraz, jak to widzimy w Polsce,

especially now, as we can see in Poland,

że to jest w ogóle łatwiej skłamać,

that it is generally easier to lie,

niż splunąć.

than to spit.

Po prostu to ma tak ogromne oburzenie,

It simply has such enormous outrage,

że właśnie blisko mi do tych bohaterów.

that I am very close to those heroes.

Tak, rzeczywiście.

Yes, indeed.

W każdym kroku.

In every step.

Wiesz, ty

You know, you

postawiłeś akcent na

you emphasized

porządkowanie,

ordering,

oczyszczenie,

purification,

a ja muszę ci powiedzieć szczerze,

and I have to tell you honestly,

że u mnie

that with me

korzeniem tej sytuacji

the root of this situation

jest jeszcze coś innego.

There is something else.

Mianowicie moja daleko

Namely, my far.

posunięta niewiara

advanced disbelief

w sprawiedliwość,

for justice,

w sądy,

in courts,

w policję,

to the police,

w działanie policji.

in the actions of the police.

I zawsze miałem

And I always had

negatywne doświadczenia.

negative experiences.

I wtedy, kiedy mnie zaatakowała

And then, when she attacked me.

na festiwalu Fama

at the Fama festival

tajniacy, milicyjni jeszcze,

secret agents, still militia,

bo to była komuna

because it was communism

i pobili mnie na ulicy.

and they beat me on the street.

A ja ich też pobiłem konserwą wieprzową

And I also beat them with a can of pork.

przy smak śniadaniowy,

breakfast flavor,

którą miałem w chlebaku.

which I had in the bread bag.

I oni mnie oskarżyli

And they accused me.

o pobicie milicjanta na służbie,

for beating a police officer on duty,

mimo, że to ja byłem napadnięty.

even though it was me who was attacked.

I to było

And it was.

karno orzekające,

punitive ruling,

czy coś takiego.

Is something like that.

Nie sąd, ale dali mi wyrok

It's not the court, but they gave me a sentence.

10 dni aresztu

10 days of detention

z zamianą na pieniądze.

with the exchange for money.

I ja powiedziałem bardzo radosny,

And I said very joyfully,

bo to byłem wtedy

because I was there then

na studiach.

in college.

Powiedziałem mojemu ojcu,

I told my father,

że ja chcę właśnie iść do aresztu

that I want to go to jail

te 10 dni odbyć,

to complete these 10 days,

że absolutnie żadnych pieniędzy

that absolutely no money

tym łotrom nie należy dawać.

These rogues should not be given anything.

Ja to chcę zobaczyć,

I want to see this.

chcę to przeżyć.

I want to experience it.

I opowiem.

And I will tell.

Ale nie byłem ostatecznie,

But I wasn't ultimately,

bo ojciec się na to nie zgodził.

because the father did not agree to it.

I wyobraź sobie,

And imagine,

że było odwołanie.

that there was a cancellation.

Drugi raz to samo kolegium

The same college for the second time.

rozpatrywało sprawę.

was considering the matter.

I za pierwszym razem

And for the first time

skazali mnie na te 10 dni,

they sentenced me to these 10 days,

mówiąc, że kolegium nie dało wiary

saying that the college did not believe

wyjaśnieniom Tomasza Raczka,

Tomasz Raczek's explanations,

a dało wiarę

and it gave faith

wyjaśnieniom kaprala Franka,

explanations of Corporal Franek,

który tam właśnie mnie napadł.

who just attacked me there.

A w drugim wypadku,

And in the second case,

przy tej drugiej rozprawie,

at this second hearing,

wyjaśnienie było takie,

the explanation was that,

że kolegium nie dało wiary

that the committee did not believe

wyjaśnieniom kaprala Franka,

the explanations of Corporal Franek,

a dało wiarę wyjaśnieniom Tomasza Raczka

and believed Tomasz Raczek's explanations

i zostałem uniewinniony.

And I was acquitted.

I co prawda zostałem uniewinniony,

I was indeed acquitted,

ale na zawsze

but forever

została we mnie świadomość,

There is a consciousness within me,

że nie ma czegoś takiego,

that there is no such thing,

jak pewność sprawiedliwości,

like the certainty of justice,

że to wszystko zależy od punktu widzenia,

that it all depends on the point of view,

od tego, kto tam usiądzie,

from the one who will sit there,

co będzie chciał

what he will want

i jakie polecenia.

and what commands.

Tak, rozumiem.

Yes, I understand.

No, co ja mogę na to powiedzieć?

Well, what can I say about that?

No powiedz, czy tak też zdarzyło Ci się

Well, tell me, has that ever happened to you?

coś takiego w życiu?

Something like that in life?

Wiesz, zdarzyło mi się coś takiego w życiu,

You know, something like that happened to me in life,

powiem Ci a propos policji,

I'll tell you about the police,

milicji jeszcze wówczas,

the militia at that time,

kiedy jechałem i zobaczyłem,

when I was driving and saw,

jaka to jest wąska kładka,

what a narrow footbridge this is,

jaka to jest cieniutka granica.

What a thin line it is.

To było w osiemdziesiątym,

It was in eighty.

dawno, dawno temu, w osiemdziesiątym trzecim roku.

Once upon a time, in the year eighty-three.

Był jeszcze stan wojenny chyba wtedy.

There was still martial law at that time, I think.

To mniej więcej w tym samym czasie,

It's roughly at the same time,

co ta moja historia.

What is my story?

Tak, no właśnie. I teraz zobacz,

Yes, exactly. And now look,

i to jest właśnie dosyć podobne chyba.

And this is actually quite similar, I think.

Ja wtedy mieszkałem w Łodzi,

I was living in Łódź at that time,

jechałem do Augustowa do mojej babci.

I was driving to Augustów to my grandmother.

Był nocny pociąg,

There was a night train,

ale z przesiadką w Warszawie.

but with a transfer in Warsaw.

No i takie były obyczaje,

And such were the customs,

że ten pociąg się spóźnił,

that this train is delayed,

a tamten już sobie pojechał,

and that one has already left.

więc miałem osiem godzin do dyspozycji.

So I had eight hours at my disposal.

Była zima, był mróz

It was winter, it was freezing.

i ja taki w romantycznym nastroju

And I am in such a romantic mood.

pomyślałem, a przejdę, piękny śnieg pada,

I thought, I'll go through, beautiful snow is falling,

na spacer po Warszawie, miałem plecak

for a walk in Warsaw, I had a backpack

i tak sobie chodziłem. Miałem takie buty,

and I walked around like that. I had such shoes,

które skrzypiały jeszcze wówczas.

which were still creaking at the time.

Jakoś nie wiem dlaczego, ale one skrzypiały okropnie.

I don't know why, but they creaked terribly.

No to były ze skóry,

Well, they were made of leather,

to znaczy, że były dobre buty.

That means they were good shoes.

No ale skrzypiały strasznie. No i tak sobie idę,

Well, they were creaking terribly. So I'm just walking along,

idę, jest pusta Warszawa.

I'm going, Warsaw is empty.

Nie, to już nie było po stanie wojennym,

No, that was no longer after the state of war.

bo nie mógł tak sobie pójść.

because he couldn't just leave like that.

I tak sobie idę po tej Warszawie,

And so I walk through this Warsaw,

doszedłem na Starówkę i tam jest cudownie,

I arrived in the Old Town and it is wonderful there.

nikogo nie ma, no ale nikogo,

nobody is here, well, nobody at all,

znaczy nie tak, że nikogo, bo jest patrol milicyjny

it doesn't mean that there is no one, because there is a police patrol

i tak chodzą na mnie, tak patrzą, patrzą,

and they walk towards me like that, they look, they look,

spokojnie. No i potem

calmly. Well then

znowu się z nimi spotykam, oni już na mnie tak

I'm meeting with them again, they're already like this with me.

patrzą trochę inaczej i potem za trzecim

they look a little differently and then for the third time

razem poprosili mnie o to, żebym się

together they asked me to

wylegitymował, to ja to zrobiłem.

I identified myself, I did it.

No ale za czwartym razem to już było,

Well, it happened for the fourth time already.

ci sami tak chodzili, ja też tak chodziłem

They walked like that, I walked like that too.

romantycznie. No i mówię, nie, nie,

romantically. And I say, no, no,

proszę bardzo i zaprowadzili mnie na komendę,

here you go, and they took me to the police station,

na jezuicką. Oczywiście.

to the Jesuit one. Of course.

W Warszawie. Tam, gdzie Przemyka zabili.

In Warsaw. Where Przemyk was killed.

O, właśnie o to chodzi. I ja tam

Oh, that's exactly it. And I there

się, no i tam się już zaczęła inna

well, and there another one already started

rozmowa, nie tak grzecznie, tylko już

A conversation, not so politely, just already.

tak bardzo niegrzecznie.

so very impolitely.

Mówiłem, że biblia nastąpiła, miałem plecak,

I said that the Bible happened, I had a backpack,

zaczęli sprawdzać ją w tym plecaku, miałem książki.

They started to check her in that backpack, I had books.

Ale na szczęście były to książki

But fortunately, they were books.

pod tytułem, jeden tytuł pamiętam,

under the title, one title I remember,

Rozprawa o metodzie, bo przygotowałem się

A dissertation on the method, because I have prepared myself.

do zajęć na filozofię,

for philosophy classes,

a nie miałem żadnej bibuły, chociaż często

I didn't have any paper, although often

ją miałem i czytałem. I nawet

I had it and read it. And even

rozprowadzałem. Ale akurat wtedy nie miałem.

I was distributing. But at that moment, I didn't have any.

I oni się tak jakoś, no,

And they somehow, well,

myśleli, że ja ją mam.

They thought that I have her.

I byli bardzo zdenerwowani. No widać, byli tacy

And they were very nervous. Well, clearly, they were like that.

już agresywni. I zaczęli na przykład

they are already aggressive. And they started, for example

dziobać pastę do zębów, rozcinać

to squeeze toothpaste, to cut

ją. Dostali, to już taki

I. They received it, so it's already like that.

mok się z tego zrobił. I pomyślałem sobie,

What has he done with this? And I thought to myself,

gdybym ja miał wtedy tę bibułę, to nie wiem,

If I had that paper back then, I don't know,

jak by się skończyło. Dokładnie to samo miejsce,

how it would end. Exactly the same place,

ten sam komisariat. A ja jeszcze tak się

the same police station. And I'm still so

trochę tak zacząłem podśmiechiwać.

I started to chuckle a little.

No byłem bezczelnym takim

Well, I was being quite rude.

gówniarzem, studentem.

a punk, a student.

I oni byli tym bardziej wściekli.

And they were all the more furious.

No i pomyślałem sobie, kurczę,

Well, I thought to myself, damn,

jakbym miał bibułę, co mogłoby być?

What if I had paper, what could it be?

No spałowali by cię.

They would beat you up.

No by mnie spałowali, nie wiem, jak by się skończyło.

Well, they would have beaten me up, I don't know how it would have ended.

Ale nie miałeś żadnej sprawy o, nie wiem,

But you didn't have any case about, I don't know,

o Wałęsanie się. Potem mnie wypuścili wściekli, że nic nie znaleźli.

About wandering around. Then they let me go, furious that they found nothing.

Nie, nie, nie.

No, no, no.

Potem trochę też odpuściłem, bo widziałem, że to się

Then I also eased off a bit because I saw that it was

już zaczyna dziać nieciekawie.

It's already starting to get interesting.

No i ta kładeczka jest bardzo wąska.

And this small bridge is very narrow.

To prawda. Tylko teraz

That's true. Only now.

jakby cofnąć się jeszcze,

as if to go back even further,

bo tu mówisz o niesprawiedliwości świata,

because here you are talking about the injustice of the world,

czy o możliwej niesprawiedliwości świata.

about the possible injustice of the world.

O instytucji, które teoretycznie powinny

About institutions that theoretically should

gwarantować sprawiedliwość. Tak, absolutnie tak.

guarantee justice. Yes, absolutely yes.

Powinny, oczywiście, że tak.

They should, of course, yes.

Mogą nie. I to łatwo się zdarzy,

They may not. And that can easily happen,

może się zdarzyć, że nie.

It may happen that not.

Ale jakby tak jeszcze głębiej pójść, albo

But if we were to go even deeper, or

wyżej pójść i pomyśleć o sprawiedliwości świata.

go higher and think about the world's justice.

I to jest dopiero.

And this is just the beginning.

Czy my żyjemy w jakimś sprawiedliwym świecie?

Do we live in some fair world?

To jest takie gnostyckie myślenie wtedy.

It is such Gnostic thinking then.

No wiesz, już teraz wprowadziłeś mnie

Well, you know, you’ve already introduced me now.

na Wydział Filozofii, który skończył...

to the Faculty of Philosophy, which he finished...

Nie, nie. Chodzi mi o filmy i o przeżycia.

No, no. I mean movies and experiences.

Oczywiście, że tak. I teraz pytanie,

Of course. And now the question,

czy w ogóle istnieje coś takiego jak sprawiedliwość.

Does something like justice even exist?

No więc właśnie tak.

So that's how it is.

I to nie jest czasami tak, że

Isn't it sometimes the case that

dwie osoby mogą zupełnie mieć

two people can completely have

inne pojęcie,

another concept,

co to jest sprawiedliwość.

What is justice?

Ja ostatnio mam taki zwyczaj,

I've recently developed this habit,

że jak coś nie mogę porozumieć,

that if I can't understand something,

to proszę, powiedz, zdefiniuj,

So please, tell me, define,

co ty rozumiesz przez to słowo.

What do you understand by that word?

Bo kłócimy się o jakieś słowo,

Because we're arguing about some word,

o jakieś sformułowanie.

about some formulation.

I z reguły wtedy się okazuje,

And it usually turns out then,

że w ogóle myślimy,

that we even think,

że mamy inne definicje tego słowa.

that we have different definitions of this word.

Jeden myśli dużo węziej,

One thinks much more narrowly,

tak zero-jedynkowo.

Yes, binary.

A drugi podchodzi do tego,

And the second approaches this,

to ja jestem ten,

it's me who is that,

że słowo to jest właściwie

that the word is actually

taki początek dopiero myślenia.

such a beginning of thinking.

Można rozszerzać

It can be expanded.

znaczenie, można dodawać do niego

meaning, it can be added to

porównania, metafory i tak dalej.

comparisons, metaphors, and so on.

I czynić to słowo

And to do this word

takim, wiesz,

like that, you know,

takim podglebiem myślenia dopiero.

only just such a mindset.

A dla kogoś innego to słowo

And for someone else, that word.

jest tylko tym wąskim

it is only that narrow

rozumieniem tego słowa i koniec.

the understanding of this word and that's it.

Już dalej nie szukamy.

We are not looking any further.

I wtedy się nie porozumiemy.

And then we won't understand each other.

Ale wiesz, nie chodzi o taką sprawiedliwość globalną.

But you know, it's not about that kind of global justice.

No bo instytucje, wiadomo, że ludzie mogą popsuć,

Well, institutions, it's known that people can mess them up,

mogą też je naprawić, prawda?

They can also fix it, right?

Bardzo dużo zależy od sytuacji, w jakiej jesteśmy,

A lot depends on the situation we are in.

od kultury, no i tak dalej.

from culture, and so on.

Policja jest po to, żeby był porządek,

The police are there to maintain order,

a może być po to, żeby był terror.

Or it could be for the sake of having terror.

To jest jasne.

This is clear.

Ale to jeszcze tutaj się nie zatrzymujmy.

But let's not stop here yet.

Chodzi o świat.

It's about the world.

No ale teraz dojdziemy do Boga.

But now we will come to God.

No tak, na przykład.

Well, for example.

Jest taki, nie wiem, czy znasz taką historię,

There is a story, I don’t know if you know it,

pewnie nie, no to gdzieś tam

probably not, well then somewhere there

zapisałem sobie jako cymes,

I noted it down as a delicacy.

gdzieś to wyczytałem w rubryce

I read that somewhere in the column.

ciekawostki gdzieś tam kiedyś,

curiosities somewhere sometime,

o jakimś rumuńskim bandziorze,

about some Romanian thug,

to chyba był bandzior nawet,

that must have been a thug even,

w każdym razie był osadzony, dobrze, skazany.

In any case, he was imprisoned, well, sentenced.

Tak, nie wiem, może nie był bandziorem.

Yes, I don't know, maybe he wasn't a gangster.

I on

And I

znalazł adwokata i

found a lawyer and

no i tam pewnie próbował

Well, he probably tried there.

z tym wymiarem sprawiedliwości się

with this justice system you

jakoś wojować, ale potem

somehow to fight, but then

założył sprawę Bogu.

He brought the case to God.

Przypróbował.

He tried it.

Ale któremu Bogu?

But to which God?

No temu z...

Well, it's about...

Widzisz, bo to zależy, z kim rozmawiasz i gdzie to jest.

You see, it depends on who you're talking to and where it is.

To jest dobre pytanie.

This is a good question.

No jakiemuś Bogu, no powiedzmy z cerkwi,

Well, to some God, let's say from the church,

on był wyznawcą prawosławia,

he was a follower of Orthodoxy,

sąd oddalił.

The court dismissed.

To nawet jeśli to jest ten sam Bóg,

So even if it is the same God,

to ma inne cechy charakteru tamte.

They have different character traits.

No właśnie, ja o tym myślę, jak to jest.

Exactly, I'm thinking about how it is.

Ale wiesz co, a mogę powiedzieć, jak sobie się...

But you know what, I can say how I...

Bo mówimy o opowiadaniu,

Because we are talking about a story,

o opowieściach.

about stories.

Tylko to by wymagało, no to musiałbym

Only that would require, well, I would have to.

zrobić dygresję.

to digress.

Mogę zrobić dygresję?

Can I make a digression?

Nie pytaj mnie, tylko rób.

Don't ask me, just do it.

Dobra, robię. No ty jesteś gospodarzem,

Okay, I'm doing it. Well, you are the host,

więc ja tu się staram grzecznie.

So I'm trying to be polite here.

Najbardziej taka książka, która jest

The most like that book, which is

taką esencją opowieści,

such an essence of the story,

jak sądzę, to jest książka,

I think it is a book.

to jest tysiąc jeden,

this is one thousand one,

Księga tysiąca jednej nocy, prawda?

The Book of One Thousand and One Nights, right?

Opowieść o opowieści, z opowieści

A tale about a tale, from a tale.

wynikająca i tak dalej, i tak dalej.

resulting and so on and so forth.

I no wiemy, że tam jest

And we know that there is.

Aladyn i te różne tam dżiny,

Aladdin and those various genies,

ale jakby zacząć

but how to start

to czytać, ja zacząłem,

to read, I have started,

przypomniałem sobie, jak jest początek, to jest tak.

I remembered how it begins, it is like this.

Ramy opowieści są takie.

The framework of the story is like this.

Jest dwóch braci.

There are two brothers.

Jeden z braci jest starszy, drugi młodszy.

One brother is older, the other is younger.

Starszy mówi do młodszego, przyjeżdżaj

The elder says to the younger, come over.

do mnie, drogi bracie, dawno się nie widzieliśmy.

To me, dear brother, we haven't seen each other in a long time.

W porządku, przyjeżdżam.

Alright, I'm coming.

Pakuje się, już te wielbłądy tam startują,

I'm packing, those camels are taking off over there.

ale on czegoś zapomniał w pałacu,

but he forgot something in the palace,

wraca do pałacu i widzi swoją żonę

He returns to the palace and sees his wife.

w objęciach czarnego niewolnika

in the embrace of a black slave

w łożu.

in bed.

Więc on się

So he is

zdenerwowawszy wyciągnął miecz

Angry, he drew his sword.

i ich zaszlachtował.

and he massacred them.

No i

Well, I

potem wsiadł na tego wielbłąda i pojechali

Then he got on the camel and they rode off.

do brata, ale ta droga mu upłynęła wiadomo

to my brother, but this road has passed him by, you know

w jakim nastroju. Przyjeżdża do brata,

in what mood. He is coming to his brother's.

dalej mu nie minęło. Brat mówi,

he still hasn't gotten over it. My brother says,

drogi bracie, może pojedziemy sobie pozabijać trochę

Dear brother, maybe we should go and kill some time.

zwierząt dla rozrywki.

animals for entertainment.

On mówi, nie, nie, nie, nie chce mi się, wiesz, trochę jestem

He says, no, no, no, I don't feel like it, you know, I'm a bit...

w takiej słabej formie. Już pozabijałem dzisiaj.

in such poor shape. I've already killed today.

Pozabijałem, tak.

I killed them, yes.

No i wtedy tamten pojechał, a ten został.

And then that one left, while this one stayed.

I został i tak swędza się po pałacu,

And he stayed and is still itching around the palace,

wygląda przez okno

looks out the window

i patrzy, co widzi. Na dziedziniec

and looks at what he sees. Into the courtyard.

pałacowy wychodzi

the palace is leaving

orszak

cortege

kilkudziesięciu osób.

several dozen people.

Prowadzi ten orszak

He leads this procession.

cudownej urody żona tego brata.

the wonderfully beautiful wife of this brother.

No i tam są niewolnicy i niewolnice.

And there are slaves and slave women.

Usiedli przy fontannie.

They sat by the fountain.

I wtedy ta żona rzekła,

And then the wife said,

Masut podejdź, zbliż się.

Masut, come here, get closer.

Masut się zbliża, Masut jest czarnym

The masut is approaching, the masut is black.

niewolnikiem, no i zaczyna się po prostu

a slave, and it simply begins

ostra orgia.

wild orgy.

W publicznym miejscu i tak dalej,

In a public place and so on,

i tak dalej. On na to patrzy zdruzgotany,

and so on. He looks at it crushed,

ale też zrobiło mu się

but he also felt

lżej na sercu, bo pomyślał sobie,

"lighter in heart, because he thought to himself,"

no to ja mam jednak lepiej.

Well, I have it better after all.

No i potem wyznał to bratu.

And then he confessed it to his brother.

Brat pod pozorem wyjazdu

Brother under the pretense of leaving.

na polowanie

for hunting

schował się gdzieś tam i patrzą

He hid somewhere and is watching.

obydwa i no i właśnie

both and well exactly

znowu to samo.

Again the same.

Wtedy ten brat starszy wyskoczył z mieczem,

Then that older brother jumped out with a sword,

pozabijał ich wszystkich, krew się leje,

He killed them all, blood is flowing,

dokonał zemsty, o czym mówiliśmy,

he took revenge, as we discussed,

no ale mu nie ulżyło.

But it didn't relieve him.

Pomyślał sobie, wszystkie kobiety są takie.

He thought to himself, all women are like that.

No i to jest też ta historia

And that is also the story.

z Scheherezadą. Przychodzą dziewice

with Scheherazade. The virgins are coming

po kolei, on je rozdziewicza i morduje,

one by one, he deflowers them and murders them,

i morduje, i morduje. W końcu zabrakło dziewic,

"And he kills, and he kills. Finally, there were no virgins left,"

została ta Scheherezada, córka Wyzyra.

This Scheherazade remained, the daughter of the Vizier.

Wyzyr ją chronił.

Wyzyr protected her.

Ale ona mówi do niego, ojcze ja chcę tam pójść.

But she says to him, father I want to go there.

No i idzie do pałacu

And he goes to the palace.

wraz ze swoimi,

together with your own,

nie wiedziałem po co, ze swoją młodszą siostrą

I didn't know why, with my younger sister.

Duniazadą

Duniazadą

i idą do tego pałacu

and they are going to that palace

i no

and no

odbywają seks,

they are having sex,

a potem on ją rozdziewicza

and then he deflowers her

i chce ją zabić, a ona mówi

I want to kill her, and she says

no poczekaj, wstrzymaj się, co ci szkodzi opowiem.

Well wait, hold on, what harm is it to me to tell you?

Taką mam fajną historię do powiedzenia.

I have such a cool story to tell.

I opowiadał dżinie i takie te różne historie.

And he told the genie various stories like that.

Metodą Netflixa się to odbywa.

It is done using the Netflix method.

Kończy w takim momencie,

It ends at such a moment,

że jeszcze nie wiadomo co dalej więc,

that it is still not known what will happen next, so

ale mówi no dobrze, dobrze, w porządku, to może jutro.

But he says, well, okay, fine, maybe tomorrow.

No i to się powtarza,

And this is repeating.

powtarza, powtarza, powtarza,

repeats, repeats, repeats,

trwa tysiąc i jedną noc tytułową,

it lasts a thousand and one nights titled,

no ale w trakcie jak się dowiadujemy

Well, while we're finding out.

ona zachodzi w ciąży,

she is getting pregnant,

chyba ma dwoje czy troje dzieci

She probably has two or three children.

z tym księciem

with this prince

no i

Well, I...

no i tyle można by było powiedzieć.

Well, that's all one could say.

No i miłość jakoś.

Well, and love somehow.

Tak!

Yes!

Znaczy ktoś kto jest opętany

It means someone who is possessed.

tym najgorszymi,

the worst ones,

w tych najgorszych

in these worst moments

kanionach

canyons

swojej duszy utkwił

stuck in his soul

nagle okazuje się,

it suddenly turns out that,

że jest oczyszczony,

that he is cleansed,

że miłość go oczyściła,

that love has purified him,

a właściwie oczyściła go opowieść.

And actually, the story purified him.

A właściwie sztuka.

Actually, it's art.

Bo to była sztuka opowieści.

Because it was an art of storytelling.

Tylko jeszcze powiem, że o tej Dunia Zadzie

I'll just say that about this Dunia Zadzie.

to jest ciekawe.

This is interesting.

Dlaczego ona tam jest?

Why is she there?

Po jaką cholerę ona brała tę swoją siostrę

What the hell was she taking her sister for?

narażając ją na niebezpieczeństwo?

putting her in danger?

No myślę, że po to,

Well, I think that for that,

że ona była świadkiem tej opowieści.

that she was a witness to this story.

No nie może być opowieści bez kogoś,

There can be no story without someone,

po wychodzeniu z tej zemsty,

after getting out of this revenge,

z tego świństwa,

from this filth,

z tego syfu na światło.

from this muck to the light.

To moim zdaniem przepiękna historia.

In my opinion, it's a beautiful story.

A jak jest z Bogiem to nie wiadomo.

And when it comes to God, it's uncertain.

Ważne, że trzeba zrobić wysiłek.

It's important to make an effort.

To takie mam przesłanie.

That's my message.

Może ona miała być świadkiem po prostu tego.

Maybe she was simply meant to be a witness to this.

Ta Dunia Zada?

This Dunia is a question?

No tak myślę.

Well, I think so.

Żeby ponieść tę opowieść dalej.

To carry this story further.

A być może, tak, tak, tak.

And maybe, yes, yes, yes.

Ale wiesz, to mi przypomniało takie powiedzenie,

But you know, it reminded me of a saying,

którego używał bardzo często,

which he used very often,

a nawet zatytułował swoją rubrykę,

and even titled his column,

kiedyś Jerzy Waldorf,

once Jerzy Waldorf,

Muzyka łagodzi obyczaje.

Music tempers manners.

A ja bym to rozszerzył na sztukę.

And I would extend it to art.

I właściwie z tego, co mówiłeś,

And actually from what you said,

to trochę to wynika,

it somewhat results from that,

że ona za pomocą sztuki uleczyła księcia,

that she healed the prince through art,

złagodziła jego nienawiść,

she eased his hatred,

jego gorycz,

his bitterness,

jego potrzebę zemsty

his need for revenge

i zamieniła ją w miłość.

and turned it into love.

Sztuka.

Art.

I teraz pytanie,

And now the question,

no bo opowieści z 1001 nocy

Well, it's the tales from 1001 nights.

to były dawne, dawne czasy.

Those were ancient, ancient times.

Czy dzisiaj możemy jeszcze

Can we still do it today?

mówić, że sztuka, muzyka

to say that art, music

łagodzi obyczaje?

Does it soften customs?

Czy sztuka dzisiaj ma

Does art today have

jeszcze jakąś realną siłę

yet some real force

w naszym świecie?

in our world?

No myślę, że może mieć.

Well, I think it might have.

Ale widzisz takie dowody na to?

But do you see any evidence for that?

No dobrze, to powiem, bo właśnie chyba tak.

Alright, I'll say it, because it seems that way.

Mam taki przykład, bo

I have such an example because

byliśmy

we were

z moją Anią

with my Ania

w Londynie teraz przez kilka dni

In London now for a few days.

i byliśmy w

and we were in

Tate Britain.

Tate Britain.

To muzeum.

It is a museum.

Galeria Tate.

Tate Gallery.

Tak, tak, ale z tą sztuką brytyjską.

Yes, yes, but with that British art.

No i tam jest ten cudowny Turner

Well, there is that wonderful Turner.

i te różne wspaniałe obrazy, takie raczej znane

and these various wonderful paintings, rather well-known ones

bym powiedział.

I would say.

Czyli te piękne zachody słońca, morze.

So those beautiful sunsets, the sea.

Tak, krajobrazy, portrety różne tam.

Yes, landscapes, various portraits there.

Mgły.

Mists.

No tak, tak, piękne, właśnie te mgły.

Well yes, yes, beautiful, especially those mists.

No i tak oglądamy tego Turnera,

Well, we are watching this Turner,

ale chcieliśmy odpocząć

but we wanted to rest

i tam w takim foyer, w jednym z

and there in such a foyer, in one of

no jest ławeczka, usiedliśmy sobie na tej ławeczce,

Well, there's a bench, we sat down on that bench.

ale w tych foyer

but in those foyers

są różne takie instalacje współczesnych artystów

There are various installations by contemporary artists.

też pokazane.

also shown.

No i tak siedzimy na tej ławeczce i tak trochę

Well, we’re just sitting on this bench and a little bit...

z nudów patrzymy co tam wokół się dzieje,

out of boredom, we look at what is happening around us,

ale właśnie musieliśmy się odwrócić.

but we had to turn around.

Właśnie się odwracam, patrzę na Twoje,

I'm just turning around, looking at yours,

ale to piękne. Co to jest Tomek?

But it's beautiful. What is it, Tomek?

No to jest właśnie rodzaj

Well, this is exactly the kind.

takiej sztuki stosowanej.

such applied art.

Ale piękne tutaj to macie.

But you have it so beautiful here.

To jest lampa tak naprawdę.

This is really a lamp.

To jest lampa? Tak.

Is this a lamp? Yes.

No to wyobraźmy sobie, że zamiast tej lampy

Well, let's imagine that instead of this lamp

no też są takie panele.

Well, there are such panels.

Te panele to są fotografie, jest ich 40 parę

These panels are photographs, there are over 40 of them.

i to jest dzieło współczesnej

and this is a work of contemporary

angielskiej artystki. Ona się chyba nazywa

an English artist. I think her name is

Hillier. Zapisałem, zapamiętałem, bo

Hillier. I wrote it down, I remembered it, because

bardzo mi się to spodobało. I to są takie

I really liked it. And these are such

zdjęcia,

photos,

które są z takiej ściany,

which are from such a wall,

z takiego kolumbarium cmentarnego.

from such a cemetery columbarium.

I tam są napisy.

And there are subtitles.

Ławeczka siedzi tak jak ja siedzę, czyli tyłem.

The bench is sitting like I am sitting, that is, backwards.

Ja się muszę odwrócić.

I have to turn around.

No i dopiero to zobaczyć.

Well, just see that.

I tam jest tak napisane. No powiedzmy

And it is written like that there. Well, let's say.

John Smith urodził się

John Smith was born.

dnia takiego, zmarł dnia takiego.

on this day, died on this day.

To jest

This is

policjant, który ratował

the policeman who saved

dziewczynkę, która

the girl who

wpadła pod koła deliżansu.

she was run over by the carriage.

Dalej tam, nie wiem, Jane

Go further there, I don't know, Jane.

Austen, no powiedzmy.

Austen, well let's say.

Pielęgniarka, która...

The nurse who...

Tutaj znowu ktoś. Tam jakiś

Here again someone. There's someone over there.

przechodzień, który przechodził mostem i widział,

a passerby who was crossing the bridge and saw,

że, jak to wtedy mówiono, lunetyk

that, as it was said back then, a lunatic

czy jakaś bariatka

is there a bariatka

skakała do tamizy. Szalona. Szalona.

She jumped into the Thames. Crazy. Crazy.

I on też skoczył za nią i uratował

And he jumped after her and saved her too.

ją, a sam zginął. I cały czas

"I, and he died himself. And all the time"

tak jest. Ktoś tam spod pociągu

That's right. Someone down by the train.

wyciągnął siostrę, a sam zginął.

He saved his sister, but he himself died.

I tak dalej. I teraz to jest...

And so on. And now this is...

I to są realne... To są

And these are real... They are.

zdjęcia w takim, taki mały cmentarzyk

pictures in such a, such a small cemetery

koło katedry św. Pawła.

around St. Paul's Cathedral.

Ja tam byłem kilka razy, ale nie widziałem tego.

I was there a few times, but I didn't see that.

Bo ta ławeczka tak stoi, że nie widać.

Because this bench is positioned in a way that it's not visible.

Katedra św. Pawła to tam, gdzie...

St. Paul's Cathedral is where...

Tak, gdzie królowie

Yes, where the kings are.

małżeństwa zawierały.

marriages were concluded.

No tak, tak, tak.

Well, yes, yes, yes.

Tam zdaje się księżna Diana

There seems to be Princess Diana.

z księciem Karolem.

with Prince Charles.

Ja jestem słaby w tych royalsach.

I am weak in these royals.

Tam byli, bo to był ten sławny

They were there because it was the famous one.

przejazd przez miasto.

drive through the city.

Na zdjęciach utrwalony.

Captured in the photos.

Piękny, biały, ogromny

Beautiful, white, huge.

budynek z kopułą.

building with a dome.

I tam jest taki mały cmentarzyk, jak to kiedyś było

And there is such a small cemetery, just like it used to be.

przy kościołach. No i jest ten mur.

by the churches. And there's that wall.

I ona to sfotografowała

And she photographed it.

właśnie w tamtym miejscu.

right in that place.

I to jest niesamowite, bo siedzimy

And this is amazing, because we are sitting

na ławeczce

on the bench

i tego nie widzimy. Musimy się obejrzeć.

And we don't see that. We need to look around.

I ona mówi... Ja tam wielokrotnie byłem.

And she says... I have been there many times.

Tam komentarz jest taki jej autorstwa.

There is a comment by her author.

Wielokrotnie tam byłam

I have been there multiple times.

i tak siadałam. I tego nie widziałam.

And so I sat down. And I didn't see that.

I teraz zobaczcie, jak to jest,

And now see how it is,

że ta ławeczka w złym miejscu stoi.

that this bench is in the wrong place.

Ławeczka powinna być odwrotnie.

The bench should be the other way round.

Żebyśmy to widzieli. I teraz my widzimy

So that we could see it. And now we see.

ten świat. Może to jest pocieszenie.

this world. Maybe that's a comfort.

Może to jest takie auto jakieś pocieszenie.

Maybe this car is some kind of consolation.

Ale my widzimy ten syf,

But we see this mess,

za przeproszeniem, bo nam tak pokazują media

Excuse me, but that's how the media show it to us.

i kultura, a tego nie widzimy.

And culture, which we do not see.

Bo to jest z tyłu.

Because it's at the back.

A to jest z tyłu. I zobaczcie, to są jacyś

And this is at the back. And look, these are some

anonimowi bohaterowie. James Smith.

anonymous heroes. James Smith.

Ale wiesz, tak jak to opowiadasz...

But you know, the way you're telling it...

To fantastyczne.

That's fantastic.

Ja bym miał skojarzenie, że to

I would associate that with...

nie tyle jest sztuka, ile publicysty.

It is not so much about art as it is about journalism.

To znaczy pokazanie

That means showing.

czegoś, co się wydarzyło

something that happened

i pokazanie po to, żeby

and showing in order to

pokazać,

to show

jaki jest świat, ale też poprzez

what is the world, but also through

przekazanie wywołać określone

transfer will trigger a specific

emocje i określone

emotions and specific

postawy. No tak.

attitudes. Well, yes.

I to by oznaczało, że publicystyka,

And that would mean that journalism,

czyli bliżej tego, co my robimy,

so closer to what we do,

może być sztuką?

Can it be art?

No wiesz, ta sztuka już jest teraz

Well, you know, this art is already here now.

tak szerokim pojęciem, że to może być już bardzo różnie.

so broad a concept that it can vary greatly.

Prawda? Ale ja myślę, że

Truth? But I think that

to jest coś takiego,

this is something like that,

no nie wiem, tak mi się wydaje, że

Well, I don't know, it seems to me that

to jest sztuka.

This is art.

To jest coś takiego, co...

This is something that...

Nie wiem, no to jest sztuka. No i tyle.

I don't know, well, it's art. That's all.

Co rozumiesz jako sztuka?

What do you understand as art?

Nie jestem w stanie tego zrobić.

I am not able to do this.

Ale poczekaj, masz teraz

But wait, you have it now.

zamknięte oczy, możesz się

closed eyes, you can

skupić, możesz coś zrobić

focus, you can do something

nieodpowiedzialnie i potem się z tego

irresponsibly and then gets upset about it

wycofać, ale spróbuj.

withdraw, but try.

To ja może spróbuję tak powiedzieć, bo się na tym

Maybe I'll try to say it like this, because I'm on it.

nie zastanawiałem, bo uważałem, że to jest przegrana

I didn't think about it because I believed it was a loss.

gra na samym początku,

the game at the very beginning,

bo właściwie

because actually

ta sztuka dzisiaj to już nie ma

this art is no longer here today

granic, więc trudno

it's hard, so difficult

o definicję, ale może powiem

about the definition, but maybe I’ll say

w ten sposób. Znaczy po co ona jest?

In this way. I mean, what is she for?

To też jest złe, bo

That's also wrong, because

właściwie jest można powiedzieć i po coś i po nic.

Actually, one could say both for a reason and for no reason at all.

Ale może

But maybe

powiem tak. Kiedyś

I'll put it this way. Once upon a time.

na lotnisku nudząc się kupiłem

I bought something out of boredom at the airport.

w sklepiku lotniskowym

in the airport shop

taką książkę. Ona chyba po polsku jej nie ma.

Such a book. I don't think it's available in Polish.

To się nazywa...

This is called...

Ta książka nosi tytuł Art as Therapy.

This book is titled Art as Therapy.

Sztuka jako terapia.

Art as therapy.

I ona jest odkrywcza.

And she is exploratory.

Bo ona pokazuje, mówi tak

Because she shows, she says so.

Zróbmy sobie takie muzeum.

Let's create a museum like that.

My wam zaproponujemy,

We propose to you,

my autorzy, a wy sobie zróbcie sami swoje.

my authors, and you can make your own.

Takie muzeum wyobraźni.

Such a museum of imagination.

Przepraszam za ten taki wyświechtany

I'm sorry for this worn-out one.

taki tekst.

such text.

Wyobraźmy sobie, że wchodzimy do muzeum

Let's imagine that we are entering a museum.

no nie wiem, do Narodowego

I don't know, to the National.

i w Narodowym mamy tutaj

And in the National we have here

średniowiecze, tu renesans, tutaj

the Middle Ages, here the Renaissance, here

Olga Boznańska i tak dalej, prawda?

Olga Boznańska and so on, right?

Mamy chronologicznie

We have chronologically.

i autorami. No i

and the authors. Well, and

rynkami artystycznymi, prawda?

artistic markets, right?

Tu malarstwo, tu rzeźba. No powiedzmy.

Here painting, here sculpture. Well, let's say.

A zróbmy sobie tak, że wchodzimy do

And let's do it this way, that we go into

takiego muzeum i na dole mamy

such a museum and below we have

na początku mamy salę rozpacz.

At the beginning, we have the room of despair.

I tam mamy różne rzeczy bardzo.

And there we have very different things.

Mamy, nie wiem, jakiś obraz

We have, I don't know, some kind of picture.

no nie wiem

Well, I don't know.

trudno, nie mam teraz pomysłu jaki to mógłby być

It's hard, I don't have an idea what it could be right now.

obraz konkretnie.

a specific image.

No jakiś obraz przedstawiający rozpaczającą

Well, some image depicting despair.

kobietę po śmierci męża. Kochanka, dobrze.

A woman after her husband's death. A lover, alright.

A obok z XIX wieku

And next to it from the 19th century.

No może być to Pieta jakaś.

Well, it could be some kind of Pietà.

No Pieta, oczywiście masz rację, jasne. Pieta.

No Pieta, of course you are right, sure. Pieta.

A obok tego mamy jakąś abstrakcyjną

And next to that, we have some abstraction.

rzeźbę. I tam jest nawet przykład

a sculpture. And there is even an example there.

takiego dzieła.

such a work.

Potem idziemy dalej i mamy salę smutek.

Then we go further and have a room of sorrow.

I tam na przykład jest taka

And there, for example, there is such a thing.

takie dzieło

such a work

to jest taki rzeźbiarz

He is such a sculptor.

Richard Serra, który robi

Richard Serra, who is making

gigantyczne konstrukcje ze stali

gigantic steel structures

ze stali na przykład

made of steel, for example

i to są wielkie, wyobraźmy sobie, że to jest taka wielka

And these are great, let's imagine that this is such a big one.

płyta, która jest ukośnie

a plate that is tilted

postawiona i ona ma powiedzmy dwa metry

It is standing and it is, let's say, two meters tall.

wysokości, a pięć metrów tak szerokości

five meters in height and five meters in width

jest gruba, kilka ton waży.

She is thick, weighs several tons.

I ona stoi gdzieś tak sobie ustawiona

And she stands somewhere just positioned like that.

i przychodzimy tam

and we come there

i czuje, prawda, o cholera

And I feel, right, oh hell.

a jak się to zawali.

And what if it collapses?

I teraz

And now

właśnie jak się opisuje to jest banalne

Just as it is described, it is banal.

ale jak się tam jest, w tym miejscu, no to już nie jest

but when you are there, in that place, well then it’s not anymore

banalne, bo to się czuje w ciele, w obecności.

Banale, because you can feel it in the body, in the presence.

No i to jest, taki smutek

And that's it, such sadness.

też może być, prawda.

It can also be, right?

Dalej idziemy. I to jest ciekawe, bo

We're moving on. And this is interesting because

ten smutek wchodzi w ciebie.

this sadness enters you.

W ciebie, to znaczy on jest jakby z ciebie

In you, that means he is somehow from you.

wypreparowany.

prepared.

On nie jest w tym dziele,

He is not in this work,

na które patrzysz, tylko

"that you are looking at, only"

ty stajesz się częścią tego dzieła sztuki.

You become a part of this work of art.

Tak, tak, właśnie tak.

Yes, yes, just like that.

To jest chodzi o obecność, to nie trzeba już nic kombinować, bo po prostu jak to runie

It's about presence, there's no need to complicate anything, because if it falls apart...

i co wtedy. Tak.

And what then. Yes.

No i dalej, a tu jeszcze tytuł akurat prowadzi,

And further, and here the title just leads.

bo to tytuł jest chyba Peszoa,

because the title is probably Peszoa,

czyli ten portugalski

so this Portuguese

poeta smutku, no więc to jest, mam jeszcze klucz.

poet of sorrow, well then, I have the key.

No i tam dalej

Well, there further.

coś jeszcze jest, tam a propos smutku,

there's something else, there about sadness,

no nie wiem, obraz abstrakcyjny, obraz

I don't know, abstract painting, painting.

realistyczny, jakaś rzeźba. No i dalej

realistic, some sculpture. And then dalej.

idziemy. No i dalej następna sala, wybraćmy sobie

We're going. Well, let's go to the next room, let's choose one.

że jest to sala pod tytułem tęsknota.

that this is a room titled longing.

A następna, wchodzimy na pierwsze piętro

And next, we go to the first floor.

i tam jest sala pod tytułem wybaczenie.

And there is a room titled forgiveness.

Inna sala pod tytułem

Another room titled

radość. No coś takiego, takie

joy. Well, something like that, such

muzeum. To ja myślę, że sztuka

museum. I think that art

jest z jednej strony po nic, a z drugiej strony

it is on one hand pointless, and on the other hand

właśnie jest po to. No tylko, że

it's just for that. Well, it's just that

tak jak zaplanowałeś

just as you planned

to muzeum, to ono jest

it's a museum, it is

jeszcze trudniejsze w odbiorze, moim

even more difficult to perceive, in my opinion

zdaniem, dla współczesnych widzów, bo

in the opinion of contemporary viewers, because

chronologia to jest jednak

the chronology is however

coś takiego i podział gatunkowy,

something like that and taxonomic division,

czyli takie naukowe

so it's something scientific

podejście do sztuki jest czymś

The approach to art is something

w sposób naturalny, porządkującym.

in a natural, orderly manner.

Ludzie są przyzwyczajeni

People are accustomed.

do takiego właśnie

to such a one

porządkowania, no najlepiej na osi

arranging, preferably along the axis

czasu, czyli

time, that is

chronologicznie. Ale,

chronologically. But,

a to co ty proponujesz, to jest

what you are proposing is

już takie przetworzone

already so processed

myślenie, które wymaga

thinking that requires

zaangażowania. Nie wystarczy

commitment. It's not enough

no powiedziałbym tak

Well, I would say so.

machinalnie to oglądać, czy też

to watch mechanically, or also

tak iść

yes go

bezrefleksyjnie po tej osi, tylko

unthinkingly along this axis, only

wymaga to refleksji na każdym

it requires reflection at every turn

momencie, w każdym momencie,

at any moment, at any moment,

na każdym etapie, bo jeśli

at every stage, because if

tej refleksji nie będzie, to się

there won't be this reflection, it will be

kompletnie pogubiłeś. To prawda. W ogóle nie wiesz

You've completely lost it. It's true. You don't know anything at all.

gdzie jesteś, co to jest i po co. To prawda.

Where are you, what is this and why. It's true.

No tam są klucze. No sala

Well, there are the keys. Well, the room.

nosi nazwę smutek.

It is called sadness.

Dobrze. Są informacje,

Okay. There is information,

są tytuły, są jakieś komentarze

There are titles, there are some comments.

krótkie artystyczne, ale

short artistic, but

wiesz, wydaje mi się, że to jest bardzo bliskie temu

You know, I think it's very close to that.

co ty robisz i jak ty rozumiesz sztukę.

What are you doing and how do you understand art?

Nie wiem czy ja się mylę, bo

I don't know if I'm mistaken, because

to chronologiczne

it's chronological

myślenie

thinking

no to jest uśmiercaniem sztuki.

Well, this is the killing of art.

Oczywiście. Prawda? I tego

Of course. Right? And that

co mamy w sobie, bo tak jak powiedziałeś o tym, że to jest

what we have inside us, because just as you said about it being

właśnie we mnie, a sztuka jest wyzwalaczem.

It is happening within me, and art is the trigger.

Bo tu chodzi o obecność.

Because it's about presence.

To jest tak jak się

It is like this.

jest z jakimś człowiekiem w relacji

is in a relationship with some person

i to jest obecność. Możemy mieć chemię

And this is presence. We can have chemistry.

albo nie mieć tej chemii, ale

or not have that chemistry, but

musimy też mieć rodzaj takiego

we also need to have a kind of that

no jakiś klucz musi być też,

Well, there must be some key too,

no jakaś wskazówka.

Well, some hint.

Sztuka jako katalizator. No coś.

Art as a catalyst. Well, something.

Żeby ta reakcja zachodziła.

For this reaction to occur.

Jeśli nie ma reakcji, to znaczy, że nie działa.

If there is no reaction, it means it doesn't work.

Że gdzieś jest błąd.

That there is a mistake somewhere.

Albo w sztuce, albo w nas,

Either in art or in us,

albo w naszym kontakcie.

or in our contact.

Mijamy się. Jesteśmy nieuważni,

We pass by each other. We are inattentive,

albo niewyspani, albo coś tam jeszcze.

either sleep-deprived, or something else.

Boi nas głowa. To czasem wystarczy, wiesz?

Our head hurts us. Sometimes that's enough, you know?

Żeby nie zwrócić uwagi na coś ważnego.

To not draw attention to something important.

To prawda. No i w tym

That's true. Well, in this...

w tym dziele, o którym mówiłem, te nagrobki

in this work I was talking about, these tombstones

i te zdjęcia, tam jest coś

And in those photos, there is something.

takiego, co chyba psuje

such a one that probably ruins

tę koncepcję. Ja byłem zachwycony tym wszystkim,

this concept. I was fascinated by all of this,

a to nie wiem czy to jest

I don't know if that's it.

to by była publicystyka już wtedy.

It would have been journalism back then.

Bo to jest chyba niepotrzebne.

Because this seems unnecessary.

To znaczy, jedna z tych tablic, to jest

That means one of those boards is...

dzieło tej artystki, która napisała,

the work of this artist who wrote,

zrobiła jakby takie graffiti.

she did something like graffiti.

I nie pamiętam dokładnie, jak to po angielsku

And I don't remember exactly how it is in English.

brzmi, ale no to jest mniej więcej

It sounds, but well, that's more or less it.

takiego postaraj się, czy bądź

try to be such

swoim własnym bohaterem.

your own hero.

I to już jest niepotrzebne, moim zdaniem

And I think it's unnecessary now.

słabe. To jest właśnie publicystyka.

Weak. This is exactly journalism.

Spłaszcza to od razu. Prawda?

It flattens it right away. Right?

No to po co to było potrzebne? To i tak wiadomo.

So what was that necessary for? It's already known anyway.

Mówisz jak mój ojciec, kiedy oglądaliśmy...

You talk like my father when we were watching...

Nie wiem czy dobrze, czy źle.

I don't know if it's good or bad.

Sam wyciągniesz wniosek.

You will draw your own conclusion.

Jak chodziliśmy, kiedy

When we were walking, when

byłem chłopakiem, ojciec,

I was a boy, father,

który kochał sztukę, miał

who loved art, had

taką ambicję, żeby pokazać

such ambition to show

mi najlepsze dzieła sztuki. No to był

my best works of art. Well, that was

czas jeszcze komuny, więc jeździliśmy

the time of communism, so we used to travel

tylko po krajach socjalistycznych.

only in socialist countries.

Nie mieliśmy paszportu,

We didn't have a passport,

żeby na zachód jechać. Ale

to go west. But

w tej naszej części było całkiem dużo

in our part there was quite a lot

fajnych muzeów, że

cool museums, that

wiesz, powiem o

you know, I will tell about

berlińskich wspaniałych muzeach,

the magnificent museums of Berlin,

o galerii w Prat,

about the gallery in Prat,

o galerii w

about the gallery in

Leningradzie wtedy,

In Leningrad then,

czyli Sankt Petersburgu, Ermitażu,

so Saint Petersburg, the Hermitage,

czy Muzeum Puszkina, czy

Whether the Pushkin Museum or

Trietyakowskiej Galerii

Trietyakow Gallery

w Moskwie. To były niesamowite

in Moscow. They were amazing.

zbiory sztuki.

art collections.

No i to były wielkie

Well, those were great.

muzea. I teraz to jest właśnie ważne,

museums. And now this is precisely important,

że to były wielkie muzea, czyli

that they were great museums, that is

nie do objęcia w ciągu kilku

not to be embraced in a few

godzin pojedynczych oglądania.

hours of individual viewing.

No i wchodziliśmy do sal

And we entered the rooms.

i moja mama

and my mom

i mój ojciec mieli zupełnie inny sposób

and my father had a completely different way

oglądania. Mianowicie

watching. Namely

mama oglądała

Mom was watching.

obraz po obrazie i czytała

image after image and she read

wszystkie podpisy. Właśnie

all signatures. Exactly

to co powiedziałeś. Zawsze się schylała

What you said. She always leaned down.

i czytała, a to jest

and she read, and this is

Narodziny Wenus

The Birth of Venus

na przykład. Ojciec tego nigdy nie robił.

For example. My father never did that.

Ojciec sobie wcześniej dowiadywał

Father inquired about it earlier.

się co jest ciekawego w tym muzeum

What is interesting about this museum?

i żeby nie obciążać

and not to burden

swoich emocji

your emotions

i swojej wrażliwości

and your sensitivity

nie chciał obejrzeć wszystkiego,

he didn't want to watch everything,

tylko sobie planował, powiedzmy

he was just planning, let's say

10 obrazów,

10 pictures,

które zobaczy. Chodził

which he will see. He walked

tylko do tych obrazów, ale dużo im

only to those images, but a lot of them

czasu poświęcał. Nie czytał podpisu,

he dedicated time. He didn't read the signature,

w którym to roku zostało namalowane

in which year was it painted

i tak dalej z czyjej pracowni,

and so on from whose workshop,

tylko po prostu miał taki rodzaj

he just had that kind of thing

objawienia patrząc w to.

revelations looking into it.

Mama się złościła, ponieważ

Mom was angry because

ona nigdy nie była w stanie dojść

she was never able to reach

dalej niż do połowy tej galerii,

further than halfway through this gallery,

bo już wysiadały jej nogi. Mówiła, że już

because her legs were already giving out. She said that already

dalej nie może. A ojciec mówi

he still can't. And the father says

no to dlaczego ze mną nie poszłaś,

So why didn't you go with me?

zobaczyłabyś wszystko co najlepsze.

you would see all the best things.

No i teraz pytanie, kto ty jesteś?

And now the question is, who are you?

Bo mnie się wydaje, że bardziej

Because it seems to me that more

jesteś moim ojcem w tym wypadku.

you are my father in this case.

Tak, to prawda, jestem twoim ojcem.

Yes, it is true, I am your father.

Ale wiesz, szkoła mnie popsuła

But you know, school messed me up.

i trochę też jestem mamą.

And I'm a bit of a mom too.

Bo ja czytam, próbuję to czytać

Because I am reading, I am trying to read it.

i natychmiast się zniechęcam,

and I immediately become discouraged,

ale czytam te różne komentarze,

but I read these various comments,

te podpisy

these signatures

z taką nadzieją, że tam coś,

with the hope that there is something

że znajdę ten klucz. Najczęściej tego nie ma.

that I will find this key. Most often, it is not there.

Albo to jest taki klucz wytrych trochę.

Or it's kind of a master key, a bit.

Tak, no więc właśnie, tak jak ty mówisz,

Yes, well, just as you say,

o swojej

about her/his/its

kinoterapii, prawda,

cinema therapy, right,

że to nie jest poszukiwanie

that it is not a search

wytrychu.

lock pick.

Wytrych to jest.

It's a locksmith's tool.

Darek, spodobały ci się u mnie dzisiaj

Darek, did you like what you saw in me today?

kubki. Bardzo.

cups. Very.

Z obrazami El Greca.

With the paintings of El Greco.

Muszę zdjąć te okulary mistyczne.

I need to take off these mystical glasses.

Mogę?

May I?

Pewnie.

Sure.

Wiesz, i zamówiłem je po to,

You know, I ordered them for that reason,

żeby mieć blisko siebie

to have close to oneself

właśnie fragmenty moich ulubionych

just fragments of my favorites

obrazów El Greca, bo

the paintings of El Greco, because

bardzo lubię tego malarza.

I really like this painter.

I powiem ci taką anegdotę.

And I'll tell you such an anecdote.

Kiedy pojechałem do Hiszpanii

When I went to Spain.

po raz pierwszy

for the first time

na jakiś festiwal filmowy,

to some film festival,

a Zygmunt Kałużyński powiedział,

Zygmunt Kałużyński said,

słuchaj, jak będziesz w Hiszpanii,

listen, when you are in Spain,

to już nie wracaj od razu.

Don't come back right away.

Weź sobie jeszcze parę dni urlopu

Take a few more days off.

i zobacz w tej Hiszpanii to, co

and see in this Spain what

zawsze chciałeś zobaczyć.

you always wanted to see.

A ja chciałem pojechać do Toledo,

And I wanted to go to Toledo,

żeby zobaczyć w Toledo w kościele

to see in Toledo in the church

Santo Tomé obraz z pogrzeb

Santo Tomé painting from the funeral

i właśnie pochodzą,

and they just come from,

te nie pochodzą z tego obrazu,

they do not come from this painting,

ale w każdym razie i poszedłem.

but in any case, I went.

Wszystko wiedziałem o tym obrazie,

I knew everything about this painting,

nawet jakąś powieść napisałem

I even wrote some novel.

na temat El Greca,

about El Greco,

o tym, jak on tworzył ten obraz.

about how he created this painting.

Wszedłem do tego hotelu,

I entered this hotel,

niedaleko jestem, mówiąc hotelu,

I'm not far away, speaking of the hotel.

do kościoła i usiadłem,

I went to the church and sat down,

żeby mieć takie objawienie

to have such a revelation

przed tym obrazem.

in front of this painting.

Był półmrok, ale nie mogłem

It was twilight, but I couldn't.

zobaczyć tego obrazu w całości

to see this painting in its entirety

ani przez chwilę, ponieważ tam przechodziły

not for a moment, because they were passing by there

wycieczki z takimi przewodnicy

tours with such guides

z chorągiewkami byli

they were with flags

i krzyczeli tu, tu po włosku,

and they shouted here, here in Italian,

tu po francusku,

here in French,

tu po angielsku

here in English

i oni dochodzili do tego obrazu,

and they reached this painting,

do ołtarza, bo on w ołtarzu jest

to the altar, because he is in the altar

i ja zacząłem słyszeć

I also started to hear.

w różnych językach,

in different languages,

co mówią ci przewodnicy.

What the guides tell you.

Oni mówili, kto jest kim

They said who is who.

na obrazie,

in the picture,

że ten to jest prawdopodobnie

that this is probably

autoportret El Greca,

self-portrait of El Greco

a to jest jego przyjaciel,

and this is his friend,

a to jest ksiądz,

and this is the priest,

a to jest prawnik,

and this is a lawyer,

a to jest proboszcz tego kościoła.

And this is the parish priest of this church.

I ja pamiętam,

I remember too,

że siedziałem i nabierałem takiej

that I was sitting and gathering such

potwornej wściekłości w sobie,

in monstrous fury within oneself,

że ja jechałem tyle

that I was driving so much

tysięcy właśnie

thousands just

kilometrów, żeby tu dojechać

kilometers to get here

i nie mogę nawet połowy

and I can't even do half

tych emocji mieć, które miałem

the emotions I had, that I had

oglądając ten obraz w albumie

looking at this picture in the album

w swoim domu, bo oni

in your home, because they

gadają o głupstwach.

they talk about nonsense.

Ponieważ co to ma za znaczenie,

Because what does it matter,

kto jest na tym obrazie.

Who is in this painting?

My nie znamy tych ludzi, oni nie mają

We don't know these people, they don't have.

dla nas w ogóle żadnego znaczenia,

it has no meaning for us at all,

jak oni się nazywali.

what were they called.

Ja miałem więcej szczęścia, bo ja widziałem

I had more luck because I saw.

ten obraz też. On jest wystawiony dziwnie,

this painting too. It is displayed oddly,

bo on jest w takich arkadach jakoś,

because he's in such arcades somehow,

on jest na zewnątrz, w takich podcieniach.

He is outside, in the arcades.

Ja widziałem go, jak był w

I saw him when he was in

w środku w kościele.

in the middle of the church.

Teraz jest, ja go widziałem

Now it's there, I saw it.

w taki sposób właśnie.

In just that way.

No i jakoś tak było, może po to

Well, it was kind of like that, maybe for that reason.

tam jest powieszony, żeby jakoś

It's hanging there, to somehow

ten tłum się rozwodnił.

this crowd has thinned out.

Jakoś mi się udało tak popatrzeć

Somehow I managed to look like that.

bez tej gadaniny

without this chatter

w tle. No tak,

in the background. Well, yes,

ja się z tobą zgadzam absolutnie.

I absolutely agree with you.

Może ja powiem jeszcze o tym Toledo,

Maybe I should say something more about Toledo.

bo tam pojechaliśmy też z Aneczką moją

because we went there with my Aneczka too

i wysiedliśmy na stacji kolejowej

and we got off at the train station

i idziemy tam. Tam ze dwa

And we're going there. There are about two.

kilometry trzeba podejść.

You need to walk kilometers.

Do tych chmurów idziemy

We are going to those clouds.

i nagle myślę, Boże,

and suddenly I think, God,

El Greco. To wszystko wygląda jako El Greco.

El Greco. Everything looks like El Greco.

Dokładnie. I te chmury.

Exactly. And those clouds.

To jest realistyczny artysta.

This is a realistic artist.

Po prostu te chmury są takie,

These clouds are just like that,

jak na tych obrazach.

like in these pictures.

A przecież mówi się o nim manierysta.

And yet he is said to be a mannerist.

Ale to jest prawda.

But it is true.

To znaczy, że sztuka pokazuje jakąś prawdę.

It means that art reveals some truth.

Tylko jakąś może taką, że my nie wiemy,

Only some kind of... that we don't know,

że w ogóle nie mamy dostępu

that we have no access at all

do tej dziurki od klucza.

to this keyhole.

To jest coś takiego.

This is something like that.

Ja nawet kiedyś rozmawiałem

I even talked once.

z takim fantastycznym filozofem,

with such a fantastic philosopher,

nazywa się Robert Piłat

His name is Robert Piłat.

i on jest też niezwykłym

and he is also extraordinary

melomanem, oczytany, niesamowity

music lover, well-read, amazing

i bardzo wrażliwy na sztukę.

and very sensitive to art.

Coś takiego, że

Something like that, that

literatura to jest dla niego

literature is for him

coś takiego, że

something like that, that

z jednej strony to jest takie,

on one hand, it's like this,

że on się mocuje z tymi pisarzami.

that he is wrestling with those writers.

Że on się z czymś nie zgadza

That he disagrees with something.

i to chyba jest bliskie tobie.

And this is probably close to you.

Bardzo.

Very.

Ale też to jest jedno. A drugie, co powiedział,

But that's one thing. And the other thing he said,

to, że jest,

that it is,

że to jest taka gra,

that it's such a game,

między innymi gra z uczuciami.

among other things, it plays with feelings.

To znaczy, na tym to polega,

That means, that's what it is about,

tak bardzo to chyba upraszczam,

I think I'm simplifying it too much.

na czym to chyba, na tym to polega,

that's what it's probably about, that's what it consists of,

że tych uczuć nie,

that these feelings are not,

jakby to powiedzieć.

how to put it.

Tak, że są geny i jest epigenetyka.

So, there are genes and there is epigenetics.

Prawda? Że jest realizacja tych genów.

Isn't it true? That there is a realization of these genes.

Niektóre geny się mogą wyzwolić,

Some genes can be unleashed,

niektóre nie, a jak się wyzwolą

some don't, but when they free themselves

to też różnie, to może być w różną stronę.

It can also vary, it can go in different directions.

Prawda? I to jest coś takiego,

Isn't it? And that's something like that,

że my mamy w sobie ten potencjał,

that we have this potential within us,

no nie wiem, czy nieskończony,

well, I don't know if it's infinite,

czy bardzo, bardzo duży tych możliwości

Are there a lot, a lot of these possibilities?

i nagle pojawia się jakiś poeta, jakiś pisarz, czy malarz,

and suddenly a poet, a writer, or a painter appears,

który coś maluje albo coś pisze

who is painting something or writing something

jakby następuje realizacja

as if the implementation takes place

epigenetyczna tych genów,

epigenetic of these genes,

które mamy w sobie, tych genów uczuciowych,

the emotional genes that we have within us,

tak bym nazwał. Że na przykład,

I would name it that way. For example,

no nie wiem, już taki oklepany przykład być może,

Well, I don't know, perhaps it's such a clichéd example.

romantyczna miłość, prawda?

romantic love, right?

No przecież można na różne sposoby kochać,

Well, you can love in different ways,

no wcale nie w taki sposób, że człowiek sobie

not at all in such a way that a person себе

w łeb strzela, prawda, z miłości.

It shoots in the head, right, from love.

Nie wiadomo czemu, ale ktoś taki się pojawił,

It's unclear why, but someone like that has appeared.

tak napisał, taka możliwość też w nas jest,

he wrote that, such a possibility is also within us,

ożywił ją,

he revived her,

zrobił to tak plastycznie, tak bardzo

he did it so plastically, so much

przekonująco, trafił jeszcze w czas.

Convincingly, he hit the mark just in time.

Taki Byron. No taki Byron, czy tam Goethe,

Such a Byron. Well, such a Byron, or Goethe,

czy ktoś, prawda? I nagle ludzie zaczęli

Is someone, right? And suddenly people started

sobie w łeb strzelać z miłości.

shooting oneself in the head out of love.

Niby czemu, to sensu nie ma w ogóle.

Why should it be? It makes no sense at all.

No jest takie słowo moda jeszcze.

Well, there is still the word fashion.

No tak, no moda jest też czymś takim.

Well, fashion is also something like that.

Tylko

Only

no myślę, że sztuka, no taka to jak

Well, I think that art, well, it's like that.

mówisz o El Greku, o jakimś takich tych wielkich

Are you talking about El Greco, about one of those great ones?

artystach, to jest jakby gdzieś tam

artists, it's as if somewhere out there

na innych interwałach.

at different intervals.

Inny diapazon to jest.

It's a different range.

Ale też ma potężną moc.

But it also has immense power.

Może mieć. Ja mam wrażenie, że

It may have. I have the impression that

z tego, co już powiedziałeś,

from what you've already said,

wnoszę, że

I propose that

wiele rzeczy nas łączy,

many things connect us,

ale kiedy rzuciłem

but when I quit

okiem w twoją biografię,

with an eye on your biography,

tę biografię studencką przede wszystkim,

this student biography primarily,

to okazuje się, że

it turns out that

zrealizowałeś

you have completed

taki mój program, który ja

such is my program, which I

miałem na swoje życie, którego nie

I had for my life, which I did not.

zrealizowałem do końca,

I completed it to the end.

bo zacząłeś od historii

because you started with the story

sztuki, a ja zawsze byłem

art, and I have always been

pewien, że pójdę na historię sztuki.

certain that I will study art history.

Ja tylko trochę tam byłem. A nieważne,

I was only there a little bit. But it doesn't matter.

ale byłeś, a ja marzyłem. Właśnie z tych powodów o tym rozmawiam.

But you were there, and I dreamed. That's exactly why I'm talking about it.

A to zaraz powiesz o tym.

And you will tell about it right away.

Potem byłeś na filozofii.

Then you were in philosophy.

Ja zawsze marzyłem, żeby

I have always dreamed of

trafić na filozofię, a nie poszedłem.

I encountered philosophy, but I didn't go.

I wreszcie byłeś na

And finally, you were at

kulturoznawstwie, ale ze specjalizacją

cultural studies, but with a specialization

filmoznawstwo, czyli

film studies, that is

bardzo blisko niektóre rzeczy

very close to some things

spróbowałeś, których ja

you tried, which I

dotknąłem inaczej,

I touched differently,

ale nie na studiach.

but not in college.

I myślę, że te pasje też

And I think that these passions too.

z tego wynikają, ale muszę cię zapytać

This results in, but I have to ask you.

w związku z tym, że ja tego nie

due to the fact that I do not

dotknąłem tak osobiście jak ty.

I touched so personally as you did.

Które z tych trzech żywiołów,

Which of these three elements,

naukowych, historia sztuki,

scientific, art history,

filozofia i

philosophy and

filmoznawstwo, kulturoznawstwo

film studies, cultural studies

okazało się dla ciebie

it turned out for you

najbardziej życiodajne.

the most life-giving.

To znaczy takie

It means such.

najbardziej

most

przydatne

useful

w twoim rozwoju.

in your development.

Aha, no dobrze.

Ah, well then.

Filozofia...

Philosophy...

Powiem tak, skończyłem

I'll put it this way, I'm done.

kulturoznawstwo, jestem magistrem,

cultural studies, I am a master's degree holder,

a nie żadnym tam doktorem,

not any kind of doctor,

chociaż myślałem też o tym,

although I was also thinking about it,

że tego nie nadaję.

that I am not suitable for this.

Zacząłem tylko historię sztuki,

I only started studying art history.

zacząłem tylko filozofię i to mnie tak potwornie

I only started philosophy and it terrifies me so much.

znudziło, że dałem sobie w tym święty

I got bored, so I gave myself the holy one in this.

spokój, bo to było coś takiego, o czym my teraz

calm, because it was something like what we are now

rozmawiamy. W którym roku

we are talking. In which year?

została konsekrowana

was consecrated

ta kaplica i jaki to

this chapel and what is it

mistrz tam z Drezna, czy skądś tam,

the master from Dresden, or somewhere like that,

a czy na pewno w tym roku, czy na pewno ten mistrz.

Are you sure this year, are you sure this champion?

I to było w kółko coś takiego

And it was something like that over and over.

i ja się tak bardzo zawiodłem

I was very disappointed too.

tym, że po prostu to nie miało sensu

that it simply didn't make sense

w moim przekonaniu. Tak samo

In my opinion. Likewise.

filozofia, podobnie. A ciekawe, bo

philosophy, similarly. And interesting, because

filozofia wydaje się być takim kierunkiem,

Philosophy seems to be such a field,

który uczy myślenia.

which teaches thinking.

Zależy, jak to się realizuje w praktyce.

It depends on how it is implemented in practice.

Tam był fantastyczny prof. Kuksewicz,

There was a fantastic Prof. Kuksewicz,

no tego pamiętam, on uczył

Well, I remember that, he taught.

historii filozofii starożytnej

the history of ancient philosophy

i średniowiecznej, był znakomity.

and in the Middle Ages, it was excellent.

Ale tak poza tym, akurat może miałem takiego pecha,

But apart from that, maybe I just had such bad luck,

że na nikogo podobnego nie trafiłem.

that I haven't come across anyone like that.

No i kulturoznawstwo

Well, and cultural studies.

skończyłem i teraz tak,

I finished, and now like this,

myślę, że

I think that

czuję, znaczy wiem już po latach,

I feel, which means I already know after years,

że ta historia sztuki

that this art history

bardzo była dla mnie ważna, ale już potem

she was very important to me, but then after that

jakby z innego rozdania, bo ja

as if from another deal, because I

pracowałem w Muzeum Sztuki w Łodzi

I worked at the Art Museum in Łódź.

i tam się zajmowałem edukacją.

And there I was involved in education.

Czyli Muzeum Sztuki Nowoczesnej.

So, the Museum of Modern Art.

No to się, tak, to jest właśnie de facto...

Well, this is, yes, this is actually...

Bo to jest to muzeum wspaniałe. Tak, to jest to słynne muzeum,

Because it is a wonderful museum. Yes, it is the famous museum,

gdzie, no tam są dzieła

where, well there are the works

z różnych epok, ale no głównie

from various eras, but mainly

Ale tam jest Czemiński, Zderzewski, Kobro.

But there are Czemiński, Zderzewski, Kobro.

Kobro. Tak, tak, tak, właśnie tak.

Kobro. Yes, yes, yes, just like that.

I to było dla mnie wielkie

And it was a great thing for me.

doświadczenie i przeżycie.

experience and experience.

No zdarzało się, że przychodziłem tam trochę wcześniej

Well, it happened that I would arrive there a little earlier.

albo trochę później, po zamknięciu,

or a little later, after closing,

przed otwarciem galerii i tak stałem i

Before the opening of the gallery, I was just standing there and

patrzyłem, naprawdę to też wydaje się może dziwne,

I was looking, it really also seems strange,

ale patrzyłem na te obrazy

but I was looking at those pictures

z Czemińskiego, unistyczne,

from Czemiński, unistic,

na Kobro, to Kobro jest moją ukochaną artystką.

Regarding Kobro, Kobro is my beloved artist.

Czyli rzeźby

So sculptures.

przede wszystkim. Tak, bo to jest ta...

first of all. Yes, because this is the...

No to wiesz, trudno tak jak

Well, you know, it's hard like that.

ty mówisz o szukaniu

You are talking about searching.

słów dla emocji

words for emotions

czy dla uczuć, trudno

Is it difficult for feelings?

mi je teraz znaleźć, ale

It's hard for me to find it now, but

Kobro, to mam taki jakiś

Kobro, I have something like that.

miłosny stosunek do tych rzeźb właściwie.

a love relationship with those sculptures, actually.

No to może głupio brzmi,

Well, it may sound stupid,

ale rzeczywiście tak jest. To piękne,

but that is indeed the case. It's beautiful,

dzięki temu prawdopodobnie, że nie

thanks to that probably not

skończyłeś historii sztuki, to ocaliłeś

You finished art history, so you saved.

swoją miłość. Tak, bardzo możliwe.

your love. Yes, very possible.

Bardzo możliwe. No,

Very possible. Well,

ale kulturoznawstwo, a za to kulturoznawstwo

but cultural studies, and for that cultural studies

dało mi taką

it gave me such a

no szeroką orientację, bym powiedział,

Well, I would say, with a broad orientation,

upraszczając sprawę. I tam spotkałem też

simplifying the matter. And there I also met

kilkoro profesorów, którzy

a few professors who

bardzo, bardzo jakoś na mnie wpłynęli,

they influenced me a lot, a lot somehow,

bo wydaje mi się, że to jest chyba najważniejsze

because it seems to me that this is probably the most important thing

w tym wszystkim. Ty też spotkałeś

in all of this. You have also met

tam znakomitych

there excellent

nauczycieli,

teachers,

którzy... I miałeś chyba to

who... And you probably had this

ten wielki przywilej, szczęście,

this great privilege, happiness,

że ten twój

that your

no twój

well yours

daimonion, że tak powiem, twoja misja

daimonion, so to speak, your mission

życiowa, że oni to zobaczyli,

life-changing that they saw it,

że ty masz aurę i talent.

that you have an aura and talent.

I ty szybko zrealizowałeś

And you quickly realized it.

tę swoją misję,

this mission of yours,

trafiając do telewizji, do mediów

hitting television, hitting the media

i tak cudownie to robiłeś i robisz,

and you did it so wonderfully and you are doing it.

jak wiemy.

as we know.

I ja dość długo, nawet bardzo długo

Me too, quite a long time, even a very long time.

szukałem tej swojej drogi

I was looking for my path.

i mając nawet no szeroką,

and having even a wide,

szeroką perspektywę,

a broad perspective,

nie znalazłem tego

I didn't find it.

katalizatora.

catalyst.

I dopiero potem, tam kiedyś już

And only afterwards, there somewhere already.

koło...

wheel...

pod czterdziestkę zacząłem pracować

I started working in my forties.

w mediach. I czuję, że

in the media. And I feel that

to jest okej, to jest w porządku,

it's okay, it's all right,

to jest moje.

this is mine.

Poczekaj, no ale ty przecież od lat

Wait, but you have been for years.

wydajesz tomiki poezji, jesteś poetą.

You publish poetry collections, you are a poet.

Jak to się ma

How does it relate?

do mediów?

to the media?

Świetnie się przygotowałeś, bo to mało kto o tym wie.

You have prepared well because very few people know about it.

No to ma się

Well, that's something.

chyba tak, że to są dwie

I guess so, that there are two.

ścieżki, bo w mediach

paths, because in the media

ja tak je rozumiem

I understand them like that.

i tak próbuję uprawiać.

And I'm trying to practice.

Chodzi o to, żeby

It's about the fact that

tak zrobić, żeby poprowadzić

to do it to lead

naszą słuchaczkę, naszego słuchacza przez

our female listener, our male listener through

jakiś labirynt.

some kind of labyrinth.

I chodzi o to, żeby ten język, którym się posługujemy

And it is about the language we use.

był komunikatywny i żeby

he was communicative and so that

on był, jak to Stav napisał

he was, as Stav wrote

o poezji, tak prosty

about poetry, so simple

jak podanie ręki, jak spojrzenie

like a handshake, like a glance

w oczy, dokładnie pamiętam, prawda? Coś takiego.

In the eyes, I remember exactly, right? Something like that.

Spojrzenie w oczy jest to bliski tobie

A look in the eyes is something close to you.

obraz.

image.

Więc tu chodzi

So that's what it's about.

o komunikatywność, upraszczam.

About communication, I simplify it.

Ale chodzi o to, żeby jednak

But the point is to, after all,

właśnie, żeby nie uprościć. I żeby

Exactly, in order not to simplify. And to...

spróbować poprowadzić, pójść

try to lead, go

z tym naszym słuchaczem, z tymi naszymi słuchaczami,

with our listener, with our listeners,

ze słuchaczkami gdzieś w jakąś

with headphones somewhere in some

przestrzeń, którą trzeba ludziom pokazać

a space that needs to be shown to people

i przejść z nimi przez to.

and go through it with them.

To jest rodzaj bycia gospodarzem, przewodnikiem.

It is a kind of being a host, a guide.

A jeśli chodzi o

And as for

poezję, o wiersze

poetry, about poems

to wtedy

then

jest jakby w inną stronę trochę.

It's a bit like going in another direction.

To znaczy to też jest rodzaj być może nawet

That means it is also a kind, perhaps even.

przewodnictwa, ale to jest bardziej rozmowa taka

leadership, but it's more of a conversation like this

no język jest inny.

Well, the language is different.

No ten język jest bardziej tajemniczy.

Well, this language is more mysterious.

To ten język bardziej prowadzi.

This language leads more.

To się wchodzi w ten, znaczy ja tak to

You enter this, I mean that's how I see it.

też bardzo to upraszczam, ale to wchodzi

I'm also simplifying it a lot, but it's coming in.

wchodzi się w ten

you enter this

labirynt języka, który jest

the maze of language that is

nieoczywisty.

non-obvious.

Widzi się jakieś pokoje, których się

You can see some rooms that you...

nie widziało, zamknięte.

not visible, closed.

Są jakieś kotary,

There are some curtains,

są jakieś błyski światła za nimi.

There are some flashes of light behind them.

To jest raczej coś takiego. Czasami nawet

It's rather something like that. Sometimes even.

trudno to nazwać.

It's hard to call it that.

To znaczy sztuka pauzy.

It means the art of pause.

To znaczy sztuka tego, co jest pomiędzy

That means the art of what is in between.

wyrazami, co jest

words, what is

w melodii tych wyrazów,

in the melody of these words,

ale nie będące

but not being

samym wyrazem.

the very expression.

To prawda.

It's true.

A tego nie ma prawie.

And this is almost non-existent.

Co prawda w dobrej publicystyce,

Indeed, in good journalism,

czy w ogóle w dobrym mówieniu jest jak najbardziej.

Is there anything wrong with speaking well at all?

Ale w takim życiu codziennym

But in such everyday life

w mówieniu pauza jest

In speaking, there is a pause.

czymś przerażającym.

something terrifying.

Większość osób boi się

Most people are afraid.

pauzy, boi się, że

pauses, is afraid that

nie wie co powiedzieć,

doesn't know what to say,

że sytuacja taka niezręczna

that the situation is so awkward

się zrobi, albo

it will be done, or

wyjdzie, że jestem

it turns out that I am

niedouczony, albo

undereducated, or

nieumiejący się znaleźć.

unable to find oneself.

Tymczasem

Meanwhile

w poezji

in poetry

odrzucasz, tak jak rzeźbiarz,

you reject, just like a sculptor,

jak Michał Anioł, który z bloku

like Michelangelo, who from a block

kamiennego, jak go pytali,

stone, when they asked him,

jak on to genialnie

how brilliantly he does it

rzeźbi, on mówi, to żaden problem,

He carves, he says, it's no problem.

po prostu odrzucam to, co niepotrzebne.

I simply reject what is unnecessary.

No to to jest właśnie

Well, this is exactly it.

chyba, ja nie jestem poetą, ale tak wyobrażam

I guess I’m not a poet, but this is how I imagine it.

sobie, że to jest technika

to yourself that this is a technique

pisania wiersza.

writing a poem.

No właściwie tak i

Well, actually yes and

porównanie jest, przepraszam bardzo,

the comparison is, I'm very sorry,

na wyrost, żeby się nie pchać w taką

to go overboard, so as not to push oneself into such a situation

w tę ślepą

into this blind

obliczkę, ale to jest,

a face, but this is,

ale właśnie jest coś takiego, ja czuję,

but there is something like that, I feel,

że tak jest, to znaczy moja technika jest

that it is so, means my technique is

taka, że

such that

no kiedyś

well, someday

bardziej szukałem

I was looking more.

bardzo teraz upraszczam natchnienia,

I am greatly simplifying inspirations now.

powiedzmy, a teraz

let's say, and now

jest tak, że ja po prostu

It is the case that I just

teraz robię sobie przerwy, a teraz tego nie robię akurat,

Now I take breaks for myself, and now I'm not doing that at the moment.

ale pewnie za tydzień, czy

but probably next week, or

za dwa, czy za miesiąc znowu zacznę to robić, jak

In two, or in a month I will start doing it again, how.

zrobię remont w domu.

I will renovate the house.

I jak zrobimy remont w naszym kraju.

And how will we renovate in our country?

Mam nadzieję.

I hope.

Bo bardzo to przeżywam. To

Because I am going through it a lot. This

siadam przy biurku rano, pierwsze co

I sit down at the desk in the morning, the first thing.

robię, no to siusiu, drugie

I'm going to pee, the second one.

co robię, no to nalewam sobie jakąś wodę,

What I'm doing is pouring myself some water.

jakieś wody, a trzecie, no to siadam,

some water, and the third one, well, I sit down,

biorę kartkę i po prostu coś

I take a piece of paper and just write something.

piszę. I to jest taka

I'm writing. And it's like this.

technika, która jest, no to jest taki

the technique that is, well, it's like this

pisanie terapeutyczne, ale też jest takie

therapeutic writing, but there is also such a thing

pisanie twórcze i są takie techniki.

creative writing and there are such techniques.

Ja to, ja po prostu piszę, piszę, piszę,

I just write, write, write.

piszę, piszę, zapisuję trzy strony,

I write, I write, I save three pages,

tak się umówiłem ze sobą

that's how I made an appointment with myself

i patrzę, co z tego wynika. Czasami nic wyrzucam,

and I look at what comes of it. Sometimes I throw nothing away,

a czasami tam coś takiego jest, że myślę,

And sometimes there is something like that, that I think,

o cholera, to jest, tu jest coś ciekawego,

oh damn, this is, there is something interesting here,

coś ciekawego nie wiem, ale coś ciekawego.

Something interesting, I don't know, but something interesting.

I wtedy biorę to, co napisałem

And then I take what I wrote.

i wpisuję to sobie albo na jedną kartkę

And I write it down either on one piece of paper.

jeszcze, albo jeżeli tam już to

still, or if it's already there then

zależy jaki jest stan

it depends on what the condition is

tego, a czasami wpisuję

this, and sometimes I type

w komputer, to czyszczę, czyszczę,

In the computer, I clean, I clean,

szlifuję, tak, tak, tak, tak.

I'm polishing, yes, yes, yes, yes.

Czasami łączę, to jest tak jak

Sometimes I connect, it's just like

robienie, nie wiem,

doing, I don't know,

sadzenie winorośli, potem

planting grapevines, then

są winogrona, potem jest wina, potem

there are grapes, then there is wine, then

jest koniak, to jest jakby koniak.

It's brandy, it's like brandy.

A potem albo jest kupażowanie tych różnych,

And then either there's the blending of these different ones,

więc to, co napisałem łączę,

so what I wrote I connect,

czasami to nie ma sensu, wyrzucam,

sometimes it doesn't make sense, I throw it away,

a czasami to ma sens i zostaje,

And sometimes it makes sense and stays.

tak czuję, że ma sens jakiś i to zostaje.

Yes, I feel that there is some meaning to it and it remains.

No to tak mam technikę w uproszczeniu.

So, I have the technique in simplified form.

A o której wstajesz?

And at what time do you get up?

No teraz

Not now.

wcześnie, szósta.

early, six.

Nie wiem jak Ty, ale...

I don't know about you, but...

A niezależnie od pory roku?

And regardless of the season?

Nie, różnie to bywa, ale tak po prostu wstaję,

No, it varies, but I just get up.

no teraz czuję, tak jak Wiesław Gołas podobno tam

Well, now I feel, just like Wiesław Gołas apparently there.

o piątej wstawał, no to ja jeszcze nie o piątej,

He got up at five, so I haven't gotten up at five yet.

ale tak raczej o szóstej. To się budzę po prostu.

But rather around six. I just wake up then.

Ja bardzo lubię wcześnie wstawać,

I really like to get up early.

ale rzadko mi się udaje,

but I rarely succeed,

bo za późno chodzę spać,

because I go to sleep too late,

ale nie ma nic piękniejszego niż świat

but there is nothing more beautiful than the world

bladym świtem, jak jeszcze inni

at dawn, like others

nie wstają. To prawda.

They don't get up. It's true.

Jest wtedy taki czysty. To prawda.

It's so pure then. That's true.

Światło jest inne.

The light is different.

Ale też jest i taki jeszcze nieskażony.

But there is also one that is still untouched.

To prawda. Życiem.

It's true. Life.

I powiedziałem o tym świetle, bo to jest

And I mentioned that light because it is

być może coś, co łączy te wszystkie

maybe something that connects all of these

opowieści, to znaczy, że ja

stories, that means that I

czuję, nie wiem jak to jest, jak to z tym

I feel, I don't know what it's like, how it is with this.

Bogiem jest, czy on w ogóle jest, czy go nie ma.

Is he God, or does he even exist, or is he not there?

Nawet jak

Even if

jest, to jaki on tam jest

Yes, that's what he is like there.

i czy to jest sprawiedliwe, czy niesprawiedliwe,

is it fair or unfair,

ale

but

ważne, żeby coś zrobić tak, żeby

It's important to do something in a way that...

wyjść z tej ciemności,

to emerge from this darkness,

wyjść z ciemności na światło.

to come out of darkness into the light.

Żeby zrobić coś takiego, co mogę zrobić.

To do something like that, which I can do.

No jednym z moich

Well, one of my...

to jest i w dziedzinie tych

this is also in the field of these

moich prób pisarskich

my writing attempts

i w dziedzinie moich prób

and in the field of my attempts

medialnych. I tak w ogóle

media-related. And by the way

w życiu, tak myślę. Na to mamy

In life, that's what I think. That's what we have.

wpływ. To możemy zrobić.

Influence. We can do that.

Albo się postarać chociaż.

Or at least try.

No takim jednym z moich ważnych bohaterów,

Well, one of my important heroes,

też wspaniały pisarz Korczak,

also a wonderful writer Korczak,

napisał cudowny tekst

wrote a wonderful text

w swoim piśmie, właśnie w piśmie

in his writing, just in writing

dzieci, które założył i to była ich taka

children he founded, and it was their such

trybuna

tribune

wypowiedzi, znaczy mały przegląd legendarny.

Statements mean a small legendary overview.

Jedna z pierwszych

One of the first.

rzeczy, które on tam napisał, proponując

things that he wrote there, proposing

tym dzieciom dialog,

that children's dialogue,

znaczy

means

propozycja to była tego, co

The proposal was about what

mogliby napisać do tego pisma, bo

they could write to this letter because

nie wiedzieli, co mają pisać, nie wiedziały.

They didn't know what to write, they didn't know.

I napisał coś takiego.

And he wrote something like that.

Oto cztery

Here are four.

sposoby przepraszania się. I to

ways of apologizing. And that

napisał takie, takie, takie, takie, takie.

he wrote such, such, such, such, such.

Napiszcie, jaki jest piąty. Jakie znacie

Write what the fifth one is. What do you know?

inne. To ciekawe, że w tę stronę.

Others. It's interesting that way.

Nie? Fantastycznie.

No? Fantastic.

Albo napisał tam taką cudowną rzecz.

Or he wrote such a wonderful thing there.

Już później, trochę na ten

Later, a bit for this.

sam temat. I to jest moim zdaniem

the topic itself. And that is my opinion.

natchnione i metafizyczne.

inspired and metaphysical.

W ostatnim

In the last

wydaniu Małego

the release of Little

Przyglądu daliśmy

We took a look.

taką informację.

such information.

To była taka fakcymilowa

It was such a fakcymilowa.

odbitka

print

listu pewnego chłopca.

a letter from a certain boy.

Jak Szymon

How is Szymon?

przeprosił się,

he made up

jak Leon przeprosił się, Szymon

How Leon made up with Szymon.

przeprosił się z Leonem, chyba nie mylę tych imion,

he made peace with Leon, I hope I'm not mixing up the names.

już nie pamiętam. Jak Szymon przeprosił się

I don't remember anymore. How did Szymon make up?

z Leonem. I teraz

with Leon. And now

tutaj. I mamy, i to jest coś teraz

Here. We have it, and that is something now.

zupełnie niezwykłego, w natchnieniu

completely extraordinary, in inspiration

napisane, jak sądzę.

written, as I believe.

I teraz tak. No i dobrze. I o

And now this. Well, that's good. And about...

jedną kłótnię mniej.

one argument less.

Wszędzie. Bo i w tej szkole,

Everywhere. Because in this school too,

i w tym mieście, chyba

and in this city, I guess

w Warszawie, i w Polsce,

in Warsaw, and in Poland,

i na świecie, a nawet na gwiazdach,

and in the world, and even among the stars,

jak napisał. Wyobraź sobie,

as he wrote. Imagine,

że

that

jest zima,

it's winter,

leży śnieg, tak jak to

the snow lies, just like that

powinno być w styczniu.

It should be in January.

Powiedzmy. Dzwonek do drzwi.

Let's say. The doorbell.

I u drzwiach staje ksiądz.

And at the door stands a priest.

I mówi

And he says

dzień dobry. Czy Państwo przyjmują

Good morning. Are you accepting?

księdza po kolędzie? No, no.

The priest after the visit? No, no.

I co Ty robisz? Ja nie przyjmujemy.

And what are you doing? I am not accepting.

Nie przyjmujemy.

We do not accept.

Tak, żeby karty

Yes, so that the cards

na stół. To nie przyjmujemy

On the table. We do not accept it.

z takiego powodu, że

for the reason that

właśnie. Nie wiem,

Exactly. I don't know,

czy teraz, czy to jest, czy to jest, czy to

Is it now, is it this, is it this, is it that?

ma sens, czy teraz mówię o uprzedzeniach.

It makes sense, or am I now talking about prejudices?

Bo co ma ten ksiądz stojący

Because what does that priest standing have?

za drzwiami do mojego

behind the door to my

przekonania i poglądów

beliefs and views

na temat Kościoła, zwłaszcza Kościoła

about the Church, especially the Church

w Polsce? Nie tylko. On przyjdzie

In Poland? Not only. He will come.

z taką księgą i będzie Ci pytał,

"With such a book, he will ask you,"

kto tutaj mieszka.

Who lives here?

I jeśli powiesz, że Ty

And if you say that you

i że córka, to zapyta, czy

and that the daughter will ask if

córka jest mężatką.

The daughter is married.

Albo ile ma lat.

Or how old is he/she.

I tak. I czy ma,

Yes. And does it have...

jeżeli jest mężatką, to zapyta, czy

if she is married, she will ask if

to był ślub kościelny.

It was a church wedding.

I Ty zaczynasz, wiesz, być w pozycji...

And you start, you know, to be in a position...

W grze. No, w grze,

In the game. No, in the game,

ale też właściwie kogoś

but actually someone

takiego przesłuchiwanego. Tak, to prawda.

such an interrogated person. Yes, that's true.

No właśnie, teraz

Exactly, now.

czy to jest, a powiedz, czy jest możliwa taka sytuacja,

is this, and tell me, is such a situation possible,

żeby bez tej

to be without this

księgi się to odbyło? I to jest pytanie,

Did it take place in the books? And that is the question,

nie wiem, czy do Ciebie, do Państwa

I don't know if to you, to you all.

słuchających nas teraz,

listening to us now,

czy do kogo, nie wiem, jeszcze do biskupa,

I don't know to whom, still to the bishop,

czy do arcybiskupa, czy do papieża.

to the archbishop or to the pope.

Czy to jest w ogóle możliwe? Gdyby to było

Is it even possible? If it were.

możliwe tak, że wchodzi ten ksiądz i ja mówię,

It's possible that this priest comes in and I say,

proszę księdza, sprawa

Father, the matter.

moich relacji z Kościołem jest

my relationship with the Church is

skomplikowana, może jest mało skomplikowana

complicated, maybe it is not very complicated

akurat. Ja nie akceptuję tego,

exactly. I do not accept that,

co robi polski Kościół dzisiaj w sensie

What is the Polish Church doing today in terms of

instytucjonalnym i hierarchicznym.

institutional and hierarchical.

O tym mówię. Oczywiście nawet znam

That's what I'm talking about. Of course, I even know.

wspaniałych księży, przyjaźnię

wonderful priests, friendship

się z zakonnicą,

with a nun,

ona była słuchaczką, jest słuchaczką

She was a listener, she is a listener.

moich audycji, myśmy się długo

of my broadcasts, we talked for a long time

korespondowali, spotkaliśmy się i to jest

we corresponded, we met, and this is

wspaniała absolutnie osoba. Ona

absolutely wonderful person. She

też wie, jakie ja mam poglądy,

he also knows what my views are,

a mimo to nam się po prostu cudownie

And despite that, we simply feel wonderful.

rozmawia, bo rozmawiamy

talks, because we are talking

jak ludzie. No i

like people. Well, and

biorąc

taking

taką poprawkę, to

such an amendment, that

chcę powiedzieć, że

I want to say that

uczciwie, że nie

honestly, no

akceptuję tego, co robi polski Kościół

I accept what the Polish Church is doing.

instytucjonalny, zwłaszcza hierarchiczny i

institutional, especially hierarchical and

uważam, że należy, dla wszystkich będzie

I believe that it should be, it will be good for everyone.

znakomicie, również dla Kościoła i dla wiernych, jak

excellent, also for the Church and for the faithful, as

nastąpi rozdział Kościoła od

there will be a separation of the Church from

państwa, tak upraszczając. Tak?

Countries, simplifying it that way. Right?

Zgadzamy się. Absolutnie. No właśnie.

We agree. Absolutely. Exactly.

To jest najzdrowsza sytuacja. Absolutnie tak.

This is the healthiest situation. Absolutely yes.

I wszyscy zyskają i tyle.

And everyone will benefit, that's all.

No nie wiem, czy

Well, I don't know if

Kościół finansowo na tym zyska,

The church will financially benefit from this.

bo jednak jest wspomagany

because it is indeed supported

przez państwo, nie

by the state, no

w ogóle.

at all.

No i w ogóle

Well, in general.

w przypadku

in the case of

tego, no dostaję

this, well I get it

w wyniku zapisów konstytucyjnych

as a result of constitutional provisions

sporo pieniędzy od państwa,

a lot of money from the government,

zamiast uzyskiwać te pieniądze

instead of obtaining this money

na podstawie podatków.

based on taxes.

Tak jak to jest w niemieckojęzycznych krajach.

Just like it is in German-speaking countries.

Tam się spotkałem w Austrii, w Niemczech.

I met there in Austria, in Germany.

Musisz zadeklarować, czy jesteś

You must declare whether you are.

wierzący, czy nie.

believing or not.

I jeżeli deklarujesz, tak jestem

And if you declare, yes I am.

katolikiem, to płacisz określony

as a Catholic, you pay a specific amount

podatek na rzecz Kościoła, ileś tam

tax for the Church, some amount

będzie.

It will be.

Znam takie hasło, znam je wszyscy, prawda

I know such a slogan, everyone knows it, right?

Was wyzwoli.

Will you liberate?

No to może właśnie idźmy w tę stronę, zobaczmy jak to będzie.

Well, maybe we should go in that direction, let's see how it will turn out.

Co będzie z tego Kościoła, jeżeli to Kościół jest

What will happen to this Church if it is the Church?

ważny i potrafi się jednak

important and can indeed

przystosować. Nie to, że potrafi się przystosować.

to adapt. Not that it can adapt.

No Budda jak umierał

No Buddha as he was dying.

powiedział, sprawdźcie co powiedziałem, wszystko co

He said, check what I said, everything that

powiedziałem. No to jest bardzo uczciwe.

I said. Well, that's very fair.

W naszej tradycji

In our tradition

święty Tomasz

Saint Thomas

i Jezus.

and Jesus.

Święty Tomasz jest pokazany jako

Saint Thomas is depicted as

bardzo podejrzana postać, że on sprawdza.

A very suspicious figure, that he is checking.

Tak, ale ja myślę, że to co

Yes, but I think that what

Jezus powiedział jest raczej aprobatywne,

Jesus said it is rather approving.

a nie powątpiewujące.

and not doubting.

Po prostu, jeżeli

Simply, if

to jest prawda, to się utrzyma i tyle.

It is the truth, it will hold, and that's it.

To jest potrzebne, to w porządku.

This is needed, that's alright.

Myślę, że to może być tak, że to będzie

I think it might be that it will be.

jedno wielkie boom, albo kilka.

one big boom, or several.

Już jest to boom, prawda, już ludzie

It's already a boom, right, people are already...

przestają się deklarować jako katolicy.

they stop identifying as Catholics.

Dzieci nie chcą chodzić na religię i tak dalej

The children do not want to go to religion classes and so on.

i tak dalej, no bo nie znajdują tam

and so on, because they cannot find it there

życia po prostu, nie znajdują tam czegoś co

life simply, they do not find something there that

jest pokarmem ich duszy.

it is the food of their soul.

No tak powiem już dobrze, patetycznie.

Well, I'll put it nicely, pathetically.

No i tyle. I teraz, jeżeli

Well, that's it. And now, if

możliwa byłaby taka sytuacja, że ten ksiądz

it would be possible for such a situation that this priest

przyjdzie i powie, ja mu powiem

he will come and say, I will tell him

dobrze, proszę bardzo, zapraszam

Alright, here you go, you're welcome.

księdza, porozmawiajmy jak człowiek z człowiekiem,

Priest, let's talk like human beings.

no to super, bo ja jestem bardzo ciekaw

Well, that's great, because I'm very curious.

ludzi, no jestem bardzo ciekaw.

People, well, I am very curious.

Może to jest fajny gość

Maybe he is a nice guy.

i może to będzie tak, że

and maybe it will be like this, that

nam się będzie tak rozmawiało, może chociaż

"Maybe at least it will be talked about like this."

w jakimś procencie, tak jak teraz nam się

to some extent, just like it is for us now

rozmawia, no to wspaniale.

talks, well that's wonderful.

Ale jak zacznie z tymi księgami, no to ja przepraszam, ale nie.

But if he starts with those books, well, I'm sorry, but no.

Jeszcze zacznie chodzić po mieszkaniu

She will start walking around the apartment.

i sprawdzać czy krzyż wie się.

and to check if the cross is being worn.

W każdym razie

In any case

kiedyś tak było, jak do nas przychodził,

It used to be like that when he came to us.

to pamiętam, że sprawdzał

I remember that he was checking.

i że nie w każdym pokoju był, to już

and that he wasn't in every room, that's already

była uwaga. I zapisał źle.

There was a note. And he wrote it down wrong.

No właśnie tak. I pamiętam, że pytał

Exactly. And I remember that he asked.

mamy właśnie, no a syn ile ma

We have just, well, how old is the son?

lat, a ma dziewczynę,

He is years old and has a girlfriend.

a mama zaczęła się wić strasznie, że

and mom started to twist terribly, that

no tak, on nie może

Well yes, he can't.

się zdecydować. I ja to usłyszałem

to decide. And I heard it.

z drugiego pokoju i wpadłem

from the other room and I fell in

i powiedziałem, mamo, zabraniam ci mówić

And I said, mom, I forbid you to speak.

o mnie. Możesz sobie mówić

about me. You can say to yourself.

do księdza o sobie, ale nie o

to the priest about yourself, but not about

mnie. To jest moja sprawa.

Me. It's my business.

Jak będę chciał, to powiem o sobie.

If I want to, I will talk about myself.

Nie zdradzaj moich tajemnic.

Do not reveal my secrets.

Tak, no właśnie.

Yes, exactly.

No właśnie. Gdyby to było takie

Exactly. If it were that way...

to możliwe, to w ogóle cudownie i wspaniale.

It's possible, it's absolutely wonderful and amazing.

Obawiam się, że to byłoby trudne.

I'm afraid that would be difficult.

Tak mi się wydaje. Ale też znam

I think so. But I also know.

wspaniałych księży. Znaczy powiem tak,

wonderful priests. I mean, I will say this,

tak mi się wydaje, że

I think that

ci wspaniali ludzie, wierzący ludzie,

these wonderful people, believing people,

głęboko księża, zakonnice,

deeply priests, nuns,

których także znam i są tacy

whom I also know and they are like that

na świecie i jest ich na pewno

in the world and there are definitely some of them

bardzo, bardzo wielu

very, very many

i wiele, to jakoś

and a lot, somehow

mnie się wydaje, że to jest tak jakby mimo

I think it’s like, almost despite.

tego, co się dzieje w instytucji.

what is happening in the institution.

Obawiam się, że to tak wygląda.

I'm afraid it looks that way.

Nie jestem

I am not.

ateistą. Myślę, że jakbym

an atheist. I think that if I

miałbym się siebie jakoś

I would have to somehow deal with myself.

określać, to byłbym heretykiem.

to define, I would be a heretic.

Bo dla mnie

Because for me

ta sprawa, no nie wiem,

this matter, well, I don't know,

duchowości, tak teraz znowu bardzo upraszczam,

spirituality, so now I'm simplifying very much again,

to trzeba by dłużej mówić, jest ogromnie ważna.

It would take longer to discuss, it is extremely important.

Jest jedną z ważnych składników

It is one of the important ingredients.

składowych

components

tożsamości mojej życiowej.

the identity of my life.

I teraz z tym księdzem.

And now with this priest.

No to jest bardzo ciekawe.

Well, that's very interesting.

Ja nie przyjmuję księży

I do not accept priests.

po kolędzie i może robię źle.

After caroling, and maybe I'm doing it wrong.

Może trzeba rozmawiać,

Maybe we need to talk,

może są fajni, nie wiem.

Maybe they're cool, I don't know.

Czuję, mam taką niechęć

I feel, I have such a reluctance.

do tego, co się w Polsce dzieje w kwestiach

to what is happening in Poland regarding issues

właśnie relacji

just relationships

Kościoła i polityki i tak dalej,

Church and politics and so on,

że tego nie robię po prostu.

that I simply don’t do it.

Ale jestem bardzo taki

But I am very much like that.

za rozmową z ludźmi i za poznawanie

for conversations with people and for learning about them

ludzi.

people.

Jestem ich ciekaw po prostu.

I'm just curious about them.

Otworzyłbym.

I would open it.

Nie wiem, co dalej by było.

I don't know what would happen next.

Ale czy wpuściłbyś?

But would you let them in?

Tak, bym wpuścił.

Yes, I would let them in.

A Ty?

And you?

Ja byłem postawiony w takiej sytuacji.

I was put in such a situation.

Byłeś, ja nie byłem nigdy.

You were, I have never been.

Otóż otworzyłem drzwi, usłyszałem,

Well, I opened the door, I heard,

że czy Państwo przyjmują po kolędzie.

whether you receive during the carol visit.

Było ciemno.

It was dark.

Podszedłem do furtki

I approached the gate.

i zobaczyłem, że ksiądz

and I saw that the priest

jest czarnoskóry.

he is black.

Ojej.

Oh dear.

Z naszej parafii

From our parish

tu sąsiedniej.

here neighboring.

I ja powiedziałem mu,

And I told him,

proszę księdza, ja w zasadzie

Father, basically I...

nie przyjmuję księży.

I do not accept priests.

Jestem bardzo ciekaw księdza

I am very curious about the priest.

i chętnie porozmawiam,

and I would be happy to talk,

ale niekoniecznie o kolędzie.

but not necessarily about the carol.

I teraz powiedz mi,

And now tell me,

jak myślisz, co on zrobił?

What do you think he did?

Wyszedł.

He has left.

Powiedział, nie to innym razem.

He said, not this time.

To znaczy, gdyby ten ksiądz zechciał wejść,

That means, if that priest would like to come in,

no właśnie tak, tutaj jest ten problem.

Exactly, that's the problem here.

Gdyby on zechciał wejść i powiedzieć,

If he wanted to come in and say,

no dobrze, to właśnie tak porozmawiajmy.

Alright, let's talk just like that.

Tak jak teraz, no nie wiem, może tak by się udało.

Just like now, I don't know, maybe it would work that way.

Tak po ludzku, jak człowiek z człowiekiem.

Just humanly, like a person with another person.

No w różnych sprawach może znajdziemy

Well, perhaps we will find something in various matters.

jakiś wspólny język i okaże się,

some common language and it will turn out,

że to nie są jakieś inne światy.

that these are not some other worlds.

Mam nadzieję, że nie.

I hope not.

To by było cudnie i wspaniale,

That would be wonderful and amazing,

ale bałbym się tej takiej nowomowy,

but I would be afraid of that kind of neologism,

tej takiej, wiesz, gadaniny,

that kind of, you know, chatter,

jaką często słyszymy.

how often we hear.

To jest stanąć przed tobą

It is to stand before you.

jakiś ksiądz, który

some priest who

no nie dosłownie,

well, not literally,

ale jest Andrzejem Lutrem.

but he is Andrzej Luther.

Czyli takim

So such a thing

księdzem, z którym

the priest with whom

świetnie się rozmawia.

It's great to talk.

No właśnie.

Exactly.

Który jest intelektualistą,

Who is the intellectual?

który jest inspiracją,

which is an inspiration,

którego chciałbyś zaprosić po prostu.

whom you would simply like to invite.

Zygmunt Kałużyński

Zygmunt Kałużyński

mnie tego nauczył, mianowicie

he taught me that, namely

on miał przyjaciół wśród księży.

He had friends among the priests.

Był niewierzący.

He was an unbeliever.

Przez całe życie, trochę tak jak ty,

Throughout my life, a bit like you,

miał potrzebę

had a need

tej wrażliwości

this sensitivity

religijnej.

religious.

Bardzo śledził

He was following very closely.

to, co się dzieje z Pismem Świętym.

what is happening with the Holy Scripture.

Tłumaczenie

Translation

Pisma Świętego sprawdzał,

He checked the Holy Scriptures,

czy jest, na przykład

is there, for example

Biblia Tysiąclecia, czy jest dobrze przełożona.

Is the Millennium Bible well translated?

Uczył się starożytnej greki.

He studied ancient Greek.

Na prawdę?

Really?

Tak.

Yes.

On sprawdzał tłumaczenia

He checked the translations.

i twierdził, że żadna Biblia po polsku

and claimed that there is no Bible in Polish

nie jest wierna oryginałowi.

It is not faithful to the original.

I w związku z tym

And in connection with this

te zmiany, które wynikają

the changes that arise

z takiego

from such

unowocześniania tłumaczeń

modernization of translations

zawsze są uproszczeniami

they are always simplifications

i na końcu

and in the end

doprowadzają, tak jak głuchy telefon trochę,

they lead to it, a bit like a game of telephone,

do zmiany znaczenia

to change the meaning

tego, co było na początku.

that which was at the beginning.

I dlatego się sprzeciwiał temu.

And that's why he opposed it.

Ale miał wśród księży,

But he had among the priests,

takich światłych księży,

such enlightened priests,

przyjaciół, z którymi korespondował całe życie.

friends with whom he corresponded his whole life.

I pamiętam, jak był

And I remember how he was.

pod koniec życia w szpitalu.

at the end of life in the hospital.

Był w jednym szpitalu,

He was in one hospital,

w którym, jak do niego przychodziłem,

in which, as I came to him,

odwiedzałem go, codziennie do niego

I visited him, every day to him.

przychodził ksiądz.

The priest would visit.

I rozmawiali godzinami.

And they talked for hours.

Ten ksiądz był zachwycony i mówił,

This priest was delighted and said,

że pan Zygmunt jest tak

that Mr. Zygmunt is like this

niebywale mądrym człowiekiem.

an incredibly wise person.

I Zygmunt mówił, że wiesz,

And Zygmunt said that you know,

po czternastej, bo wcześniej

after two o'clock, because earlier

ten ksiądz do mnie przychodzi

this priest comes to me

i my codziennie rozmawiamy.

And we talk every day.

Potem wrócił Zygmunt do domu.

Then Zygmunt returned home.

Po iluś miesiącach znowu trafił do szpitala,

After several months, he ended up in the hospital again.

ale do innego szpitala.

but to another hospital.

I w tym innym szpitalu był inny ksiądz.

And in this other hospital, there was another priest.

I pamiętam, że przyszedłem

And I remember that I came.

w odwiedziny. W momencie, kiedy ten ksiądz

on a visit. At the moment when that priest

wybiegał z pokoju

he ran out of the room

Zygmunta,

Zygmunt,

trzasnął drzwiami i krzyknął

He slammed the door and shouted.

nigdy więcej tam nie wejdę.

I will never go in there again.

Ja mówię, ale proszę księdza,

I speak, but please, Father,

a gdyby pacjent prosił,

and if the patient asked,

to proszę się zgłosić do pielęgniarki,

please report to the nurse.

przekazać,

to convey

ja tu nigdy więcej sam nie wejdę.

I will never come here alone again.

No i wszedłem do Zygmunta.

And I went into Zygmunt.

Co ty mu powiedziałeś,

What did you tell him?

że on tak uciekł, jakby diabła zobaczył?

that he ran away as if he had seen the devil?

On mówił, daj spokój,

He said, come on,

to jezuita, nie dogadasz się z nim.

He's a Jesuit, you won't be able to reason with him.

Więc dwóch

So two.

księży

moon

w tej samej sytuacji życiowej

in the same life situation

z tym samym człowiekiem

with the same person

w szpitalu

in the hospital

i jeden uważał Zygmunta

and one considered Zygmunt

za fantastycznego,

for a fantastic one,

a drugi traktował go jak diabła.

and the other treated him like the devil.

No właśnie.

Exactly.

W naszej rodzinie jest opowieść,

In our family, there is a story,

ja niestety nie poznałem tej prababci,

Unfortunately, I didn't get to know that great-grandmother.

prababci Michaliny,

great-grandmother of Michalina,

która była jakąś

which was some

niezwykłą osobą zupełnie.

an extraordinary person entirely.

Ona była, rzecz się dzieje

She was, the thing is happening.

na Dniemnem,

on the Dniester,

w tamtych stronach, koło Grodna.

in those parts, near Grodno.

I

I

ona była taka, że

she was such that

no nie była

well, she wasn't

wykształconą osobą,

an educated person,

ale była jakaś niezwykłą osobą.

But she was an extraordinary person.

Niezwykłej mądrości, takiej

Of extraordinary wisdom, such

no dobrze,

well then,

oświeconą, nie wiem.

enlightened, I don't know.

To tam była taka,

So there was such a,

przekaz rodzinny jest taki,

the family message is as follows,

że przychodzi Żyd.

that a Jew is coming.

Żyd, który sprzedaje,

A Jew who sells,

handluje szmatami, no taki biedny Żyd.

I deal in rags, such a poor Jew.

I przychodzi do niej,

And he comes to her,

jest babcia Michalina w domu

Grandma Michalina is at home.

i ona mówi do niego

and she says to him

Panie Sakowicz,

Mr. Sakowicz,

niech Pan usiądzie.

Please have a seat.

Co Wy możecie jeść?

What can you eat?

O!

Oh!

I przychodzi jej siostra,

And her sister comes.

czy córka, już nie wiem kto tam.

Is it the daughter? I no longer know who is there.

I krzydziaty Żydzie tam, i tak dalej, i tak dalej.

And a crooked Jew there, and so on, and so forth.

Tak, to jest ta różnica.

Yes, that is the difference.

Ona była katoliczką, była głęboko wierząca,

She was a Catholic, she was deeply religious,

jak to się mówi, tak w uproszczeniu.

As they say, so to put it simply.

I ona potrafiła tak zrobić.

And she was able to do that.

Ja myślę, że chyba to jest tak,

I think that it is probably like this,

no nie wiem, może się mylę,

Well, I don't know, maybe I'm wrong.

że oczywiście są wspaniali księża.

that of course there are wonderful priests.

Ja też znam takich.

I know some like that too.

Na przykład też koresponduję,

For example, I also correspond.

zaprzyjaźniłem się z zakonnicą.

I made friends with a nun.

Spotkaliśmy się,

We met,

też długo jakoś to nie następowało,

it also didn't happen for a long time somehow,

spotkaliśmy się i to czasami jest takie doświadczenie,

we met and sometimes it is such an experience,

jakaś ta obcość, jakieś nieporozumienia,

some kind of strangeness, some misunderstandings,

prawda, ojej, co ja tutaj robię.

Truth, oh my, what am I doing here?

A to było właśnie odwrotnie,

And it was actually the opposite,

że nagle jakbyśmy się znali zawsze.

that suddenly it felt like we had always known each other.

Wiesz, to jest coś takiego.

You know, it's something like that.

Ale mam takie poczucie,

But I have this feeling,

że chyba ci ludzie

that these people probably

często są jakby,

they are often as if,

mimo że, mimo że tak jest,

despite the fact that, although this is the case,

to oni są tacy.

So they are like that.

I że ta struktura,

And that this structure,

jestem prawie pewien,

I am almost sure,

religia, to nie wiem,

religion, I don't know,

tego się nie chce wypowiadać,

I don't want to comment on this.

ale struktura na pewno bardzo przeszkadza.

but the structure definitely hinders a lot.

Trzeba mieć naprawdę szczęście,

You really have to be lucky.

żeby się znaleźć w takim miejscu,

to find oneself in such a place,

żeby nie zostać słamszonym po prostu,

to avoid being slammed, simply,

żeby zachować

to preserve

taką postawę,

such an attitude,

jaką zachowała moja babcia Michalina.

what my grandmother Michalina kept.

I jeszcze była taka historia tam,

And there was also such a story there,

mama mi to opowiadała,

my mom told me about it,

bo ona wychowywała się

because she was raised

w tej rodzinie,

in this family,

była taką półsierotą,

she was such a semi-orphan,

dziadek zginął na wojnie,

grandfather died in the war,

jeszcze wojnę spędziła tam właśnie,

she spent the war there, indeed,

tam nad tym Niemnem była taka obca.

There was such a stranger over there by the Niemen.

No ale to jest inna historia.

But that is another story.

W każdym razie tam były dwie okupacje,

In any case, there were two occupations there,

najpierw sowiecka, potem niemiecka

first Soviet, then German

i Niemcy

and Germany

wygnali Żydów

they expelled the Jews

do getta.

to the ghetto.

I były lekcje religii też,

And there were religion classes too,

no w każdym razie ksiądz powiedział,

Well, in any case, the priest said,

o to dobrze, bo oni zabili Jezusa.

Oh, that's good, because they killed Jesus.

I mama jako dziecko

I and mom as a child.

przyszła do tej babci Michaliny,

she came to that grandma Michalina,

którą uwielbiała

which she loved

i to była jej cudowna, wspaniała babcia

And that was her wonderful, amazing grandmother.

i powiedziała babciu,

and she said, grandma,

to dobra wiadomość, bo właśnie Żydów wyganiają,

That's good news because they are just driving the Jews away.

bo to dobrze, to kara,

because it's good, it's a punishment,

bo oni zabili Jezusa.

because they killed Jesus.

I babcia wtedy ją sprała.

And grandma then beat her.

Raz to się zdarzyło.

It happened once.

No więc, ale to było wyjątkowe.

Well, it was exceptional.

Raczej ludzie byli

Rather, people were.

zadowoleni, że tak się stało.

happy that it happened.

I ona jeszcze ją sprała

And she still beat her up.

pokrzywami.

nettles.

Więc to była naprawdę bardzo dotkliwa kara.

So it was really a very severe punishment.

Raz to zrobiła.

She did it once.

No więc oczywiście rozumiem, że są inne czasy

Well, of course, I understand that there are different times.

i tak dalej. Chciałem tylko pokazać.

and so on. I just wanted to show.

No to mimo, jakby pomimo.

Well, despite it, as if in spite of it.

Tak mi się wydaje.

I think so.

Może się mylę.

Maybe I'm wrong.

Kiedyś zadałem księdzu katechecie

Once, I asked the catechist priest

w

w

czwartej klasie

fourth grade

szkoły średniej

high school

na lekcji religii

in religious class

pytanie, dlaczego

question, why

ksiądz

priest

Maksymilian Kolbe

Maximilian Kolbe

został błogosławiony

was blessed

wtedy.

then.

Bo on był świętym,

Because he was a saint,

skoro wydawał

since he was issuing

Rycerza Niepokalanej

Knight of the Immaculate.

i dla dzieci gazetę

and for children a newspaper

Rycerzyk Niepokalanej.

The Little Knight of the Immaculate.

Był dziennikarzem

He was a journalist.

i dlatego był mi bliski.

And that's why he was close to me.

I te pisma wydawane przez niego

And these letters published by him

były

former

antysemickie bardzo mocno.

very strongly antisemitic.

I był znanym żidożercą.

And he was a known Jew-eater.

I zapytałem, czy

And I asked if

człowiek, który

the man who

nienawidzi innych

hates others

może być święty?

Can it be a saint?

I to, że człowieka

And that, that a person

w obozie koncentracyjnym

in the concentration camp

to oczywiście

of course

czyni jego poświęcenie niezwykłym,

makes his sacrifice extraordinary,

ale to nie był jedyny przypadek

but it wasn't the only case

w czasie II wojny światowej,

during World War II,

gdy ktoś oddawał życie za kogoś.

when someone sacrifices their life for someone else.

Dosłownie lub

Literally or

mniej dosłownie,

less literally,

ale takich przypadków były

but there were such cases

dziesiątki, setki, być może tysiące.

tens, hundreds, perhaps thousands.

Dlaczego właśnie ten został

Why was this one chosen?

tak uhonorowany?

So honored?

I wtedy pamiętam,

And then I remember,

że to była sytuacja,

that it was a situation,

ksiądz kazał mi wyjść z serii katechetycznej.

The priest told me to leave the series of catechesis.

Nie miał na to innej odpowiedzi.

He had no other answer to that.

No właśnie, nie miał na to innej odpowiedzi.

Exactly, he had no other answer to that.

Jeśli chodzi o Ojca Kolbę

As for Father Kolbe

Świętego, to

Saint, it is

wydaje mi się, że

it seems to me that

to jest taka

this is such

polska opowieść o kimś,

a Polish story about someone,

kto się poprawił.

who improved.

No wiem, Kmicic, tak?

Well, I know, Kmicic, right?

Jacek Soplica.

Jacek Soplica.

To ja to tak rozumiem,

So that's how I understand it,

że to, co zrobił wtedy

that what he did then

jest takim aktem, że to w ogóle

It is such an act that it is at all.

popatrzmy na to najlepsze, co człowiek zrobił,

let's look at the best that man has done,

a nie na to gorsze.

and not for the worse.

Tak to widzę.

That's how I see it.

I w takich razach, w trakcie takich rozmów,

And in such cases, during such conversations,

jak nasza, mówi się

like ours, it is said

jesteś dobrym człowiekiem.

You are a good person.

Ty jesteś dobrym człowiekiem też.

You are a good person too.

Dziękuję, to bardzo miłe,

Thank you, that's very nice.

ale tak jest to jaskotem, którą powiedziałeś

but it is the spark that you mentioned

w moim podcaście,

in my podcast,

że zwierzęta przychodzą do dobrych ludzi

that animals come to good people

i się kładą.

and they lie down.

Jak prowadziłeś ten program w telewizji,

How did you host that program on television?

ten kot się przepałętał do ciebie,

this cat wandered over to you,

w trakcie, kiedy zapowiadałem program

during the time I was announcing the program

na następny dzień.

the next day.

Świadczy o tym, że jesteś dobrym człowiekiem, Tomku.

It shows that you are a good person, Tomek.

Ale wiesz co, świadczy też o tym,

But you know what, it also indicates that,

że studio było wyciemnione,

that the studio was dimmed,

tylko na mnie były reflektory

only the spotlight was on me

i tylko tu było ciepło.

And only here was it warm.

Myślę, że trzeba być realistą.

I think one needs to be a realist.

Nie wiem, wiesz,

I don't know, you know,

może to, no rzeczywiście to jest tak,

maybe it is, well indeed it is like that,

to jest to jedno z największych odkryć

This is one of the biggest discoveries.

psychologii społecznej,

social psychology,

że sytuacja jest tak ważna,

that the situation is so important,

że może tak bardzo zmienić wszystko.

that it can change everything so much.

Tak jak powiedziałem o tej historii

Just like I said about this story.

z policjantami i o tym,

with the police officers and about that,

że jakbym może się bardziej im odszczekiwał,

that maybe if I were to bark back at them more,

to by mnie mogli tymi połami zlać,

they could beat me with those pieces.

albo nie wiem, coś jeszcze gorszego.

or I don't know, something even worse.

Mógłby to zrobić, nikt nie widział.

He could do it, no one saw.

No i to naprawdę było tak bardzo,

Well, it really was very much,

bardzo, no,

very, well,

że ta sytuacja może dużo zrobić,

that this situation can do a lot,

mówiąc krótko.

in short.

I tutaj trzeba realizm zachować,

And here, realism must be maintained.

ale myślę, że...

but I think that...

I też tak samo zachować.

And behave the same way.

To prawda, ale to nie przeczytam,

It's true, but I won't read that.

żeby próbować zobaczyć świat

to try to see the world

jakoś może inaczej,

somehow maybe differently,

żeby ją pokazać,

to show her,

chyba dosyć powszechnie,

probably quite commonly,

w takich oparach cynizmu,

in such fumes of cynicism,

ciemności i tak dalej,

darkness and so on,

to niestety jest okropne.

unfortunately, it is terrible.

Ja rozumiem, że to się klika

I understand that this gets clicks.

i ogląda,

and watches,

ale to jest działanie

but it is an action

na niższych frakcjach umysłu

in the lower fractions of the mind

i to jest po prostu bardzo słabe.

And that's just very weak.

Fajnie jest porozmawiać

It's nice to talk.

z zamkniętymi oczami.

with closed eyes.

Dziękuję, wiesz, Tomek,

Thank you, you know, Tomek,

to jest ogromna przyjemność.

It is a great pleasure.

Dziękuję, że mnie zaprosiłeś,

Thank you for inviting me.

do tego wspaniałego miejsca,

to this wonderful place,

które jest urządzone

which is furnished

po prostu z oszałamiającym smakiem.

just with stunning flavor.

Wspaniałe to jest miejsce

This place is wonderful.

i mówię o tej bibliotece,

and I'm talking about that library,

o której rozmawiamy

What time are we talking about?

i też o tym miejscu w przenośni,

and also about this place metaphorically,

znaczy o tym, jakim jesteś gospodarzem,

it means what kind of host you are,

jak potrafisz stworzyć

how you can create

atmosferę przyjaznej rozmowy.

the atmosphere of friendly conversation.

Mam na myśli

I mean

twój podcast,

your podcast,

w ogóle twoją pracę.

at all your work.

Dziękuję ci bardzo.

Thank you very much.

Dziękuję, że przyszedłeś do mnie.

Thank you for coming to me.

Dziękuję.

Thank you.

Tylko chcę powiedzieć,

I just want to say,

że teraz państwo słyszeli odgłosy z brzucha,

that now you have heard sounds from the belly,

to przepraszam za to.

I apologize for that.

Jesteś głodny.

You are hungry.

Coś do jedzenia zaraz damy.

We'll get you something to eat right away.

Dziękuję, Tomku.

Thank you, Tomek.

Do zobaczenia.

See you.