Lancia vs. Audi, czyli rajdowa batalia w WRC
Mateusz
Na jeden pit stop
Lancia vs. Audi, czyli rajdowa batalia w WRC
Dzień dobry, z tej strony Mateusz Brożyna
Good day, this is Mateusz Brożyna speaking.
i zapraszam po dłuższej przerwie
and I invite you after a long break
na trzeci odcinek już
already on the third episode
podcastu Na Jeden Pit Stop
podcast "Na Jeden Pit Stop"
nie było mnie trochę
I haven't been around for a while.
teraz po raz
now for the first time
drugi wypuszczam
I am releasing the second one.
odcinek
episode
własnym sumptem
at one's own expense
po epizodzie związanym
after the related episode
z 24 godzinnym wyścigiem
with a 24-hour race
Le Mans
Le Mans
chcę teraz trochę skupić się na
I want to focus a little on now.
rajdowych mistrzostwach świata
World Rally Championship
zaczynałem od Formuły 1
I started with Formula 1.
poprzez Endurance
through Endurance
i teraz
and now
jeden odcinek w tej
one episode in this
motorsportowej
motorsport
rzeczywistości chciałem poświęcić na
I wanted to dedicate reality to
rajdowe mistrzostwa świata
rally world championships
a co w tym odcinku?
What's in this episode?
oczywiście chciałem już
Of course, I wanted to already.
wcześniej poruszyć ten temat, ale nie było
I wanted to bring up this topic earlier, but there wasn't.
okazji, więc
occasion, so
czas zabrać Was
It's time to take you.
w podróż po włosko-niemieckiej
on a journey through Italian-German
erze w rajdowych mistrzostwach świata WRC
era in the World Rally Championship WRC
i oczywiście
and of course
historia rywalizacji włoskiej
the history of Italian rivalry
Lanci z niemieckim
Lance with German.
Audi
Audi
jeżeli jesteście ciekawi tej
if you are curious about this
fascynującej rywalizacji między
fascinating rivalry between
włoską marką i niemieckim
Italian brand and German
koncernem, no to
a corporation, well then
zapraszam Was na krótką podróż
I invite you on a short journey.
po starciu
after the clash
Lanci
Lanci
z Audi Quattro
from Audi Quattro
i pięknej rywalizacji
and beautiful rivalry
między czołowymi kierowcami
among top drivers
rajdowymi w tamtej
rally in that
w tamtejszym okresie
at that time
zapinamy pasy i jedziemy
Buckle up and let's go.
choć dziś cieszymy się z
though today we are happy about
triumfów Fina Calero Van Pery
triumphs of Fina Calero Van Pery
który został najmłodszym przecież mistrzem
who became the youngest champion after all
świata w historii rajdowych mistrzostw świata
world in the history of the World Rally Championship
śledzimy
we are following
zwycięstwa
victories
Dana Kajtanowicza i Macieja Szczepaniaka
Dana Kajtanowicz and Maciej Szczepaniak
którzy reprezentują
who represent
Polskę w
Poland in
rajdowych mistrzostwach świata w WRC2
World Rally Championship in WRC2
przecież
after all
Kajto to trzykrotny rajdowy mistrz
Kajto is a three-time rally champion.
Europy
Europe
to jednak warto
it's still worth it
cofnąć się trochę do historii
to step back a little into history
rajdowych mistrzostw świata
world rally championships
i przyjrzeć się
and take a closer look
ikoną motorsportu
an icon of motorsport
czyli Lanci Stratos
so Lancia Stratos
Lanci Delty
Delta Lances
czy właśnie Audi Quattro
Is it the Audi Quattro?
które tak naprawdę
which actually
zrewolucjonizowało
revolutionized
rajdowe mistrzostwa świata
World Rally Championship
i obdmieniło całkowicie
and it completely changed
oblicze WRC
the face of WRC
jak to wyglądało
what did it look like
na początku
at the beginning
ano tak, że jeszcze przed
yes, so that even before
wprowadzeniem
introduction
kultowej grupy B
cult group B
która funkcjonowała w latach
which operated in the years
1982-1986
1982-1986
najszybsze
fastest
auta które rywalizowały
cars that competed
w tej grupie miały napęd
in this group had drive
silną oś
strong axis
a moc ich silników osiągała
the power of their engines reached
około 250 koni mechanicznych
about 250 horsepower
wcześniej były one wystawiane
They were issued earlier.
w tak zwanej grupie czwartej
in the so-called fourth group
tam homologacja
there is homologation
wymagała na koncernach by
required from the corporations to
produkowały co najmniej
produced at least
400 identycznych
400 identical
bazowych egzemplarzy
basic specimens
to były
it was
lata 70
the 70s
i właśnie pod koniec
and just at the end
lat 70
70 years old
w rajdowych mistrzostwach świata
in the World Rally Championship
królowały
reigned
takie marki jak
brands like
Lancia Stratos
Lancia Stratos
Fiaty 131 Abarth
Fiat 131 Abarth
czy właśnie
or just
Porsche 911
Porsche 911
zmiana nastąpiła tak naprawdę
the change actually occurred
dopiero w 1979
only in 1979
kiedy
when
międzynarodowa federacja samochodowa
International Automobile Federation
FIA wówczas nazywała się
At that time, the FIA was called
FISA
FISA
dopuściła stosowanie napędu
allowed the use of the drive
na 4 koła
on 4 wheels
nie
no
uciekło to uwadze
it slipped my attention
koncernowi Audi
the Audi concern
które skorzystało z tej okazji
which took advantage of this opportunity
wtedy wystawiając
then exhibiting
swój sztandarowy model
its flagship model
quattro
four
samochód
car
wcześniej debiutował oczywiście
He previously debuted, of course.
w austriackim
in Austrian
rajdzie Janer
Janer in the rally
okazał się bardzo dobry
it turned out to be very good
jak wówczas
as then
skomentował ten
commented on this
samochód kierowca testowy
test driver car
Hannu
Hannu
Mikola
Mikola
właśnie doświadczyłem powiewu przyszłości
I just experienced a glimpse of the future.
ten samochód zrewolucjonizuje rajdy
this car will revolutionize rallies
na zawsze
forever
pierwszy właśnie prototyp Audi quattro
the first prototype of the Audi quattro
był określany skrótem A1
was referred to by the abbreviation A1
co oznaczało Allrad 1
What did Allrad 1 mean?
czyli po prostu napęd na wszystkie koła
so just all-wheel drive
później to oznaczenie było stosowane
later this designation was used
w pierwszej
in the first
ewolucji rajdowej tego auta
the rally evolution of this car
z kolei sportowa wersja
the sports version in turn
została
remained
homologowana
homologated
na potrzeby właśnie rajdowej
for rally purposes
grupy B
group B
pojawiła się po raz pierwszy
appeared for the first time
na targach motoryzacyjnych
at the motor shows
we Frankfurcie
in Frankfurt
w 1983 roku
in 1983
ale jeszcze zanim
but even before
Audi zrewolucjonizowało
Audi revolutionized.
rajdowe mistrzostwa świata
World Rally Championship
to właśnie
that's right
na trasach
on the trails
królowała
she ruled
włoska Lancia
Italian Lancia
należy tutaj oczywiście przypomnieć
it should be reminded here, of course
że do dzisiaj jest to najbardziej utytułowany
that to this day it is the most titled
zespół w historii WRC
team in the history of WRC
10 tytułów
10 titles
mistrzowskich
masterful
pierwszy w 1974 roku
the first in 1974
właśnie
exactly
model Stratos HV
Stratos HV model
HF przepraszam
HF I'm sorry.
później
later
kolejne triumfy to
further triumphs are
1975, 76
1975, 76
83
83
czyli taki jeden z najbardziej pamiętnych
so one of the most memorable ones
okresów rywalizacji
periods of rivalry
między Audi quattro
between Audi quattro
A2
A2
a Lancia
a Lancia
Rally 037
Rally 037
wtedy to właśnie
then that's exactly
mistrzostwo świata zdobył
he won the world championship
Finn Hannu Mikkola
Finn Hannu Mikkola
z kolei
on the other hand
producentem najlepszym
the best producer
została właśnie Lancia
It was just a Lancia.
wtedy za jej kierownicą siedział
at that time she was sitting behind the wheel
wicemistrz Walter Roch
Vice champion Walter Roch
i Finn
and Finn
Markku Alen
Markku Alen
co ciekawe tutaj
what's interesting here
tylko
only
o dwa punkty
by two points
Lancia
Lancia
wyprzedziła
overtook
niemiecki koncern
German corporation
triumfowała też
she also triumphed
6 lat z rzędu
6 years in a row
w latach 87-92
in the years 87-92
czyli do momentu kiedy wycofała się
so until the moment she withdrew
oczywiście już na zawsze
of course, forever
z rywalizacji rajdowej
from rally competition
przewodzi do dzisiaj w klasyfikacji
leads the classification to this day
między innymi przed Citroenem
among others before Citroen
który 8-krotnie wygrywał mistrzostwa świata
who has won the world championship 8 times
Peugeotem 5-krotnym mistrzem
Peugeot is a 5-time champion.
Toyotą również 5 tytułów
Also 5 titles by Toyota.
Volkswagenem 4 tytuły
Four titles with Volkswagen.
i Fordem 4 tytuły
and four titles with Ford
3 mają Subaru, Fiat, Audi
They have 3 Subarus, Fiats, Audis.
i Hyundai po dwa
and Hyundai two each
z kolei pierwszy w historii tytuł
the first title in history, in turn
jaki był przyznawany dla producentów
what was awarded to producers
to oczywiście Alpine Renault
of course, it's Alpine Renault
73 i po jednym
73 and one more.
tytule na koncie ma Mitsubishi
The title in the account has Mitsubishi.
i Talbot
and Talbot
jeżeli chodzi
as for
o historię rywalizacji
about the history of rivalry
też tutaj oczywiście
also here of course
warto przypomnieć, że
it is worth remembering that
Audi
Audi
było, Audi quattro
It was, Audi quattro.
było bazowane na testach
it was based on tests
volkswagena iltisa
Volkswagen Iltis
czyli wojskowej terenówki
which is a military off-road vehicle
która była produkowana przez volkswagena
which was produced by Volkswagen
na potrzeby wojska
for military purposes
tak naprawdę to właśnie volkswagen iltis
Actually, it is the Volkswagen Iltis.
czyli z niemieckiego tchórz
so from German coward
zapoczątkował zmiany w sportach motorowych
initiated changes in motorsports
ze względu na napęd na 4 koła
due to the all-wheel drive
projektanci
designers
którzy skupili się
who focused
na Audi
on Audi
na sportowym modelu
on a sporty model
samochodu produkowanego przez Audi
car produced by Audi
w latach 80-91
in the years 80-91
chcieli
they wanted
odmienić oblicze rajdów
transform the face of rallies
w WRC i spopularyzować
in WRC and popularize
erę napędu na 4 koła
the four-wheel drive era
w samochodach osobowych
in passenger cars
pierwszy raz zadebiutowało
debuted for the first time
3 marca 1980
March 3, 1980
roku na targach
year at the fair
w Genewie
in Geneva
nad autem pracowało
it was working over the car
od 1977
since 1977
roku
year
kilku projektantów
several designers
na czele z Ferdinandem Piechem
headed by Ferdinand Piëch
Jorgiem Benzingerem
Jorgiem Benzingerem
było też
there was also
oczywiście
of course
kilku innych projektantów
several other designers
przeprowadzili wtedy
they conducted then
zimowe testy
winter tests
samochodu Audi 200
Audi 200 car
i właśnie wspomnianego
and just mentioned
volkswagena iltisa
Volkswagen Iltis
wtedy doszli do takich wniosków
then they came to such conclusions
że terenówka
that the off-road vehicle
znacznie lepiej radziła sobie
performed significantly better
w zimowych warunkach
in winter conditions
niż sportowa limuzyna
than a sports limousine
która była wyposażona
which was equipped
w 170 konny silnik
170 horsepower engine
więc trzeba zaadoptować
so it needs to be adopted
napęd na 4 koła
four-wheel drive
do auta osobowego
to a passenger car
może akurat to sprawdzi się
maybe it will work out
w zmiennych warunkach
in changing conditions
i wtedy właśnie powstał
and that’s when it was created
pierwszy prototyp
first prototype
opierający się na
based on
modelu Audi 80 B1
Audi 80 B1 model
był on wyposażony
he was equipped
w układ napędu na 4 koła
in the four-wheel drive system
z volkswagena iltisa
from a Volkswagen Iltis
a silnik wzięto
the engine was taken
z samochodu Audi 200
from the Audi 200 car
kierowcą testowym był
the test driver was
od razu jego pierwsze wrażenia
his first impressions right away
były pozytywne
they were positive
był pewien
there was a certain
że ten samochód
that this car
odmieni oblicze rajdowych mistrzostw świata
will change the face of the World Rally Championship
i tak też się stało
and so it happened
nikt wtedy nie myślał
nobody thought at that time
że zwykłe testy
that ordinary tests
prowadzone nad
conducted over
znacznie powolniejszym
much slower
volkswagenem iltisem
I will drive a Volkswagen.
który był wyposażony
which was equipped
w napęd na 4 koła
in all-wheel drive
przełożą się na model osobowy
they will translate into personal model
ale samochód
but the car
iltis też nie był
the weasel wasn't either
to samochód byle skąd
It's a car from nowhere.
już w drugiej edycji
already in the second edition
rajdu Paryż Dakar
Paris-Dakar Rally
w 1980
in 1980
szwedzko niemiecka załoga
Swedish-German crew
Fredi Kotuliński
Fredi Kotuliński
i Gerd Lofelmann
and Gerd Lofelmann
wygrała właśnie tchórzem
she just won as a coward
samochód
car
pojazd miał numer startowy 137
The vehicle had start number 137.
do dzisiaj można go w oryginalnym stanie oglądać
It can still be seen today in its original condition.
w muzeum motoryzacji Autostadt
in the Autostadt automotive museum
w Wolfsburgu
in Wolfsburg
rajd Paryż Dakar
Paris-Dakar Rally
był nie mniej popularny
he was no less popular
jednak był to
however, it was
kamień milowy
milestone
w tym żeby naprawdę zrewolucjonizować
in order to truly revolutionize
rajdowe mistrzostwa świata
World Rally Championship
i tak też się stało
and so it happened
jeszcze przed właśnie erą
even before the era itself
wprowadzenia samochodów grupy B
introduction of Group B cars
kiedy triumfowała Lancia Stratos
when Lancia Stratos triumphed
Audi
Audi
zaczęło pukać mocno
it started to knock loudly
do drzwi WRC
to the WRC door
pierwsza wersja A1
first version A1
Allrad
All-wheel drive
była jakby początkiem
she was like the beginning
ewolucji kolejnych wersji tego samochodu
the evolution of successive versions of this car
wspominałem już
I have already mentioned.
że pierwsza wersja
that the first version
samochodu na potrzeby grupy B
car for Group B needs
ujrzała światło dzienne
saw the light of day
we Frankfurcie
in Frankfurt
na targach motoryzacyjnych w 1983 roku
at the motor shows in 1983
samochód miał krótszy rozstaw osi
the car had a shorter wheelbase
to pozwalało mu na to
it allowed him to do that
żeby być bardziej zwrotnym
to be more agile
na potrzeby homologacji
for the purposes of homologation
trzeba było wyprodukować 220 sztuk
It was necessary to produce 220 pieces.
i tak naprawdę swego czasu
and in fact, in its time
było to najdroższe
it was the most expensive
z tego co się dzieje
from what is happening
w tym samochodzie
in this car
były seryjne produkowane auto niemieckie
It was a serially produced German car.
Quattro był pierwszym modelem
Quattro was the first model.
samochodu wyczynowego
performance car
w którym zastosowano również
in which it was also applied
krótką dwusprzęgłową automatyczną
short dual-clutch automatic
skrzynię biegów PDK
PDK transmission
która wcześniej już była stosowana
which had been used before
w wyścigowym Porsche 956
in a racing Porsche 956
oficjalnie
officially
Audi Quattro
Audi Quattro
zadebiutowało w rajdowych mistrzostwach świata
made its debut in the World Rally Championship
w 1981
in 1981
wystawiono dwa samochody
Two cars were displayed.
za kierownicą których siedzieli
behind the wheel of which they were sitting
Hannu Mikkola i Michel Moton
Hannu Mikkola and Michel Moton
rok wcześniej
a year earlier
ukazała się wersja
a version has been released
drogowa tego samochodu
roadworthiness of this car
a już rok później
and already a year later
FISA
FISA
zadecydowała o powołaniu
decided on the appointment
grupy B
group B
która funkcjonowała
which operated
do 1986 roku
until 1986
jest to do dzisiaj
it is until today
kultowa grupa samochodów rajdowych
iconic rally car group
głównym jej celem było to
its main goal was to
żeby do
to do
świata rajdów
the world of rallies
wprowadzić tak szybkie samochody
introduce such fast cars
które by osiągały
which would achieve
podobne wyniki
similar results
i prędkość jak bolidy formuły 1
And speed like Formula 1 cars.
jednak no
however, well
seria wypadków spowodowała
a series of accidents caused
że ta grupa
that this group
została zakazana
was banned
wcześniej jeszcze
earlier still
przed wprowadzeniem tej grupy
before the introduction of this group
B
B
dopóki też nie ukazała się oczywiście
until, of course, it also appeared
kultowa grupa
iconic group
przynajmniej w latach
at least in the years
90
90
i 19
and 19
4
4
i 4
and 4
a
a
i
I
który również ścigał się na rajdowych trasach, a jak to potoczyło się po stronie włoskiej i jak to wszystko przełożyło się na tą kultową rywalizację, która swój szczyt osiągnęła w 1983 roku, kiedy Audi przegrało zaledwie o dwa punkty z Lancią 037, ale wygrało indywidualne mistrzostwa świata.
who also raced on rally tracks, and how it all unfolded on the Italian side and how it all translated into that iconic rivalry, which reached its peak in 1983 when Audi lost by just two points to Lancia 037, but won the individual world championship.
Żeby się o tym przekonać, to czas przenieść się do Włoch i zobaczyć, jak to wyglądało po stronie Lanci.
To see for yourself, it's time to move to Italy and see how it looked from Lancia's side.
No to przenosimy się tym samym do Turynu. Nie będę tu oczywiście mówił o początkach, takich jak to, że firma powstała w 1906 roku dzięki Vincenzo Lanci i jego przyjacielu Claudio Fogolini.
Well, we are thus moving to Turin. Of course, I won't talk about the beginnings, such as the fact that the company was founded in 1906 thanks to Vincenzo Lanci and his friend Claudio Fogolini.
Którzy założyli właśnie to przedsiębiorstwo.
Who just established this company.
Tylko skupię się tutaj na okresie, kiedy Lancia dzięki Cesare Fioro postawiła na to, żeby założyć zespół rajdowy, który stał się jednym z najbardziej utytułowanych w historii WRC.
I will only focus here on the period when Lancia, thanks to Cesare Fioro, decided to establish a rally team that became one of the most decorated in the history of the WRC.
Choć początkowo wcale Lancia nie była chętna do udziału w wyścigach.
Although initially Lancia was not keen on participating in races at all.
Pamiętajmy też, że historia Lanci w ogóle w sportach motorowych.
Let's also remember the history of Lancia in motorsport in general.
Jest bardzo bogata.
She is very wealthy.
Już przecież w latach 1922-1923 powstał taki projekt jak Lancia Lambda, która wtedy była już określana technicznym arcydziełem.
After all, a project like the Lancia Lambda was created in 1922-1923, which was already regarded as a technical masterpiece at that time.
Był to pierwszy samochód na świecie ze stalowym nadwoziem samonośnym konstrukcji skorupowej Mono Cook.
It was the first car in the world with a self-supporting steel body of Mono Cook shell construction.
Później oczywiście McLaren i wszystkie pozostałe zespoły.
Later, of course, McLaren and all the other teams.
Zresztą wszystkie pozostałe formuły 1 stosowały już to rozwiązanie, które dzisiaj jest po prostu normą.
Moreover, all the other Formula 1 teams had already adopted this solution, which is simply a standard today.
Przecież zaraz na początku mistrzostw świata formuły 1, zaledwie 4 lata po tym jak ruszyły mistrzostwa świata w 1954 Lancia zbudowała swój bolid formuły 1, który nazywał się D50.
After all, just at the beginning of the Formula 1 World Championship, just 4 years after the championships started in 1954, Lancia built its Formula 1 car, which was called the D50.
Debytował w Hiszpanii podczas ostatniego wyścigu sezonu 1954.
He made his debut in Spain during the last race of the 1954 season.
Wtedy kierowcą był Alberto Ascari, który przejechał najszybsze okrążenie w kwalifikacjach i wywalczył pierwsze miejsce startowe.
At that time, the driver was Alberto Ascari, who set the fastest lap in qualifying and secured pole position.
Rok później na torze Monza podczas prywatnych testów Ascari oczywiście zginął za kierownicą Ferrari 750.
A year later, at the Monza circuit during private tests, Ascari obviously died at the wheel of a Ferrari 750.
I to był taki moment przełomowy dla Lancia jeśli chodzi o historię startów w Formule 1.
And it was a groundbreaking moment for Lancia in terms of its history in Formula 1.
Lancia miała wtedy problemy finansowe, a śmierć...
Lancia had financial problems at that time, and the death...
Ascari spowodowała, że producent wycofał się z mistrzostw, ale Ferrari postanowiło zakupić bolidy Lanci na sezon 56.
Ascari caused the manufacturer to withdraw from the championship, but Ferrari decided to purchase Lancia cars for the 1956 season.
W których oczywiście startował Juan Manuel Fangio, który zdobył tytuł mistrzowski.
In which, of course, Juan Manuel Fangio competed, who won the championship title.
Ale mimo tej krótkiej historii Lancia odeszła z Formuły 1 mając na koncie 2 zwycięstwa i 10 podiów.
But despite this short history, Lancia left Formula 1 with 2 victories and 10 podiums.
Jeżeli chodzi o rajdowe mistrzostwa świata.
As for the World Rally Championship.
To historia ma się tak, że w 1969 roku Lancia została przejęta przez włoski koncern motoryzacyjny Fiat.
The story goes that in 1969, Lancia was acquired by the Italian automotive group Fiat.
A już w 1972 do produkcji wprowadzono sportowy samochód Lancia Stratos.
In 1972, the sports car Lancia Stratos was put into production.
Którego nadwozie w całości było zbudowane z aluminium i włókna szklanego.
Whose body was entirely made of aluminum and fiberglass.
Chociaż pierwszym takim modelem.
Although the first such model.
Który był wspólnie projektowany z Fiatem był model Beta.
The model Beta was jointly designed with Fiat.
Pod koniec lat 70 wprowadzono do produkcji kultową już dzisiaj Deltę.
At the end of the 1970s, the iconic Delta was introduced into production.
I te modele stały się tak naprawdę najbardziej rozpoznawalnymi modelami samochodów tej włoskiej marki.
And these models have really become the most recognizable car models of this Italian brand.
Która dzisiaj zbiera rzeszę pasjonatów i ludzi.
Which today gathers a crowd of enthusiasts and people.
Którzy mając takie samochody u siebie w garażach.
Who have such cars in their garages.
Mogą pochodzić.
They may come from.
I pochwalić się naprawdę dużym prestiżem.
And to boast a really big prestige.
Wracając do rywalizacji w rajdowych mistrzostwach świata.
Returning to the competition in the World Rally Championship.
Tutaj ważną postacią był Cesare Fioro.
An important figure here was Cesare Fioro.
Tak jak wspominałem Lancia nie była na początku chętna do tego by startować w WRC.
As I mentioned, Lancia was initially reluctant to participate in the WRC.
Jednak już pierwsze sukcesy świętowała w 1974, 1975 i 1976.
However, she celebrated her first successes in 1974, 1975, and 1976.
Tutaj dużą rolę odegrał model Stratos.
Here, the Stratos model played a significant role.
Ale tak wcześniej był też nie mniej znany model Flavia.
But earlier there was also the no less famous model Flavia.
Ona właśnie wygrała nawet kilka takich lokalnych rajdów.
She has even won several local rallies.
Ale później już Lancia została oficjalnie przemianowana na typowo fabryczny zespół.
But later, Lancia was officially renamed as a typical factory team.
W 1969 roku nawet wygrali mistrzostwo Europy.
In 1969, they even won the European championship.
Wtedy tytuł zdobył Harry Kallström.
At that time, the title was won by Harry Kallström.
I właśnie po tym momencie.
And just after that moment.
Fioro postanowił naciskać.
Fioro decided to press on.
Kiedy już Lancia została kupiona Fiata.
When Lancia was purchased by Fiat.
Zaczął naciskać na projekt Stratos.
He started to push for the Stratos project.
Projekt Stratos był bardzo ważny.
The Stratos project was very important.
Lancia miała duży apetyt na to żeby właśnie.
Lancia had a big appetite for that.
Potrzymać bardzo dobrą pasję w mistrzostwach świata.
Maintain a very good passion in the World Championships.
I właśnie Fioro który był ciekawe aktywnym zawodnikiem w sportach motorowodnych.
And it was Fioro who was an interestingly active competitor in water motorsports.
Wygrał nawet 31 wyścigów.
He even won 31 races.
I zdobył 6 razy tytuł mistrza Europy.
And he won the title of European champion 6 times.
I nawet był dwukrotnie mistrzem świata w swojej klasie.
And he was even a two-time world champion in his class.
Ale to nie przeszkodziło mu w tym.
But that did not stop him from doing it.
Żeby postawić na właśnie zespół.
To focus on the team.
Który będzie odnosił tak duże sukcesy w historii WRC.
Which will achieve such great successes in the history of WRC.
Kiedy Lancia miała już za sobą sukcesy w modelu Lancia Stratos HF.
When Lancia had already achieved successes with the Lancia Stratos HF model.
Zespół prowadzony przez Rolanda Gumpel.
The team led by Roland Gumpel.
W latach 82-84.
In the years 82-84.
Mógł cieszyć się z pierwszych sukcesów.
He could enjoy his first successes.
W modelu Quattro A1 i Quattro A2.
In the Quattro A1 and Quattro A2 models.
Który reprezentowany był przez Michel Moton, Stiga Blomqvista czy Lasse Lampiego.
Which was represented by Michel Moton, Stig Blomqvist, or Lasse Lampi.
W 1983 oczywiście tytuł zdobył Hannu Mikkola.
In 1983, of course, the title was won by Hannu Mikkola.
Jednak ta rywalizacja między Audi a Lancią.
However, this rivalry between Audi and Lancia.
Swój taki szczytowy moment osiągnęła w sezonie 83.
She reached her peak moment in the 1983 season.
Gdzie różnica była tylko dwupunktowa.
Where the difference was only two points.
Tak naprawdę tutaj pierwszym samochodem.
Actually, this is the first car here.
Który był budowany z myślą o homologacji do grupy B.
Which was built with the intention of being homologated for Group B.
Która została wprowadzona w 1979.
Which was introduced in 1979.
I co pozwoliło tak naprawdę na odkrycie napędu 4x4 w sportowym samochodzie.
And what actually allowed for the discovery of 4x4 drive in a sports car.
Dzięki właśnie technologii.
Thanks to technology.
Którą zastosowało Audi w modelu Quattro.
Which was applied by Audi in the Quattro model.
To takim pierwszym samochodem.
It's the first car like that.
Który był budowany z myślą o tej homologacji na grupę B.
Which was built with the intention of this homologation for Group B.
Była właśnie Lancia 037 Rally.
It was just a Lancia 037 Rally.
Która właśnie rzuciła wyzwanie tutaj ekipie Audi.
Which has just challenged the Audi team here.
Po raz pierwszy ten samochód pojawił się podczas rajdu Corsyki w 1982 roku.
This car first appeared during the Rally of Corsica in 1982.
Prowadził go Mark Allen.
He was led by Mark Allen.
I zajął wtedy dziewiąte miejsce.
And he took ninth place then.
Oczywiście samochód nie posiadał napędu na 4 koła.
Of course, the car did not have four-wheel drive.
Jednak miał centralnie zamocowany silnik.
However, it had a centrally mounted engine.
A moc była to ponad 325 koni mechanicznych.
And the power was over 325 horsepower.
Z doładowaniem mechanicznym.
With mechanical supercharging.
Ale głównym atutem była tutaj karoseria.
But the main advantage here was the bodywork.
Która była oparta na strukturze rurowej.
Which was based on a tubular structure.
Była wykonana z kompozytów.
It was made of composites.
Przez co samochód był zwrotniejszy i lżejszy.
This made the car more agile and lighter.
Głównym konkurentem wtedy oczywiście było Audi Quattro.
The main competitor at that time was of course the Audi Quattro.
Ale ono nie posiadało takich atutów.
But it did not possess such advantages.
Miało przede wszystkim słabszy silnik.
It primarily had a weaker engine.
I było zdecydowanie cięższe.
And it was definitely harder.
Dzięki czemu zespół Lanci już w pełnym swoim pierwszym sezonie startów tym modelem.
Thanks to which the Lancia team has already completed its full first season with this model.
W 1983 zdobył mistrzostwo świata w kategorii producentów.
In 1983, he won the world championship in the manufacturers' category.
Ale już rok później Audi naprawiło błędy.
But just a year later, Audi corrected the mistakes.
I kolejny samochód, który homologowali w grupie B.
And another car that they homologated in Group B.
Miał oznaczenie Sport Quattro.
It was designated as Sport Quattro.
W przypadku modelu Lancia 037.
In the case of the Lancia 037 model.
Był on produkowany właśnie w latach 82-83.
It was produced in the years 82-83.
Był to typowy samochód w wersji coupe.
It was a typical car in the coupe version.
Który był właśnie nastawiony na starty w grupie B.
Which was just set up for starts in group B.
Jeżeli chodzi tu właśnie też o konstrukcję tego samochodu.
If it concerns the construction of this car as well.
No to nawiązywał do modelu Monte Carlo.
So he was referring to the Monte Carlo model.
A później następcą tego równie kultowego modelu została Delta S4.
And later, the successor to this equally iconic model was the Delta S4.
Której też poprzednikiem oczywiście był Stratos.
Of course, its predecessor was Stratos.
Wtedy kierowcami Lanci w tamtym okresie byli.
At that time, the drivers of Lancia were.
Marku Allen, Attilo Bettega i Walter Roch.
Mark Allen, Attilo Bettega, and Walter Roch.
Którzy właśnie za kierownicą modelu 037.
Who are just behind the wheel of the model 037.
Wygrywali mistrzostwa świata konstruktorów.
They won the constructors' world championship.
037 to był tak naprawdę ostatni samochód tylnonapędowy.
037 was realmente the last rear-wheel-drive car.
Który święcił sukcesy w WRC.
Who achieved success in the WRC.
Wtedy za silnikiem był R4 Dohc.
Then behind the engine was the R4 Dohc.
Pochodził od Fiata 131.
It was derived from the Fiat 131.
Tak jak wspominałem było doładowanie mechaniczne.
As I mentioned, it was a mechanical boost.
Nie było turbosprężarki.
There was no turbocharger.
A to pozwalało na to, że samochód jeżeli w trakcie startu na rajdowych trasach.
And this made it possible for the car during the start on rally trails.
Kierowcy unikali takiego zjawiska turbodziury.
Drivers avoided such a phenomenon as turbo lag.
Prędkość maksymalną osiągał do 220 km na godzinę.
It reached a maximum speed of up to 220 km per hour.
Pół który był prowadzony przez Cesare Fioro.
Half that was led by Cesare Fioro.
Oczywiście po sukcesie w 1983 nastawił się na to, że uda im się obronić tytuł w 1984.
Of course, after the success in 1983, he was focused on the fact that they would manage to defend the title in 1984.
Jednak no był to trudny sezon.
However, it was a tough season.
Wtedy oczywiście Audi Quattro.
Then of course the Audi Quattro.
Które było wyposażone w napęd na 4 koła.
Which was equipped with four-wheel drive.
Nie było jedynym zagrożeniem dla włoskiej ekipy.
It was not the only threat to the Italian crew.
Wtedy też na trasach rajdowych pojawił się model.
At that time, a model also appeared on rally routes.
Bardzo dobry model Peugeota 205.
A very good model of the Peugeot 205.
Który również.
Which one too.
Posiadał napęd na 4 koła.
It had four-wheel drive.
Jednak ostatecznie 1984 należał do zespołu Audi.
However, ultimately 1984 belonged to the Audi team.
Zespół Lanci jeszcze przed triumfem w 1983 roku.
The Lanci team even before their triumph in 1983.
Tak naprawdę cały 1982.
Actually, the whole of 1982.
Kiedy właśnie dominowało Audi Quattro.
When Audi Quattro was just dominating.
Starał się rozwijać swój samochód.
He was trying to develop his car.
Wtedy nawet Włosi sami mówili, że był to taki okres.
At that time, even the Italians themselves said that it was such a period.
Okres testowy.
Trial period.
Za tutaj projekt samochodu odpowiadał Sergio Limone.
Sergio Limone was responsible for the car project here.
Lancie były wyposażone w opony Pirelli.
The Lancias were equipped with Pirelli tires.
Jednak no ten pierwszy sezon musieli przeczekać.
However, they had to wait through that first season.
Dopiero w 1983 udało im się wygrać.
They only managed to win in 1983.
Później oczywiście cały czas starali się rzucać wyzwanie ekipie Audi.
Later, of course, they were always trying to challenge the Audi team.
Ale tutaj nastawili się między innymi na sezon 1985.
But here they focused, among other things, on the 1985 season.
Wtedy postawiono na projekt Delta S4.
Then the Delta S4 project was pursued.
Chciano odpowiedzieć na napęd na 4 koła.
They wanted to respond to the four-wheel drive.
Celem było właśnie tutaj.
The goal was right here.
Wyzwaniem było, żeby odpowiedzieć na samochody.
The challenge was to respond to the cars.
Które były wyposażone w tego rodzaju rozwiązanie.
Which were equipped with this type of solution.
I tak naprawdę już w 1986 roku.
And actually, already in 1986.
Okazało się, że projekt Delta S4 był najdroższym projektem w historii Lanci.
It turned out that the Delta S4 project was the most expensive project in Lancia's history.
Przeznaczał na to bardzo dużo pieniędzy.
He allocated a lot of money for that.
Wtedy Lancia rywalizowała głównie z Peugeotem właśnie 205.
At that time, Lancia was primarily competing with the Peugeot 205.
Francuski team dwa razy z rzędu wygrywał rajdowe mistrzostwa świata.
The French team won the World Rally Championship two times in a row.
Jednak 1986 rok jest też takim przełomowym momentem w historii rajdowych mistrzostw świata.
However, the year 1986 is also a breakthrough moment in the history of the World Rally Championship.
Tutaj niestety taka smutna historia koncernu Lancia.
Here, unfortunately, is such a sad story of the Lancia corporation.
Wtedy też grupa B tak naprawdę przestała istnieć.
At that point, Group B really ceased to exist.
Ma to oczywiście związek z tragicznym wypadkiem duetu Toivonen Cresta.
This is, of course, related to the tragic accident of the Toivonen-Cresta duo.
Którzy właśnie zginęli.
Who have just died.
Spalili się po prostu w samochodzie Lanci Delta.
They simply burned in the Lancia Delta car.
Podczas rajdu Corsyki w 1986 roku.
During the Corsica rally in 1986.
FISA i oczywiście tutaj prezydent Jean Maria Balestre.
FISA and of course here President Jean Maria Balestre.
Zaraz kilka godzin po tym tragicznym wypadku.
A few hours after this tragic accident.
Zakazali startu.
They banned the start.
Samochodów grupy B.
Group B cars.
Wtedy też Audi wycofało się z WRC.
At that time, Audi also withdrew from WRC.
Właśnie po tym tragicznym wydarzeniu jaki miał miejsce podczas rajdu Corsyki.
Right after that tragic event that took place during the Corsica rally.
Warto też wspomnieć, że sezon 1986 był też ostatnim.
It is also worth mentioning that the 1986 season was the last one.
W którym Lancia Rally 037 brała udział w rajdzie.
In which rally did the Lancia Rally 037 participate?
Zatrzymując się jeszcze przy tragicznych wydarzeniach z Corsyki.
Stopping still at the tragic events from Corsica.
Z 2 maja 1986 roku.
From May 2, 1986.
Do dzisiaj pozostaje wiele niejasności.
Many uncertainties remain to this day.
Tak naprawdę ten wypadek Fina nigdy nie został wyjaśniony.
In fact, this Finnish accident has never been explained.
Przede wszystkim dlatego, że nie było świadków.
First of all, because there were no witnesses.
Powstało też wiele legend na ten temat.
Many legends have also arisen about this.
Tamtego dnia Henry Toivonen według świadków.
That day, Henry Toivonen, according to witnesses.
O tym też mówił Walter Roch.
Walter Roch spoke about this as well.
Był chory na grypę.
He was sick with the flu.
Jednak mimo tego, że źle się czuł.
However, despite feeling unwell.
Naciskał na start.
He pressed the start button.
Prowadził wtedy w klasyfikacji kierowców.
He was then leading in the drivers' championship.
Na rajdowych mistrzostw świata.
At the World Rally Championship.
Miał gorączkę.
He had a fever.
Przyjmował leki przeciwgrypowe.
He was taking antiviral medication.
Dobrze mu szło.
He was doing well.
Wygrywał w kolejnych odcinkach specjalnych.
He was winning in the subsequent special stages.
Na koniec pierwszego dnia był nawet liderem.
By the end of the first day, he was even the leader.
No i nadszedł ten drugi dzień rajdu.
And the second day of the rally has arrived.
2 maja.
May 2nd.
Kierowcy są na siódmym kilometrze.
The drivers are at the seventh kilometer.
18 odcinka specjalnego.
18th special episode.
Korte taberna.
Short tavern.
I Lancia prowadzona przez Toivonena.
The Lancia driven by Toivonen.
Wraz z jego pilotem Sergio Cresto.
Along with his pilot Sergio Cresto.
Wypada z trasy na lewym zakręcie.
It goes off the track on the left turn.
Samochód spadł do wąwozu.
The car fell into the ravine.
Wylądował na dachu.
He landed on the roof.
A aluminiowy zbiornik, który był umieszczony pod siedzeniem kierowcy.
An aluminum tank that was placed under the driver's seat.
Został zniszczony przez drzewa.
It was destroyed by trees.
W efekcie czego eksplodował.
As a result, it exploded.
Zarówno Toivonen jak i Cresto.
Both Toivonen and Cresto.
Którzy byli przypięci pasami do fotelu.
They were strapped to the chair.
Nie mieli absolutnie żadnych szans żeby przeżyć.
They had absolutely no chance to survive.
I spłonęli żywcem.
And they burned alive.
Na mecie rajdu.
At the finish line of the rally.
Nie wiedziano praktycznie nic.
Practically nothing was known.
O tragicznym wypadku.
About the tragic accident.
Dopiero z czasem zauważono dym.
Only over time did they notice the smoke.
W rejonach właśnie siódmego kilometra.
In the areas of the seventh kilometer.
I dopiero wtedy wysłano.
And only then was it sent.
Pomoc.
Help.
Nawet inżynierowie i technicy z zespołu Lanci.
Even the engineers and technicians from the Lancia team.
Nie byli w stanie.
They were not able to.
Podać dokładnej przyczyny wypadku.
Provide the exact reason for the accident.
Ponieważ samochód był.
Because the car was.
Na tyle zwęglony.
So charred.
Że nie dało się po prostu.
That it simply couldn't be done.
Zebrać żadnych danych.
Collect no data.
I odczytać jakiekolwiek argumentów.
And read any arguments.
Które mogłyby pomóc.
Which could help.
W związaniu.
In connection.
Tego tragicznego wypadku.
This tragic accident.
Właśnie zaraz po rajdzie.
Just right after the rally.
Walter Roch przyznał że.
Walter Roch admitted that.
Tojwonen w czasie rajdu.
To be in time during the rally.
Zażywał różnego rodzaju leki na grypę.
He was taking various types of flu medication.
Które oczywiście mogły być.
Which of course could have been.
Jedną z przyczyn tego że.
One of the reasons that.
Załoga Lanci.
Lancia crew.
Wypadła z trasy.
She went off the track.
Nie było wątpliwości że.
There was no doubt that.
Fissa zdecyduje się.
Fissa will make a decision.
Na taki krok.
To such a step.
I Balestre.
I Balestre.
Wraz z początkiem sezonu 87.
With the beginning of the 87th season.
Wydał zakaz.
He issued a ban.
Zaraz wydał ten zakaz.
He immediately issued this ban.
Zaraz po tych tragicznych wydarzeniach.
Right after these tragic events.
Ale już wraz z startem sezonu 87.
But with the start of the 87th season.
Grupa B.
Group B.
Praktycznie przestała istnieć.
It has practically ceased to exist.
Z rywalizacji wycofały się zespoły Audi.
The Audi teams have withdrawn from the competition.
Forda.
Ford.
Kolei dla Lanci.
Railway for Lancia.
Rally 067.
Rally 067.
Był to ostatni rok w którym ten samochód.
It was the last year in which this car.
Pojawiał się na rajdowych trasach.
He appeared on rally tracks.
Później był właśnie ten model.
Later it was just that model.
Delta który posiadał.
The Delta he owned.
Różne wersje.
Different versions.
Między innymi Delta S4.
Among others, the Delta S4.
W 85 roku był to samochód.
In 1985, it was a car.
Który należał do B grupy.
Which belonged to group B.
W 87 już to był samochód A grupowy.
In '87 it was already a group A car.
Później były różne rodzaje Delty.
Later there were various kinds of Delta.
Była Delta Integrale 88.
It was a Delta Integrale 88.
Delta Integrale 16 V 89.
Delta Integrale 16 V 89.
I ostatni model.
And the latest model.
Tutaj właśnie Delta Integrale Evo.
Here is the Delta Integrale Evo.
Albo nazywana też Superdelta.
Also called Superdelta.
Czy Deltona.
Is it Deltona?
Jeżeli chodzi o tą bogatą historię startów Lanci.
As for the rich history of Lancia's races.
No to.
So.
Kolejny z rzędu.
Another in a row.
W latach 80.
In the 1980s.
I tak naprawdę ostatnim startem.
And in fact, it’s the last start.
I sezonem tego zespołu.
And the season of this team.
Był rok 92.
It was the year '92.
Był to praktycznie koniec Lanci.
It was practically the end of Lancia.
W rajdach w ogóle.
In rallies in general.
Marka która po wycofaniu się.
A brand that after withdrawing.
Głównego konkurenta jakim była Audi.
The main competitor that was Audi.
Z napędem na 4 koła.
With all-wheel drive.
Tak naprawdę od sezonu 87.
In fact, since season 87.
Do 92.
Until 92.
Czyli do swojego ostatniego sezonu.
So it's to your last season.
W WRC.
In the WRC.
Była absolutnym dominatorem.
She was an absolute dominator.
Wszystkie sezony.
All seasons.
Dominowała na wielu odcinkach specjalnych.
She dominated in many special stages.
W wielu rajdach.
In many rallies.
Ta bogata historia od Stratosa.
This rich history from Stratos.
Przez 037.
Through 037.
I modyfikowane różne wersje.
And various versions are modified.
Delty tak naprawdę zapewniła tej marce.
Delty really provided this brand.
Wieczność.
Eternity.
Te samochody do dzisiaj są ikonami.
These cars are still icons today.
Rajdowych mistrzostw świata.
World Rally Championship.
Wspominałem też.
I mentioned it too.
Że cieszą się ogromną popularnością.
That they are very popular.
Wśród kolekcjonerów.
Among collectors.
Fanów właśnie włoskiej marki.
Fans of the Italian brand.
Które przez wielu.
Which for many.
Znawców, ekspertów.
Experts, specialists.
Mają duszę wspólnie z Audi Quattro.
They share a soul with the Audi Quattro.
Te dwie marki naprawdę.
These two brands really.
Odegrały dużą rolę w popularności.
They played a significant role in popularity.
W popularyzacji.
In popularization.
W WRC były też takim pięknym i niebezpiecznym.
In the WRC, they were also such beautiful and dangerous.
Były zarówno pięknym jak i niebezpiecznym okresem.
It was both a beautiful and a dangerous time.
W historii rajdów samochodowych.
In the history of car rallies.
Wiele tragicznych wypadków.
Many tragic accidents.
Przecież.
Of course.
Nie tylko.
Not just.
Wtedy śmierć poniósł.
Then he met his death.
Tojwonen.
Tojwonen.
Był też przecież.
He was there too.
Tragiczny wypadek rok wcześniej.
A tragic accident a year earlier.
Również w rajdzie Corsyki.
Also in the Corsica rally.
W 1985.
In 1985.
Inny kierowca.
Another driver.
Lanci Attil Lobetega.
Lanci Attil Lobetega.
Też zginął w modelu 037.
He also died in the model 037.
Już wtedy.
Already then.
Pojawiły się dyskusje.
Discussions have arisen.
Na temat ryzyka.
About risk.
Jakie ponoszą kierowcy.
What do the drivers bear?
Startujący w samochodach grupy B.
Competing in Group B cars.
Wtedy naciskano na zwiększenie.
Then there was pressure to increase.
Bezpieczeństwa kierowców.
Driver safety.
I tak naprawdę.
And really.
W 1987.
In 1987.
Zakazano startów tych samochodów.
The start of these cars has been prohibited.
I wprowadzono.
And it has been introduced.
Grupę A.
Group A.
Lancia bez.
Lancia without.
Głównego konkurenta Audi.
Main competitor of Audi.
Poszła zwycięskim tropem.
She followed the victorious trail.
I do 1992 roku.
I do 1992.
Świętowała wielkie sukcesy.
She celebrated great successes.
Które zapewniły jej nieśmiertelność.
Which granted her immortality.
Wśród fanów WRC.
Among WRC fans.
Książę rozpoznała.
The prince was recognized.
Pamiętacie?
Do you remember?
Wwormytała.
Wwormytała.
Przyszła.
She arrived.
Jak wiesz.
As you know.
Książę wzrastała.
The prince was growing up.
No i i tak.
Well, yes.
Wcześniej mu nie było.
He wasn't there earlier.
Ale koniec.
But the end.
Książą wzrastała.
The prince was growing up.
Bóg.
God.
A ten.
And this one.
Książę.
Prince.
Probie.
Probation.
Continue listening and achieve fluency faster with podcasts and the latest language learning research.