Ziemia naszym domem #17 – 21 grudnia 2023

Zainteresowanie jest, klienci są zainteresowani, dopytują, jednak tutaj taką barierą, o której trzeba wspomnieć jest kwestia taka, że po pozyskaniu dofinansowania właściciel nieruchomości musi usunąć dotychczasowe źródło ciepła, tak zwanego kopciucha.

There is interest, customers are interested, inquiring, however, here a barrier that needs to be mentioned is the issue that after obtaining funding, the property owner must remove the existing heat source, the so-called "smoky".

No i niestety właściciele posesji domów nie decydują się na to, no bo po prostu się obawiają odłączenia tego tradycyjnego pieca.

Unfortunately, the homeowners do not decide to do this because they are simply afraid of disconnecting the traditional stove.

Z jakimi problemami mierzą się chętni do skorzystania z programu Czyste Powietrze?

What problems do those interested in the Clean Air program face?

Przy wszystkich projektach, które w tej chwili realizujemy, tam gdzie jest możliwość zamontowania paneli fotowoltaicznych, one są montowane.

In all the projects we are currently carrying out, wherever there is the possibility of installing solar panels, they are being installed.

I mamy kilka obiektów, w tym świetlice wiejskie, które wyremontowaliśmy i one są ogrzewane właśnie w ten sposób.

And we have several facilities, including village community centers, which we have renovated and they are heated in this way.

Gminy oszczędzają na opłatach za energię.

Municipalities are saving on energy fees.

Dryometralnie to wszystko zmieniło, te kolory były takie nieciekawe, tutaj nagle pełno zieleni, aż chce się tutaj siedzieć, robi to duże wrażenie.

It changed everything dryometrically, those colors were so uninteresting, and suddenly there's so much green here, it makes you want to sit here, it leaves a strong impression.

I daje motywację do nauki na pewno.

And it definitely provides motivation to learn.

Ekopracownie w szkołach województwa lubuskiego już funkcjonują.

Eco-workshops in schools in the Lubusz Voivodeship are already functioning.

Zawsze zachęcam do tego, aby wykorzystać okres zimowy, czy późnojesienny i zimowy, do tego, aby przemyśleć, co możemy w tej naszej substancji, w naszym budynku polepszyć,

I always encourage taking the winter, or late autumn and winter period, to think about what we can improve in our substance, in our building.

tak aby właśnie zmniejszyć emisyjność naszego budynku, czyli wymianę źródła ciepła na nowoczesne, ekologiczne.

to reduce the emissions of our building, namely by replacing the heat source with a modern, ecological one.

Kto korzystał z programów Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Zielonej Górze w 2023 roku, to m.in. tematy dzisiejszej audycji.

Who benefited from the programs of the Voivodeship Fund for Environmental Protection and Water Management in Zielona Góra in 2023 is among the topics of today's broadcast.

Krzysztof Bałóg, witam i zapraszam.

Krzysztof Bałóg, hello and welcome.

Ziemia naszym domem.

The Earth is our home.

Dbamy o zrównoważony rozwój.

We care about sustainable development.

W Liceum Ogólnokształcący nr 3 w Gorze Wielkopolskim powstała ekopracownia.

An eco-laboratory has been established at General Secondary School No. 3 in Góra Wielkopolska.

Chodzi o to, żeby dzieci wprost mogły się lepiej nauczyć relacji człowiek i środowisku naturalne, tak?

It's about allowing children to learn better about the relationship between humans and the natural environment, right?

Anna Łapińska, dyrektor Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 3 w Gorzowie Wielkopolskim.

Anna Łapińska, director of the General Education School Complex No. 3 in Gorzów Wielkopolski.

Tak, w naszej szkole udało się taką ekopracownię utworzyć, ponieważ zależy nam na tym, żeby budować tą świadomość, świadomość ekologiczną,

Yes, in our school we managed to create such an eco-laboratory because we care about building this awareness, ecological awareness.

tak żeby dzieci i młodzież już od najmłodszych lat żyły w zgodzie z naturą i żeby dbały o naszą planetę.

so that children and youth live in harmony with nature from a young age and take care of our planet.

Tak.

Yes.

Oczywiście, żeby zdobyć środki na ekopracownię należało złożyć wniosek, no i poczekać na ogłoszenie wyników.

Of course, in order to obtain funds for the eco-workshop, it was necessary to submit an application and wait for the results to be announced.

Później otrzymaliśmy informację, że możemy odebrać promesę i zgodnie z harmonogramem, z wytycznymi realizujemy projekt.

Later we received information that we could collect the promise, and according to the schedule and guidelines, we are implementing the project.

Promesę odebraliście od Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Zielonej Górze, tak?

You received the promissory note from the Voivodeship Fund for Environmental Protection and Water Management in Zielona Góra, right?

Tak, dokładnie.

Yes, exactly.

Jakie to były pieniądze?

What kind of money was it?

Było to 75 tysięcy plus wkład własny, który organ prowadzący szkołę zabezpieczył.

It was 75 thousand plus the own contribution that the school governing body secured.

To było 8,5 tysiąca.

It was 8,500.

Pod tą pracownię przygotowaliście program nauczania?

Did you prepare a curriculum for this workshop?

Tak, program nauczania plus program tak naprawdę jeszcze działania, bo pracownia nie będzie tylko skupiona na naszych uczniach, na naszej młodzieży.

Yes, the curriculum plus the program is actually actions as well, because the workshop will not be focused solely on our students, on our youth.

Będziemy zapraszać uczniów szkół podstawowych, przedszkolaki z Gorzowa i z okolic.

We will invite elementary school students and preschoolers from Gorzów and the surrounding area.

Planujemy również duży konkurs na makietę związaną z odnawialnymi źródłami energii dla uczniów szkół ponadpodstawowych.

We are also planning a large competition for a model related to renewable energy sources for students of secondary schools.

Także konkursy, ale również edukacja.

Also competitions, but also education.

Czy młodzi ludzie będą także tam budowali jakieś urządzenia związane właśnie z produkcją energii odnawialnej?

Will young people also be building devices related to the production of renewable energy there?

Taki mamy zamysł i taki jest plan i mamy również nadzieję, że odzew będzie dosyć szeroki, ponieważ mamy tutaj wiele szkół ponadpodstawowych na terenie Gorzowa

This is our intention and this is the plan, and we also hope that the response will be quite broad, as we have many secondary schools in the area of Gorzów.

i wielu uczniów zdolnych, którzy właśnie już w takich konkursach poza Gorzowym biorą udział.

and many talented students who are already participating in such competitions outside of Gorzów.

Już w pełni działa ta pracownia?

Is this workshop fully operational now?

Czy są jakieś elementy, które trzeba uzupełniać?

Are there any elements that need to be supplemented?

Inwestycja zakończyła się przed 15 października.

The investment was completed before October 15th.

Teraz już przechodzimy konkretnie do edukacji i do konkursów.

Now we will specifically address education and competitions.

Jak się nazywa ten przedmiot, który właśnie jest realizowany tam w pracowni?

What is the name of that item that is currently being worked on in the workshop?

Biologia, chemia, fizyka i geografia.

Biology, chemistry, physics, and geography.

To aż tyle przedmiotów?

Is that so many items?

Tak, bo tak naprawdę tyle przedmiotów związanych jest z tą tematyką i to wyposażenie sali pozwala właśnie na nowe korzystanie i do nauczania tych przedmiotów.

Yes, because in reality, so many subjects are related to this topic, and this classroom equipment allows for new ways to use and teach these subjects.

Ile godzin lekcyjnych?

How many class hours?

Aktualnie tam jest przewidywanych dla takiej klasy?

What is currently predicted for that class?

To trudno powiedzieć ile godzin, bo tak naprawdę obejmujemy zajęciami zarówno uczniów szkoły obecnie teraz w naszej szkole,

It's hard to say how many hours, because in fact we include both the students of the school currently here with us.

zarówno uczniów szkoły podstawowej, jak i liceum, więc tych godzin jest mnóstwo, a pracownia tak naprawdę jest wykorzystywana przez 8 godzin dziennie.

Both primary school and high school students, so there are plenty of hours, and the workshop is actually used for 8 hours a day.

Jest stała obsada tej pracowni, czy nauczyciele po prostu dochodzą z klas, które mają w tym czasie zajęcia?

Is there a permanent staff for this workshop, or do teachers simply come in from the classes they are teaching at that time?

To są nauczyciele uczący stricte właśnie przedmiotów takich jak biologia, geografia, fizyka i chemia.

These are teachers who strictly teach subjects such as biology, geography, physics, and chemistry.

To wyposażenie to nie jest tylko...

This equipment is not just...

To są ławki, krzesła, jest to odświeżona sala, w której pracuje się naprawdę wygodnie.

These are benches, chairs, it is a refreshed room where working is really comfortable.

Komfort pracy w tej sali, w tej ekopracowni jest zupełnie inny niż w standardowych klasach w naszej szkole.

The comfort of working in this room, in this eco-laboratory, is completely different from the standard classrooms in our school.

Jesteśmy właśnie w tej sali ekopracowni, jest to duża, klasowa sala, różniąca się chyba od innych wyposażeniem, tak?

We are currently in this eco-workshop room, it is a large classroom that probably differs from others in its equipment, right?

Agata Piekarska?

Agata Piekarska?

Dokładnie tak.

Exactly that.

Sala daje dużo możliwości.

The room offers many possibilities.

Przede wszystkim mogę prowadzić lekcje biologii, bo uczę się.

First of all, I can teach biology lessons because I am studying.

Uczę biologii w inny sposób jak dotychczas.

I teach biology in a different way than before.

To znaczy korzystając ze sprzętu, który właśnie posiadamy, czyli w ekranu multimedialnego wraz z programem ROKET, ułatwia mi prowadzenie lekcji w trójwymiarze.

This means that using the equipment we currently have, namely the multimedia screen along with the ROKET program, makes it easier for me to conduct lessons in three dimensions.

Eksponaty, które dotychczas były widziane w dwuwymiarowym efekcie, daje tutaj już nam możliwość spoglądania na trójwymiarowy efekt.

The exhibits that have so far been seen in a two-dimensional effect now give us the opportunity to view a three-dimensional effect.

To wzbudza większe zainteresowanie dzieci?

Does it arouse more interest in children?

Młodzieży tak, tak.

Youth, yes, yes.

Uczę głównie w liceum, więc na pewno jest większe zainteresowanie.

I mainly teach in high school, so there is definitely a greater interest.

Tym bardziej, że te lekcje mogą być interaktywne, czyli mogę podzielić klasy na mniejsze grupy, także samodzielnie oglądają różnego typu eksponaty, na przykład anatomii człowieka, gdzie mogą w bardziej taki ciekawy sposób poznać jak człowiek jest zbudowany.

Especially since these lessons can be interactive, meaning I can divide the classes into smaller groups, so they can independently explore various types of exhibits, for example, human anatomy, where they can learn in a more interesting way how the human body is structured.

Daje to możliwości na przykład, na przykładzie czaszki, rozłożenia czaszki na trzewioczaszkę i mózgoczaszkę, zapoznanie się z różnych perspektyw z budową i kształtem, wyglądem kości, złożeniem kości, a więc też jest możliwość właśnie tego typu interaktywnych lekcji,

It provides opportunities, for example, in the case of the skull, to break down the skull into the facial skeleton and the cranial vault, to familiarize oneself from different perspectives with the structure and shape, the appearance of bones, the composition of bones, so there is also the possibility of such interactive lessons.

gdzie te lekcje są bardziej dynamiczne.

where these lessons are more dynamic.

Przyszłość szkoły to właśnie takie pracownie? Nie mówię tylko o tym przedmiocie, jakim jest biologia, chemia, fizyka, ale również matematyka, język polski, wszystkie inne przedmioty mogłyby być tak doposażone, tak?

Is the future of the school just like these laboratories? I'm not only talking about subjects like biology, chemistry, or physics, but also mathematics, Polish language, and all other subjects could be equipped like this, right?

Na pewno jest to przyszłość i do takich pracowni powinna dążyć każda szkoła.

It is definitely the future, and every school should aspire to such classrooms.

Chętnie dzieci przychodzą tutaj właśnie, bo mają coś innego w szkole?

Children happily come here because they have something different at school?

Zawsze jest ten efekt nowości na początku. Wszyscy poznajemy i nasycamy się, ale później jest taki moment, gdzie chętnie.

There is always that novelty effect at the beginning. We all get to know and saturate ourselves, but then there comes a moment when we willingly.

Wracamy, bo większość uczniów widzi, że jest to znacznie większa możliwość poznania anatomii człowieka, czy też procesów biochemicznych zachodzących w organizmie.

We are returning because most students see that it is a much greater opportunity to learn about human anatomy and the biochemical processes occurring in the body.

Gdyby były jeszcze większe pieniądze, znalazłyby tu miejsce?

If there were even more money, would they find a place here?

Pytanie trudne, czy większe pieniądze. Nie zawsze za wielkie pieniądze możemy dobrze wyposażyć, ale z pewnością daje to większe możliwości.

It's a difficult question, whether more money. Not always can we equip well for a lot of money, but it certainly provides greater opportunities.

Jagoda Piotrowicz.

Berry Piotrowicz.

Hania Dziekan.

Hania Dziekan.

Pierwszy raz, jak weszłyście do tej ekopracowni, to jakie wrażenie było? Wow?

The first time you walked into this eco workshop, what was your impression? Wow?

No, był szok, bo tutaj się geometralnie to wszystko zmieniło.

No, it was a shock because everything changed geometrically here.

Te kolory były takie nieciekawe. Tutaj nagle pełno zieleni, aż chce się tutaj siedzieć. Robi to duże wrażenie i daje motywację do nauki na pewno.

These colors were so dull. Here, suddenly, there's a lot of greenery, and you just want to sit here. It makes a big impression and definitely provides motivation to learn.

Ten ekran interaktywny, duży, też pozwala na zrozumienie procesów, które zachodzą w biologii, chemii.

This large interactive screen also allows for an understanding of the processes that occur in biology and chemistry.

Tak, pomaga bardzo. Robimy dużo prezentacji, gdzie jest wyświetlane, to klasa sobie może zobaczyć wszystko, co stworzyliśmy.

Yes, it helps a lot. We do a lot of presentations where it is displayed, so the class can see everything we have created.

Też większość osób jest wzrokowcami, więc fajne filmiki są wyświetlane.

Most people are visual learners, so nice videos are displayed.

Także myślę, że to jest bardzo...

I also think that it is very...

Dobry zakup.

Good purchase.

To także sami robicie te prezentacje, później pokazujecie klasie?

Do you also make these presentations yourselves and then show them to the class?

Tak, wskaza się.

Yes, it will be indicated.

Ale na czym robicie te prezentacje? W domu, na swoim własnym komputerze, czy tutaj przychodzicie?

But where do you make these presentations? At home, on your own computer, or do you come here?

Robimy w domu, wysyłamy pani i prezentujemy przed całą klasą.

We're doing it at home, sending it to you, and presenting it in front of the whole class.

I co, konkurencja jest duża?

And so, is the competition strong?

Trochę jest, ale myślę, że wtedy jest większe zainteresowanie uczniów też, bo jak wiadomo, jeden wykładowca ciągle mówi, to zaczyna się robić trochę monotonna.

There is a bit, but I think that then there is greater interest among students too, because as we know, when one lecturer keeps speaking, it starts to get a bit monotonous.

Tak jak ktoś nagle świeży wejdzie i coś tam wytłumaczy w trochę inny sposób, inaczej na to spojrzy, to też łatwiej jest to przyswoić.

Just like when someone fresh comes in suddenly and explains something in a slightly different way or looks at it from a different perspective, it's easier to absorb it.

Są jakieś nowe pomysły, coś odkrywczego w tych prezentacjach?

Are there any new ideas, something groundbreaking in these presentations?

Myślę, że jest oparte na materiałach z lekcji, ale też szukamy nowych informacji, żeby przekazać je klasie, no i może też sam się czegoś nauczyć.

I think it is based on lesson materials, but we also look for new information to share with the class, and maybe learn something ourselves as well.

Który z przedmiotów najbardziej lubicie?

Which subject do you like the most?

Ja jestem raczej ścisłowcem, więc bym właśnie albo szła w stronę matematyki, albo biologii.

I am rather a science person, so I would either go towards mathematics or biology.

No i akurat się mi ufarciło, że ta klasa została właśnie wyremontowana, więc mam jeszcze większe możliwości względem właśnie biologii.

Well, it just so happens that this classroom has been recently renovated, so I have even more opportunities when it comes to biology.

Ja jestem też ścisłowcem.

I am also a person of exact sciences.

Jestem na profilu biologiczno-chemicznym, więc wydaje mi się, że te przedmioty są mi bliskie, tak samo jak matematyka.

I am in the biological-chemical profile, so I feel that these subjects are close to me, as well as mathematics.

I bardzo mi się fajnie pracuje też w tej sali.

I also enjoy working in this room very much.

Czy inne przedmioty także mogłyby mieć takie właśnie sale interaktywne, jak matematyka, jak polski, jak historia?

Could other subjects also have such interactive classrooms, like math, like Polish, like history?

Wydaje mi się, że tak. Na pewno dużo by to pomogło i możemy było sobie przyswoić też dużo informacji dzięki właśnie takim tablicom interaktywnym.

I think so. It would definitely help a lot, and we could also absorb a lot of information thanks to such interactive boards.

Tak, myślę, że to zawsze jest inna forma.

Yes, I think it's always a different form.

Bardziej się chce słuchać niż tylko mówienia czy tam pokazywania.

It is more exciting to listen than just to talk or show something.

W książce, bo jednak jak zobaczymy gdzieś tam coś w 3D, to i lepiej zapamiętujemy.

In a book, because when we see something in 3D somewhere, we remember it better.

No i aż tak chce się słuchać po prostu tego wszystkiego.

Well, I just want to listen to all of it so much.

Tym bardziej, że wasze pokolenie zdarzy się ze sztuczną inteligencją, będziecie musieli konkurować.

Especially since your generation will encounter artificial intelligence, you will have to compete.

Zgadza się. Też te eksponaty są bardzo dokładne, wszystko szczegółowo pokazane, więc możemy tak naprawdę wszystko zobaczyć.

That's right. These exhibits are also very detailed, everything is shown in detail, so we can really see everything.

Oprogramowanie już jest wgrane do monitora i na przykład możemy teraz pokazać zasady działania turbiny.

The software is already installed on the monitor, and for example, we can now demonstrate how the turbine works.

I to oprogramowanie, tak jak mówiłam wcześniej, może być wykorzystane zarówno na biologii, na chemii, na geografii, na fizyce.

And this software, as I mentioned earlier, can be used in biology, chemistry, geography, and physics.

Można rozłożyć. Tutaj mamy akurat turbinę, ale to samo dotyczy, tak jak już wcześniej mówiła nauczycielka, budowy danych części ciała.

It can be disassembled. Here we have a turbine, but the same applies, as the teacher mentioned earlier, to the structure of various body parts.

Wszystko można porozkładać na części pierwsze i później uczniowie mogą sami, samodzielnie.

Everything can be broken down into its basic parts, and later students can do it themselves, independently.

Złożyć to tak, żeby to funkcjonowało tak, jak należy.

Assemble it so that it functions as it should.

Są też quizy, są też notatki wyświetlane, które uczeń może szybciutko do zeszytu wpisać, jako podsumowanie danej lekcji albo doświadczenia.

There are also quizzes, and there are also notes displayed that the student can quickly write down in their notebook as a summary of the given lesson or experiment.

Przede wszystkim chcemy tutaj na biologii nauczyć, jak energetyka wiatrowa wpływa na środowisko pozytywnie, ale również i ten negatywny aspekt.

First of all, we want to teach here in biology how wind energy positively impacts the environment, but also this negative aspect.

Tak, aby lokalizować turbiny wiatrowe, aby nie szkodziły środowisku.

Yes, to locate wind turbines in a way that does not harm the environment.

No tak, tym bardziej, że tych turbin wiatrowych będzie coraz więcej.

Well, especially since there will be more and more wind turbines.

A i coraz więcej protestów z tym związanych, prawda?

And there are more and more protests related to this, right?

Tutaj bardziej ludzie protestują, oddziaływani na człowieka, natomiast dobrze ulokowane turbiny i farmy mogą pogodzić wszystkich interesów.

Here, people protest more due to the impact on individuals, whereas well-placed turbines and farms can reconcile all interests.

Ale to trzeba wiedzy na to.

But you need knowledge for that.

Tak, dokładnie.

Yes, exactly.

A jak Pani ocenia tak ogólnie świadomość ekologiczną w dzieci?

How do you generally assess the ecological awareness in children?

Czy one wiedzą na przykład już po co się segreguje odpady, czy rozumieją co to jest energia odnawialna, energia konwencjonalna?

Do they, for example, already know why waste is sorted, or do they understand what renewable energy and conventional energy are?

Czy takie pojęcia już są w świadomości?

Are such concepts already in awareness?

I zarówno tych dzieci ze szkoły podstawowej, jak i już średniej z liceum.

Both those children from primary school and those already from high school.

Jeżeli chodzi o dzieci z szkoły podstawowej, to na pewno segregacja śmieci jest to już ten temat, że tak powiem, no przerobiony i co widzimy też po zachowaniu dzieci.

When it comes to elementary school children, waste sorting is certainly a topic that has been, so to speak, already covered, and we can see that in the behavior of the kids as well.

Ponieważ u nas w szkole tych pojemników na śmieci mamy dużo i one są w tych kolorach, one są przeznaczone, w odpowiednich kolorach przeznaczone do segregacji.

Because in our school we have many garbage containers and they are in these colors, they are intended, in the appropriate colors, for sorting.

I widać nawet po zachowaniu dzieci, że czasem przystaną i najpierw przeczytają.

You can even see from the children's behavior that sometimes they stop and read first.

Zerkną pewnie się gdzie co wrzucić.

They will probably take a look to see where to throw something in.

Więc to już tak, to samo u licealistów.

So it's already like that, the same with high school students.

Natomiast właśnie, jeżeli chodzi tylko i wyłącznie o młodzież w liceum, ta świadomość powoli jest budowana.

However, when it comes exclusively to high school youth, that awareness is slowly being built.

No mówię, segregacja już jest, jakby temat jest za nami.

Well, I'm saying that segregation is already here, as if the topic is behind us.

Natomiast odnawialne źródła energii, małymi krokami, ale przez to, że uczniowie też biorą udział w różnych akcjach i konkursach poza naszym miastem, widzimy, że to zainteresowanie jest.

However, renewable energy sources, little by little, and because students also participate in various actions and competitions outside our city, we see that there is an interest.

A sposób odżywiania się dalej fast foody, słodycze czy już ogórek i pomidor?

And is the way of eating still fast food, sweets, or has it changed to cucumber and tomato?

To nie ukrywam, że to już zależy od preferencji młodzieży, chociaż staramy się kłaść nacisk na tą edukację też zdrowotną, ale niestety pewnych rzeczy nie przeskoczymy.

I do not hide that this already depends on the preferences of the youth, although we try to emphasize health education as well, but unfortunately there are certain things we cannot overcome.

Lubuskie samorządy starają się promować działania proekologiczne.

Lubusz local governments are trying to promote pro-ecological actions.

Zachęcają mieszkańców do segregacji śmieci.

They encourage residents to recycle waste.

Wyrzucania gruzu i śmieci budowlanych na tak zwany pszok.

Disposing of rubble and construction waste at the so-called PSZOK (collection point for waste and recyclable materials).

Jak się okazuje, ważna jest również edukacja najmłodszych.

As it turns out, education for the youngest is also important.

Sekretarz Gminy Kargowa, Magdaleną Żurawiecką, rozmawia Karolina Kamińska.

The Secretary of the Kargowa Commune, Magdalena Żurawiecka, is being interviewed by Karolina Kamińska.

Jakie działania proekologiczne prowadzi Gmina Kargowa i czy ekologia właśnie dla Gminy Kargowa jest istotna, jest ważna?

What pro-ecological actions are being carried out by the Kargowa municipality, and is ecology significant and important for the Kargowa municipality?

Tak, oczywiście, jak najbardziej.

Yes, of course, absolutely.

Gmina Kargowa jest otulona pięknymi rasami, więc musimy o nie dbać.

The Kargowa municipality is surrounded by beautiful breeds, so we must take care of them.

W ramach współpracy z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Zielonej Górze realizujemy program Czyste Powietrze.

As part of the cooperation with the Voivodeship Fund for Environmental Protection and Water Management in Zielona Góra, we are implementing the Clean Air program.

Jest to program skierowany do właścicieli domów jednorodzinnych.

This program is aimed at single-family homeowners.

W ramach tego programu można dofinansować kompleksową termomodernizację budynku oraz wymianę starych i nieefektywnych źródeł ciepła na paliwo stałe.

As part of this program, comprehensive thermal modernization of the building and the replacement of old and inefficient heating sources with solid fuel can be co-financed.

Na nowoczesne źródła ciepła.

To modern sources of heat.

Głównym zadaniem Gminy w tym zakresie jest udzielanie informacji zainteresowanym klientom oraz pomoc w wypełnianiu wniosku w formie papierowej czy też w formie online.

The main task of the Municipality in this regard is to provide information to interested clients and to assist in completing the application in paper form or online.

Służymy też pomocą przy wypełnianiu wniosków o płatność po pozyskaniu tego dofinansowania.

We also provide assistance in filling out payment applications after obtaining this funding.

Natomiast środki tutaj wypłacane są w formie online.

On the other hand, the funds paid out here are in the form of online transactions.

Służymy też pomocą przy wypełnianiu wniosków o płatność po pozyskaniu tego dofinansowania.

We also offer assistance in filling out payment applications after obtaining this funding.

Także to zainteresowanie wpłaca na dofinansowanie Wojewódzki Fundusz.

This interest also contributes to the funding of the Voivodeship Fund.

Bierzemy również udział w programie Czyste Mieszkanie, jest to program skierowany do właścicieli mieszkań w budynkach wielorodzinnych.

We also participate in the Clean Apartment program, which is aimed at owners of apartments in multi-family buildings.

I tutaj również można pozyskać dofinansowanie na wymianę nieefektywnych źródeł ciepła.

And here you can also obtain funding for the replacement of inefficient heat sources.

No i tutaj należy podkreślić, że wniosek i umowę tamnianego należy podpisać Gminą Kargowa.

And here it should be emphasized that the application and the agreement must be signed with the Municipality of Kargowa.

o środki do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

about the resources to the Voivodeship Fund for Environmental Protection and Water Management.

Jak wygląda w tej chwili zainteresowanie i jeżeli ktoś nas słucha, kto chciałby z tych programów skorzystać, czy macie punkt uruchomiony, czy na przykład jest oddelegowany pracownik, który jest biegły w tym temacie?

What does the interest look like at the moment, and if someone is listening who would like to take advantage of these programs, do you have a point set up, or for example is there a designated employee who is knowledgeable in this area?

Tak, jest tutaj oddelegowany pracownik, pan Szymon Wawrzynowicz, który chętnie udzieli informacji i wszelkiej pomocy w tym zakresie. Zainteresowanie jest, klienci są zainteresowani, dopytują, jednak tutaj taką barierą, o której trzeba wspomnieć jest kwestia taka, że po pozyskaniu dofinansowania właściciel nieruchomości musi usunąć dotychczasowe źródło ciepła,

Yes, there is a delegated employee here, Mr. Szymon Wawrzynowicz, who will gladly provide information and any assistance in this regard. There is interest; customers are interested and asking questions, but there is a barrier that needs to be mentioned: after obtaining funding, the property owner must remove the existing heat source.

tak zwanego kopiora.

so-called copier.

No i niestety właściciele posesji domów nie decydują się na to, no bo po prostu się obawiają odłączenia tego tradycyjnego pieca.

Unfortunately, the owners of the properties do not decide on this because they are simply afraid of disconnecting the traditional stove.

Jak Państwo próbujecie ich przekonać do tego? Czy się nie zawsze udaje?

How do you try to convince them of this? Does it not always work?

Nie zawsze się niestety udaje, bo jednak to przyzwyczajenie i to bezpieczeństwo pozostaje ważne i nie każdy jest w stanie zrezygnować z tego dotychczasowego źródła ciepła.

Unfortunately, it doesn't always work out because the habit and the sense of security remain important, and not everyone is able to give up their previous source of heat.

No właśnie, a kto najczęściej podpytuje? Właśnie indywidualni klienci czy zarządcy bądź właściciele domów jednorodzinnych, bloków? Jak to u Państwa wygląda?

Exactly, who asks the most questions? Is it individual clients or managers or owners of single-family homes and apartment blocks? How does it look in your case?

Raczej są to osoby, które są właścicielami domków jednorodzinnych.

Rather, they are people who own single-family homes.

Jakie dotacje można dostać?

What grants can you receive?

To wszystko zależy od wielkości dochodów na członka rodziny. W ramach ciepłego mieszkania są tam takie trzy warianty.

It all depends on the size of the income per family member. Within the warm apartment, there are three such options.

Do 35% kosztów kwalifikowanych do podstawowego poziomu dofinansowania, do 65% kosztów i trzeci to jest do 95% kosztów kwalifikowanych i jest to ten najwyższy poziom dofinansowania.

Up to 35% of eligible costs for the basic funding level, up to 65% of costs, and the third is up to 95% of eligible costs, which is the highest funding level.

Wiele samorządów też decyduje się na własne programy. Jak jest u Państwa? Czy Państwo też zastanawialiście się nad tym, czy jest taki program prowadzony, czy na razie ze względów oszczędnościowych z takiej możliwości skorzystać jeszcze nie można?

Many municipalities are also choosing to create their own programs. What about you? Have you also considered whether there is such a program being run, or is it currently not possible to take advantage of this option due to budgetary constraints?

Oczywiście zastanawialiśmy się nad tym i na pewno jest to kwestia godna uwagi. Jednak te oszczędności gdzieś tutaj też są niestety ważne i są inne zadania, które niestety są na pierwszym miejscu, a tutaj jakieś możliwości są przy współpracy z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska.

Of course, we have considered this and it is certainly a matter worth attention. However, these savings are unfortunately important here as well, and there are other tasks that unfortunately take priority, while there are some possibilities in cooperation with the Voivodeship Fund for Environmental Protection.

No właśnie mówimy tutaj o mieszkańcach, a podpytam jeszcze o samorządach.

We're actually talking about the residents here, and I will also inquire about the local governments.

Są to instytucje, które Państwu podlegają. Co udało zrobić się w tej materii? Co udało się zrobić, żeby było ekologicznie i cieplej, taniej przede wszystkim? No i czy jeszcze są takie instytucje czy budynki, które warto by było zmodernizować?

These are institutions that are under your authority. What has been accomplished in this regard? What has been done to make it more ecological and warmer, cheaper above all? And are there still such institutions or buildings that would be worth modernizing?

Blisko 10 lat temu w zespole szkolno-przedszkolnym przy ulicy Kościelnej została przeprowadzona termomodernizacja budynku. Została tam wymieniona stolarka okienna.

Almost 10 years ago, a thermal modernization of the building was carried out at the school and preschool team on Kościelna Street. The window joinery was replaced there.

Zostało ocieplenie.

There is insulation left.

Został ocieplony ten budynek. Ponadto budynek Gminnego Centrum Kultury też w podobnym czasie został ztermomodernizowany. Natomiast oczywiście nasze pozostałe jednostki też wymagają takiego działania, chociażby budynek ratusza.

This building has been insulated. In addition, the building of the Municipal Culture Center was also thermally modernized around the same time. However, of course, our other units also require such action, including the town hall building.

Czekamy jeszcze na wymianę okien. Jednak jest to zabytek. Należy o tym pamiętać, że tutaj musimy...

We are still waiting for the window replacement. However, it is a monument. It should be remembered that we must...

...to wszystko przeprowadzić po konsultacji z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.

...to carry everything out after consultation with the Regional Conservator of Monuments.

Działanie proekologiczne to między innymi segregowanie śmieci, o którym mówi się bardzo dużo w ostatnich latach, ale jak się okazuje wiele samorządów nadal wskazuje, że są w tej materii problemy.

Pro-ecological actions include, among other things, sorting waste, which has been widely discussed in recent years, but as it turns out, many municipalities still indicate that there are issues in this area.

Mówimy sporo, nie wszyscy mieszkańcy jednak się do tych zasad stosują. Jak to u Państwa wygląda?

We talk a lot, but not all residents follow these rules. How does it look on your end?

Tak, mówi się sporo. Chcielibyśmy, żeby to faktycznie funkcjonowało tak jak należy.

Yes, there is a lot of talk. We would like it to actually function as it should.

Jeżeli chodzi o gospodarkę odpadami, na terenie naszej gminy obsługuje nas Związek Międzygminny Eko-Przyszłość.

Regarding waste management, our municipality is served by the Inter-Municipal Union Eko-Przyszłość.

W ramach też tego związku mamy punkt PSZOK, na który można odwieźć wszelakie odpady wielkogabarytowe, gruzy.

As part of this association, we have a PSZOK facility where you can take various bulky waste and debris.

PSZOK jest dostępny codziennie. Na stronie internetowej jest numer telefonu.

The PSZOK is available daily. There is a phone number on the website.

Można jak najbardziej z tego korzystać. Na szczęście zespół szkolno-przedszkolny prowadzi tutaj liczne akcje edukacyjne, gdzie nauczyciele robią co mogą,

It is definitely possible to take advantage of this. Fortunately, the school-kindergarten team carries out numerous educational activities here, where teachers do their best.

ażeby już do najmłodszych trafić z tą edukacją, z informacjami jak należy segregować śmieci.

In order to reach the youngest with this education, with information on how to sort waste properly.

I tak przedszkolaki brały udział w ogólnopolskiej akcji Sprzątamy dla Polski.

And so the preschoolers took part in the nationwide campaign "We Clean for Poland."

Dzieci wyszły w teren.

The children went out into the field.

Z nauczycielkami zbierały śmieci dookoła szkoły i przedszkola.

The teachers collected trash around the school and kindergarten.

W ramach tej akcji też odbył się teatrzyk, gdzie dzieci w przyswajalny sposób mogły zapoznać się z tą materią.

As part of this initiative, there was also a theater performance where children could familiarize themselves with this subject in an accessible way.

No właśnie. Takie akcje odnoszą skutek?

Exactly. Do such actions have an effect?

Myślę, że tak. Myślę, że tak. Dzieci najłatwiej w taki sposób pozyskują wiedzę.

I think so. I think so. Children acquire knowledge most easily in this way.

I tak naprawdę tych akcji jest też dużo więcej.

And in fact, there are many more of these actions.

Związek Międzygminny Eko-Przyszłość w ramach swojej prowadzonej kampanii edukacyjnej

The Inter-Municipal Association Eco-Future as part of its ongoing educational campaign

przygotował również dla dzieci uczniów klas 1-3 taki autorski komiks.

He also prepared an original comic for the children in grades 1-3.

Dzieci otrzymały tą książeczkę, natomiast panie nauczycielki miały możliwość przeprowadzenia zajęć dydaktycznych

The children received this book, while the teachers had the opportunity to conduct educational activities.

na temat segregowania odpadów, liczne zbiórki makulatury, nakrętek.

on the topic of waste sorting, numerous collections of paper, bottle caps.

To wszystko tak naprawdę promuje podejście do właściwej segregacji odpadów.

It all really promotes an approach to proper waste segregation.

Wystarczy spojrzeć przed urząd. Takie miejsce, gdzie możemy takie nakrętki zbierać jest niedaleko.

Just look in front of the office. There is a place nearby where we can collect such caps.

Tak. Dokładnie tak. Jeden taki pojemnik znajduje się przed ratuszem, a drugi przy szkole podstawowej przy ulicy Kościelnej.

Yes. Exactly like that. One such container is located in front of the town hall, and the other is near the primary school on Kościelna Street.

Tutaj też należy pochwalić działanie Eko-Przyszłość.

Here, we should also commend the actions of Eko-Przyszłość.

Działania pracowników Kargowskiej Mediateki, którzy też co roku przeprowadzają, organizują sprzątanie świata.

The actions of the employees of Kargowska Mediateka, who also conduct and organize World Cleanup Day every year.

W ramach tej akcji zapraszają dzieci ze szkoły wraz z nauczycielami.

As part of this event, children from the school are invited along with their teachers.

Mówimy tutaj o dzieciach, jak to wygląda w przypadku dorosłych.

We are talking about children here, how does it look in the case of adults?

Wiele samorządów wskazuje, mimo że są jasno wyznaczone miejsca, takie jak PSZOKi właśnie,

Many local governments indicate that, despite clearly designated places such as PSZOKs,

które przyjmują czy wielkogabarytowe przedmioty, czy gruz budowlany, to niestety nasze lasy pokazują,

which accept either large items or construction debris, unfortunately our forests show,

że nadal jest z tym problem.

that there is still a problem with it.

I tak wspólnie zastanawiamy się, jaka jest na to metoda. Mandaty, kary, czy raczej edukacja?

And so together we are wondering what the method for this is. Fines, penalties, or rather education?

No myślę, że przede wszystkim edukacja.

Well, I think that education is the most important thing.

Już od najmłodszych pokoleń jest jednak najważniejsza.

However, it has been the most important for generations.

Każdy ma na swojej posesji kubeł na odpady.

Everyone has a waste bin on their property.

Płacić za to musimy, więc wydaje się, że jest to bardzo proste i nie powinno być z tym kłopotu.

We have to pay for it, so it seems that it is very simple and there shouldn't be any trouble with it.

Natomiast życie pokazuje, że jednak gdzieś nie do końca to doszło.

However, life shows that, in fact, it hasn't fully reached somewhere.

Nie do końca to dobrze funkcjonuje i ciągle po tych lasach możemy znaleźć czy to opony, czy różne inne śmieci.

It's not functioning perfectly, and we can still find either tires or various other trash in these forests.

No tutaj myślę, że we współpracy z lasami państwowymi należy podjąć działania zmierzające właśnie do edukacji,

Well, I think that in cooperation with the state forests, actions should be taken aimed at education.

a w ostateczności niestety też chyba i karania.

and as a last resort, unfortunately, also perhaps punishment.

Zrobiło się bardzo zimno.

It has become very cold.

Trzeba było włączyć mocno ogrzewanie.

We should have turned the heating up high.

Widoczna jest to, ta zmiana już jest widoczna, jeżeli chodzi o jakość powietrza w gminie Sulęcin.

This change is already visible when it comes to the air quality in the Sulęcin commune.

Jeśli chodzi o gminę Sulęcin, to my od lat prowadzimy takie działania proekologiczne.

As for the Sulęcin municipality, we have been carrying out such pro-ecological activities for years.

Iwona Walczak, zastępca burmistrza Sulęcina.

Iwona Walczak, deputy mayor of Sulęcin.

I mamy wrażenie, że ta czystość powietrza się poprawia,

And we have the impression that the air quality is improving.

ponieważ przystąpiliśmy do trzech programów, które mają na celu ochronę środowiska.

because we have joined three programs aimed at protecting the environment.

Jeden to jest program dotyczący usuwania azbestu,

One is a program concerning the removal of asbestos,

ale on niekoniecznie wpływa na poprawę jakości powietrza,

but it does not necessarily affect the improvement of air quality,

ale wpływa na tą ekologię w gminie.

but it affects the ecology in the commune.

Natomiast dwa programy, do których gmina przystąpiła,

On the other hand, the two programs that the municipality has joined,

są skierowane głównie na wymianę tych tak zwanych kopciuchów,

they are mainly aimed at the replacement of those so-called "smokers,"

czyli tych źródeł ciepła, które najbardziej zanieczyszczają powietrze.

that is, those sources of heat that most pollute the air.

Czyli to jest program czyste powietrze i ciepłe mieszkanie.

So this is the Clean Air and Warm Apartment program.

To są takie programy, które realizujemy.

These are the kinds of programs that we implement.

No oczywiście też staramy się wpływać na tą jakość powietrza

Well, of course, we also try to influence the quality of the air.

poprzez różnego rodzaju projekty termomodernizacyjne naszych obiektów gminnych.

through various types of thermal modernization projects of our municipal facilities.

Była w zeszłym roku termomodernizacja Szkoły Podstawowej nr 1.

There was thermal modernization of Primary School No. 1 last year.

W tej chwili przygotowujemy się do termomodernizacji Szkoły nr 2,

Currently, we are preparing for the thermal modernization of School No. 2.

ale też inne działania, takie związane z naszymi budynkami komunalnymi podejmujemy.

but we also undertake other activities, such as those related to our municipal buildings.

Na przykład zakładać ogniwa fotowoltaiczne albo na przykład w Szkole Podstawowej,

For example, installing photovoltaic panels or for instance at the Primary School,

jak w deszcznie zarabiać.

how to earn money in the rain.

Jak w deszcznie założyli sobie kogenerację, czyli produkują energię przy okazji ogrzewając szkoły?

How did they set up cogeneration in the rain, meaning they produce energy while also heating schools?

Przy wszystkich projektach, które w tej chwili realizujemy,

With all the projects that we are currently working on,

tam gdzie jest możliwość zamontowania paneli fotowoltaicznych, one są montowane.

Where it is possible to install photovoltaic panels, they are being installed.

I mamy kilka obiektów, w tym świetlice wiejskie, które wyremontowaliśmy

And we have several facilities, including village community centers, that we have renovated.

i one są ogrzewane właśnie w ten sposób.

And they are heated this way.

Natomiast przy Szkole Podstawowej ze względu na nasłonecznienie

However, by the Primary School due to sunlight exposure.

nie było możliwości zamontowania tych paneli.

There was no possibility of installing those panels.

Natomiast przy Szkole Podstawowej nr 2 faktycznie jest planowane,

However, near Primary School No. 2, it is indeed planned.

że przy tej termomodernizacji będą zamontowane panele

that solar panels will be installed during this thermal modernization

i będziemy też wykorzystywali w ten sposób wygenerowany prąd.

And we will also be using the electricity generated in this way.

Ile umów państwo zawarli, jeżeli chodzi o program Czyste Powietrze?

How many agreements have you concluded regarding the Clean Air program?

Jeśli chodzi o Czyste Powietrze, to samych wniosków złożonych do gminy,

As for Clean Air, concerning the applications submitted to the municipality,

bo tak jak powiedziałam, jesteśmy pośrednikiem między mieszkańcami

Because as I said, we are intermediaries between the residents.

a Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska.

with the Voivodeship Fund for Environmental Protection.

Złożonych zostało 177 wniosków, natomiast umów Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska

A total of 177 applications have been submitted, while the contracts of the Voivodeship Fund for Environmental Protection...

zawarł 167 wniosków.

submitted 167 applications.

I samych takich kwot dofinansowania, które zostały wypłacone

And such amounts of funding that were disbursed.

tylko dla mieszkańców gminy Sulęcin, to jest kwota prawie 1,5 mln.

only for the residents of the Sulęcin commune, this is an amount of almost 1.5 million.

Także to jest duża, duża skala, 95 zrealizowanych przedsięwzięć.

So this is a large, large scale, 95 completed projects.

Także program naprawdę u nas się przyjął i jest realizowany przez mieszkańców.

The program has really taken off with us and is being implemented by the residents.

Punkt konsultacyjny cały czas jest otwarty i czynny, tak?

The consultation point is always open and operating, right?

Tak, punkt konsultacyjny jest czynny cały czas,

Yes, the consultation point is open all the time.

tak jak są godziny urzędowania Urzędu Miejskiego w Sulęcinie.

just as there are office hours for the City Hall in Sulęcin.

Także zapraszamy wszystkich.

We also invite everyone.

Udzielimy szczegółowych informacji i pomożemy wypełnić wniosek.

We will provide detailed information and assist you in filling out the application.

Natomiast jeśli chodzi o ciepłe mieszkanie, to jest nowy program,

As for the warm apartment, there is a new program,

bo różnica jest taka, że czyste powietrze jest skierowane do budynków jednorodzinnych

The difference is that clean air is directed to single-family homes.

i do właścicieli budynków jednorodzinnych,

to owners of single-family homes,

natomiast ciepłe mieszkanie jest skierowane do mieszkań w budynkach wielolokalowych.

On the other hand, a warm apartment is aimed at apartments in multi-unit buildings.

I tutaj też jest taka zmiana, że mogą występować najemcy,

And there is also such a change here that tenants may occur,

ale mogą też wspólnoty, mogą w ramach ciepłego mieszkania również wnioskować na to,

but communities can also apply for this within the framework of a warm apartment,

że mogą również wnioskować nasi lokatorzy komunalni.

that our municipal tenants can also apply.

Ale to państwo składają wniosek do gminy?

But are you submitting a request to the municipality?

Tak, i procedura w odróżnieniu jakby do ciepłego, do czystego powietrza przy ciepłym mieszkaniu jest taka,

Yes, and the procedure, in contrast to warm air, to clean air in a warm apartment, is as follows,

że my zrobiliśmy wstępny nabór i w tym wstępnym naborze zgłosiło nam się ponad 50 osób.

That we conducted a preliminary recruitment and in this preliminary recruitment, over 50 people applied to us.

Deklaracji nam wpłynęło, w tym 24 deklaracje to są osoby prywatne

We have received declarations, including 24 declarations from private individuals.

i 27 deklaracji ze wspólnot mieszkaniowych.

and 27 declarations from housing communities.

I my jako gmina w tej chwili wnioskujemy do wojewódzkiej gminy,

We, as a municipality, are currently applying to the provincial municipality.

Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska o podpisaniu umowy z gminą.

The Voivodeship Fund for Environmental Protection about signing an agreement with the municipality.

I to faktycznie będzie tak, że to gmina będzie podpisywała umowy z tym beneficjentem końcowym,

And it will indeed be the case that the municipality will be signing contracts with the final beneficiary.

czyli z osobą prywatną, która będzie te działania termomodernizacyjne robiła.

so with a private person who will be carrying out these thermal modernization activities.

Natomiast w czystym powietrzu jest tak, że to my jesteśmy punktem konsultacyjnym,

In clean air, it is such that we are the consultation point.

pomagamy wypełniać wnioski, udzielamy porad i konsultacji,

we help fill out applications, provide advice and consultations,

natomiast potem mieszkańcy to składają już do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska

however, then the residents submit it to the Voivodeship Fund for Environmental Protection

i tam jest jakby realizacja tego programu.

And there is as if the realization of this program.

Macie wiedzę ile tych domów jest, którym wypadałoby zmienić już system ogrzewania?

Do you have any knowledge of how many houses there are that should already change their heating system?

Nie, takiej wiedzy nie mamy, ponieważ to są budynki prywatne.

No, we do not have such knowledge, because these are private buildings.

My mamy wiedzę o tych lokalach komunalnych, natomiast tam gdzie są prywatne to my takiej wiedzy nie mamy.

We have knowledge about these communal premises, but where there are private ones, we do not have such knowledge.

Natomiast prowadzimy bardzo szeroką taką akcję edukacyjną,

On the other hand, we are conducting a very extensive educational campaign.

czyli przy wszystkich takich możliwościach, gdzie spotykamy się z mieszkańcami,

so with all such opportunities where we meet with the residents,

informujemy, że są takie programy, deklarujemy taką pomoc.

We inform you that there are such programs, we declare such assistance.

To jest zarówno na tych takich festynach typowo w miastach, na spotkaniach wspólnoty,

This is both at the typical festivals in the cities and at community meetings,

spółdzielnie, ale też na zebraniach wiejskich.

cooperatives, but also at village meetings.

Również taką akcję prowadziliśmy przy okazji dodatku węglowego,

We also carried out such an action in connection with the coal supplement.

czyli w momencie kiedy mieszkańcy nam deklarowali zakup tego węgla dotowanego z budżetu państwa,

so at the moment when the residents declared to us the purchase of this coal subsidized by the state budget,

też przedstawialiśmy informację, że taki program funkcjonuje w tej chwili.

We also presented information that such a program is currently functioning.

Wtedy to było czyste powietrze, jeszcze tylko czyste powietrze, nie było ciepłego mieszkania,

Back then it was clean air, just clean air, there was no warm apartment.

ale też takie informacje, ulotki wysyłaliśmy.

but we also sent such information, leaflets.

Prowadzimy akcję na naszych stronach, tak, także taka prowadzimy bardzo szeroką, bardzo szeroką akcję.

We are running a campaign on our websites, yes, we are also conducting a very broad, very broad campaign.

Samo ciepłe mieszkanie nas zaskoczyło, ponieważ naprawdę ta liczba osób chętnych

The warm apartment itself surprised us, as the number of interested people was really high.

w tym pierwszym naborze przez miesiąc czasu ponad 50 zgłoszeń i ciągle nam dochodzą w tej chwili z informacji,

In this first recruitment round, over 50 applications in a month, and we are still receiving them at the moment according to the information.

które mam na wczoraj około 20 jeszcze dodatkowych deklaracji wpływało.

which I had by yesterday around 20 additional declarations were coming in.

Dzwonią osoby zainteresowane, także też w momencie kiedy będzie większe zapotrzebowanie,

People interested are calling, also at the moment when there will be greater demand.

będziemy takie dodatkowe nabory robić.

We will be conducting such additional recruitments.

W innych gminach problemem okazało się dogadanie ludzi, którzy mają jeden blok i kilkanaście,

In other municipalities, the problem turned out to be communicating with people who have one block and a dozen or so.

czy kilkadziesiąt mieszkań, ponieważ no zawsze ktoś się może wyłamać i wtedy ten proces termomodernizacji jest trochę załamany.

whether several dozen apartments, because someone can always break away and then the process of thermal modernization is somewhat disrupted.

Jest tutaj też taki problem?

Is there a problem here as well?

Jeśli chodzi o same wspólnoty mieszkań, to jest taki problem.

As for the housing communities themselves, there is such a problem.

Jeśli chodzi o same wspólnoty mieszkaniowe, to problem działań termomodernizacyjnych,

Regarding the housing communities themselves, the issue of thermomodernization efforts,

takich zgody na działania zauważaliśmy kilka lat wcześniej i to tak było,

we noticed such agreements on actions several years earlier, and that's how it was,

że jak chodziłam na te wspólnoty, to było, no taki było czuć opór,

that when I attended those communities, there was, well, you could feel resistance,

ale jednak zarządcy przedstawiając jakby oszczędności, propozycje,

but still, the managers present what seems like savings, proposals,

głównie zachęcając tą premią termomodernizacyjną, przekonywali mieszkańców.

Mainly by encouraging residents with this thermal modernization bonus.

Bardzo często też my jako gmina w tych, w tych wspólnotach,

Very often, we as a community in these, in these communities,

gdzie, gdzie mamy udziały, my zawsze jesteśmy za działaniami proekologicznymi,

wherever we have shares, we are always in favor of pro-ecological actions,

ja zawsze głosuję za i kilka kamienic w ostatnich latach udało się ztermomodernizować.

I always vote in favor, and in recent years, it has been possible to thermomodernize several tenement houses.

Mieszkańcy są bardzo zadowoleni i oni przekazują informacje z kolejnym wspólnotą,

Residents are very satisfied and they are passing information to the next community.

także widzimy, widzimy, że naprawdę w centrum Sulecina bardzo dużo tych kamienic się termomodernizuje.

We also see, we see that a lot of these tenement houses in the center of Sulecin are being thermomodernized.

Także widzimy raczej tą tendencję,

So we rather see this tendency,

że jest coraz więcej chętnych wspólnot do tego, żeby takie działania podejmować.

that there are more and more willing communities to undertake such actions.

Czym zastąpione są najczęściej te stare kopciuchy, piece węglowe?

What are the old coal stoves most often replaced with?

Czy to jest gaz, czy pompy ciepła, czy jeszcze jakiś inny system ogrzewania?

Is it gas, heat pumps, or some other heating system?

Raczej gaz, raczej gaz, także i w tych budynkach wielolokalowych,

Rather gas, rather gas, also in these multi-unit buildings,

ale też w tych, w tych jednorodzinnych raczej mieszkańcy przychodzą na ogrzewanie gazowe.

But also in those single-family homes, residents tend to use gas heating.

Nasza spółka Komunalnik świadczy takie usługi i oni mają jakby obsługę tych, tych gmina,

Our company Komunalnik provides such services, and they have sort of a support for these, these municipalities.

oni mają jakby obsługę tych, tych kotłowni gazowych i taką usługę też świadczą.

They have a sort of service for these gas boilers, and they provide that service as well.

Duże Pani zdaniem jeszcze zapotrzebowanie będzie w tych obu programach?

Do you think there will still be demand for both of these programs?

Myślę, że tak, myślę, że tak, bo tak jak powiedziałam mieszkańcy dopiero zaczynają się przekonywać do tych, do tych działań

I think so, I think so, because as I said, the residents are just starting to become convinced of these actions.

i jakby dopiero zaczynają dostrzegać te, te plusy tych działań

And it seems like they are just starting to see the benefits of these actions.

i myślę, że tych, tych, tego zapotrzebowania naprawdę będzie dużo.

And I think that there will really be a lot of this demand.

Zresztą widzimy tak to, to co powiedziałam po tym, po tym programie,

Besides, this is how we see it, what I said after this program,

że, że mimo zebranych tych deklaracji dalej jakby te deklaracje spływają dalej,

that, that despite having gathered these declarations, they still seem to be coming in.

jeśli mieszkańcy o to pytają myślę, że to będzie, będzie jakby tendencja rosnąca.

If the residents are asking about it, I think it will be, it will be like an upward trend.

Pompy ciepła są już też zauważane?

Are heat pumps being noticed as well?

Pompy ciepła są, bo mamy, mamy takie sygnały, ale one nie są jakoś tak dominujące jeśli chodzi o gminę, gminę Sulęcin.

Heat pumps are present because we have them, we have such signals, but they are not particularly dominant in the municipality, the municipality of Sulęcin.

Ale jeśli chodzi o takie wymiany gdzieś w tych, w tych budynkach jednorodzinnych to, to raczej jest,

But when it comes to such exchanges in those, in those single-family homes, it is rather...

jeżeli jest możliwość podłączenia gazu to, to jest gaz.

If there is a possibility of connecting gas, then it is gas.

Natomiast jeżeli nie no to na te bardziej ekologiczne paliwa, tak?

However, if not, then for those more ecological fuels, right?

Ale, ale samych jakby pomp ciepła są, są na terenie Sulęcina, ale nie są dominujące.

But, there are heat pumps on the territory of Sulęcin, but they are not dominant.

Inną sprawą jest fakt decyzji w sprawie likwidowania azbestu w gminie.

Another matter is the decision regarding the removal of asbestos in the municipality.

Rok 2032 ma być tym okresem, gdzie tego azbestu już nie będzie.

The year 2032 is set to be the period when there will be no more asbestos.

Tak jak mam właśnie informację z ostatniego rozliczenia zadania związanego z usługami,

Just as I have information from the last settlement of the task related to services,

z usuwaniem azbestu, to do usunięcia na terenie gminy Sulęcin mamy jeszcze około 71 tysięcy metrów kwadratowych.

With the removal of asbestos, we still have about 71 thousand square meters to be removed in the Sulęcin municipality.

To jest około 1065 ton wyrobów zawierających azbest.

This is about 1065 tons of asbestos-containing products.

Tyle jeszcze mamy do usunięcia, mimo tego, że sam program usuwania azbestu trwa już, no 11 edycji mieliśmy, tak?

We still have so much to remove, despite the fact that the asbestos removal program has already been going on for, well, we've had 11 editions, right?

Także już kilka lat w Sulęcinie to funkcjonuje.

It has been functioning in Sulęcin for several years now.

Natomiast jeszcze, jeszcze widzimy, że, że ta potrzeba usuwania azbestu jest.

However, we still see that the need for asbestos removal exists.

Czy zdążycie do 2032 roku?

Will you manage to do it by 2032?

Staramy się, jak również taką akcją promocyjną, jak najbardziej zachęcić tych mieszkańców do usuwania azbestu.

We are trying, along with such a promotional campaign, to encourage residents to remove asbestos as much as possible.

Troszeczkę może w tej chwili jest mniejsze zainteresowanie z tego względu, że jest mniejsze dofinansowanie do usuwania

At the moment, there may be a little less interest due to the lower funding for removal.

i niestety, ale większa część już i odbioru, ale też no kwestia odtworzenia później tych dachów po zdjętym azbeście

Unfortunately, a larger part is already received, but also there's the issue of recreating those roofs later after the asbestos has been removed.

jest po stronie mieszkańców.

is on the side of the residents.

I tutaj no mieszkańcy bardzo często zatrzymują się na tym, że, że chcieliby ten azbest usunąć,

And here, the residents often stop at the fact that they would like to remove the asbestos.

ale szukają możliwości uzyskania dofinansowania na, no na odbudowę tego dachu, tak?

But they are looking for possibilities to obtain funding for, well, for the reconstruction of that roof, right?

Także no, no staramy się promocyjnie też, też do tego podchodzić.

So, we are also trying to approach it promotionally.

Corocznie około tam 70 ton tego azbestu usuwamy.

Annually, we remove about 70 tons of this asbestos.

Będziemy robili wszystko, żeby cały azbest zginął z, z gminy Sulęcin.

We will do everything to make sure all the asbestos is gone from the municipality of Sulęcin.

No ale mówię, to jest wola mieszkańców.

Well, I say this is the will of the residents.

Oprócz tych programów, sztandarowych programów, które funkcjonują, mówię o czystym powietrzu,

In addition to these programs, the flagship programs that are functioning, I'm talking about clean air,

czy ciepłym mieszkaniu, moja woda, usuwanie azbestu, macie jakieś własne także programy ekologiczne?

In a warm apartment, my water, asbestos removal, do you have any of your own ecological programs as well?

Nie, jako gmina takich typowo skierowanych do, do mieszkańców programów nie mamy.

No, as a municipality, we do not have such programs specifically directed towards residents.

No to też jest związane głównie z możliwościami budżetowymi gminy, tak?

Well, this is mainly related to the budgetary possibilities of the municipality, right?

My raczej staramy się pozyskiwać środki zewnętrzne na działania termomodernizacyjne na budynkach gminnych

We are rather trying to obtain external funds for thermal modernization activities on municipal buildings.

i to co gmina ma w ramach środków własnych wkładamy jako wkłady własne do tych programów

And what the commune has as its own funds, we put in as our own contributions to these programs.

i tak jak powiedziałam bardzo dużo takich zadań udało nam się zrealizować i, i, i też tych instalacji fotowoltaicznych zamontować.

And as I said, we managed to complete a lot of such tasks, and, and, and also to install those photovoltaic systems.

Natomiast no w tej chwili sytuacja budżetowa gminy nie pozwala na to, żeby taki jakby szerszy program typowo ze środków własnych gminy uruchomić.

However, the current budget situation of the municipality does not allow for a broader program to be initiated primarily from the municipality's own funds.

Co nie znaczy, że nie myślimy o tym, ale, ale mówię na tą chwilę po prostu są inne obciążenia budżetu.

Which doesn't mean that we are not thinking about it, but for now, I'm just saying that there are other budgetary burdens.

Maciej, ogniwa?

Maciej, the batteries?

Nie, na dachu urzędu nie mamy, nie mamy z tego względu, że sam remont urzędu to było kilkanaście lat temu, wtedy jeszcze nie było paneli fotowoltaicznych.

No, we don't have it on the roof of the office; we don't have it for the reason that the renovation of the office was done several years ago, and at that time there were no photovoltaic panels yet.

Natomiast tak, jeżeli będziemy robili jakieś takie działania związane z remontem naszej siedziby to gdzieś będziemy myśleli też o tych działaniach proekologicznych.

However, yes, when we undertake any activities related to the renovation of our headquarters, we will also consider those pro-ecological actions.

Ziemia naszym domem. Dbamy o zrównoważony rozwój.

Earth is our home. We care about sustainable development.

Mariusz Herbut, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Zielonej Górze.

Mariusz Herbut, Voivodeship Fund for Environmental Protection and Water Management in Zielona Góra.

Dzisiaj tak może podsumujemy to, co się udało zrobić w ciągu tego 2023 roku funduszu.

Today we might summarize what we have achieved during this 2023 year of the fund.

Dużo działań było związanych z tymi programami takimi, że tak powiem sztandarowymi, czyli czyste powietrze, ciepłe mieszkanie, moja woda.

Many actions were associated with these flagship programs, such as clean air, warm apartment, my water.

Było trochę tych programów związanych właśnie z ekologią.

There were a few programs related to ecology.

Dokładnie tak.

Exactly that.

I biorąc pod uwagę program czyste powietrze, ten taki sztandarowy, powodujący likwidację tej niskiej,

And considering the Clean Air program, this flagship one that aims to eliminate this low,

tej niskiej emisji i tych gazów cieplarnianych, a jednocześnie poprawiający energochłonność naszych budynków,

this low emission and these greenhouse gases, while simultaneously improving the energy efficiency of our buildings,

to musimy powiedzieć, że nabiera coraz większego takiego rozpędu.

We must say that it is gaining more and more momentum.

I tak powiedziałbym nawet od dwóch, trzech lat jest ten taki, widzimy ten postęp w składanych wnioskach o dofinansowanie,

And I would even say that for the last two or three years, we see this progress in the submitted funding applications.

bo mamy na chwilę obecną ponad dwanaście i pół tysiąca podpisanych umów.

Because we currently have more than twelve and a half thousand signed agreements.

Nam kwotę blisko dwieście sześćdziesiąt cztery miliony złotych.

The amount is nearly two hundred sixty-four million zlotys.

W województwie lubuskim.

In the Lubusz Voivodeship.

W województwie lubuskim mówimy.

In the Lubusz Voivodeship, we speak.

Mamy podpisane porozumienia z gminami dotyczące prowadzenia takich punktów konsultacyjno-informacyjnych.

We have signed agreements with the municipalities regarding the establishment of such consulting and information points.

W tej chwili mamy tych porozumień sześćdziesiąt osiem, czyli z gminami tyle mamy porozumień,

At the moment, we have sixty-eight of these agreements, meaning we have that many agreements with the municipalities.

gdzie Kowalski może po prostu, nie musi bezpośrednio do wojewódzkiego funduszu.

where Kowalski can simply, does not have to go directly to the voivodeship fund.

Może się doinformować po prostu.

Maybe just gather some information.

Doinformuje się w gminie, może w gminie złożyć ten wniosek.

I will inquire at the municipality, maybe I can submit this application there.

Gmina wówczas przesyła nam ten wniosek już wypełniony i jest to skrócenie tej drogi tego mieszkańca po te środki dotacyjne z programu Czyste Powietrze.

The municipality then sends us this application already filled out, which is a shortening of the path for this resident to obtain funding from the Clean Air program.

Ale mamy też program Ciepłe Mieszkanie, który mamy w tej chwili do końca stycznia.

But we also have the Warm Apartment program, which we have until the end of January.

Nabór wniosków w ramach tego drugiego naboru dla samorządów.

The application round under this second call for local governments.

Czyli gminy przystępują po to, żeby można było udzielić dotacji dla tego budownictwa wielorodzinnego.

So the municipalities are joining in order to be able to provide funding for this multi-family housing.

W swoich gminach.

In their communities.

W swoich gminach, jeżeli są takie budynki, tam w ramach tego programu możemy uzyskać wymianę stolarki okiennej,

In their municipalities, if such buildings exist, we can obtain window frame replacements through this program.

wymianę źródła ciepła, stolarki drzwiowej, drzwi zewnętrznych, jeżeli klatka schodowa jest nieogrzewana.

the replacement of the heating source, door joinery, external doors, if the stairway is unheated.

Można wentylację z rekuperacją zamontować.

It is possible to install ventilation with heat recovery.

Ale też zostało zmienione.

But it has also been changed.

Gdzie mogą ubiegać się wspólnoty mieszkaniowe od trzech do siedem takich lokali, takie małe wspólnoty.

Where can housing communities apply for three to seven such premises, such small communities?

I tutaj maksymalna kwota dotacji dla takiej wspólnoty wynosi trzysta siedemdziesiąt pięć tysięcy.

And here the maximum grant amount for such a community is three hundred seventy-five thousand.

W tym programie Ciepłe Mieszkanie również został podwyższony ten poziom dofinansowania.

In this Warm Apartment program, the level of funding has also been increased.

Również te osoby, mieszkańcy tych lokali z ubiegłego roku PIT-u.

Also those individuals, residents of those units from last year's PIT.

Ten dochód nie przekracza sto trzydzieści pięć tysięcy.

This income does not exceed one hundred thirty-five thousand.

To mogą się ubiegać o to dofinansowanie w tym poziomie podstawowym.

They can apply for this funding at the basic level.

Również są te poziomy podwyższone.

There are also these elevated levels.

Podobnie jak w programie Czyste Powietrze.

Similar to the Clean Air program.

On jest bardzo tożsamy.

He is very much the same.

Natomiast tutaj nie ma, jeżeli nie jest to wspólnota, to nie ma termomodernizacji tego budynku.

However, if it is not a community, then there is no thermal modernization of this building.

Czyli ścian zewnętrznych.

So external walls.

A tak poza tym, można powiedzieć, jest zakres bardzo zbliżony do tego.

And by the way, one could say, the range is very similar to this.

Bardzo zbliżony do programu Czyste Powietrze.

Very similar to the Clean Air program.

Ale mieliśmy również kolejną edycję, trzecią edycję programu Moja Woda.

But we also had another edition, the third edition of the My Water program.

Gdzie ta susza, która może w tym roku nie do końca.

Where is that drought that may not fully happen this year?

Ale jednak ten deficyt wody, tych wód podziemnych jest ogromny.

But still, this deficit of water, of groundwater, is enormous.

Te źródła, poziomy wodonośne obniżyły się znacznie.

These sources, the aquifers have decreased significantly.

I właśnie ta Moja Woda, czy cel tego programu jest taki, aby zwiększyć tę retencję.

And precisely this My Water, is the goal of this program to increase this retention?

I wykorzystać tą wodę opadową, deszczową.

And to use this rainwater.

Do takich celów gospodarczych.

For such economic purposes.

Podlewanie ogródka, kwiatków, czy trawnika.

Watering the garden, flowers, or lawn.

A nie musimy korzystać już z tej wody uzdatnionej.

And we don't have to use that treated water anymore.

Bo niestety ta sieć wody ciągowej to jest woda uzdatniona.

Unfortunately, this network of continuous water is treated water.

No i coraz droższa jest.

And it is getting more and more expensive.

I coraz droższa, gdzie musimy ją poddać obróbce.

And increasingly expensive, where we have to process it.

I szkoda tej wody po prostu tak wylewać, czy podlewać ogródki.

It's a shame to just pour out that water or to water the gardens with it.

Możemy właśnie poprzez tą retencję.

We can do it through this retention.

W tych zbiornikach podziemnych, czy nadziemnych.

In these underground or aboveground tanks.

Czy w oczkach wodnych.

Is it in the ponds?

Gromadząc tą wodę wykorzystujemy.

By collecting this water, we are using it.

Ale tym samym też są te zbiorniki, te koszty związane z opłatami za wodę.

But at the same time, there are those tanks, the costs associated with water fees.

No maleją nam.

They are not diminishing for us.

Także zostaje nam troszkę w kieszeni więcej.

So we have a little more left in our pockets.

Innym zauważalnym faktem waszej działalności jest doposażenie straży pożarnych.

Another noticeable fact of your activities is the equipping of fire brigades.

Tak?

Yes?

Zarówno tych zawodowych, jak i ochotniczych straży pożarnych.

Both professional and volunteer fire brigades.

Dokładnie, dokładnie tak.

Exactly, exactly so.

W roku bieżącym mieliśmy 20 samochodów w ramach ogólnopolskiego programu finansowania służb ratowniczych.

This year we had 20 vehicles as part of the national financing program for rescue services.

20 samochodów ratowniczo-gaśniczych.

20 rescue and firefighting vehicles.

W tym jeden ciężki, który był niedawno przekazywany w Starym Kisielinie.

In this one, a heavy one that was recently transferred in Stary Kisielin.

Pozostałe samochody są to średnie samochody ratowniczo-gaśnicze.

The remaining vehicles are medium rescue and firefighting vehicles.

Ostatnio był przekazywany w Mozowie.

It was recently transmitted in Mozów.

15 grudnia w Konotopie.

December 15 in Konotop.

W gminie Kolsko przekazywaliśmy taki samochód już oficjalnie z tego rozdania.

In the Kolsko municipality, we officially handed over such a car from this distribution.

Ale to też jest ten tak zwany mały strażak.

But this is also the so-called little firefighter.

Gdzie mieliśmy na ponad, jak sobie przypominam, blisko 5 milionów 400 tysięcy ze środków Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu.

Where we had, as I recall, close to 5 million 400 thousand from the National and Voivodeship Fund.

Gdzie większa część była jednak z Wojewódzkiego Funduszu Narodowego.

However, the larger part was from the Voivodeship National Fund.

Mieliśmy 2 miliony.

We had 2 million.

A ponad 3 miliony mieliśmy z własnych środków.

And we had over 3 million from our own funds.

Ale to nie tylko w ramach tego ogólnopolskiego programu ten mały strażak.

But it is not just within the framework of this national program that this little firefighter exists.

Mieliśmy sytuację taką z lipca w Przylepie.

We had a situation like that in July in Przylep.

Gdzie brały udział nie tylko jednostki OSP, ale też i Państwowa Straż.

Where not only units of the Volunteer Fire Service participated, but also the State Fire Service.

I również widząc potrzebę płynącą od druhów strażaków, od prezesów strażaków.

And also seeing the need coming from the firefighter comrades, from the presidents of the firefighters.

Od komendantów powiatowych poprzez Komendanta Wojewódzkiego.

From the district commanders through the Voivodeship Commander.

Potrzebę doposażenia w ten sprzęt, w ten ubiór osobisty, który został w trakcie akcji utracony.

The need to equip oneself with this equipment, this personal clothing that was lost during the operation.

Bo jednak te substancje, które tam się paliły, które się porozlewały.

Because after all, those substances that were burning there, that were spilling.

Doprowadziły do tego, że ten ubiór osobisty strażaka został tak zniszczony, że nie do odtworzenia.

They led to the point where the firefighter's personal clothing was so destroyed that it could not be restored.

Stąd szybko podjęliśmy decyzję o utworzeniu takiego programu Przylep.

That's why we quickly decided to create such a program, Przylep.

Odbudowa potencjału takiego technicznego i osobistego dla tych jednostek, które brały udział w tej akcji ratowniczo-gaśniczej.

Rebuilding the technical and personal potential for those units that participated in this rescue and firefighting operation.

Budżet tego programu wynosił milion złotych.

The budget for this program was one million zlotys.

Czyli kolejny, jakby oprócz tego małego strażaka, dużego strażaka, jak my to mówimy potocznie.

So another one, like besides that little firefighter, a big firefighter, as we colloquially say.

Czyli dodatkowy milion złotych.

So an additional million zlotys.

Suma summarum skończyło się milion ponad trzysta tysięcy.

All in all, it ended up being over a million three hundred thousand.

Bo jednak te potrzeby były dużo większe.

Because those needs were much greater.

Zwróciliśmy się jako zarząd do tego programu.

We have reached out as a management team to this program.

Jako zarząd do Rady Nadzorczej o podniesienie tego poziomu dofinansowania tego budżetu w ramach tego programu.

As the management, to the Supervisory Board, to raise the level of funding in this budget within the framework of this program.

To się udało.

It worked.

W tej chwili jesteśmy na etapie rozliczania już tych wniosków o wypłatę środków.

At the moment, we are at the stage of processing the applications for fund disbursement.

Także ten potencjał jest naprawdę duży w tej chwili w tych jednostkach OSP.

So this potential is really significant at the moment in these volunteer fire departments.

Tego sprzętu naprawdę sporo żeśmy wymienili na nowy.

We really replaced a lot of this equipment with new ones.

Często w ogóle jednostki nie miały takiego sprzętu.

Often, the units did not have such equipment at all.

Także doposażyły się.

They also equipped themselves.

Też wykorzystują ten program Mały Strażak do tego, aby doposażyć te nowe samochody zakupywane w ramach tej pierwszej części dużego strażaka.

They also use the Little Firefighter program to equip the new vehicles purchased as part of the first phase of the big firefighter project.

Bo jednak widzimy w tym roku duży wzrost cen tych samochodów średnich.

However, we are seeing a significant increase in the prices of these mid-range cars this year.

Te zakładane na początku dziewięćset pięćdziesiąt tysięcy okazywały się niewystarczające.

The initially estimated five hundred thousand turned out to be insufficient.

Niewystarczające.

Insufficient.

Tutaj również mieliśmy zakładany pewien wkład na początku dużo mniejszy wojewódzkiego.

Here, we also had a certain input at the beginning that was much smaller than the voivodship's.

Skończyło się kwotą ponad dwa miliony.

It ended with an amount of over two million.

Także tu można powiedzieć tu trzy miliony, tu dwa miliony, tu milion, ponad milion.

So here you can say three million, here two million, here one million, over a million.

To na szczęście tak się ułożyło w tym roku z finansami wojewódzkiego funduszu, że mieliśmy takie można powiedzieć przychody dodatkowe z tych opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska.

Fortunately, this year the finances of the provincial fund turned out in such a way that we had, one could say, additional revenues from the fees for economic use of the environment.

Takie większe jak te planowane, które planuje Urząd Marszałkowski do nasze przychody, czyli wojewódzkie nasze, mówię o wojewódzkim funduszu.

Such larger ones like those planned, which the Marshal's Office is planning for our revenues, that is, our provincial ones, I am talking about the provincial fund.

To są głównie właśnie przychody z tytułu opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska.

These are primarily revenues from fees for economic use of the environment.

I my z tych środków dalej po prostu przekazujemy czy finansujemy inwestycje proekologiczne, między innymi programy edukacyjne, ale właśnie też poprawiając to bezpieczeństwo naszych mieszkańców.

We continue to allocate or finance pro-ecological investments from these resources, including educational programs, while also improving the safety of our residents.

I tych naszych małych lokalnych społecznościach.

And those our small local communities.

W każdym razie na pewno w województwie lubuskim już coraz mniej dymów i można spokojniej oddychać dzięki temu, że tych programów ekologicznych już od kilku dobrych, kilkunastu można powiedzieć lat, te efekty wreszcie są pomalutku widoczne.

In any case, there are definitely fewer Smoky emissions in the Lubusz Voivodeship now, and it's possible to breathe more easily thanks to the fact that these ecological programs have been in place for several good, one could say, dozen years, and the effects are finally slowly becoming visible.

Dokładnie tak. I tutaj ten okres właśnie i przedświąteczny, czy i świąteczny, jak będziemy spotykać się z rodzinami, to jest też okres taki, gdzie możemy właśnie porozmawiać trochę o przyszłości.

Exactly. And here, during this period, both the pre-holiday and holiday time, when we will be meeting with families, is also a time when we can talk a bit about the future.

I ja zawsze zachęcam do tego, aby wykorzystać ten okres zimowy, czy późnojesienny i zimowy, do tego, aby przemyśleć co możemy w tej naszej substancji, w naszym budynku polepszyć tak, aby właśnie zmniejszyć emisyjność naszego budynku, czyli wymianę źródła ciepła na nowoczesne, ekologiczne.

I always encourage taking advantage of this winter period, or late autumn and winter, to think about what we can improve in our building to reduce its emissions, specifically by replacing the heating source with modern, eco-friendly options.

Ale jednocześnie, aby poprawić energochłonność tego budynku, czyli takiej, no...

But at the same time, in order to improve the energy efficiency of this building, that is, well...

Żeby był mniejszy, bardziej oszczędny, o tak to bym powiedział. Tak, żeby te nasze środki, które wydajemy na, czy to na gaz, czy to na węgiel, czyli opał stały, peleb, no po prostu szło mniej, żeby zostało trochę w kieszeni u każdego Kowalskiego.

To be smaller, more economical, yes, that’s what I would say. So that our expenses, whether on gas or coal, that is, solid fuel, would simply be lower, so that a bit remains in the pocket of every Kowalski.

To jest właśnie ten okres na to, aby przygotować się i z wiosną składać wnioski do Wojewódzkiego Funduszu.

This is exactly the time to prepare and submit applications to the Voivodeship Fund in spring.

Zapraszamy na infolinię.

We invite you to the hotline.

Zapraszamy do kontaktu z naszą komisją.

We invite you to contact our committee.

Z naszymi doradcami energetycznymi w ramach projektu doradztwa energetycznego.

With our energy advisors as part of the energy consultancy project.

Pracownicy Wojewódzkiego są otwarci.

The employees of the Voivodeship are open.

Jednocześnie też życzą wszystkiego dobrego w tych nadchodzących świętach Bożego Narodzenia.

At the same time, they also wish all the best for the upcoming Christmas holidays.

Zarówno ja w imieniu zarządu i rady nadzorczej też składam wszystkim lubuszanom zdrowych, spokojnych świąt Bożego Narodzenia.

On behalf of the management board and the supervisory board, I also wish all Lubusz residents a healthy and peaceful Christmas.

Dziękuję bardzo. A życzenia składał Mariusz Herbut, prezes Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Zielonej Górze.

Thank you very much. The wishes were presented by Mariusz Herbut, the president of the Voivodeship Fund for Environmental Protection and Water Management in Zielona Góra.

I na zakończenie audycji jeszcze.

And to conclude the program, just.

Dziękuję bardzo.

Thank you very much.

W Polsce żyje obecnie około 2000 wilków.

There are currently about 2000 wolves living in Poland.

Na terenie Województwa Lubuskiego żyje od 9 do 11 wilczych watach.

In the Lubusz Voivodeship, there are between 9 to 11 wolf packs living.

Przybyły tutaj z Niemiec po wieloletniej obecności wyjaśnia dr Marek Maciantowicz.

They arrived here from Germany after many years of presence, explains Dr. Marek Maciantowicz.

Wilki właściwie tutaj na tym terenie były zawsze od czasów historycznych.

Wolves have actually always been in this area since historical times.

Może nie były tak liczne jak w Polsce Wschodniej.

Maybe they were not as numerous as in Eastern Poland.

gdzie znajdują się mateczniki tego gatunku,

where are the breeding grounds of this species located,

gdzie jest stały dopływ wilków ze wschodu, z Syberii,

where there is a constant influx of wolves from the east, from Siberia,

gdzie są duże przestrzenie.

where are the large spaces.

Natomiast historycznie zawsze tutaj na terenie dzisiejszej Polski Zachodniej

Historically, however, there has always been here in the area of present-day Western Poland.

były, nawet są przekazy historyczne, że były specjalne dekrety cesarskie

There were, there are even historical accounts that there were special imperial decrees.

nakazujące redukcję liczebności tych wilków.

ordering the reduction of the population of these wolves.

Natomiast taki skok, spadek liczebności nastąpił w połowie XIX wieku,

However, such a jump, a drop in population occurred in the mid-19th century.

kiedy właściwie jest obelisk.

When is the obelisk, actually?

W 1852 roku strzelono ostatniego wilka, a w Borach Dolnośląskich w 1873.

In 1852, the last wolf was shot, and in the Lower Silesian Forests in 1873.

I potem nastąpił taki 150-letni pusty okres, kiedy wilki docierały sporadycznie

And then there was a 150-year empty period, during which wolves arrived sporadically.

tymi swoimi historycznymi korytarzami migracyjnymi.

these historical migration corridors of yours.

I dopiero od właściwie 1998 roku,

And only since actually 1998,

kiedy pojawiły się w okolicach Weisswasser, z Polski dotarły na teren Niemiec,

when they appeared around Weisswasser, they reached Germany from Poland,

zaczęły się tam, znalazły dobre warunki i najpierw pojawiły się właśnie tam

They started there, found good conditions, and first appeared precisely there.

po stronie niemieckiej, a od 2004 roku zaczęła się formować watacha

On the German side, and since 2004 a pack began to form.

tutaj w okolicach Puszczy Rzepińskiej, na terenie Nadleśnictw Krosno,

here in the vicinity of the Rzepin Forest, in the area of the Krosno Forest District,

Torzym, Bytnica, Cybinka.

Torzym, Bytnica, Cybinka.

I dzisiaj ta watacha ma się bardzo dobrze.

And today this pack is doing very well.

No i dzisiaj właściwie na terenie województwa lubuskiego mamy dwa takie mocne centra występowania wilka,

Well, today we actually have two strong centers of wolf presence in the Lubusz Voivodeship.

mianowicie Puszcza Rzepińska i właśnie Bory Dolnośląskie.

namely the Rzepin Forest and indeed the Lower Silesian Wilderness.

Od prawie 20 lat w wielu krajach Europy Zachodniej budowane są domy,

For nearly 20 years, houses have been built in many countries in Western Europe,

które zużywają minimalne ilości energii, tak zwane domy pasywne.

that consume minimal amounts of energy, so-called passive houses.

Przed budową trzeba jednak zrobić porządny biznesplan,

However, before the construction, a proper business plan needs to be made.

tak by w wyobrażalnej perspektywie otrzymać zwrot poniesionych nakładów.

so as to potentially receive a return on the incurred expenses.

Przy projektowaniu ważny jest każdy szczegół, usytuowanie domu w terenie,

When designing, every detail is important, including the placement of the house in the terrain.

jego kształt, umiejscowienie okien i dobra izolacja cieplna, a nawet ilość mieszkańców.

its shape, the location of windows, and good thermal insulation, as well as the number of residents.

Mówi Bogdan Grala, audytor energetyczny.

Says Bogdan Grala, energy auditor.

Domy pasywne są ideą, która została wymyślona w Niemczech około 20 lat temu,

Passive houses are an idea that was invented in Germany about 20 years ago.

której celem jest maksymalne zmniejszenie zużycia energii na ogrzewaniu.

which aims to minimize energy consumption for heating.

Podlegają one pewnym prawom, pewnym wymaganiom.

They are subject to certain laws, certain requirements.

Tak dla przykładu, zużycie energii w domu określa wskaźnik sezonowego zużycia,

For example, energy consumption in a home is determined by the seasonal consumption index.

domy energooszczędne zużywają o połowę mniej tej energii, czyli około 60-80,

Energy-efficient homes consume half as much energy, which is about 60-80.

natomiast domy pasywne zużywają 20 kWh na m2 przez rok.

Passive houses consume 20 kWh per m² per year.

Więc widać tą różnicę, czyli domy pasywne zużywają mniej więcej 6-krotnie mniej energii niż domy standardowe.

So you can see the difference, that passive houses consume about six times less energy than standard houses.

Żeby ten efekt uzyskać, trzeba wykonać wiele prac,

To achieve this effect, a lot of work needs to be done.

typu ocieplenie ścian, wstawienie okien o niskim współczynniku przenikania ciepła,

types of wall insulation, installation of windows with low heat transfer coefficient,

zastosować specjalny system grzewczy, specjalny system wentylacji.

to apply a special heating system, a special ventilation system.

No wiele elementów, które muszą sprawić, że te wydatki na ogrzewanie będą bardzo niskie.

There are many elements that must ensure that these heating expenses are very low.

Przy domach pasywnych, przy bilansie ciepła w domu pasywnym,

With passive houses, in the heat balance of a passive house,

bierze się pod uwagę także ciepło wydzielane przez mieszkańców,

the heat emitted by the residents is also taken into account,

przez sprzęty znajdujące się w mieszkaniu, czyli typu telewizor, komputer, kuchenka elektryczna.

through the appliances in the apartment, such as a television, computer, electric stove.

To wszystko bierze się pod uwagę przy wyliczaniu zapotrzebowania na ciepło w takim domu.

All of this is taken into account when calculating the heat demand in such a house.

Bogdan Grala twierdzi,

Bogdan Grala claims that,

że domy pasywne sprawdzają się szczególnie w północnej części Europy.

that passive houses perform particularly well in the northern part of Europe.

Mniej na południu, tam tego ciepła jest dużo więcej i zimy nie są zbyt ostre,

Less in the south, where there is much more warmth and winters are not too harsh,

ale w krajach skandynawskich to jest bardzo popularny trend.

But in Scandinavian countries, it is a very popular trend.

W Niemczech, w Danii, w Szwajcarii, w Austrii.

In Germany, in Denmark, in Switzerland, in Austria.

To wszystko są rejony, gdzie domy pasywne są już teraz bardzo popularne.

These are all areas where passive houses are already very popular now.

Na dziś to już wszystko. Miłego popołudnia. Krzysztof Bałuk. Do usłyszenia.

That's all for today. Have a nice afternoon. Krzysztof Bałuk. See you.

Ziemia naszym domem. Dbamy o zrównoważony rozwój.

Earth is our home. We care for sustainable development.

Audycję dofinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Zielonej Górze.

The program was co-financed by the funds of the Voivodeship Fund for Environmental Protection and Water Management in Zielona Góra.

Za treści zawarte w audycji dofinansowanej ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Zielonej Górze.

For the content included in the program funded by the Voivodeship Fund for Environmental Protection and Water Management in Zielona Góra.

Odpowiedzialność ponosi redakcja.

The editorial team is responsible.