195 Najlepszy władca Polski, część 2

Polish with John, podcast dla uczących się języka polskiego.

Polish with John, a podcast for those learning the Polish language.

Najlepszy władca Polski, część druga.

The best ruler of Poland, part two.

To z pewnością jest najprawdziwszą chwałą wielkiego władcy,

It is undoubtedly the truest glory of a great ruler,

który zbożnie czci religię i sprawiedliwość.

who devoutly honors religion and justice.

Klemens Janicki, polski poeta renesansowy.

Klemens Janicki, Polish Renaissance poet.

Witajcie w podcaście Polish with John.

Welcome to the podcast Polish with John.

Jest to podcast dla Was, dla osób, które uczą się języka polskiego.

This is a podcast for you, for people who are learning the Polish language.

Podcast ukazuje się dzięki Waszemu wsparciu.

The podcast is made possible thanks to your support.

Dzięki wsparciu moich patronów na portalu Patreon.

Thanks to the support of my patrons on Patreon.

Bardzo, bardzo Wam za to dziękuję.

Thank you very, very much for this.

A jeżeli Ty jeszcze nie jesteś moim patronem,

And if you are not my patron yet,

to zapraszam Cię do naszej społeczności fanów języka polskiego.

I invite you to our community of Polish language fans.

Więcej informacji na końcu odcinka.

More information at the end of the episode.

W ostatnim odcinku.

In the last episode.

Poznaliśmy większość władców Polski.

We have met most of the rulers of Poland.

Teraz pytanie.

Now the question.

Który z nich był tym najlepszym, a który najgorszym?

Which of them was the best, and which was the worst?

Tylko jeden władca otrzymał w historii przytomek wielki.

Only one ruler has received the epithet "the Great" in history.

A był nim Kazimierz Wielki, ostatni władca z dynastii Piastów.

And he was Casimir the Great, the last ruler of the Piast dynasty.

Co takiego wielkiego zrobił?

What great thing did he do?

Jego ojciec Władysław Łokietek rozpoczął jednoczenie Polski

His father Władysław the Elbow-high started the unification of Poland.

po rozbiciu dzielnicy.

after the division of the district.

Był on jednostą wojskowym.

He was a military unit.

Syn kontynuował tę pracę.

The son continued this work.

Przeprowadził reformy administracyjne,

He implemented administrative reforms,

rozwijał państwo gospodarczo,

he developed the state economically,

budował drogi i zamki.

he built roads and castles.

Dbał też o naukę i kulturę.

He also cared for education and culture.

Założył w 1364 roku Akademię Krakowską,

He established the Kraków Academy in 1364.

pierwszy polski uniwersytet,

the first Polish university

który dzisiaj nazywa się Uniwersytetem Jagiellońskim.

which today is called the Jagiellonian University.

Był bardzo dobrym i zręcznym dyplotem.

He was a very good and skilled diplomat.

Wielki władca.

Great ruler.

Rozwiązał wiele międzynarodowych problemów i doprowadził do powrotu do królestwa wielu polskich ziem.

He resolved many international issues and brought back to the kingdom many Polish lands.

Był na pewno wybitnym średniowiecznym władcą.

He was undoubtedly an outstanding medieval ruler.

Jednak to nie jego czasy zostały nazwane Złotym Wiekiem.

However, it was not his times that were named the Golden Age.

Polski Złoty Wiek to okres panowania dwóch ostatnich Jagiellonów – Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta.

The Polish Golden Age is the period of the reign of the last two Jagiellonians – Sigismund I the Old and Sigismund II Augustus.

Ze szkoły wyniosłem przekonanie, że to byli wspaniali królowie.

From school, I came away with the belief that they were great kings.

To za ich czasów na naszych ziemiach rozkwitała kultura renesansowa.

It was during their time that the Renaissance culture flourished in our lands.

Rozwijała się nauka, literatura, kraj był bogaty.

Science and literature were developing, the country was wealthy.

Jednak dzisiaj, gdy czytam dokładniejsze opracowania, dowiaduję się, że wiele późniejszych problemów miało początek właśnie w tym czasie.

However, today, as I read more detailed studies, I learn that many later problems began precisely at that time.

Królowie stawiali na magnatów, najbogatszych ze szlachty.

The kings relied on the magnates, the richest of the nobility.

Fortuny magnackie rosły, a władza królewska malała.

The fortunes of the magnates grew, while royal power diminished.

Potem okazało się, że ci magnaci stali się w swoich majątkach jakby niezależnymi władcami i nie zawsze działali dla dobra państwa.

Then it turned out that these magnates became like independent rulers in their estates and did not always act for the good of the state.

Ponadto zaniedbano rozwój miast.

Moreover, the development of cities has been neglected.

W innych krajach silne miasta mogły zniszczyć.

In other countries, strong cities could be destroyed.

Mogły stanowić przeciwwagę, balans dla magnatów, czy arystokracji.

They could have served as a counterbalance to the magnates or aristocracy.

U nas okazały się za słabe.

They turned out to be too weak for us.

Podobnie kiedyś myślałem o rządach Władysława Jagiełły.

Similarly, I used to think about the rule of Władysław Jagiełło.

W końcu to za jego panowania pokonaliśmy zakon krzyżacki, który prowadził agresywną i ekspansywną politykę.

After all, it was during his reign that we defeated the Teutonic Order, which pursued an aggressive and expansionist policy.

Jednak, ponownie, lektura lepszych opracowań, książek i artykułów naukowych zmieniły mój punkt widzenia.

However, once again, reading better studies, books, and scientific articles changed my point of view.

Władysław Jagiełło rozdawał na lewo i na prawo przywileje.

Władysław Jagiełło was distributing privileges left and right.

Specjalne, bardzo korzystne prawa dla szlachty.

Special, very advantageous rights for the nobility.

W ten sposób, krótkoterminowo, zyskiwał założone cele, ale osłabiał państwo.

In this way, in the short term, he achieved the set goals but weakened the state.

A z drugiej strony, wiele z nich można uznać za porządkowanie prawa oraz demokratyzację państwa.

On the other hand, many of them can be seen as the ordering of law and the democratization of the state.

Jakże trudno jest więc ocenić działania tego króla.

How difficult it is, therefore, to evaluate the actions of this king.

Za to w szkole mało się mówiło o Kazimierzu Jagiellończyku.

However, little was said about Casimir Jagiellonian in school.

A teraz czytam, że on nie wydawał przywilejów, ale umacniał kraj, rozwijał kulturę i gospodarkę.

And now I read that he did not grant privileges, but strengthened the country, developed culture and the economy.

Bardzo dobrze działał też na arenie międzynarodowej i zawierał korzystne sojusze.

He also worked very well on the international stage and formed beneficial alliances.

Wśród Jagiellonów to chyba on był tym najlepszym.

Among the Jagiellonians, he was probably the best one.

Królowie elekcyjni cieszą się złą sławą.

Elective kings enjoy a bad reputation.

Zwykle uważamy ich za złych władców, z dwoma wyjątkami.

We usually consider them to be bad rulers, with two exceptions.

Są nimi Stefan Batory i Jan III Sobieski.

They are Stefan Batory and Jan III Sobieski.

Ten drugi jest znany ze zwycięstwa pod Wiedniem, kiedy wojska Rzeczypospolitej uratowały Austrię przed tureckim podbojem.

The second one is known for the victory near Vienna, when the forces of the Commonwealth saved Austria from Turkish conquest.

Był to punkt zwrotny w historii Austrii, która od tego momentu zacznie się umacniać.

It was a turning point in the history of Austria, which from this moment on would begin to strengthen.

Będzie coraz silniejsza, aż w końcu, sto lat później, zajmie część polskich terytoriów w czasie I i III rozbioru.

It will become stronger and stronger, until finally, a hundred years later, it will occupy part of Polish territories during the First and Third Partitions.

Czy więc to dobrze, że Sobieski pomógł obronić Wiedeń?

Is it therefore good that Sobieski helped defend Vienna?

Sława tego zwycięstwa przysporzyła mu wiele pozytywnych opinii.

The glory of this victory earned him many positive reviews.

Za jego czasów panowała w miarę stabilna sytuacja gospodarcza po czasach wojen.

During his time, there was a relatively stable economic situation after the times of wars.

Jednak wiele jego decyzji na arenie zostało zakończone.

However, many of his decisions on the arena have come to an end.

Polska traciła na znaczeniu, traciła wpływy na swoich ziemiach.

Poland was losing significance, losing influence over its lands.

Na marginesie wspomnijmy pierwszego i chyba najgorszego króla elekcyjnego, Henryka Walezego.

On the sidelines, let us mention the first and probably the worst elective king, Henry of Valois.

Najgorszy, bo zupełnie niezainteresowany Polską.

The worst, because completely uninterested in Poland.

Ten francuski książę, jak tylko nadarzyła się okazja, porzucił Kraków jak najszybciej do Słowacji.

This French prince, as soon as the opportunity arose, left Kraków as quickly as possible for Slovakia.

Ten francuski książę, jak tylko nadarzała się okazję, porzucił Kraków jak najszybciej do Słowacji.

This French prince, as soon as the opportunity arose, left Krakow as quickly as possible for Slovakia.

Podobno dobrze rządził, ale o Rzeczpospolitej zapomniał.

Apparently he ruled well, but he forgot about the Commonwealth.

Nie chciał wracać, nie wysłał nikogo do rządzenia w swoim imieniu, nawet nie abdykował.

He didn’t want to return, he didn’t send anyone to rule on his behalf, he didn’t even abdicate.

Dzisiaj powiedzielibyśmy, że porzucił stanowisko pracy.

Today we would say that he left his job.

Dzорошо.

Good.

Dziety.

Cheeky.

Lepszym od Jana III Sowieckiego, kandydatem na najlepszego króla, wydaje się Stefan Batory.

Stefan Batory seems to be better than Jan III Sobieski, a candidate for the best king.

Co interesujące, mimo że był poliglotą, to nigdy nie nauczył się języka polskiego.

Interestingly, although he was a polyglot, he never learned the Polish language.

Posługiwał się za to świetnie łaciną i to wystarczało w kraju, gdzie każdy po łacinie świetnie mówił.

He used Latin splendidly, and that was enough in a country where everyone spoke Latin fluently.

Został królem w niełatwym momencie i całkiem dobrze sobie z kolejnymi problemami radził.

He became king at a difficult time and managed quite well with the subsequent problems.

Wtedy Moskwa okupowała część polskich terytoriów, a jemu udało się te tereny wyzwolić.

At that time, Moscow was occupying part of Polish territories, and he managed to liberate those areas.

Przeprowadził także wiele korzystnych reform, modernizował państwo.

He also implemented many beneficial reforms and modernized the state.

Był świetnym królem.

He was a great king.

Niestety panował tylko 10 lat, a to bardzo mało.

Unfortunately, he ruled for only 10 years, and that's very little.

Zmarł w 1586 roku, mając 53 lata.

He died in 1586 at the age of 53.

Gdyby rządził dłużej.

If he had ruled longer.

Choćby kolejne 10 lat.

Even if it's another 10 years.

Kto wie, jak potoczyłaby się historia.

Who knows how history would have unfolded?

Wspominałem w poprzednim odcinku, że rządził razem z żoną Anną Jagielonką.

I mentioned in the previous episode that he ruled together with his wife Anna Jagielonka.

Był to wynik polityki dynastycznej polskich parlamentarzystów.

It was the result of the dynastic policy of Polish parliamentarians.

Mieliśmy praktycznie dwóch królów, ale Anna Jagielonka polityką się nie interesowała

We practically had two kings, but Anna Jagielonka was not interested in politics.

i zostawiła ją całą na barkach.

and left it entirely on her shoulders.

Męża.

Husband.

Co nie zmienia faktu, że podobnie jak Jadwiga Andegawańska była królem Polski.

This does not change the fact that, like Jadwiga of Anjou, she was the king of Poland.

Jak więc będzie z naszym rankingiem?

So how will it be with our ranking?

W top 3 dałbym Kazimierza Wielkiego, Kazimierza Jagielończyka i Stefana Batorego.

In the top 3, I would include Casimir the Great, Casimir Jagiellon, and Stephen Báthory.

Jednak lepiej niż mi się kiedyś wydawało, oceniam panowania innych władców.

However, I assess the reigns of other rulers better than I once thought.

Takich jak Zygmunt III Waza.

Such as Sigismund III Vasa.

Czy jego syn Władysław IV.

Is his son Władysław IV?

Okazuje się, że August II Mocny też nie był tak złym królem, jak kiedyś myślałem.

It turns out that Augustus II the Strong wasn't as bad a king as I used to think.

Za to panowanie Władysława Jagieły oceniam dzisiaj trochę gorzej.

I rate the reign of Władysław Jagiełło a bit worse today.

Podobnie słabiej wypadają dzisiaj okresy rządów Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta.

Similarly, the reigns of Sigismund I the Old and Sigismund II Augustus are less favorable today.

Tak naprawdę to wiedząc więcej, mam coraz więcej wątpliwości.

In fact, the more I know, the more doubts I have.

Wśród dobrych i złych poczynań i decyzji władców,

Among the good and bad actions and decisions of rulers,

Ciężko jest znaleźć te najlepsze i najgorsze.

It's hard to find the best and the worst.

Sytuacja się zmieniała.

The situation was changing.

Zmieniały się trendy i możliwości.

Trends and possibilities changed.

Dwa odcinki.

Two episodes.

Mam wrażenie, że nic tak naprawdę nie powiedziałem konkretnego.

I have the impression that I didn't really say anything concrete.

O każdym z władców można by zrobić osobny odcinek, a nawet kilka.

Each of the rulers could have a separate episode made about them, or even several.

Historia jest bardzo ciekawa, jeżeli tylko dobrze ją opowiedzieć.

History is very interesting if only it is told well.

Może jest to pomysł na kolejne odcinki Polish with John?

Maybe this is an idea for the next episodes of Polish with John?

Ostatecznie nie udało mi się stworzyć rankingu polskich władców.

Ultimately, I was unable to create a ranking of Polish rulers.

Moje top 3 to bardziej propozycje.

My top 3 are more suggestions.

I nawet trudno byłoby mi powiedzieć, który z nich zasługuje na pierwsze,

And it would even be hard for me to say which of them deserves the first.

który na drugie, a wreszcie który na trzecie miejsce.

which for second, and finally which for third place.

Podobnie z tymi najgorszymi.

Similarly with the worst ones.

Jednak w takim zastanawianiu się nie chodzi o rezultat, przynajmniej nie tylko,

However, in such reflection, it is not about the outcome, at least not only.

ale o umiejętność porównywania.

but about the skill of comparing.

O lepsze zrozumienie tamtych osób, tamtej historii.

For a better understanding of those people, that history.

Dzięki temu stajemy się mądrzejsi.

Thanks to that we become wiser.

Bo musimy myśleć.

Because we have to think.

Zanim jednak skończę ten odcinek, pozwolę sobie na kilka tzw. ogłoszeń parafialnych.

However, before I finish this episode, I would like to make a few so-called parish announcements.

Do tego odcinka dołączę coś specjalnego dla moich patronów.

I will add something special for my patrons to this episode.

Ci, którzy wspierają mnie na poziomie 5 dolarów, dostaną kilka ekstra ćwiczeń gramatycznych

Those who support me at the 5 dollar level will receive some extra grammar exercises.

związanych z tym i poprzednim odcinkiem.

related to this and the previous episode.

Oraz zestaw słów, które są w opisie.

And a set of words that are in the description.

I zwrotów wraz z ich wymową.

And phrases along with their pronunciation.

Będzie to gotowy zestaw do zaimportowania do programu Anki.

It will be a ready set to import into Anki.

Oraz to samo w formie tekstowej i paczki plików MP3.

And the same in text form and a package of MP3 files.

Mam nadzieję, że przyda wam się to w waszej nauce.

I hope you find this useful in your learning.

Chciałbym wiedzieć, czy coś takiego jest dla was przydatne.

I would like to know if something like this is useful for you.

Czy robić takie zestawy do kolejnych podcastów.

Should we make such sets for future podcasts?

Jednocześnie pracuję nad tym, aby projekt Polish with John nie cierpiał przez to,

At the same time, I am working to ensure that the Polish with John project does not suffer from this.

że tylko uczę prywatnie, ale także w szkole podstawowej.

that I only teach privately, but also in elementary school.

Proszę trzymajcie kciuki, bo mam kilka pomysłów, które chcę zrealizować.

Please keep your fingers crossed, because I have a few ideas that I want to implement.

No i to wszystko na dzisiaj.

Well, that's all for today.

Serdecznie dziękuję wam za wysłuchanie tego odcinka.

Thank you very much for listening to this episode.

Jego transkrypcję znajdziecie na moim Patronie za 1 dolara miesięcznie.

You will find his transcription on my Patreon for 1 dollar a month.

Dziękuję bardzo wszystkim tym, którzy są ze mną na Patronie.

Thank you very much to everyone who is with me on Patreon.

Moi Patroni mogą spotykać się ze mną na specjalnym kanale na Telegramie,

My Patrons can meet with me on a special channel on Telegram,

czy nawet na lekcjach języka polskiego na żywo.

or even in live Polish language classes.

Szczegóły i progi są opisane, a linki zostawiam w opisie podcastu.

The details and thresholds are described, and I leave the links in the podcast description.

Jeżeli podoba wam się ten podcast, to proszę was o pozytywne oceny tam, gdzie go słuchacie.

If you enjoy this podcast, please leave positive ratings where you listen to it.

Dzięki temu więcej osób będzie mogło z niego korzystać.

Thanks to this, more people will be able to use it.

Jeszcze raz dziękuję wam bardzo za dzisiejsze spotkanie.

Thank you once again very much for today's meeting.

Trzymajcie się zdrowe. Trzymam za was kciuki.

Stay healthy. I'm keeping my fingers crossed for you.

Do usłyszenia.

See you later.