Dorośli w spektrum autyzmu

To jest terapia dla opornych, czyli wszystko co chcielibyście wiedzieć o psychologii, ale baliście się zapytać.

This is therapy for the resistant, or everything you would like to know about psychology but were afraid to ask.

Seria wywiadów na kanale Kierunek Spokój.

A series of interviews on the channel Direction Calm.

Zaburzenia ze spektrum autyzmu kojarzą się głównie z problemami wieku dziecięcego, ale z autyzmu się nie wyrasta.

Autism spectrum disorders are mainly associated with childhood issues, but you do not outgrow autism.

To też problem dorosłych.

It's also a problem for adults.

Statystyki mówią różnie, że dotyczy od 1, 2 do nawet 6% populacji, więc całkiem dużo.

Statistics say that it affects from 1.2% to even 6% of the population, so that's quite a lot.

O tym jak żyje się z tego typu zaburzeniami we współczesnym świecie i co zrobić, co może zrobić osoba, której ten problem dotyczy,

About what it's like to live with this type of disorder in the modern world and what can be done, what a person affected by this issue can do.

ale też co może zrobić jej otoczenie, żeby żyło jej się lepiej wśród nas, porozmawiam dziś z Magdaleną Krzyżosiak,

but also what her surroundings can do to make her life better among us, I will talk today with Magdalena Krzyżosiak,

psycholożką, psychoterapeutką poznawczo-behawioralną z Centrum Psychoterapii HELP.

a psychologist, cognitive-behavioral psychotherapist from the HELP Psychotherapy Center.

Dzień dobry Magda.

Good morning, Magda.

Dzień dobry.

Good morning.

Część dorosłych ze spektrum autyzmu dowiaduje się o tym, że mają taki problem.

Some adults on the autism spectrum find out that they have this issue.

Problem dopiero w wieku dorosłym, prawda?

The problem only arises in adulthood, right?

Jak często zdarza się, że dowiadują się tego podczas terapii w gabinecie psychoterapeuty?

How often do they find out about it during therapy in the therapist's office?

Och, to muszę powiedzieć, że zdarza się to w mojej praktyce bardzo często, to może zabrzmi aż dziwnie,

Oh, I have to say that this happens very often in my practice, it might even sound strange.

ale w moim odczuciu naprawdę tak jest, bo tak muszę powiedzieć, że mniej więcej połowa dorosłych osób, które rozpoczynają terapię,

but in my feeling, it really is like that, because I have to say that about half of the adults who start therapy,

moich pacjentów, którzy zgłaszają na przykład problem depresyjny albo fobię społeczną,

my patients who report, for example, a depressive issue or social phobia,

tak naprawdę u źródła mają nierozpoznane zaburzenia ze spektrum autyzmu.

In fact, they have unrecognized disorders from the autism spectrum at the root.

W związku z tym, kiedy pojawiają się w gabinecie i próbuję sobie wyobrazić, jakoś porozmawiać i skonceptualizować, skąd dany problem się wziął u tej osoby,

In connection with this, when they appear in the office and I try to imagine, somehow talk and conceptualize where a particular problem originated for that person,

spotykam się z tym, że dana osoba ma cechy ze spektrum autyzmu i oczywiście osoby te różnią się natężeniem tych cech,

I encounter individuals who have traits of the autism spectrum, and of course, these individuals vary in the intensity of these traits.

dlatego nie każda osoba, która te cechy ma, dostała tą formalną diagnozę na przykład z zespołu Aspergera,

therefore not every person who has these traits has received a formal diagnosis, for example, of Asperger's syndrome.

ale w ciągu życia miała poczucie, że na przykład jest jakaś troszkę inna, że nie pasuje, to jest coś, co bardzo często słyszę od pacjentów,

But throughout her life, she had the feeling that, for example, she was a little different, that she didn't fit in; that's something I hear very often from patients.

że nie pasuje, to jest coś, co bardzo często słyszę od pacjentów,

that it doesn’t fit, this is something I hear very often from patients,

i wtedy zaczynamy się wspólnie zastanawiać, jak to funkcjonowanie wyglądało, co było trudne dla tej osoby,

And then we start to wonder together how that functioning looked, what was difficult for that person.

no i ja jako terapeutka staram się wyłapać te inności, te trudności tej osoby, no tak według takiego powiedzmy swojego schematu, obszarami, w których te trudności się pojawiają.

Well, as a therapist, I try to identify those differences, the difficulties of that person, according to my own framework, the areas in which these difficulties arise.

Czy to jest zaskoczenie dla osoby, która do Ciebie przychodzi z depresją?

Is this a surprise for someone who comes to you with depression?

Czy z jakimiś zaburzeniami lękowymi, a Ty podejrzewasz, że właśnie jest w spektrum autyzmu?

Are there any anxiety disorders, and do you suspect that they are on the autism spectrum?

Czy to jest dla tej osoby zaskoczenie, czy raczej ulga?

Is it a surprise for this person, or rather a relief?

No muszę powiedzieć, że w większości przypadków nie jest to zaskoczenie, może samo to słowo, że są to zaburzenia ze spektrum autyzmu,

Well, I have to say that in most cases it is not a surprise, perhaps just the word itself, that these are disorders on the autism spectrum.

ale zwykle jest tak, że to, co ta osoba przeżywała jako jakąś inność, właśnie jako to niedopasowanie,

but usually it is the case that what this person experienced as some kind of otherness, precisely as that mismatch,

wreszcie dostaje jakąś nazwę i bardzo często to jest ulga.

Finally, it gets some name, and very often it's a relief.

Często to, no osoba musi sobie poukładać, tak, rozmawiamy o tym, to trwa ileś sesji, ktoś sobie o tym myśli w domu, zaczyna czytać

Often, well, a person needs to sort things out for themselves, yes, we talk about it, it takes several sessions, someone thinks about it at home, starts to read.

i czasami to jest tak, jakby zapalały się takie lampki, o tak, faktycznie to do mnie pasuje, o tak, z tym miałam problem, tak, z tym mi było ciężko.

And sometimes it feels like those little lights turn on, like, oh yes, that really suits me, oh yes, I had a problem with that, yes, that was difficult for me.

Więc zazwyczaj to jest tak, że właśnie...

So usually it's like this, that...

te w cudzysłowie dziwności i inności dostają swoją nazwę.

These "strangeness and otherness" get their name.

Natomiast zdarzyło mi się też kilkukrotnie, że pewna osoba zupełnie nie podejrzewała, że może być w spektrum, bo na przykład świetnie sobie radziła zawodowo,

However, it also happened to me several times that a certain person was completely unaware that they could be on the spectrum, because for example they were doing great professionally,

a wydawało jej się, że po prostu jest bardziej nieśmiała, tak, czy jakoś tak może niekoniecznie towarzyska, bo to jest jeden z obszarów właśnie, który wygląda inaczej u osób w spektrum autyzmu.

And it seemed to her that she was simply more shy, yes, or something like that, maybe not necessarily social, because that's one of the areas that looks different in people on the autism spectrum.

Więc tych takich zupełnie zaskoczonych osób dużo raczej nie spotykam.

So I don't really come across many completely surprised people.

Jak wyglądało życie przed diagnozą takich osób? Z jakimi one się mierzą problemami?

What was life like before the diagnosis for such individuals? What problems do they face?

O tym, że przychodzą do Twojego gabinetu głównie z depresją, z zaburzeniami lękowymi, to powiedziałyśmy sobie, ale jak wygląda ich wcześniejsze życie?

We mentioned that they mainly come to your office with depression and anxiety disorders, but what does their previous life look like?

Na czym polega ta odczuwalna przez nie inność, dziwność?

What is this distinctiveness, strangeness that they perceive?

Tak, to tutaj to w zasadzie...

Yes, it’s basically here...

...te osoby zgłaszają...

...these people report...

Te osoby zgłaszają, że już od tych najmłodszych lat, też zależy pewnie od środowiska, tak, na ile było jakoś wspierające,

These individuals report that even from a very young age, it also likely depends on the environment, yes, to the extent that it was supportive in some way.

ale już gdzieś te problemy, te różnice pojawiają się, no już od początku szkoły w zasadzie, a szczególnie wyraźne stają się tak mniej więcej w okresie dojrzewania.

But already somewhere these problems, these differences appear, well, already from the beginning of school basically, and they become particularly evident around the time of adolescence.

I teraz powiem może dwa słowa, dlaczego akurat tak.

And now I will maybe say a few words about why exactly this way.

Bo na początku, właśnie w tym rozwoju człowieka,

Because at the beginning, precisely in this development of a human,

głównie operujemy na konkretach, tak, bo są zabawy, dzieci wchodzą w interakcje.

We mainly operate on specifics, yes, because there are games, children engage in interactions.

Te zabawy są na początku proste, potem się stają coraz bardziej takie wymagające jakiejś fantazji, wyobraźni.

These games start off simple, then they become increasingly demanding of some fantasy and imagination.

Natomiast w momencie, kiedy zaczyna się ten okres dojrzewania, pojawia się już bardzo dużo niejednoznaczności.

However, at the moment when this maturation period begins, a lot of ambiguities arise.

Niejednoznaczności, podtekstów, innych.

Ambiguities, subtexts, others.

I łatwo zarmizłować, albo indywiduelle postępowanie,

And it's easy to be overwhelmed, or individual conduct,

to jest właśnie ten aspekt, z którym osoby w spektrum mają problem.

This is exactly the aspect that people on the spectrum have trouble with.

Tak fachowo nazywamy to deficytem,

We professionally call it a deficit,

mentalizowania,

mentalizing,

a tak mówiąc po ludzku to mentalizowanie,

So to put it plainly, it's mentalizing.

inaczej też teoria umysłu.

otherwise also known as the theory of mind.

To jest taka umiejętność człowieka,

It is such a human skill,

więcej koło czwartego roku życia, że zaczynamy sobie zdawać sprawę,

more around the age of four, we start to realize,

że to, co ja myślę, jest niekoniecznie tym samym, co myśli druga osoba.

that what I think is not necessarily the same as what another person thinks.

I to bardzo fajnie widać u takich maluszków, bo maluchy na początku,

It's very nice to see with such little ones, because the little ones at the beginning,

na przykład jak widzą, że nie wiem, mama płacze, to przynoszą jej swojego ulubionego misia,

for example, when they see that I don't know, mom is crying, they bring her their favorite teddy bear,

bo wiedzą, że dla nich to jest to, co by pocieszyło.

because they know that for them it is what would comfort them.

Ale właśnie już tak mniej więcej koło tego czwartego roku życia

But it was around the fourth year of life.

taki maluch przyniesie mamie to, co mama lubi.

Such a little one will bring mommy what mommy likes.

Bo już może się domyślać intuicyjnie, że właśnie mama ma trochę inaczej.

Because he might already intuitively suspect that mom is a bit different.

Inne potrzeby, inne spojrzenie, inne rzeczy mogą wywołać u niej ten płacz.

Different needs, a different perspective, and different things can trigger her tears.

I potem tak mniej więcej około szóstego roku życia mamy taki drugi moment ważny,

And then around the sixth year of life, we have another important moment.

że człowiek zaczyna rozumieć to w sposób jeszcze bardziej złożony,

that a person begins to understand it in an even more complex way,

czyli na przykład mama płacze, bo tata coś tam, a jego intencja była taka,

so for example, mom is crying because dad did something, and his intention was such,

a mama na przykład nie zrozumiała.

And mom, for example, didn't understand.

Czyli to już jest taka bardziej złożona umiejętność,

So it's a more complex skill now.

która pozwala jakoś tak się orientować w ogóle wśród ludzi, w grupach społecznych.

which somehow allows one to orient oneself among people, in social groups.

Te intencje nie tylko jeden na jeden, ale też właśnie zauważanie tego,

These intentions not only one-on-one, but also indeed noticing this,

co się dzieje między ludźmi.

what is happening between people.

No i właśnie to jest taki osiowy problem,

Well, that's precisely such a central issue,

w zaburzeniach ze spektrum, że te umiejętności w zasadzie nigdy się nie wykształcają.

In spectrum disorders, these skills essentially never develop.

Czyli załóżmy, że takie dziecko, które jakoś tam odnajdywało się w grupie

So let's assume that such a child, who somehow found their way in the group

takich młodszych dzieci, staje się nastolatkiem i po prostu jego mózg

such younger children becomes a teenager and simply his brain

nie funkcjonuje tak jak te pozostałe mózgi, tak?

It doesn't function like the other brains, does it?

Nie nadąża za tymi żartami, dygresjami, nie czyta sarkazmów,

He can't keep up with these jokes, digressions, and he doesn't read sarcasm.

tak?

Yes?

Dokładnie tak. I to nawet nie jest kwestia, że nie nadąża, tylko, że w ogóle to jest jakby niedostępne.

Exactly. It's not even a matter of not keeping up, but rather that it seems to be completely inaccessible.

Czyli to, co często robią nastolatki w spektrum, a już szczególnie dziewczynki są w tym świetne,

So, what teenagers on the spectrum often do, especially girls, are really good at it.

to jest tak zwane maskowanie.

This is what is called masking.

I ten termin to jest w zasadzie też już taki termin, nie wiem, czy naukowy, ale taki profesjonalny.

And this term is basically already a term like that, I don't know if it's scientific, but it's a professional one.

Ponieważ dziewczynki wyuczają, że mają takie umiejętności.

Because the girls are being taught that they have such skills.

Tak?

Yes?

Tak.

Yes.

I wyuczają się jakby jak reagować w momencie, kiedy na przykład grupa rówieśników proponuje coś.

They also learn how to react in situations when, for example, a group of peers suggests something.

Tak trochę są takimi podglądaczkami, tak?

They're a bit of voyeurs, aren't they?

Czyli, że to nie zachodzi tak jak u osób neurotypowych jakoś intuicyjnie i rozwojowo,

So, it doesn't happen in the same intuitive and developmental way as it does for neurotypical people.

tylko bardziej na przykład ostatnio jedna klientka powiedziała mi, że u niej to było trochę jak gra w szachy.

Just more recently, one client told me that for her it was a bit like playing chess.

Że obserwowała swoją klasę swoich znajomych.

That she was watching her class and her friends.

Bez tego właśnie głębokiego rozumienia intencji, bardziej z poziomu ich zachowań.

Without this deep understanding of intentions, more from the level of their behaviors.

I w ten sposób starała się zrozumieć jakie tam są zależności w tej grupie, co zrobić, żeby tam pasować, tak?

And in this way, she tried to understand what the relationships in that group were, what to do to fit in there, right?

Kiedy z nimi wyjść i tak dalej.

When to go out with them and so on.

Więc to jest taki w zasadzie jedno z moich pierwszych pytań też.

So this is basically one of my first questions too.

Jak zaczynam podejrzewać, że ktoś może być w spektrum?

How do I start to suspect that someone might be on the spectrum?

I jak pan, czy pani funkcjonowała jako nastolatka?

And how did you function as a teenager?

Tak, tak.

Yes, yes.

Tam bardzo często dochodzi wtedy do odrzuceń rówieśniczych, do różnych nadużyć, manipulacji, bo takiego się nie zauważyłaś.

There very often leads to peer rejection, various abuses, manipulations, because you didn't notice that kind of person.

Trudność pojawia się w odczytywaniu żartów, intencji, przenośni, bo to jest wszystko to, co wykracza poza tą kwestię słowną.

The difficulty arises in interpreting jokes, intentions, and metaphors, because that is all that goes beyond the verbal aspect.

Powiedziałaś, że dziewczynki adaptują, próbują zaadaptować się do tej sytuacji, wykształcając jakieś tam własne mechanizmy obronne, a chłopcy sobie z tym nie radzą w ten sposób?

You said that girls adapt, trying to adapt to the situation by developing their own defensive mechanisms, while boys do not cope with it in the same way?

Często właśnie u chłopców te trudności są znacznie większe i często wygląda to tak, przynajmniej z takimi osobami się spotykam,

Often, these difficulties are much greater in boys, and it often looks like this, at least from the people I meet.

że albo są to już potem dorośli mężczyźni.

that either they are already adult men then.

Może te lata szkolne wspominają jako coś bardzo trudnego, nieprzyjemnego właśnie ze względu na ten aspekt społeczny,

They may remember those school years as something very difficult and unpleasant precisely because of the social aspect.

że gdzieś tam z tyłu, w kąciku albo nawet byli przez tą grupę jakoś przyjęci, ale w ogonie, że tak powiem.

that somewhere in the back, in a corner or even they were somehow accepted by this group, but at the end, so to speak.

Natomiast zwykle raczej z tych relacji słyszę, że mieli swoje bardzo szczególne zainteresowania i gdzieś tam na te lekcje przychodzili,

On the other hand, usually from these relationships, I hear that they had their very specific interests and came to those classes from time to time.

ale raczej...

but rather...

Właściwie też skupiali się na tym swoim.

Actually, they also focused on their own.

I rozumiem, że jeśli te osoby nie dostały wsparcia jako dzieci albo jako młodzi ludzie i dopiero dowiadują się w wieku dorosłym o tym, że mają zaburzenia ze spektrum autyzmu,

And I understand that if these individuals did not receive support as children or young people and only learn as adults that they have disorders on the autism spectrum,

to znaczy, że wcześniej nie dostali żadnej pomocy, prawda?

That means they didn't receive any help earlier, right?

No bo teraz to system wyłapywania tego typu zaburzeń, no to wiadomo, nauczyciele już są nawet przedszkolni, wyszkoleni, żeby jakby zwracać uwagę rodzicom.

Well, now the system for detecting this type of disorders is in place, so it's clear that even preschool teachers are trained to pay attention to parents.

Kiedyś tego nie było.

It wasn't like that before.

Bo tak naprawdę o autyzmie wśród dorosłych to mówi się od kilku lat, prawda?

Because actually, autism among adults has been talked about for a few years now, right?

Tak, też mi się wydaje, że to jest temat taki w ogóle bardzo nowy i ma on bardzo wiele w związku z tym konsekwencji, szczególnie dla tych osób, ale i dla procesów psychoterapii.

Yes, I also think that this is a very new topic in general, and it has many consequences related to it, especially for those individuals, but also for the processes of psychotherapy.

I rzeczywiście, tak jak mówisz, nie dostali tego wsparcia, w związku z tym zaczęły często na tym narastać różne...

And indeed, as you say, they did not receive that support, and as a result, various issues started to accumulate frequently...

Inne problemy psychologiczne, na przykład właśnie fobie społeczne, tak?

Other psychological issues, such as social phobias, right?

Albo jakieś takie zaburzenia lękowe.

Or some kind of anxiety disorders.

Często spektrum autyzmu wiąże się z zaburzeniami obsesyjno-kompulsyjnymi.

The autism spectrum is often associated with obsessive-compulsive disorders.

Dodatkowo często pojawia się właśnie depresja, bo człowiek nie radzi sobie w tych kontaktach społecznych.

Additionally, depression often arises because a person struggles to cope in social interactions.

Ale jest tutaj też druga przyczyna, może być, i to rzeczywiście bardzo często obserwuję, kiedy ktoś niezdiagnozowany pojawia się w gabinecie, że jakby jest problem w ogóle z przetwarzaniem emocji, tak?

But there is also a second reason, it can be, and I actually observe this very often when someone undiagnosed appears in the office, that there seems to be a problem with processing emotions at all, right?

Więc ten pierwszy, osiowy, ta trudność dotyczy tego mentalizowania, ale można powiedzieć, że jest to połączone niejako z tym drugim takim osiowym.

So this first, axial difficulty concerns thinking mentally, but one could say that it is somehow connected to this second axial aspect.

Z tym osiowym problemem i kim jest przetwarzanie emocji swoich i rozumienie emocji innych osób.

This pivotal issue relates to processing one's own emotions and understanding the emotions of others.

I bardzo często właśnie te dorosłe już osoby skarżą się na to, że na przykład nagle wybuchają płacze, to często kobiety, albo że nic nie czują, albo zapytane jak się masz, nie umieją dokładnie odpowiedzieć na to pytanie, tak?

And very often, these already adult individuals complain that, for example, they suddenly burst into tears, often women, or that they feel nothing, or when asked how they are, they cannot respond to that question accurately, right?

Nagle na przykład pojawiają się objawy depresyjne, zupełnie nie...

Suddenly, for example, depressive symptoms appear, completely not...

Niezrozumiałe jest to dla nich. Skąd to się nagle wzięło? No bo przecież niby wszystko dobrze.

It's incomprehensible to them. Where did this suddenly come from? Well, everything seemed fine.

I właśnie ta trudność z tym przetwarzaniem emocji, no to to jest taki bardzo złożony problem, którego w zasadzie, tak jak i tego mentalizowania, no nie da się jakoś, że tak powiem, w stosunek naprawić, ale można z terapeutą próbować na przykład uczyć się trochę tego, żeby się zatrzymywać, tak?

And this difficulty with processing emotions is a very complex problem, which essentially, just like mentalization, cannot be simply fixed in a relationship, but one can try to learn a bit about it with a therapist, for example, to stop for a moment, right?

Tak?

Yes?

Jakąś osobą próbować bardziej skupić się na tym, zastanowić, co ona może czuć, jakie mam dane, żeby wyciągnąć ten wniosek, tak?

I try to focus more on that person, to think about what they might be feeling, what information I have to draw that conclusion, right?

Bo właśnie to nie przychodzi tak spontanicznie i intuicyjnie. I podobnie z tymi emocjami. Możemy sobie na przykład na terapii tworzyć taką mapę pacjenta, czyli jeżeli ktoś mówi, że no strasznie było, no ale co to znaczy to strasznie?

Because it doesn't come so spontaneously and intuitively. And similarly with those emotions. For example, we can create such a map of the patient in therapy, meaning if someone says that it was really terrible, what does that terrible actually mean?

No nie wiem, tak?

Well, I don't know, right?

Okropnie się czułem. No ale to jakie emocje? No nie wiem za bardzo. A co w ciele? No też trudno powiedzieć, tak?

I felt terrible. But what kind of emotions? Well, I don’t really know. And what about the body? It’s also hard to say, right?

Czyli wtedy z pomocą terapeuty możemy sobie tworzyć taką mapę, że jeżeli coś, co tą osobę przestraszyło, ona odczuje to gdzieś powiedzmy tutaj, w klatce piersiowej, tak?

So then, with the help of a therapist, we can create a map where if something scared that person, they will feel it somewhere, let's say here, in the chest, right?

To już mamy taki wstęp do tego, żeby ona się zaczęła uczyć tej swojej mapy.

We already have such an introduction for her to start learning her map.

Czyli jeżeli w danej sytuacji na przykład poczuje, ale nie będzie...

So if in a given situation, for example, he feels, but there will be no...

Umiała nazwać, że to jest strach, no to może sobie przyjąć, aha, ja tutaj czuję strach, tak?

She was able to name it as fear, so she can accept it, oh, I feel fear here, right?

I to się często robi też z dziećmi, to akurat nie jest mój obszar pracy, ale trochę w ten sposób się je uczy, tak?

And this is often done with children too, this is not exactly my area of work, but they are taught a bit this way, right?

Że na przykład są karty z różnymi minami i tutaj do danej miny przyporządkujemy nazwę emocji, czyli właśnie ta mapa ciała, co gdzie można czuć, tak?

For example, there are cards with different facial expressions, and here we will assign an emotion name to a given expression, which is exactly this body map, indicating where one can feel it, right?

Także no rzeczywiście ten brak diagnozy w dzieciństwie potem może skutkować.

Indeed, the lack of diagnosis in childhood can have consequences later on.

Skutkować bardzo różnymi trudnościami.

Result in very different difficulties.

Tak, bo niektórzy sobie jakieś wykształcą mechanizmy obronne, tak?

Yes, because some people develop some defense mechanisms, right?

W sensie nauczą się sobie jakoś radzić, ale rozumiem, że diagnoza to też jest możliwość uruchomienia pomocy takiej konkretnej, prawda?

In the sense that they will somehow learn to cope, but I understand that diagnosis is also a way to initiate specific help, right?

Dokładnie i jedna z moich w ogóle takich pierwszych klientek w spektrum autyzmu

Exactly, and one of my very first clients on the autism spectrum.

właśnie dokładnie to zgłaszała, że ona się jakoś tak przystosowała, ale że to jest dla niej bardzo trudne.

She was just reporting exactly that she somehow adapted, but that it is very difficult for her.

No i jak zaczęłyśmy to zgłębiać, no to się okazało, że właśnie oprócz tych problemów, prawda, z tym intuicyjnym wchodzeniem w to, co druga osoba myśli, czuje,

Well, as we started to delve into it, it turned out that besides those problems, right, with the intuitive understanding of what the other person thinks and feels,

jest też duży problem często taki sensoryczny, to znaczy występują zaburzenia integracji sensorycznej.

There is also a big problem, often sensory in nature, which means there are sensory integration disorders.

I pojawia się takie dwa zjawiska, tak zwany breakdown i meltdown.

And two phenomena appear: the so-called breakdown and meltdown.

I tak jak mówisz, że osoby próbują sobie jakoś radzić.

And just as you say, people are trying to cope somehow.

I właśnie zawsze wspominam tą moją pacjentkę, która próbowała żyć tak jak wszyscy,

And I always remember that patient of mine who tried to live like everyone else,

a przypłacała to ogromnymi kosztami, ponieważ ona była bardzo łatwo taka przebytcowa.

And she paid for it with enormous costs, as she was very easily swayed.

Tak, bo tutaj mamy do czynienia w zasadzie z przetwarzaniem, innym przetwarzaniem bodźców w zasadzie na każdym poziomie.

Yes, because here we are dealing essentially with processing, a different processing of stimuli at basically every level.

Zarówno dotyku, wrażliwości na światło, na dźwięki.

Both touch, sensitivity to light, and to sounds.

Często te osoby mówią, że bardzo trudne jest dla nich, jak są przytulane przez kogoś.

Often those people say that it is very difficult for them when they are hugged by someone.

Jakiś na przykład delikatny dotyk potrafi być skrajnie nieprzyjemny.

For example, a gentle touch can be extremely unpleasant.

Często też osoby w spektrum wolą taki konkretny dotyk, tak, że to jakoś dostymulowuje ten układ nerwowy.

Often, people on the spectrum prefer this specific type of touch, as it somehow stimulates their nervous system.

I ta moja pacjentka, ona tak starała się, starała do tego stopnia, że nawet pracowała w restauracji,

And that patient of mine, she tried so hard, she tried to the point that she even worked in a restaurant,

czyli mnóstwo wszelakich bodźców, głośno, dużo ludzi, tak.

So, a lot of various stimuli, loud, many people, yes.

Jakiś też pewnie zapach i papierosów, i różnych potraw, i napojów.

There is probably some smell of cigarettes, various dishes, and drinks as well.

I zdarzało jej się, ona się wyrabiała, ale zdarzało jej się na przykład takie momenty,

And there were times when she managed, but there were moments, for example, like that.

że musi się schować na zapleczu i wtedy się tam chowała i nie wiedziała, dlaczego zaczynała bardzo płakać, tak.

that she had to hide in the back and then she hid there and didn't know why she started to cry very much, yes.

Albo potrzebowała się pokołysać.

Or she needed to sway.

Czyli to był taki moment już zupełnego, że tak powiem, przepięcia tego układu nerwowego,

So it was a moment of complete, so to speak, overload of the nervous system.

że jakoś nie potrafiła zobaczyć, kiedy się robi za dużo, tak.

that somehow she couldn't see when it was getting too much, yes.

I doprowadzało to do właśnie takiego breakdownu, że po prostu nagle przestawała funkcjonować.

And it led to such a breakdown that it just suddenly stopped functioning.

Więc z osobami dorosłymi...

So with adults...

Z osobami dorosłymi często też tego się uczymy.

We often learn this with adults as well.

Było jeszcze drugie pojęcie, które nazwałaś breakdown i?

There was also a second concept that you called a breakdown and?

I meltdown.

I have a meltdown.

Ten meltdown to jest taki, jakby sobie to dobrze wyobrazić, to jest takie uczucie totalnego przytłoczenia właśnie emocjonalnego.

This meltdown is like, if you can imagine it well, it's a feeling of total emotional overwhelm.

Często łączy się z płaczem, tak, że właśnie jakiegoś takiego poczucia bezradności w tej sytuacji.

It often comes with crying, so that there is a feeling of helplessness in that situation.

Są dosyć podobne pojęcia.

They are quite similar concepts.

Natomiast to są zawsze sygnały, że po prostu za dużo, tak.

However, these are always signals that it's just too much, yes.

Więc właśnie z terapeutą też można próbować się uczyć, jak to wyłapywać.

So you can also try to learn with a therapist how to catch that.

Jak dostosowywać sobie optymalnie tą ilość bodźców do swojego, do swoich możliwości.

How to optimally adjust this amount of stimuli to your own capabilities.

Jakoś tak szukamy tego kompasu tej konkretnej osoby.

It's like we're searching for the compass of that specific person.

Żeby nie doprowadzić się do takiego stanu, kiedy będziemy musieli uciec od wszystkich i na chwilkę się wyoutować całkowicie.

To avoid reaching a state where we will have to escape from everyone and completely check out for a while.

Mhm.

Mhm.

To tego możemy się nauczyć w czasie terapii, tak.

We can learn this during therapy, yes.

Ale do tego jest potrzebne fachowe wsparcie psychologiczne, tak.

But professional psychological support is needed for that, yes.

Tak sądzę, ponieważ raz, że no już sama praca z tymi objawami, ale też no właśnie podstawą jest to dobre zauważenie, w których obszarach dana osoba ma problem.

I believe so, because for one, the work with these symptoms, but also the key is to properly identify the areas where the person has issues.

Bo no poruszyłyśmy na razie trzy, tak.

Because we have only discussed three so far, yes.

Ten sensoryczny, emocjonalny, to tak zwane myślenie o myśleniu innych osób, czyli to mentalizowanie.

This sensory, emotional aspect is what's known as thinking about the thinking of others, that is, mentalizing.

Ale tutaj mamy jeszcze taką bardzo znaczącą różnicę w samej, że tak to nazwę, umysłowości, tak.

But here we have such a very significant difference in the mentality itself, so to speak.

Czyli mózg osoby w spektrum autyzmu charakteryzuje się znacznie większą sztywnością.

So the brain of a person on the autism spectrum is characterized by significantly greater rigidity.

W związku z tym.

In connection with this.

Często są to osoby takie bardzo logiczne.

They are often very logical people.

Tak jak wcześniej mówiłam też o tym, że reagują na słowa, na przekaz werbalny.

As I mentioned earlier, they also react to words, to verbal communication.

Często z pominięciem tego przekazu niewerbalnego.

Often disregarding this nonverbal message.

To też sposób w jaki myślą jednak jest dosyć szczególny, tak.

It's also the way they think, but it's quite specific, yes.

Czyli jest duże przywiązanie do tego, żeby to co się mówi było logiczne, poukładane, do czegoś prowadziło.

So there is a strong attachment to making sure that what is said is logical, well-organized, and leads somewhere.

I tutaj kolejny aspekt, który sprawia trudność w tych interakcjach społecznych to tak zwany small talk.

And here is another aspect that makes social interactions difficult: so-called small talk.

No bo to jest tak mówiąc prawdę, gadanie o niczym.

Well, to be honest, it's just talk about nothing.

Czyli to ma taką funkcję tylko i wyłącznie podtrzymującą interakcję.

So it has a solely supportive function for maintaining interaction.

No a właśnie dla osób w spektrum często no jednak ważniejsze jest to o czym to ma być.

Well, for people on the spectrum, what it is about is often more important.

Niż ten komponent taki po prostu.

Than this component, just so.

Tak.

Yes.

Po prostu interpersonalny w tym sensie, że też często pomijany jest wyraz twarzy rozmówcy, tak.

It's simply interpersonal in the sense that the facial expression of the interlocutor is often overlooked, yes.

Że jakoś te różne wskazówki, które mamy od drugiej osoby te osoby nie do końca to czytają, tak.

That somehow these various hints we receive from another person are not entirely understood by that person.

Więc można mieć takie poczucie, ja mam często takie poczucie jak pojawia się ktoś właśnie nowy w gabinecie.

So one can have such a feeling; I often have that feeling when someone new arrives in the office.

Tak jakby czegoś tam brakowało.

It’s as if something is missing.

I nie mam na celu tego.

And I don't have that in mind.

I nie mam na celu jakoś tutaj tak powiedzenia, że osobom w spektrum w ogóle czegoś brakuje.

And I don't mean to say here that people on the spectrum are lacking something.

Natomiast w tej interakcji, w rozmowie to co też każe mi myśleć, że jest coś na rzeczy to są na przykład takie wskaźniki jak bardzo ograniczona mimika twarzy.

In this interaction, in the conversation, what makes me think that there is something to it are, for example, indicators such as very limited facial expressions.

Inna melodia wypowiedzi.

Another melody of expression.

Często taka szczególnie u mężczyzn dosyć płaska jednak.

Often quite flat, especially in men, however.

I brak kontaktu wzrokowego, tak.

And no eye contact, yes.

Czyli przez to, że te mózgi nie do końca to czytają albo wręcz kontakt wzrokowy zakłóca odbiór informacji.

So, because these brains don't fully read this or even visual contact disrupts the reception of information.

To często można się spotkać z taką sytuacją, że osoba jest w bardzo logicznym, sensownym kontakcie słownym i o czymś rozmawiamy.

It is quite common to encounter a situation where a person is in a very logical, sensible verbal contact, and we are discussing something.

Natomiast cały czas patrzy gdzieś indziej.

However, all the time he is looking somewhere else.

To albo jest tak, że ktoś patrzy w jeden punkt.

Either someone is looking at one point.

Albo cały czas właśnie ten wzrok gdzieś się prześlizguje po suficie, po ścianach.

Or all the time this gaze is sliding somewhere over the ceiling, over the walls.

A moja prośba o to, żebyśmy pozostali w tym kontakcie wzrokowym.

And my request is that we maintain this eye contact.

Albo natychmiast jakby już i tak to się nie dzieje.

Either immediately, as if it's already not happening.

Albo ktoś mi mówi, że nie może.

Or someone tells me that they can't.

Bo wtedy jak patrzy w oczy to się tak bardzo na tym skupia, że nie wie co ma powiedzieć.

Because then when he looks into her eyes, he gets so focused on it that he doesn't know what to say.

No to domyślam się, że jak taka osoba rozmawia ze specjalistą i specjalista wie, że tak...

Well, I guess that when such a person talks to a specialist and the specialist knows that...

że tak może być i że to jest swoista norma u tej osoby, to jest to proste.

that this can be the case and that it is a kind of norm for this person, it is simple.

Natomiast jak ma do czynienia taka osoba z, nie wiem, z obcą zupełnie osobą, która nie jest zorientowana w temacie,

However, when such a person deals with, I don't know, a completely unfamiliar person who is not oriented in the subject,

no to może po prostu takie zachowanie odczytać jako, nie wiem, ignorancję, niezainteresowanie, prawda?

Well, maybe we can simply interpret such behavior as, I don't know, ignorance, disinterest, right?

Dokładnie tak.

Exactly so.

I to jest coś, czego znowu dzieci, które dostają wcześniej tą pomoc, są uczone.

And this is something that again the children who receive this help earlier are being taught.

Że jest to grzeczne, jeżeli w trakcie rozmowy...

That it is polite if during the conversation...

W trakcie rozmowy patrzymy na rozmówcę.

During the conversation, we look at the interlocutor.

Jako, że to jest jednocześnie trudne, to dzieciom często...

Since this is also difficult, children often...

Znaczy w ogóle to jest taka porada, która może być dla wszystkich przydatna, żeby patrzeć tu.

It means that this is a piece of advice that can be useful for everyone to look here.

Bo w momencie, kiedy patrzymy rozmowcy tu, on nie do końca widzi, że to nie jest w oczy,

Because at the moment when we look at the interlocutor here, they don't fully see that it is not in the eyes.

a jednocześnie osoba w spektrum się wtedy nie rozprasza.

At the same time, a person on the spectrum does not get distracted then.

Bo to mniej...

Because it's less...

Tak.

Yes.

Jest to bodziec mniej rozpraszający niż oczy, w których dużo się dzieje.

It is a less distracting stimulus than the eyes, where a lot is happening.

O, to bardzo ciekawe.

Oh, that's very interesting.

Tak.

Yes.

Powiedziałam tylko... Powiedziałyśmy tylko o jednej rzeczy, która jakby może ułatwić zrozumienie osoby ze spektrum autyzmu,

I only said... We only talked about one thing that could maybe help understand a person on the autism spectrum.

a o której my zwykli, przeciętni śmiertelnicy nie mamy pojęcia.

and at what time we, ordinary mortals, have no idea.

Podejrzewam, że takich rzeczy jest dużo, dużo więcej, prawda?

I suspect that there are many, many more things like that, right?

Gdyby...

If only...

A ta świadomość i ich świadomość społeczna w społeczeństwie jest bardzo niska.

And their awareness and social consciousness in society is very low.

Tak. I właśnie tutaj możemy wrócić do tego, o czym rozmawiałyśmy chwilę wcześniej.

Yes. And this is exactly where we can return to what we were talking about a moment ago.

Że różne zachowania mogą być odbierane jako niegrzeczne albo właśnie takie ignorujące.

That different behaviors can be perceived as rude or simply dismissive.

Bo jako, że ten... Już wspominałam o tym... O tych trudnościach z przetworzeniem emocji

Because, you know... I already mentioned this... About the difficulties in processing emotions.

i utrzymywaniem tych różnych aspektów pozawerbalnych w rozmowie,

and maintaining these various aspects of non-verbal communication in conversation,

no to może się wydawać niegrzeczne tak po pierwsze, tak jak mówisz.

Well, it may seem rude, first of all, as you say.

To, że ktoś nie patrzy w oczy, ale też to na przykład, że odpowiada bardzo krótkimi,

The fact that someone doesn't look into your eyes, but also, for example, that they respond very briefly,

takimi zdawkowymi zdaniami.

with such terse sentences.

Natomiast nie ma tam tej intencji, żeby to było niegrzeczne.

However, there is no intention for it to be rude.

Tylko jest bardzo jasna odpowiedź na konkretne pytanie. Tak?

There is only a very clear answer to a specific question. Right?

Tak samo z tą mimiką twarzy.

It's the same with that facial expression.

Może być tak, że albo ona jest bardzo ograniczona,

It could be that either she is very restricted,

czasami bywa trochę nieadekwatna,

sometimes it can be a bit inadequate,

albo bywa wymuszona.

or can be forced.

I wtedy też osoba neurotypowa może się zastanawiać, o co tu chodzi, tak?

And then a neurotypical person may wonder what's going on here, right?

Podczas gdy znowu...

While again...

Nie ma tam intencji jakiejś takiej złej, tak?

There is no intention of something bad there, right?

Czy jakiejkolwiek innej.

Or any other.

Magda, czy Twoim zdaniem każda osoba w spektrum potrzebuje psychoterapii?

Magda, do you think that everyone on the spectrum needs psychotherapy?

Myślę sobie, że w ogóle określenie psychoterapia

I think to myself that the term psychotherapy in general

może to być trochę mylące.

It can be a bit confusing.

Na pewno potrzebują terapii rozumianej jako taka psychoedukacja,

They definitely need therapy understood as psychoeducation.

połączona z wypracowywaniem optymalnej dla danej osoby strategii

combined with developing an optimal strategy for the individual

takiego funkcjonowania społecznego.

such a social functioning.

Dlaczego jakoś podkreślam to słowo psychoterapia?

Why do I somehow emphasize the word psychotherapy?

Bo w takim klasycznym rozumieniu psychoterapia ma za zadanie

Because in this classic understanding, psychotherapy is meant to

pomóc człowiekowi trochę inaczej myśleć o pewnych kwestiach,

help a person think a little differently about certain issues,

trochę inaczej przetwarzać emocjonalnie

process emotions a little differently

w tym sensie, że na przykład przy zaburzeniach osobowości

in the sense that, for example, with personality disorders

mamy do czynienia z tym, że pewne sposoby interpretowania

we are dealing with the fact that certain ways of interpreting

i w związku z tym przeżywania są dysfunkcjonalne

And as a result, the experiences are dysfunctional.

w związku na przykład z trudnymi doświadczeniami wczesnymi.

in connection, for example, with early difficult experiences.

Jeśli mówimy o osobach w spektrum autyzmu,

If we are talking about individuals on the autism spectrum,

no to z założenia ten aspekt przetwarzania emocji

Well, this aspect of processing emotions is, by definition,

nie działa tak jak u osób neurotypowych.

It doesn't work the way it does for neurotypical people.

Więc proponowanie klasycznej psychoterapii

So proposing classical psychotherapy.

może powodować skutek wręcz odwrotny.

it may have the opposite effect.

Może być bardzo frustrujące dla osoby w spektrum,

It can be very frustrating for a person on the spectrum,

która o tym nie wie i terapeuta o tym nie wie,

who does not know about it and the therapist does not know about it,

bo proponuje się pewne interwencje

because certain interventions are being proposed

przeznaczone dla osób neurotypowych.

intended for neurotypical individuals.

Dodatkowo myślę sobie, że tutaj

Additionally, I think that here

nie potrzeba właśnie jakoś gruntownie zmieniać

there's no need to change anything fundamentally

funkcjonowania osób w spektrum,

functioning of individuals on the spectrum,

tylko bardziej uczyć ich takiej samoobsługi.

Just teach them more about self-service.

Czyli że na przykład ta depresja, o której mówiłyśmy,

So, for example, this depression that we talked about,

jeśli u osoby neurotypowej się pojawi,

if it appears in a neurotypical person,

zwykle ma podłoże poznawczo-emocjonalne.

It usually has a cognitive-emotional basis.

Czyli różnym doświadczeniom, różnym przeżyciom

So different experiences, different events.

nadajemy określone znaczenie.

we assign a specific meaning.

I jeżeli zbyt tendencyjnie na przykład

And if too one-sidedly, for example,

reagujemy na pewne sytuacje, które nas spotykają

we react to certain situations that we encounter

i mamy taki wzorzec jestem beznadziejna,

and we have such a pattern: I am hopeless,

głupia, do niczego nie dojdę,

I'm stupid, I won't achieve anything.

no to może się pojawić w związku z tym stan depresyjny.

Well, this may lead to a depressive state.

Natomiast tak właśnie u osób w spektrum

However, that's exactly how it is with people on the spectrum.

ta depresja może się pojawić, nie wykluczam,

this depression may occur, I do not rule it out,

że z jakiegoś negatywnego myślenia o sobie,

that from some negative thinking about oneself,

ale też bardzo często z tego, że właśnie

but also very often from the fact that именно

to procesowanie emocjonalne nie działa.

Emotional processing doesn't work.

W związku z tym, jeżeli ktoś bardzo długo jest przeciążony

As a result, if someone is overwhelmed for a very long time

albo wystawiony na zbyt trudne dla siebie sytuacje

or put in situations that are too difficult for themselves

i nie zareaguje w porę, dochodzi do objawów

and if I don't react in time, symptoms occur

takich właśnie depresyjno-lękowych.

such depressive-anxiety-related.

I tutaj, tak jak już rozmawiałyśmy,

And here, as we have already discussed,

myślę, że bardziej zasadna jest ta praca,

I think this work is more justified.

ta nauka tej samoobsługi.

this learning of self-service.

Bo często słyszę na przykład od osób w spektrum,

Because I often hear, for example, from people on the spectrum,

że cierpią na jakieś takie trudne do wyjaśnienia bóle głowy.

that they suffer from some difficult-to-explain headaches.

Czyli coś tam się dobrze nie procesuje

So something is not being processed correctly.

i z tego napięcia non stop ból głowy.

And from this tension, I have a constant headache.

Albo jakiś inny ból gdzieś w ciele.

Or some other pain somewhere in the body.

Taki nie za bardzo mający jakiekolwiek podłoże

Not really having any basis.

wyjaśnienie czysto medyczne.

purely medical explanation.

O co pytać, żeby znaleźć właściwego terapeuta,

What to ask to find the right therapist?

który będzie w stanie pomóc,

who will be able to help,

gdy podejrzewamy u siebie spektrum autyzmu,

when we suspect that we may be on the autism spectrum,

że jesteśmy w spektrum?

that we are on the spectrum?

To zdecydowanie warto szukać osób,

It is definitely worth looking for people,

które już w swojej notce biograficznej

which is already in their biography

mają informację o tym, że się albo tym zajmują,

they have information that they are either dealing with it,

albo właśnie się tym interesują,

or they're just interested in it,

albo mają doświadczenie z takimi osobami.

or they have experience with such people.

Bo wtedy już na dzień dobry terapeuta,

Because then right from the start the therapist,

psychoterapeuta ma ten radar,

the psychotherapist has this radar,

żeby dobrze zróżnicować,

to properly differentiate,

czy ma do czynienia z osobą raczej neurotypową

does it deal with a rather neurotypical person

i wtedy konceptualizuje tę osobę w taki sposób,

and then I conceptualize this person in such a way,

czy właśnie z osobą neuronietypową,

with a neurodivergent person,

która bardziej potrzebuje tej psychoedukacji.

who needs this psychoeducation more.

Powiedzmy, że mamy osobę, która właśnie dowiedziała się,

Let's say we have a person who just found out,

że jest w spektrum autyzmu.

that they are on the autism spectrum.

Czy podzielenie się tą informacją ze swoim otoczeniem

Is sharing this information with your surroundings?

to jest dobry pomysł?

Is this a good idea?

Bo słyszałam, przeglądając różne materiały

Because I heard while browsing through various materials.

na temat dorosłych w spektrum autyzmu,

about adults on the autism spectrum,

oni mówią, że to jest stygmatyzujące ciągle.

They say it is stigmatizing constantly.

Ale czy warto się z bliskimi podzielić tą informacją?

But is it worth sharing this information with loved ones?

Ja pewnie zostawiam tę decyzję właśnie każdej osobie indywidualnie.

I will probably leave this decision to each person individually.

Natomiast zwykle u moich klientów

On the other hand, usually with my clients

słyszę taką wręcz potrzebę, żeby to zrobić.

I feel a strong need to do this.

Po pierwsze z rodzicami najczęściej.

First of all, with parents most often.

Jeżeli są to osoby, które są w związku,

If these are people who are in a relationship,

czy mają rodzinę, bo oczywiście tak,

Do they have a family? Of course, yes.

też jest, jeśli mówimy o tych wysoko funkcjonujących osobach.

It is also the case when we talk about those high-functioning individuals.

Zwykle ta chęć się pojawia, bo to zaczyna dużo tłumaczyć.

Usually this desire appears because it begins to explain a lot.

I na przykład zdarza mi się,

And for example, it happens to me,

teraz możemy spojrzeć od tej drugiej strony,

now we can look at it from the other side,

że jest na terapii osoba neurotypowa.

that there is a neurotypical person in therapy.

I skłasza się z problemami w związku.

It involves problems in the relationship.

No więc pierwsze co robię,

So the first thing I do,

no to zastanawiamy się z tą osobą,

So we are thinking about this person,

co w jej mechanizmach na przykład powoduje te trudności.

what in its mechanisms, for example, causes these difficulties.

Czasami okazuje się, że nic.

Sometimes it turns out, nothing.

Że hula, jak to mówi młodzież.

It works great, as the youth say.

Natomiast okazuje się, że te problemy komunikacyjne

However, it turns out that these communication problems

są związane z tym, że ten partner, czy partnerka

are related to the fact that this partner, or partneress

jest osobą w spektrum i inaczej przetwarza.

He is a person on the spectrum and processes things differently.

W związku z tym na przykład się nie domyśla.

As a result, for example, he does not guess.

I kobieta czeka i księżyca.

And the woman waits for the moon.

I ma nadzieję, że ten partner w końcu

I hope that this partner finally

tak będzie te emocje czytał.

Yes, he will read those emotions.

I te potrzeby, i te intencje.

Both these needs and these intentions.

I tak będzie reagował.

And he will react like that.

Podczas gdy to raczej się nie wydarzy.

While that is unlikely to happen.

Więc w momencie, kiedy ta długa osoba

So at the moment when that tall person

podejmuje proces diagnostyczny,

initiates the diagnostic process,

dowiaduje się, że faktycznie jest w spektrum,

I find out that I am actually on the spectrum.

to to może być bardzo korzystne dla relacji w ogóle.

This could be very beneficial for the relationship in general.

Bo ta osoba neurotypowa

Because this neurotypical person

przestaje interpretować te zachowania

I stop interpreting these behaviors.

jako jakiś rodzaj złośliwości, manipulacji.

as some kind of malice, manipulation.

Różne tam są pomysły.

There are various ideas there.

Więc myślę, że to jest bardzo przydatne.

So I think it's very useful.

Natomiast oczywiście decyzja jest zawsze.

However, the decision is always there.

Zadałam to pytanie nie bez kozery.

I asked this question for a reason.

Bo wydawało mi się, że podzielenie się taką diagnozą

Because I thought that sharing such a diagnosis

z osobą bliską to jest takie nieśmiałe zaproszenie

with a significant other, it's such a shy invitation

do tego, żeby nauczyć do tego naszego świata.

to teach for our world.

Tego troszkę innego świata.

This slightly different world.

I...

I...

Też jakby zaproszenie do tego,

It's also like an invitation to that,

żeby nauczyć się lepiej z nami żyć.

to learn to live better with us.

Czyli może pogłębić wiedzę na temat tych zaburzeń.

So they can deepen their knowledge about these disorders.

I poprawić komunikację dzięki temu.

And improve communication thanks to this.

Poprawić relacje.

Improve relations.

To zrozumienie emocji.

It's the understanding of emotions.

Czy zdarza się, że...

Does it happen that...

Właśnie...

Exactly...

Troszeczkę inna sytuacja niż ta, o której powiedziałeś.

A slightly different situation than the one you mentioned.

Że ktoś wie, że partner ma zaburzenia w spektrum autyzmu

That someone knows that their partner has a disorder in the autism spectrum.

i sobie za bardzo...

and it’s too much for myself...

I czuje, że sobie słabo radzi z tymi zaburzeniami.

And I feel that she is struggling with these disorders.

Chciałby lepiej.

He would like to do better.

Czy zdarza się, że takie osoby przychodzą do Ciebie po pomoc?

Do such people ever come to you for help?

Przyznam, że mi się nie zdarzyło.

I admit that it hasn't happened to me.

Natomiast w momencie, kiedy już się to okazuje.

However, at the moment when it turns out.

Na przykład, kiedy rozmawiam...

For example, when I talk...

Moim klientem jest to osoba neurotypowa.

My client is a neurotypical person.

I okazuje się, że partner rzeczywiście w tym spektrum jest.

And it turns out that the partner is indeed on this spectrum.

No to wtedy rzeczywiście dużo rozmawiamy o tym.

Well, then we really talk a lot about it.

Staram się wytłumaczyć, gdzie są te różnice w funkcjonowaniu.

I'm trying to explain where the differences in functioning are.

Jak można je, że tak powiem, bezpiecznie obsługiwać.

How can they be safely operated, so to speak?

I to, co jest takie bardzo uwalniające i przynosi ulgę,

And what is so very liberating and brings relief,

to często to zrozumienie, że tam nie ma żadnych

It often means understanding that there are none there.

złych, dziwnych intencji.

bad, strange intentions.

Tylko po prostu osoby funkcjonują inaczej.

It's just that people function differently.

Taka psychoedukacja na temat zaburzeń.

Such psychoeducation about disorders.

Na temat w ogóle funkcjonowania osób w spektrum autyzmu.

About the functioning of individuals on the autism spectrum in general.

Myślę, że przydałaby się całemu społeczeństwu.

I think it would be beneficial for the whole society.

Zdecydowanie.

Definitely.

I teraz coraz więcej się o tym problemie mówi.

And now there is more and more talk about this problem.

Nawet niedawno pojawił się program w telewizji,

Even recently, a program appeared on television,

w którym biorą udział osoby w spektrum.

in which individuals on the spectrum participate.

To, co ja zauważyłam.

What I have noticed.

Gdzieś tam osoby z dużo bardziej nasilonymi cechami.

Somewhere there are people with much more pronounced traits.

Ale w ogóle przybliżenie tej tematyki neuroróżnorodności.

But in general, an introduction to the topic of neurodiversity.

Bo tak o tym mówimy.

Because that's how we talk about it.

Myślę, że jest czymś niezwykle ważnym.

I think it is something extremely important.

W tym pojęciu neuroróżnorodności mieszczą się

The concept of neurodiversity includes

jak sama zła wskazuję, różnorodność.

As the evil one points out, diversity.

Czyli osoby neurotypowe.

So neurotypical people.

Ale i te w spektrum i te za ADHD.

But both those on the spectrum and those with ADHD.

Bo to też jest pewna neuronietypowość.

Because it is also a certain neurodiversity.

I myślę sobie, że to ma bardzo duży sens.

And I think to myself that it makes a lot of sense.

Bo dzięki temu jakoś ludzie,

Because of this, somehow people,

oczywiście ci, którzy chcą,

of course those who want to,

mogą się otwierać na te inności.

They can open up to these differences.

Czyli dzięki temu ta stygmatyzacja,

So thanks to this, the stigmatization,

może kiedyś przestanie istnieć.

maybe one day it will cease to exist.

Tak jak teraz.

Just like now.

Mamy z tym czasami niestety jeszcze do czynienia.

Unfortunately, we sometimes still have to deal with it.

Ale też te osoby, które funkcjonują trochę inaczej,

But also those individuals who function a bit differently,

będą mogły dawać sobie więcej prawa do tego,

they will be able to grant themselves more rights to it,

żeby, że tak powiem, mieć inaczej.

to have it differently, so to speak.

Czyli, że jak mam pojechać autobusem,

So, if I have to take the bus,

to ja muszę założyć słuchawki wyciszające.

I have to put on noise-canceling headphones.

Albo mieć zatyczki.

Or have earplugs.

I do tego najlepiej jeszcze maseczkę.

And it's best to add a face mask to that.

Żeby nie czuć tych wszystkich zapachów.

To not feel all those scents.

I to jest okej.

And that is okay.

To nie musi być dziwne.

It doesn't have to be strange.

Tylko ja tego potrzebuję,

I only need this.

żeby bezpiecznie i w komforcie na przykład gdzieś dojechać.

to safely and comfortably get somewhere, for example.

Jak sobie radzą osoby w spektrum w pracy?

How do people on the spectrum cope at work?

Bo domyślam się, że skoro my,

Because I assume that since we,

czyli ogół społeczeństwa,

that is, the general public,

niezbyt wiele wiemy o tym ich trudnym funkcjonowaniu,

we don't know much about their difficult functioning,

ich problemach,

in their problems,

to pracodawcy też pewnie niezbyt wiele wiedzą.

The employers probably don't know much either.

Czy one w ogóle mają szansę

Do they even have a chance?

zaistnieć na rynku pracy?

to emerge in the job market?

Większość osób, z którymi ja mam do czynienia,

Most of the people I deal with,

to są osoby zupełnie samodzielne.

These are completely independent people.

Czyli osoby, które zazwyczaj ukończyły studia

So, people who have usually completed their studies.

i zwykle są to studia ścisłe.

And usually, they are exact sciences.

Nie prowadzę badań i statystyk,

I do not conduct research and statistics,

natomiast zdecydowanie to są moje obserwacje.

However, these are definitely my observations.

I w tych konkretnych dziedzinach,

And in these specific fields,

którymi się osoby w spektrum zajmują,

which individuals on the spectrum engage in,

potrafią być świetne.

They can be great.

Czyli tam, gdzie na przykład w informatyce,

So, where for example in computer science,

w inżynierii,

in engineering,

tam, gdzie trzeba dobrze wymyślić,

where it's necessary to think well.

dobrze policzyć i dobrze wdrożyć,

to count well and to implement well,

są to świetni pracownicy.

They are great employees.

Natomiast problem, jakieś drobniejsze problemy czy większe,

However, the problem, whether it's minor issues or larger ones,

mogłyby się pojawiać tam,

they could appear there,

gdzie w danym zawodzie potrzebne są te interakcje społeczne.

where social interactions are needed in a given profession.

W dużym stopniu na przykład.

To a large extent, for example.

Więc w ogóle osoby w spektrum naturalnie i intuicyjnie

So people on the spectrum naturally and intuitively...

wybierają to, w czym są dobre.

they choose what they are good at.

To w czym raz, że intelektualnie często są nawet powyżej przeciętnej,

In one way, they are often intellectually above average.

a dwa, że często to są takie prace wymagające skupienia jednoosobowe.

And secondly, they are often tasks that require focused individual effort.

Tak słyszę właśnie często.

Yes, I hear that often.

No tak, domyślam się po tym wszystkim, co powiedziałeś.

Well, I guess after everything you said.

Że pewnie praca w grupie dla większości stanowi trudność, prawda?

That working in a group is probably difficult for most people, right?

Chyba, że grupa wie.

Unless the group knows.

Niekoniecznie.

Not necessarily.

Jeszcze sama praca, o ile jest oparta na konkretnych procedurach

Still the work itself, as long as it is based on specific procedures.

i każdy robi swój odcinek, że tak to ujmę,

and everyone does their own episode, to put it that way,

może przebiegać rewelacyjnie.

it can go remarkably well.

Natomiast, bo jeszcze o tym nie wspomniałam,

However, because I haven't mentioned this yet,

ale też często jako, że ten sposób rozumowania,

but also often as this way of reasoning,

jest trochę inny,

he is a little different,

to osoby w spektrum bardzo dobrze funkcjonują w swoich rutynach.

These individuals on the spectrum function very well in their routines.

W jakichś właśnie sposobach postępowania.

In some specific ways of acting.

Więc jeżeli ta praca jest z ludźmi,

So if this job is with people,

ale właśnie w bardzo określonym systemie,

but just in a very specific system,

wtedy problemów raczej nie ma.

Then there are probably no problems.

Natomiast mogłyby się one pojawić,

However, they could appear,

gdyby to była praca taka, w której jest mnóstwo zmiennych.

if it were a job with a lot of variables.

Co chwilę pojawiają się nowe dane.

New data is emerging all the time.

Trzeba uwzględniać.

It needs to be taken into account.

Nie wiem, nastroje współpracowników.

I don't know, the moods of my colleagues.

Do kogo, z czym warto.

To whom, with what is worth.

W jakim momencie.

At what moment?

Czyli ten taki bardziej wysublimowany kontekst interpersonalny,

So, this more refined interpersonal context,

który w niektórych zawodach jest bardzo potrzebny,

which is very much needed in some professions,

no to może tutaj stanowić trudność.

Well, this may pose a difficulty here.

Bardzo Ci dziękuję Magda za te wszystkie wyjaśnienia.

Thank you very much, Magda, for all these explanations.

Dostałam od Ciebie dużo informacji,

I received a lot of information from you,

o których nie miałam pojęcia.

that I had no idea about.

Myślę, że będą przydane też dla naszych widzów.

I think they will also be useful for our viewers.

I myślę też, że bardzo warto wziąć sobie je do serca.

And I also think that it is very worthwhile to take it to heart.

I może nam się zapali jakaś czerwona lampka w głowie,

And maybe a red light will go off in our heads.

zanim kogoś tak pochopnie ocenimy,

before we hastily judge someone,

mówiąc, że jest dziwny,

saying that he is strange,

że jest właśnie dziwny, jakiś specyficzny,

that he is exactly strange, somewhat specific,

albo jak tam się jeszcze mówi o osobach w spektrum autyzmu.

or however else people refer to individuals on the autism spectrum.

I że mając tę wiedzę, będziemy jakoś lepiej umieli się z nimi porozmawiać.

And having this knowledge, we will somehow be able to talk to them better.

Tak, to jest jedna strona.

Yes, this is one page.

A druga to zdecydowanie bym chciała zachęcić,

And the second one, I would definitely like to encourage,

że jeśli ktoś podejrzewa to, co usłyszał,

that if someone suspects what they heard,

jest jakoś mu bliskie, pasuje,

it is somehow close to him, it fits,

zachęcam do diagnozowania.

I encourage diagnosing.

I wtedy dzięki temu można i lepiej poznać siebie,

And then, thanks to this, one can get to know oneself better.

ułatwić sobie funkcjonowanie,

to make functioning easier for oneself,

no i nauczyć się wyrozumiałości dla siebie.

and to learn to be understanding towards myself.

Bardzo Ci dziękuję za tę rozmowę.

Thank you very much for this conversation.

Moim gościem była dzisiaj Magda Krzyżosiak,

My guest today was Magda Krzyżosiak.

psycholożka, psychoterapeutka poznawczo-behawioralna

psychologist, cognitive-behavioral psychotherapist

z Centrum Psychoterapii HELP.

from the HELP Psychotherapy Center.

Bardzo dziękuję za uwagę. Katarzyna Koper.

Thank you very much for your attention. Katarzyna Koper.