Święty Mikołaj, święty Bazyli i Posejdon. Boże Narodzenie w Grecji

Co łączy świętego Mikołaja ze świętym Bazylim i z Posejdonem?

What connects Saint Nicholas with Saint Basil and Poseidon?

Święta Bożego Narodzenia po grecku.

Christmas in Greek.

Święty Mikołaj.

Saint Nicholas.

Mikołaj.

Nicholas.

Imię bardzo popularne w Grecji.

A very popular name in Greece.

Ma formy męską i żeńską.

It has masculine and feminine forms.

Nikolaos, Nikos, Nikoletta, Nikola.

Nikolaos, Nikos, Nikoletta, Nikola.

Nikole spotyka się rzadziej, ale sami znamy niejednego Nikosa.

Nikole is seen less often, but we all know at least one Niko.

Są miejscowości, których patronem jest Mikołaj.

There are towns whose patron is Nicholas.

Na przykład na Krecie jest miasto Agios Nikolaos, czyli święty Mikołaj właśnie.

For example, in Crete there is the city of Agios Nikolaos, which means Saint Nicholas.

Co jednak ciekawe, święty Mikołaj w Grecji nie przynosi prezentów.

What is interesting, however, is that Santa Claus does not bring gifts in Greece.

A 6 grudnia, choć jest świętem Mikołaja, też nie jest dniem prezentów.

December 6th, although it is St. Nicholas' Day, is not a day for gifts either.

W Grecji święty Mikołaj to patron ludzi morza, czyli marynarzy, żeglarzy i rybaków.

In Greece, Saint Nicholas is the patron of people of the sea, that is, sailors, navigators, and fishermen.

Może w życiu Greków pełni istotną rolę, więc święty Mikołaj jest ważnym świętym.

Maybe it plays an important role in the lives of Greeks, which is why Saint Nicholas is an important saint.

Zwróć uwagę na kapliczki, kościółki w portach, na nabrzeżach.

Pay attention to the shrines and churches in the ports, on the waterfronts.

Zwykle są one właśnie pod wezwaniem świętego Mikołaja.

They are usually under the invocation of Saint Nicholas.

Na ikonach Mikołaj jest przedstawiany w szatach biskupich z księgą w jednym ręku,

In the icons, Saint Nicholas is depicted in bishop's robes with a book in one hand,

a drugą ręką wykonuje szczególny gest.

and with the other hand, makes a special gesture.

Kciuk.

Thumb.

Kciuk łączy z palcem serdecznym.

The thumb connects to the ring finger.

Gest ten nazywany jest gestem błogosławieństwa,

This gesture is called the gesture of blessing.

a układ dłoni ma symbolizować imię Chrystusa.

The arrangement of the hands is meant to symbolize the name of Christ.

Co ciekawe, podobny gest mamy w zestawie hinduskich mudr.

Interestingly, we have a similar gesture in the set of Hindu mudras.

To jest mudra prithvi, tradycji indyjskiej powiązana z żywiołem ziemi.

This is the mudra prithvi, associated with the element of earth in Indian tradition.

Wzmacnia stabilność.

Strengthens stability.

W starożytnej Grecji w czasie przemówień używano rozmaitych gestów,

In ancient Greece, various gestures were used during speeches,

by wzmocnić czy wzbogacić przekaz.

to strengthen or enrich the message.

Więc tradycja przekazywania tradycji,

So the tradition of passing on tradition,

za pomocą dłoni jest ugruntowana.

It is grounded by the hand.

Jak widać powszechna w różnych czasach i w różnych miejscach ziemi.

As you can see, it is common in different times and in different places on Earth.

Mikołaj był biskupem Miry na terenie dzisiejszej Turcji.

Nicholas was the bishop of Myra in what is now Turkey.

Żył na przełomie III i IV wieku.

He lived at the turn of the 3rd and 4th centuries.

Zmarł 6 grudnia, dlatego to właśnie 6 grudnia jest jego świętem.

He died on December 6th, which is why December 6th is his feast day.

Zmianki o Mikołaju w różnorodnych tekstach pojawiają się znacznie później.

References to St. Nicholas in various texts appear much later.

Trudno więc mówić o faktach opowiadając o życiu Mikołaja.

It is therefore difficult to speak about the facts when telling the story of Nicholas's life.

Zmiana w życiu Mikołaju.

A change in Mikołaj's life.

Ale jakie to ma znaczenie, co się wydarzyło naprawdę?

But what does it matter what really happened?

Myśl, którą niesie postać Mikołaja jest ponad faktami.

The idea that the character of Santa Claus carries is beyond facts.

Więc jak mówią opowieści, Mikołaj był niezwykle pobożny od dzieciństwa

So, as the stories say, Nicholas was extraordinarily pious from childhood.

i chętnie wspomagał biedniejszych.

and was happy to support the less fortunate.

A biskupem został, ktoś powiedziałby, przez przypadek.

And he became a bishop, someone would say, by accident.

Ale dobrze wiemy, że gdy chodzi o świętych, to nie ma przypadków.

But we know well that when it comes to saints, there are no coincidences.

No więc...

So...

Mikołaj przybył do Miry pewnego razu wieczorem.

Nicholas arrived in Myra one evening.

Kościół był już zamknięty.

The church was already closed.

A Mikołaj całym sercem chciał się pomodlić.

And Mikołaj wanted to pray with all his heart.

Usiadł więc pod drzwiami i tak spędził noc,

He sat down by the door and spent the night like that,

czekając, aż otworzą kościół.

waiting for the church to open.

Tymczasem zmarł biskup Miry i uradzono,

Meanwhile, the bishop of Myra has died, and it was decided,

że nowym biskupem zostanie ten, kto pierwszy rano otworzy drzwi kościoła.

that the new bishop will be the one who opens the church doors first thing in the morning.

Ha! A tu właśnie Mikołaj czekałby otworzyć drzwi kościoła

Ha! And here is where Santa would be waiting to open the church doors.

i... a jakże... został biskupem Miry.

I... and indeed... became the bishop of Myra.

Bardzo dobrym biskupem.

A very good bishop.

Mikołaj słynął z wrażliwości na ludzkie cierpienie.

Nicholas was known for his sensitivity to human suffering.

Jak mówią podania, sąsiad drwił z jego pobożności

As the legends say, the neighbor mocked his piety.

i Bóg go pokarał, odbierając mu cały majątek.

And God punished him by taking away all his possessions.

Do tego doszło, że chłop miał trzy córki i ani grosza na posag dla nich.

It came to the point that the man had three daughters and not a penny for their dowries.

A co za tym idzie?

And what follows from that?

Żadnej szansy, by wydać je za mąż.

No chance to marry them off.

W związku z tym postanowił oddać je...

In connection with this, he decided to return them...

Tatuś... do domu publicznego.

Daddy... to the brothel.

Mikołaj nie mógł na to pozwolić.

Nicholas couldn't allow that.

W nocy zakradał się pod dom sąsiada i wrzucał przez okno monety.

At night he would creep up to his neighbor's house and throw coins through the window.

Spotkałam się też z wersją, że wrzucał je przez komin,

I also encountered a version that he threw them down the chimney.

a monety wpadały do skarpet, które suszyły się przy ogniu.

And the coins fell into the socks that were drying by the fire.

Tak czy owak, dzięki Mikołajowi cnota dziewcząt została ocalona.

Either way, thanks to St. Nicholas, the virtue of the girls was preserved.

Jest oczywiście wiele opowieści o Mikołaju, również tych związanych z morzem,

There are of course many stories about Santa Claus, including those related to the sea,

jako, że Mikołaj jest patronem ludzi morza.

since St. Nicholas is the patron of sea people.

A to jak to Mikołaj uratował tonący statek,

And that's how Santa saved the sinking ship,

a to jak inny statek przetrwał sztorm dzięki obecności Mikołaja na pokładzie.

And that’s how another ship survived the storm thanks to the presence of Nicholas on board.

W razie sztormu marynarze zawsze zwracali się o pomoc do świętego Mikołaja

In case of a storm, sailors always turned to Saint Nicholas for help.

i podobno ich mydlitwy zawsze były wysłuchane.

And apparently their pleas were always heard.

Ale jest jeszcze ciekawy element w tej historii.

But there is still an interesting element in this story.

Niektórzy uważają Mikołaja za chrześcijański odpowiednik Posejdona.

Some consider Nicholas to be the Christian equivalent of Poseidon.

I podkreślają, że 6 grudnia był właśnie dniem Posejdona.

And they emphasize that December 6 was indeed the day of Poseidon.

Świętowano ku jego czci, uważając ten czas za początek zimy.

It was celebrated in his honor, considering this time as the beginning of winter.

Tego dnia statki wracały do portów, w których zimowały.

On that day, the ships were returning to the ports where they had wintered.

Znajdujemy też pewną wskazówkę w Odysei.

We also find a certain clue in the Odyssey.

Tejrezjasz, ślepy wróżbita, nakazał Odyseuszowi wziąć wiosło

Tiresias, the blind seer, ordered Odysseus to take an oar.

i iść tak długo, aż spotka ludzi, którzy nigdy nie widzieli morza

and walk for as long as it takes to meet people who have never seen the sea

i nie wiedzą, co to jest wiosło.

and they don't know what a paddle is.

Gdy ktoś, widząc je, powie, że to narzędzie do przesiewania zboża,

When someone, seeing it, says that it is a tool for sifting grain,

Odyseusz ma je wbić w ziemię i złożyć ofiarę Posejdonowi.

Odysseus is to drive them into the ground and make a sacrifice to Poseidon.

Dzięki temu odzyska spokój i powróci do domu.

Thanks to this, he will regain peace and return home.

Z kolei, wśród wielu opowieści o Mikołaju, jedna mówi,

On the other hand, among many stories about Santa Claus, one says,

że Mikołaj, który był żeglarzem, miał już dość morza.

that Nicholas, who was a sailor, had had enough of the sea.

Wziął wiosło i ruszył byle dalej od wody.

He took the paddle and started moving away from the water.

Aż dotarł do ludzi, którzy nie wiedzieli, co to jest wiosło.

Until he reached people who did not know what a paddle was.

I tam postanowił się zatrzymać i oddać życiu pustelniczemu.

And there he decided to stop and dedicate himself to a hermit life.

Mówi się też, że kościoły świętego Mikołaja nieraz powstawały w miejscach,

It is also said that churches of Saint Nicholas were sometimes built in places,

gdzie wcześniej były świątynie Posejdona.

where the temples of Poseidon were earlier.

Morze jest sercem życia w Grecji.

The sea is the heart of life in Greece.

I bożonarodzeniową tradycją tutaj jest ozdabianie światłami statków i łodzi.

And the Christmas tradition here is decorating ships and boats with lights.

Jeśli w czasie świąt trafisz do jakiegoś portu w Grecji,

If you find yourself in a port in Greece during the holidays,

zapewne zobaczysz rozświetlone łodzie.

You will surely see the illuminated boats.

Poza portami zobaczysz też modele statków z lampek.

Besides the ports, you will also see ship models made of lights.

My w drodze z Hani do Sternez mijamy na jednym ze skrzyżowań figurę statku ze światełek.

On our way from Hani to Sternez, we pass a ship statue made of lights at one of the intersections.

Oczywiście coraz częściej ozdabia się też choinki.

Of course, Christmas trees are increasingly being decorated as well.

I te dwie tradycje dzisiaj współistnieją.

These two traditions coexist today.

O świeżą choinkę w Grecji niestety trudno.

Unfortunately, it's hard to find a fresh Christmas tree in Greece.

Czasem są małe jodły w doniczkach w sklepach ogrodniczych.

Sometimes there are small fir trees in pots at garden stores.

Ale króluje oczywiście.

But it reigns, of course.

Sztuczna choinka.

Artificial Christmas tree.

Skoro święty Mikołaj to święty ludzi morza, kto przynosi prezenty?

Since Saint Nicholas is the saint of sailors, who brings the gifts?

Prezenty przynosi święty Bazylii.

Saint Basil brings the gifts.

I to właśnie Bazylii w reklamach woła ho ho ho,

And it is precisely Bazylii who calls ho ho ho in the commercials,

a na obrazkach wygląda jak jowialny pan z brodą w czerwonym stroju.

In the pictures, he looks like a jovial man with a beard in a red outfit.

Oczywiście nie na prawosławnych ikonach.

Of course, not on Orthodox icons.

Na ikonach to zupełnie inna sprawa.

It's a completely different matter with icons.

Święty Bazylii, zwany Bazylim Wielkim lub Bazylią,

Saint Basil, known as Basil the Great or Basil.

Bazylim z Cezarei, również był biskupem, a także uczonym kościoła.

Basil the Great from Caesarea was also a bishop and a scholar of the Church.

Żył w dzisiejszej Turcji w IV wieku,

He lived in present-day Turkey in the 4th century.

a zmarł 1 stycznia i to 1 stycznia jest jego świętem.

and he died on January 1st, and January 1st is his holiday.

Właśnie 1 stycznia dzieci w Grecji dostają prezenty.

On January 1st, children in Greece receive gifts.

Przynajmniej zgodnie z tradycją,

At least according to tradition,

bo chyba coraz częściej nie czeka się do stycznia.

Because it seems that more and more often, one doesn't wait until January.

Na ikonach Bazylii, podobnie jak Mikołaj,

In the icons of Basil, like Nicholas,

pozuje z księgą i też często układa dłoni w geście błogosławieństwa.

He poses with a book and often arranges his hands in a gesture of blessing.

On także...

He also...

...przesłynął z serca czułego dla biednych i poszkodowanych.

...he came from a heart tender for the poor and the disadvantaged.

Wybudował schronisko dla ubogich,

He built a shelter for the poor.

a w czasie wielkiego głodu nakazał sprzedać część majątku kościelnego

During the Great Famine, he ordered the sale of part of the church property.

i nakarmić głodujących.

and feed the hungry.

Jak głosi legenda,

As the legend goes,

pewien poborca podatkowy zażądał,

a certain tax collector demanded,

by ludzie w ramach podatku oddali także swoją biżuterię.

so that people would also give away their jewelry as part of the tax.

Bazylego taka niesprawiedliwość oburzyła do żywego.

Such injustice outraged Basil to the core.

Odebrał kosztowności, by zwrócić je właścicielom,

He took the valuables to return them to their owners.

ale trudno było orzec,

but it was hard to determine,

rzecz do kogo należy.

The thing belongs to whom.

Nakazał więc Bazylii upiec ciasta,

He then ordered Basil to bake cakes,

a kosztowności w nich zapiec.

and to hide the valuables in them.

Podano te ciasta mieszkańcom.

The cakes were given to the residents.

Każdy dostał kawałek ciasta z jakimś przedmiotem w środku.

Everyone got a piece of cake with some object inside.

I tak mamy dziś w Grecji ciasto wasylopita.

And so we have today in Greece the cake called vasilopita.

Piecze się je na 1 stycznia.

They are baked on January 1st.

W środku zapieczony jest pieniążek.

Inside is a little coin baked in.

Ten, komu przypadnie kawałek z monetą,

The one who will get the piece with the coin,

może cieszyć się szczęściem w rozpoczynającym się roku.

may enjoy happiness in the coming year.

W Grecji żywa...

In Greece, a vibrant...

jest tradycja kolędowania.

There is a tradition of caroling.

Dzieci chodzą od domu do domu,

Children go from house to house,

niosą trójkąty,

they carry triangles,

te metalowe instrumenty,

these metal instruments,

uderzają w trójkąty

they hit in triangles

i cieniutkimi głosikami śpiewają pieśni.

and with thin little voices, they sing songs.

Dostają za to pieniążki albo słodycze.

They get money or sweets for it.

Pieniążki oczywiście, milej widziane,

Money, of course, is welcome.

choć mnie sąsiadki mówiły,

though my neighbors told me,

żeby nie dawać pieniążków.

to not give money.

Dobra, dobra, cukierki im wystarczą.

Alright, alright, sweets will be enough for them.

Kalada, czyli kolęda,

Kalada, that is a carol,

ma również umocowanie w starożytności.

It also has roots in antiquity.

Dzieci śpiewały ku pomyślności domu,

The children sang for the prosperity of the house,

a to wszystko przy okazji kultu Dionizosa.

and all of this is in connection with the cult of Dionysus.

Co ciekawe, właśnie w grudniu obchodzono urodziny Dionizosa.

Interestingly, it was in December that the birthday of Dionysus was celebrated.

Żeby było jeszcze ciekawiej,

To make it even more interesting,

Dionizos urodził się z matki śmiertelniczki,

Dionysus was born of a mortal mother.

a jego ojcem był Bóg.

And his father was God.

A żeby było jeszcze ciekawiej,

And to make it even more interesting,

zdaniem niektórych,

according to some,

sanie świętego Mikołaja ciągnięte przez renifery

Santa Claus's sleigh pulled by reindeer.

to też coś ze starożytności.

That's also something from antiquity.

Przypominają bowiem

They remind indeed

Rydwan Słońca,

Chariot of the Sun,

prowadzony przez Apollina.

led by Apollo.

Pędzący nim Apollo

Racing with it, Apollo.

obdarowuje ludzi światłem.

It bestows light upon people.

Nasze polskie tradycje wigilijne

Our Polish Christmas traditions

łączą nas z czasami pogańskich Słowian.

they connect us to the times of pagan Slavs.

Przystosowaliśmy dawne zwyczaje

We adapted old customs.

i kultywujemy przy wigilijnym stole.

and we cultivate at the Christmas Eve table.

Podobnie starożytność wciąż jest żywa

Similarly, antiquity is still alive.

w greckim życiu tutaj.

in Greek life here.

Czy to nie fascynujące,

Isn't it fascinating,

że świat rozwija się w połączeniach,

that the world is developing in connections,

jedno wynika z drugiego,

one follows from the other,

tradycje się przenikają,

traditions intertwine,

znajdują nowe znaczenia?

are they finding new meanings?

I my dziś, obchodząc Boże Narodzenie,

And we today, celebrating Christmas,

możemy czuć związek ze światem

we can feel a connection to the world

sprzed tysiąca, dwóch tysięcy i więcej lat.

from a thousand, two thousand, and more years ago.

Wesołych Świąt!

Merry Christmas!

Kala chrystujenia!

Happy Christmas!