O uchodźcach z Inguszetii z Piotrem Wysockim

Dzień dobry Państwu, tu Anda Rottenberg w audycji podcaście Inna strona świata.

Good morning to everyone, this is Anda Rottenberg in the podcast "Another Side of the World."

Moim rozmówcą i gościem jest dzisiaj Piotr Wysocki.

My interlocutor and guest today is Piotr Wysocki.

Dzień dobry Państwu.

Good morning, ladies and gentlemen.

Polski artysta wizualny, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

Polish visual artist, graduate of the Academy of Fine Arts in Warsaw.

Jestem określany jako twórca filmów, wideo, filmów dokumentalnych, performansów, uczestnik licznych wystaw.

I am referred to as a filmmaker, video creator, documentary maker, performer, and a participant in numerous exhibitions.

Pan by się jakoś dokładnie określił?

Could you specify more precisely?

Troszeczkę bym może to sprecyzował, bo to takie ogólne stwierdzenia są.

I might specify this a little because these are rather general statements.

No jakby bardziej film jest jakąś taką dla mnie, czy wideoart, czy właśnie działania, które robię,

Well, for me, the film is more like some kind of video art, or just the actions that I do.

czy może nie tyle performancy, co bardziej warsztaty z różnymi grupami społecznymi.

Not so much performances, but rather workshops with various social groups.

I gdzieś tam za pomocą tych mediów staram się opowiadać o człowieku, jego słabościach, jego sile, o problemach społecznych.

And somewhere through these media, I try to tell stories about the human being, his weaknesses, his strengths, and social issues.

To tak może troszeczkę sprecyzowanie bardziej.

It's just that maybe a little more specification.

W 2007 roku pokazał Pan w zachęcie film Aldona.

In 2007, you presented the film Aldona in the encouragement.

Tak.

Yes.

Byłem wtedy na studiach.

I was in college at the time.

Tak jak patrzę na rzeczy, które zrobiłem na przestrzeni tych lat, może tak od 2005,

As I look at the things I've done over the years, maybe since 2005,

bo takim pierwszym moim projektem jeszcze był wcześniej film Ojczyzna,

because my first project was earlier the film Homeland,

a później na studiach zacząłem realizować właśnie film o osobie transpłciowej Aldona.

And later in college, I started working on a film about a transgender person named Aldona.

To tak jak się nad tym zastanawiam, to miałem jakąś taką intuicję wtedy,

It's just that as I think about it, I had some kind of intuition back then.

jako młody jeszcze adept sztuki, do wyczuwania czegoś takiego,

as a young still adept of the art, to sensing something like that,

co później stało się jakąś taką nawet, bym powiedział, polityczną,

what later became something like a political, I would even say,

czy jakąś taką, no czymś, co wiemy, co się dzieje z osobami LGBT,

or something like that, well, with something that we know about what is happening to LGBT people,

jak polski rząd robi.

how the Polish government does.

Ale wtedy, jak zaczynałem robić ten projekt, czy ten film i spotykać się z Aldoną,

But then, when I started working on this project, or this film, and meeting with Aldona,

to przemawiała przeze mnie bardziej jakaś taka naturalna ciekawość.

It was more of a natural curiosity that spoke through me.

Tak, ale to widać, ale to, że Pan ją otworzył,

Yes, but it is visible that you opened it.

że, bo to jest film, w którym jest cały proces,

that is because it is a film that encompasses the entire process,

bo to nie jest film, który Pan zrobił w ciągu jednego dnia, prawda?

Because this is not a film that you made in one day, right?

Tak.

Yes.

Jest cały proces transformacji, żeby...

There is a whole process of transformation to...

Tak.

Yes.

...transformacji, żeby...

...transformation, so that...

Tak.

Yes.

...transformacji, żeby...

...transformation, so that...

Proces transformacji w tamtym czasie, w 2007 roku, to był ewenement, że my mamy wejście, wgląd, my widzowie mamy wgląd w to, co się dzieje z osobami transpłciowymi, prawda?

The transformation process at that time, in 2007, was a phenomenon that we have access to, we viewers have insight into what is happening with transgender individuals, right?

Tak, wtedy jakby o tym nawet jeszcze nie rozmawiano, świat sztuki, polski świat sztuki, te problemy były już rozwiązywane w latach 70-tych, choćby w Ameryce, ostatnio widziałem taki film Pieskie Życie z Al Pacino, bardzo film społeczny i to był 1971 rok, a tutaj jest 2007.

Yes, back then it seemed that it wasn't even being discussed, the art world, the Polish art world, these problems were already being addressed in the 1970s, for example in America. Recently I saw a film called Dog Day Afternoon with Al Pacino, a very social film, and that was in 1971, while here it's 2007.

Ale Tootsie to nie był film o osobie transpłciowej, tylko o osobie, która się przebiera.

But Tootsie was not a movie about a transgender person, but about a person who cross-dresses.

Kobietę, z pewnych względów.

A woman, for certain reasons.

Ja mówię o Pieskim Życiu, chciałem się dowiedzieć, gdzie tam jest taki wątek właśnie, gdzie główny bohater napada na bank i po drodze wychodzą takie różnego rodzaju, policja mu wyciąga, że tak powiem, brudy i m.in. on ten skok na bank robi, dlatego żeby z jednej strony przekazać pieniądze dla swojej żony, która ma dwójkę dzieci i mieszka na slamsach z nim, a z drugiej strony ma kochankę, która jest transpłciowa i zbiera na operację zmiany płci.

I'm talking about Dog Day Afternoon, and I wanted to find out where there is a plot thread where the main character robs a bank and various incidents unfold along the way, with the police pulling out his dirty laundry, so to speak. Among other things, he robs the bank to transfer money for his wife, who has two children and lives in the slums with him, and on the other hand, he has a lover who is transgender and is raising money for gender reassignment surgery.

I to jest taki film społeczny, ale tak wracając do Aldony, to w tamtym czasie jeszcze Ania Grodzka nie była posłanką, w polskim właśnie świecie sztuki o tym się nie rozmawiało, politycy nie brali na hasła swoje wyborcze i nie szczuli tymi ludźmi.

And this is such a social film, but going back to Aldona, at that time Ania Grodzka was not yet an MP, in the Polish art world this was not discussed, politicians did not take it up for their electoral slogans and did not incite people against each other.

No i tak, spotkałem się właśnie z Aldoną i zaczęliśmy ze sobą rozmawiać i zobaczyliśmy.

So yeah, I just met with Aldona and we started talking and we'll see.

Czułem w Aldonie jakąś taką siłę, która mnie tak bardzo urzekła i taką świadomość własnego ja i taką mocną determinację i też osobę, która nie pochodziła ze świata właśnie tego, jak często...

I felt in Aldona some kind of strength that captivated me so much, a self-awareness and such strong determination, and also a person who did not come from the world like so often...

Queerowego.

Queer.

Tak, queerowego, tylko właśnie z takiej prostej rzeczywistości, wręcz nawet takiej trudnej, gdzie zmagała się z takimi podstawowymi rzeczami.

Yes, queer, but precisely from such a simple reality, even a difficult one, where she struggled with such basic things.

Dziecia codziennego, a jednak jej siła i determinacja była tak ogromna, że pomyślałem sobie, Boże, ten człowiek jest dla mnie tak świadomy i tak określony, że zobaczyłem też w Aldonie artystę po prostu.

Everyday children, yet her strength and determination were so immense that I thought to myself, God, this person is so aware and so defined for me that I saw in Aldona simply an artist.

Chciałem tylko powiedzieć tą jedną rzecz, że Aldona pochodziła spod Płocka, z takiej wioski pegerowskiej i ona w latach dziewięćdziesiątych, i to mnie właśnie urzekło, jako pierwsza osoba,

I just wanted to say this one thing, that Aldona came from near Płock, from a peasant village, and she, in the nineties, and that captivated me, as the first person,

w tym województwie, za troszeczkę pomocą osoby, która przyjechała do tej wioski z Berlina, jakaś tam mieszkała kiedyś tam i odwiedziła swoją rodzinę, i ona takie osoby widziała i jakby powiedziała Aldonie, kim, jakby pomogła jej w tym, kim ona jest, ale Aldona sama dokonała takiego czegoś niesamowitego, że w sądzie zmieniła swoją tożsamość w dowodzie osobistym.

In this province, with a little help from a person who came to this village from Berlin, who had lived there once and visited her family, she saw such people and somewhat helped Aldona understand who she is, but Aldona herself accomplished something amazing by changing her identity in her ID card at the court.

Lata dziewięćdziesiąte, ona się nazywała, miała męskie imię, męskie nazwisko i sąd jej określił ją jako w siedemdziesięciu procentach kobietą, według seksuologa w tamtym okresie i ona miała dowód osobisty i ten dowód osobisty, czyli ten dokument, który...

The nineties, she was called, she had a masculine name, a masculine surname, and the court determined her to be seventy percent a woman, according to the sexologist at that time, and she had an ID card and this ID card, which is the document that...

Pozwolił jej na pewniejszą pozycję.

He allowed her a more secure position.

Tak, pozwolił jej jakby na tym bycie sobą, ale jeszcze jakby jej marzeniem była korekta zmiany płci.

Yes, he allowed her to be herself, but it seemed that her dream was to correct her gender change.

I pamiętam...

And I remember...

Byłem nominowany do spojrzeń w Zachęcie i miałem taki jakby, bo to taki konkurs był, wybiera się tam jakiegoś najlepszego artysty z siedmiu, temu towarzyszy jakaś presja, jakaś nagroda tam jest i tak dalej.

I was nominated for the views at Zachęta and I had something like, because it was a competition, a best artist is chosen from seven, there is some pressure that comes with it, there is a prize and so on.

I miałem taką pracę, którą mogłem pokazać i się w ogóle jakby nie zastanawiać i to było zrobione, ale pomyślałem sobie, że przekażę właśnie jakąś tam i moje honorarium.

And I had such a job that I could show and not think about it at all, and it was done, but I thought I would just pass on some of it and my fee.

I też moi przyjaciele, Sarmen, Beglarion, tak, i na operację zmiany płci i zrobiłem film, który był jakby kontynuacją takiego pierwszego mego zapisu z Aldona piętnastominutowego i później w ramach tego właśnie...

And also my friends, Sarmen, Beglarion, yes, and for the gender reassignment surgery, I made a film that was like a continuation of that first fifteen-minute recording with Aldona, and later as part of this...

I to było dla mnie jakby bardzo istotne, bo jakby sztuka i wtedy jeszcze zachęta, która była, mam nadzieję, że już wraca z powrotem, właśnie tą przestrzenią wolności.

And it was very important for me, because art and then the encouragement that was there, I hope is coming back, precisely that space of freedom.

Zrobiliśmy to jakby, no razem z moimi przyjaciółmi, właśnie ze sztuką, z ludźmi sztuki i no można by było o tym przedłużo gadać, bo to jest na osobną audycję, co się dzieje z Aldoną i tak dalej, ale tak to wyglądało.

We did it together with my friends, precisely with artists and, well, one could talk about it at length, because it's a separate topic, what's happening with Aldona and so on, but that's how it looked.

No więc to mnie interesuje, ponieważ pan się pochyla, no nie chcę powiedzieć pochyla, bo to jest za niewłaściwe słowo, ale wciąga pana życie, ludzi.

So this interests me because you lean in, well I don't want to say lean in because that's too inappropriate a word, but it draws you into life, people.

Stojących na jakiejś krawędzi i dlatego to mówię, bo powodem, dla którego pana zaprosiłam dzisiaj jest film Owczyzna, który pełnometrażowy, dokument inscenizowany, jak zrozumiałam, który dopiero co miał swoją premierę, nie tak dawno, nie tak dawno.

Standing on some edge, and that's why I'm saying this, because the reason I invited you today is the film "Pasture," which is a full-length, staged documentary, as I understand, which just had its premiere not so long ago.

No tak się też czasami zastanawiam nad sobą, dlaczego właśnie, tak jak pani to powiedziała, na granicy, bo tak jest.

Well, I sometimes ponder about myself too, why just, as you mentioned, on the edge, because that's how it is.

Bo to są ludzie często wykluczeni, ludzie, którzy są w opozycji jakby do oficjalnych schematów, narracji.

Because these are often excluded people, people who are in opposition to the official schemes, narratives.

Myślę, że to się trochę bierze z tego mojego nieszczęśliwego pochodzenia z tego Kostrzyna nad Odrą i z tych lat dziewięćdziesiątych, lat transformacji i bycia na granicy wraz z całym tym aspektem tego czasu, kiedy jesteśmy w momencie właśnie przemiany,

I think it comes a bit from my unhappy background from Kostrzyn nad Odrą and from the nineties, the years of transformation and being on the border along with the whole aspect of that time when we are in a moment of change.

kiedy ten świat jest też brutalny, pełny kontrabandy, pełny, my jako Polacy jesteśmy obywatelami trzeciej kategorii.

When this world is also brutal, full of smuggling, full of it, we as Poles are third-class citizens.

Mówię o latach dziewięćdziesiątych i o granicy i moim jakby dorastaniu i dzieciństwie, kiedy jestem chłopakiem takim piętnasto, szesnastoletnim i jest właśnie dziewięćdziesiąty rok i ten Kostrzyn, gdzie jest przejście graniczne, jest właśnie, zaczyna się ta cała historia.

I'm talking about the nineties and about the border and my kind of growing up and childhood, when I was a boy around fifteen or sixteen years old, and it is just the year ninety, and this Kostrzyn, where the border crossing is, is precisely where this whole story begins.

Rozumiem.

I understand.

Tak, i my się próbujemy...

Yes, we are trying too...

Znaczy to historia przechodzenia...

It means the story of going through...

Przemytu, szmuglowania, te obrazy pełne są mojej głowy tego właśnie bycia obywatelem trzeciej kategorii, ale już się otwiera granica, ale to się wszystko dzieje powoli, ten świat jest właśnie brutalny, jest pełen takiego tych obrazów, które gdzieś tam w głowie pamiętam.

Smuggling, trafficking, these images are full in my head of being a third-class citizen, but the border is opening now, but everything is happening slowly, this world is indeed brutal, it is full of those images that I remember somewhere in my mind.

Tak.

Yes.

I tam zresztą później już dużo, dużo po studiach zrobiłem taki zapis też, granica na przejściu polsko-ukraińskim, gdzie właśnie celnicy na halach przemysłowych rozprówają Ukraińcom samochody w poszukiwaniu właśnie kontrabandy i w momencie, kiedy ten materiał przestaje być tak propagandowo pokazywany o sukcesie, tylko zaczyna być jakąś taką seksją i takim zbliżeniem się do tego, co się dzieje.

And there, later on, much, much after my studies, I made a note about the border at the Polish-Ukrainian crossing, where customs officers in industrial halls are ripping open Ukrainians' cars in search of contraband, and at the moment when this material stops being so propagandistically shown as a success, but starts to resemble some kind of section and a closer look at what is happening.

Zbliżeniem się do tego to się okazuje, że to wszystko jest jakieś takie bliskie jakiejś pornografii, jakiegoś takiego poczucia, że władzy i tak dalej.

By getting closer to this, it turns out that it all feels somewhat like pornography, like a certain sense of power and so on.

I wracając jakby do obczyzny, to tak właśnie potem te tematy właśnie gdzieś do mnie właśnie takie wracały, bo zrozumiałem, że właśnie gdzieś poprzez sztukę mogą się spotkać...

And returning as if to a foreign land, those topics really came back to me, because I realized that through art, they can meet somewhere...

Można przekraczać granice, mogą się spotkać, mogą się wydarzyć rzeczy, które w takim...

Borders can be crossed, they can meet, things can happen that in such...

Można pokazać coś, które w normalnym jakby dyskursie takim właśnie politycznym często kończy się taką poloryzacją i takim ktoś ma rację tutaj, ktoś ma rację tam.

One can show something that, in a normal political discourse, often ends up with such polarization where someone is right here, and someone is right there.

A właśnie...

Oh, right...

A właśnie w sztuce jakby dla mnie najważniejsze jest to, że nie ma, że może nie być granic w ogóle, można je przekraczać.

And it's precisely in art that, for me, the most important thing is that there are no, that there may not be any boundaries at all; they can be transcended.

Film jest o imigrantach z Ingushetii.

The film is about immigrants from Ingushetia.

To jest, bardzo mnie to zainteresowało, bo to jest republika dalej należąca do Federacji Rosyjskiej.

This is very interesting to me because this is a republic still belonging to the Russian Federation.

Maleńka, dziesięć razy mniejsza od Polski, dokładnie dziesięć razy mniejsza od Polski.

Tiny, ten times smaller than Poland, exactly ten times smaller than Poland.

Bo ma...

Because it has...

trzy tysiące sto dwanaście kilometrów kwadratowych.

three thousand one hundred twelve square kilometers.

Jest wciśnięta między Czeczeniem, Włady Kaukas, Bałkirię.

It is pressed between Chechnya, Vladikavkaz, and Bashkortostan.

Niedaleko graniczy też z Gruzją.

It also borders Georgia not far away.

I znalazł Pan w jakiś sposób, zaraz Pan powie w jaki, ludzi, którzy stamtąd przyjechali do Polski i próbują tutaj zarobić pieniądze, żeby wspomóc rodzinę u siebie.

And you found a way, you'll explain how, to contact people who came from there to Poland and are trying to earn money here to support their families back home.

I żeby dostanąć się na nogi, jak to się mówi.

"And to get back on your feet, as they say."

Czyli Polska jest tym krajem, którym kiedyś dla Polaków były Niemcy.

So Poland is the country that Germany used to be for Poles.

Tylko odległość jest ogromna.

Only the distance is huge.

I ma Pan tych paru bohaterów, których Pan obserwuje tu, w Polsce i tam.

I have a few heroes that you observe here, in Poland and there.

Czyli zrobił Pan całą tę trasę do tej Ingushetii i pokazał Pan obyczaje, jakie tam panują.

So you made the entire trip to Ingushetia and showed the customs that prevail there.

W kontraście do tego, w czym im przychodzi żyć w Polsce.

In contrast to what they have to live in Poland.

No tak, dlatego troszeczkę tak do tej granicy nawiązałem, już kończąc.

Well, that's why I referred to that boundary a little, while finishing up.

I mojego właśnie tam dzieciństwa, czy dojrzewania, bo takie chyba to źródło właśnie jest.

And my childhood or adolescence is just over there, because that's probably what this source is.

I później, będąc w Warszawie, mieszkając, kończąc tu studia, moje całe życie to jest Praga.

And then, while being in Warsaw, living, finishing my studies here, my whole life is Prague.

I tam, po tej prawej stronie Wisły.

And there, on the right side of the Vistula.

W tej biednej dzielnicy Warszawy.

In this poor district of Warsaw.

Niedaleko dworca wschodniego.

Not far from the eastern train station.

Tak. Jest wciąż bardzo dużo slumsów.

Yes. There are still very many slums.

W ogóle Praga to jest taka dzielnica, gdzie każda ulica jest czymś innym.

Overall, Prague is a district where every street is something different.

Każda brama jest czymś innym.

Each gate is something different.

I ona się bardzo mieni, pomimo teraz tego, że się bardzo zmienia to dalej.

And she changes a lot, despite the fact that she is changing a lot now, she still does.

Właśnie jest takim miejscem, gdzie też poprzez to, że są tanie mieszkania właśnie imigranci.

It is precisely such a place where, also because there are cheap apartments, immigrants are present.

Tam mieszkają.

They live there.

I tam zacząłem też tych ludzi poznawać.

And that's where I also started to get to know those people.

Oni byli częścią mojego otoczenia.

They were part of my environment.

Byłem też ich ciekawy.

I was also curious about them.

A równolegle też robiłem warsztaty w ośrodkach dla uchodźców.

At the same time, I was also conducting workshops at refugee centers.

I poznałem tam właśnie jednego z bohaterów mojego filmu.

And I met one of the heroes of my film there.

Mowlata Giri Czerkiewa.

Mowlata Giri Czerkiewa.

Ale pan towarzyszył mu kilkanaście lat.

But you accompanied him for several years.

Dziesięć?

Ten?

Jedynaście.

Eleven.

Jedynaście, tak.

Eleven, yes.

On tam w pewnym momencie mówi w sądzie podczas rozprawy, że ich jest dziesięć tysięcy.

He says at one point in court during the hearing that there are ten thousand of them.

Miał na myśli również Szczecinów, prawda?

He also meant the Szczecins, right?

Tak, tak, tak.

Yes, yes, yes.

Bo Inguszetia właśnie leży w Kaukazie Północnym.

Because Ingushetia is located in the North Caucasus.

I za czasów Związku Radzieckiego była republiką, częścią Związku Radzieckiego.

And during the times of the Soviet Union, it was a republic, a part of the Soviet Union.

I była czeczeńsko-inguską republiką.

And it was a Chechen-Ingush republic.

Bo rozłamie Związku Radzieckiego jest osobną republiką.

Because the collapse of the Soviet Union is a separate republic.

Czeczenia jest osobną.

Chechnya is separate.

Mają podobny, z podobnej rodziny język.

They have a similar language, from a similar family.

I obyczaje chyba podobne.

And the customs are probably similar.

I obyczaje też podobne.

And the customs are similar too.

Ale też się uważają za osobną nację.

But they also consider themselves a separate nation.

I to co jest jeszcze w tej Inguszetii też takiego ulubienia.

And what is there in this Ingushetia that is so likable?

Inguszetii też takiego urzekającego, że ona jest najmniejszą republiką.

Ingushetia is also so charming because it is the smallest republic.

I ma najmniejszą stolicę, która ma około trzech tysięcy mieszkańców.

I have the smallest capital, which has about three thousand residents.

Nazywa się Magas.

Her name is Magas.

I to znaczy też miasto słońca.

And it also means the city of the sun.

Kaukaz jest w ogóle przypełniony słońcem.

The Caucasus is generally filled with sunlight.

Jest nawet takie powiedzenie, słońce Kaukazu.

There is even a saying, the sun of the Caucasus.

I Ingusze też mają w swoim jakby herbie, czy tam godle, mają znak solarny.

The Ingush also have a solar symbol in their coat of arms or emblem.

I kiedy poznałem właśnie w tym ośrodku dla uchodźców na Targówku Mowlata,

And when I met Mowlata in that refugee center in Targówek,

to poznałem artystę z tego kręgu kulturowego, bo on jest tancerzem, choreografem.

I met an artist from this cultural circle, because he is a dancer and choreographer.

I tam robił też swoją misję.

And there he was also fulfilling his mission.

Uczył tam dzieci tańca kaukazkiego.

He taught children Caucasian dance there.

A potem ośrodek na Targówku to jest ośrodek dla kobiet samotnie wychowujących dzieci.

And then the center in Targówek is a center for women raising children alone.

I duża część tych kobiet też była z Kaukazu.

And a large part of these women were also from the Caucasus.

I on tam przychodził, jakby tą tożsamość przekazywał.

And he would come there as if he was passing on that identity.

Bo często te dzieci nawet się w tym ośrodku urodziły, albo jako malutkie przyjechały.

Because often these children were even born in that center, or arrived there as little ones.

No i tak się jakoś za...

Well, somehow it happened...

Islamską też?

Islamic too?

No islamską też, bo oni są wyznawcami islamu, ale takiego też bardzo...

Not with Islam too, because they are followers of Islam, but one that is very...

Sunnickiego.

Sunnickiego.

Tak, ale jeszcze takiego oryginalnego i tylko charakterystycznego.

Yes, but still such an original and only characteristic one.

Dla tej części Kaukazu.

For this part of the Caucasus.

No więc co mi się tam rzuciło w oczy, że tak powiem.

Well, what caught my eye there, so to speak.

Po pierwsze, ile tam rzeczy się wyraża przez taniec i że tańczą tylko mężczyźni.

Firstly, how many things are expressed through dance there, and that only men dance.

To jest charakterystyczne dla wielu innych ludzi, dla wielu innych kultur.

This is characteristic of many other people, of many other cultures.

Serbowie, Grecy, to są wszystko męskie tańce.

Serbs, Greeks, these are all masculine dances.

Tak.

Yes.

Co mnie jako kobietę jednak zaciekawiło.

What intrigued me as a woman, however.

Tak.

Yes.

Ale po drugie, jak trudny choreograficznie jest ten taniec i jak się go należy uczyć.

But on the other hand, how difficult is this dance choreographically and how should it be learned?

To jeszcze tak nawiążę do tego spotkania, bo później Mowlat mnie zaprosił do siebie do domu.

I would like to add to this meeting because later Mowlat invited me to his house.

I pokazywał mi różnego rodzaju nagrania, kim on jest, co on robi.

And he showed me various recordings, who he is, what he does.

On skończył choreografię w Ingushetii jeszcze za czasów Związku Radzieckiego.

He finished his choreography in Ingushetia during the time of the Soviet Union.

Prowadził tam teatr.

He led a theatre there.

I oglądałem się sporo tych jego występów.

And I watched quite a few of his performances.

Aczkolwiek one mnie tak średnio interesowały.

However, I was quite indifferent to them.

Dlatego, że też miałem tą świadomość, że Związek Radziecki poprzez...

Because I also had the awareness that the Soviet Union through...

Czy Rosja, kiedy kolonizowała Kaukas, a potem Związek Radziecki w latach 70.

Did Russia, when it colonized the Caucasus, and then the Soviet Union in the 1970s?

W latach takiego względnego prosperity.

In the years of such relative prosperity.

To tą kulturę po prostu wrzucał do teatru.

He simply threw that culture into the theater.

Budował teatry.

He built theaters.

W ogóle do ludowości.

In general, to folkiness.

Do ludowości.

To folk culture.

Prowadzał do ludowości.

It led to folk culture.

Tak jak Mazowski.

Just like Mazowski.

Siedziało ze wszystkimi republikanami.

It sat with all the republicans.

Oczywiście.

Of course.

I ja tych tańców tak nie rozróżniają do końca.

I don't really differentiate between those dances completely either.

Czy on jest azarski, czy czeński, czy inguski.

Is he Azari, Chen, or Ingush?

Dla mnie to były te czapy, te ich wyskoki i tak dalej.

For me, it was those hats, their antics and so on.

Aczkolwiek bardzo skomplikowane to są choreograficznie tańce.

Although they are very complicated choreographically, the dances.

I w przeciwieństwie na przykład do zachodniego tańca, choćby breakdance'a.

And unlike, for example, Western dance, such as breakdance.

To oni tańczą w pozycji takiego można powiedzieć orła.

They are dancing in a position that you could say is like an eagle.

Wszystko jest wyprostowane.

Everything is straightened out.

Na palcach.

On tiptoes.

I to jest pozycja wyprostowana i aparycja taka dosyć tu jest bardzo istotna.

And this is the upright position, and the appearance is quite important here.

To nie jest taki taniec połamaniec.

It's not that kind of broken dance.

No ale też zobaczyłem u niego takie nagrania z VHS-ki.

Well, I also saw such recordings from a VHS at his place.

Rodzinnych właśnie obyczajów, rytuałów.

Family customs and rituals.

Z jego wioski, z jego domu.

From his village, from his house.

I to mnie wtedy urzekło najbardziej.

And that captivated me the most at that time.

Że to nie jest ten teatr, którego już też gdzieś tam kiedyś widziałem.

That this is not the theater that I have seen somewhere before.

Tylko zobaczyłem coś.

I just saw something.

Coś.

Something.

Czego wcześniej wtedy nie widziałem.

What I hadn't seen before then.

I to był właśnie rytuał Zikr.

And that was indeed the ritual of Zikr.

Który też wykonują mężczyźni.

Which are also performed by men.

Podczas, to jest modlitewny rytuał.

This is a prayer ritual.

Podczas którego poprzez zaśpiewy.

During which through singing.

Wcześniej spożywanie posiłków.

Earlier meal consumption.

Ta grupa uczestników wpada w trans.

This group of participants goes into a trance.

To było dla mnie tak mocne.

It was so powerful for me.

Bo czegoś takiego jakby.

Because something like that.

Nie widziałem, żeby tyle osób.

I haven't seen that many people.

Właśnie to jest ten sufizm.

This is exactly what Sufism is.

Z sufizmu to się wywodzi.

It originates from Sufism.

Ale też z ich jakby długiego bycia poganami.

But also from their long existence as pagans.

Bo oni tak naprawdę.

Because they really do.

Ten islam gdzieś tam do nich od XVI wieku się pojawiał.

This Islam has appeared to them since the 16th century.

Tak samo chrześcijaństwo tam się pojawiało.

Christianity appeared there in the same way.

Ale oni dosyć mocno zachowali obyczaje pogańskie.

But they kept pagan customs quite strongly.

I można powiedzieć, że gdzieś koło XVIII wieku przyjęli.

And it can be said that it was adopted somewhere around the 18th century.

W jakiejś mierze islam.

To some extent, Islam.

Ale tak naprawdę byli cały czas wyznawcami.

But they were actually believers all along.

Bogów związanych z naturą.

Gods associated with nature.

I nawet do przedwojny.

And even to before the war.

Jeszcze składali ofiary tym bogom.

They still offered sacrifices to those gods.

I to jest w ogóle taki mit.

And that is just such a myth.

Że Kaukas cały jest też przepełniony.

That the Caucasus is also overcrowded.

Różnymi obyczajami, rytuałami.

With various customs, rituals.

Które dla nas są takie mistyczne, ciekawe.

Which are mystical and intriguing to us.

My też mamy swoje obyczaje i rytuały.

We also have our customs and rituals.

A tak.

Oh yes.

Tak, ale oczywiście.

Yes, of course.

Natomiast u nich ten rytuał właśnie bycia w tej jedności.

On the other hand, for them, this ritual of being in that unity.

I pozbycia się tego ego na rzecz całej wspólnoty.

And getting rid of that ego for the sake of the whole community.

I ta grupa uczestników kiedy wpada właśnie w tą transowość.

And this group of participants, when they get into that trance state.

To jest coś takiego ciekawego.

This is something quite interesting.

To jest ciekawe.

This is interesting.

Dlatego, że to znaczy, że grupa jest nadrzędna wobec jednostki.

Because it means that the group is superior to the individual.

Tak.

Yes.

I stąd być może są te ustawiczne troski o drugiego.

And perhaps this is why there are these constant concerns for others.

Bo w tym filmie to też jest.

Because it's also in this movie.

Że ktoś jeden drugiego kieruje na dobrą drogę.

That someone leads another onto the right path.

Tak.

Yes.

Przynajmniej próbuje go nakierować na dobrą drogę.

At least he's trying to guide him on the right path.

Prawda?

Isn't it true?

Tak. Jest to na pewno humanizm.

Yes. It is definitely humanism.

I ciekawe jest właśnie, że ten ich taki...

And what's interesting is that their...

No charakterystyczny.

It’s characteristic.

Bo ten zikr jest dla nich tak jak dla nas msza święta po prostu.

Because this zikr is for them just like a holy mass is for us.

Jakimś czymś najważniejszym.

Something most important.

W takim mówię kontekście nie, że podobne.

In such a context, I don't mean similar.

Tylko jakby jako bardzo poważnie oni to traktują jako religię.

Only as if they treat it very seriously as a religion.

I tego jakby gdzie indziej nie można spotkać.

And this, as if you couldn't find anywhere else.

Nawet w takim oficjalnym islamie.

Even in such an official Islam.

Jest to nie za specjalnie mile widziane.

It is not particularly welcome.

Nie ma jednego oficjalnego islamu.

There is no single official Islam.

No właśnie też to prawda.

That's true as well.

No i to były też plemiona bardzo waleczne.

Well, those were also very warlike tribes.

No ten taniec jest tańcem wojennym.

Well, this dance is a war dance.

Tak.

Yes.

Przecież.

Of course.

Prawie jak taniec z szablami.

Almost like a dance with sabers.

No tak, bo...

Well, because...

Tylko nie w wydaniu ormieńskim.

Just not in the Armenian edition.

Tylko w innym.

Only in another one.

Ale to jest ten sam region przecież.

But it's the same region, after all.

No jest...

Well, it is...

Kiedy wspomniała właśnie Pani o tym, że Ingushetia też graniczy z Osetią, której stolicą jest właśnie Włady Kaukas.

When you just mentioned that Ingushetia also borders Ossetia, whose capital is actually Vladikavkaz.

Czyli władać Kaukazem.

So to dominate the Caucasus.

I kiedy Rosja podbijała Kaukaz, kolonizowała.

And when Russia was conquering the Caucasus, it was colonizing.

To tam utworzono jeden z pierwszych fortów.

One of the first forts was created there.

Który właśnie tak się...

Which just does that...

Potem to miasto zaczęło nazywać Włady Kaukaz.

Then the city began to be called Vladikavkaz.

I no nie chodziło wcześniej o minerały.

And it wasn't about minerals earlier.

Tylko bardziej o szlaki handlowe.

Just more about trade routes.

I ta Ingushetia była taka ciężka dla tych Rosjan.

And that Ingushetia was so hard for those Russians.

Bo no ciągle oni tam straty mieli.

Because they were constantly suffering losses there.

I to co wiemy o Ingushach to z zapisów kronik carskich.

And what we know about the Ingush comes from the records of tsarist chronicles.

Więc tam ją trochę łukiem omijano.

So they avoided her a bit with a bow.

Żeby tam z nimi w konflikt nie popadać.

To avoid getting into conflict with them.

I to byli właśnie bardzo...

And they were really very...

Jedni z najlepszych wojowników na Kaukazie.

One of the best warriors in the Caucasus.

Co za tym też idzie.

What follows from this as well.

Przelewali dużo krwi.

They shed a lot of blood.

I w momencie kiedy przyjęli islam w XVIII wieku.

And at the moment when they accepted Islam in the 18th century.

I te swoje pogańskie rytuały też przetransponowali na właśnie...

And they also transposed their pagan rituals into...

Stąd też gdzieś ten zikr.

Hence, that's where this zikr comes from.

No to jest figura kręgu.

Well, this is the figure of a circle.

Stara jak świat.

As old as the world.

Jedności, bycia ze sobą.

Unity, being together.

To właśnie wtedy jakby został...

That's when he seemed to have been...

Dlatego powiedziałem o tym humanizmie.

That's why I mentioned this humanism.

Bo oni mają...

Because they have...

Dla nich najważniejszym takim ich prorokiem jest Kunta Hadzi.

For them, the most important prophet is Kunta Hadzi.

Który wyruszył w XVIII wieku w podróż na wschód.

Which set off on a journey to the east in the 18th century.

I wrócił do nich.

And he returned to them.

I powiedział, że...

And he said that...

Tam zdobył jakieś nauki.

There he acquired some knowledge.

I powiedział, że właśnie nie przelewanie krwi.

And he said that it was precisely not shedding blood.

Tylko poprzez...

Only through...

Tylko poprzez właśnie jedność.

Only through unity.

Właśnie poprzez tego zikra.

Just through this zikra.

Można tylko jakby dojść do jakiegoś zbawienia.

One can only somehow reach some kind of salvation.

I rzeczywiście temu...

And indeed to this...

Te wszystkie pieśni, które temu towarzyszą.

All those songs that accompany it.

Są o tym, że oni cały czas dziękują za to, że istota boska ich obdarowała miłością do siebie.

They are constantly thanking for the fact that a divine being has blessed them with love for one another.

To jest bardzo ładne.

This is very nice.

To mi się właśnie też podobało.

I also liked that.

To jest bardzo ładna figura.

This is a very nice figure.

Tak.

Yes.

Boże, pozwoliłeś mi mnie kochać.

God, you allowed me to love myself.

Tak.

Yes.

I jeszcze dla nich też ten Bóg jakby jest bezimienny.

And for them, this God is also seemingly nameless.

Czyli jest jakąś energią.

So it is some kind of energy.

A jakby w tym rozumieniu, że...

And how about in this understanding that...

Bo też oni śpiewają właśnie w tej królikarni, że nie ma bóstw czy bożków ponad Bogiem.

Because they also sing in that rabbit warren that there are no gods or deities above God.

Bo jest taka scena, która jest kręcona w królikarni właśnie.

Because there is a scene being filmed in the rabbit house right now.

Tak.

Yes.

To jest scena jakiegoś środowiska rytualnej uczty.

This is a scene of some environment of a ritual feast.

I tego właśnie, no, prawdopodobnie wynikające ze świę...

And this is just, well, probably stemming from the holy...

Jest rodzajem obchodzenia święta religijnego.

It is a way of celebrating a religious holiday.

Jak zobaczyłem tego zikra, że właśnie to jest rzeźba społeczna dla mnie, kiedy oni są razem żywymi jakby ludźmi.

When I saw that zikra, I realized that this is a social sculpture for me, when they are together as if they are living people.

I jeszcze, jak on mi zaczął mówić, że oni tego zikra robią zawsze w jakiejś intencji.

And also, when he started telling me that they always do this zikr with some intention.

Że intencją może być wszystko.

That the intention can be anything.

Że może być, że się rodzi dziecko, że ktoś umiera, że pada deszcz, albo go nie ma, albo cokolwiek.

That there may be, that a child is born, that someone dies, that it rains, or it does not rain, or anything.

I jak zaproponowałem Mowlatowi, czy nie chciałby zrobić tego zikra w królikarni, to na początku właśnie nie.

And when I suggested to Mowlat whether he would like to do that zikr in the rabbit hutch, at first he said no.

To jest poważna sprawa, to jest religia.

This is a serious matter, this is a religion.

Ja mówię, to chodź przyjdź, zobaczysz.

I say, come on, come here, you'll see.

Oni przyszli do tej królikarni, zobaczyli miejsce, pałac, akustykę.

They came to the rabbit hutch, saw the place, the palace, the acoustics.

Dla nich nie ma znaczenia, gdzie oni go robią.

For them, it doesn't matter where they do it.

Mogą go robić na dworze, mogą go robić w każdym miejscu.

They can do it outside, they can do it anywhere.

I powiedział, że okej.

And he said that it's okay.

Spotkał się ze swoją diasporą.

He met with his diaspora.

I oni sobie wymyślili taką intencję, że zrobią tego zikra w intencji pokoju na Kaukazie i powrotu bezpiecznego do ojczyzny.

And they came up with the intention to perform this zikr for the peace in the Caucasus and a safe return to their homeland.

Piękne.

Beautiful.

Ładne to było właśnie, to mi się tak spodobało.

It was pretty, I really liked it.

No, ale tam są też takie elementy w tym filmie związane z...

No, but there are also elements in this film related to...

No, skłopotami.

No, with worries.

Skłopotami tożsamościowymi tutaj w Warszawie czy w Polsce z takim małym progiem asymilacyjnym.

Identity struggles here in Warsaw or in Poland with such a low threshold for assimilation.

Wysokim progiem w tej sytuacji, bo oni się nie chcą asymilować.

A high threshold in this situation, because they do not want to assimilate.

Żyją w grupie, a jednocześnie no mają do czynienia ze społeczeństwem polskim, które tak ma dość duży dystans do nich.

They live in a group, and at the same time they deal with Polish society, which has quite a significant distance from them.

Mnie to interesuje, bo mnie interesuje jak żyją różne mniejszości u nas w Polsce.

I am interested in this because I want to know how different minorities live here in Poland.

Na ile my jesteśmy otwarci na drugiego.

To what extent are we open to others?

No tak, właśnie wtedy wydawało mi się, że tak naprawdę pomimo tego, że coś tam się dowiadywałem, czytałem jakieś książki, że niewiele o tej kulturze wiem.

Well, at that time it seemed to me that despite learning something and reading some books, I knew very little about this culture.

Dużo rozmawialiśmy o tym ziksze, bo to takie jest atrakcyjne wizualnie.

We talked a lot about this Ziksze because it is so visually appealing.

Ale jakby film, który zrobiłem nie jest filmem etnograficznym.

But it's like the film I made is not an ethnographic film.

Nie, nie no wiadomo, że nie.

No, of course not.

Tak, który pokazuje tylko obyczaje i zwyczaje tych ludzi.

Yes, which only shows the customs and traditions of these people.

Jest filmem egzystencjalnym, jest filmem w moim mniemaniu też uniwersalnym, gdzie te problemy odnoszą się do nas wszystkich.

It is an existential film, in my opinion, it is also a universal film, where these problems relate to all of us.

No i kiedy jednak postanowiłem więcej się przyglądać tej kulturze,

And when I decided to take a closer look at this culture,

i pojechałem do rodzinnego właśnie domu, do Ingushetii, do Mowlata.

And I went to my family home, to Ingushetia, to Mowlata.

I zobaczyłem ich tradycje tam.

And I saw their traditions there.

Zobaczyłem jak oni żyją.

I saw how they live.

Mieszkaliśmy właśnie w domu brata Mowlata, który jest od niego starszy.

We were just living in the house of Mowlata's brother, who is older than him.

I który jest jeszcze bardziej związany z tą tradycjonalnością i tożsamością, pielęgnacją tej tożsamości tam właśnie u siebie w rodzinnym domu.

And which is even more connected to that traditionalism and identity, nurturing that identity right there in one's family home.

I później wróciłem tutaj.

And then I came back here.

Do Polski, na tą Pragę i zobaczyłem tych pogubionych chłopaków.

I went to Poland, to that Prague, and I saw those lost boys.

Gdzie Praga, no tak jak powiedziałem, jest biedną dzielnicą, jest też bardzo dużo problemów z narkotykami.

Where Prague is, well, as I said, it is a poor neighborhood and there are also a lot of problems with drugs.

I nie tylko wśród imigrantów, tylko przede wszystkim wśród Polaków.

And not only among immigrants, but primarily among Poles.

I ci oderwani młodzi ludzie od tej tożsamości, no są też pogubieni między dwoma rzeczywistościami.

And these detached young people from this identity are also lost between two realities.

No i tak zaczął się tworzyć szerszy film.

And that's how a broader film began to be created.

Oprócz Mowlata, który jest głównym bohaterem, pojawił się jego bratanek bokser, potem uczeń Mowlata, młody tancerz.

Apart from Mowlata, who is the main character, his boxer nephew appeared, followed by Mowlata's student, a young dancer.

No i tak zaczęła się ta podróż i trwała 11 lat.

And so this journey began and lasted for 11 years.

Jest taką szerszą opowieścią o właśnie tożsamości, o odnalezieniu się w nowej rzeczywistości.

It is a broader story about identity, about finding oneself in a new reality.

Słyszałem właśnie.

I just heard.

Słyszałem właśnie dużo takich głosów, że smutny film zrobiłem.

I just heard a lot of voices saying that I made a sad movie.

No nie jest on wesoły, ale rzeczywiście pokazuje nam kawałek świata, którego w ogóle nie znamy.

Well, he is not cheerful, but he actually shows us a piece of the world that we don't know at all.

I nawet tego świata, który jest w naszym mieście.

And even this world that is in our city.

Znaczy w naszym mieście w Warszawie.

It means in our city in Warsaw.

W pewnych zaułkach żyją ludzie, którzy mają kompletnie inną kulturę.

In certain corners, there are people who have a completely different culture.

Mówią innym językiem.

They speak another language.

Hołdują innym obyczajom.

They adhere to other customs.

Ale są częścią naszego społeczeństwa.

But they are a part of our society.

To co Mowlat mówi, że on niedługo będzie miał polski dowód osobisty, bo już jest w Polsce długo.

What Mowlat says is that he will soon have a Polish ID card, because he has already been in Poland for a long time.

Chciałby mieć to obywatelstwo.

He would like to have this citizenship.

A jednocześnie, no nie jest za dobrze traktowany.

And at the same time, well, he is not treated very well.

Nie wiemy jak wyglądał jego proces.

We don't know what his process looked like.

Ja już nie będę się w to wdawać, bo nie mamy czasu w audycji na ten temat.

I won't get into that anymore because we don't have time in the broadcast for this topic.

Jasne.

Sure.

Coś takiego jak spojrzenie niekoniecznie życzliwe ze strony polskich organów sądownictwa na osobę podsądną.

Something like an unkind glance from Polish judicial authorities towards the defendant.

No tak, przez te 11 lat udało się zrobić coś więcej niż jakiś taki krótki zapis, krótką obserwację.

Well, over these 11 years, we've managed to do something more than just a short record, a brief observation.

Miałem różne w głowie myśli antropologiczne.

I had various anthropological thoughts in my mind.

I wracałem czasami do reportaży z lat 70.

And sometimes I went back to the reports from the 70s.

Które czasami przez lata były pisane.

Which were sometimes written over the years.

Ale też ten taniec w tunelu, to jest też wyjmek z innego filmu.

But also that dance in the tunnel, it's also an excerpt from another movie.

Stworzyliśmy taki utwór, który jest właśnie przepełniony i problemami, i tą próbą asymilacji, poszukiwania tożsamości.

We created a piece that is filled with both problems and the struggle for assimilation and the search for identity.

Ale też udało mi się z nimi wytworzyć też jakieś takie spektrum artystyczne w tym projekcie.

But I also managed to create some sort of artistic spectrum with them in this project.

I to dla mnie było ciekawe.

And that was interesting for me.

Proszę Państwa, polecamy film.

Ladies and gentlemen, we recommend a movie.

Gdzie można go będzie obejrzeć?

Where can it be watched?

Film miał nie tak dawno premierę.

The film premiered not too long ago.

Później można było go zobaczyć do 11 lipca w Kinie Kultura.

Later, he could be seen until July 11 at Kin Kultura.

A teraz jest wysyłany na festiwale światowe, bo miał premierę polską.

And now it is being sent to world festivals because it had its Polish premiere.

A teraz będzie miał niebawem premierę zagraniczną, światową.

And now it will soon have its international, world premiere.

No to życzymy powodzenia, nagród.

Well, we wish you good luck and awards.

I proszę Państwa, obserwujcie działalność Piotrowicza.

And please, keep an eye on Piotrowicz's activities.

Bo jest bardzo ciekawa i dzięki niej mamy wgląd w życie, którego nie widać gołym okiem.

Because it is very interesting and thanks to it we have insight into a life that is not visible to the naked eye.

Dziękuję bardzo.

Thank you very much.

To była audycja Inna strona świata.

That was the program Another Side of the World.

Anda Rottenberg.

Anda Rottenberg.