Nienaturalne czytanie książek

W starożytnej bibliotece aleksandryjskiej ponoć widniały takie słowa.

In the ancient library of Alexandria, such words supposedly appeared.

Książki to lekarstwo dla umysłu.

Books are medicine for the mind.

Czytanie książek jest jak otwieranie zamkniętych drzwi.

Reading books is like opening closed doors.

Nie wiesz, co się za nimi znajduje, ale ciekawość zżera cię od środka.

You don't know what lies behind them, but curiosity is eating you up from the inside.

Chcesz poznać prawdę.

Do you want to know the truth?

Zaczynasz czytać.

You are starting to read.

Pierwsza strona, kolejna.

First page, next one.

I już wówczas wiesz, czy konkretna historia wciągnie cię na tyle, że będziesz chciał dotrzeć do jej końca.

And at that point, you already know whether a particular story will engage you enough that you'll want to reach its end.

Umiejętność czytania to naprawdę niezwykła rzecz.

The ability to read is truly an extraordinary thing.

Kilkanaście znaków graficznych, które potrafią przenieść nas do innego świata,

A dozen or so graphic characters that can transport us to another world,

wcielić się w postać kogoś, kim nigdy nie będziemy,

to embody the character of someone we will never be,

podróżować do miejsc, do których pewnie nigdy w życiu nie dotrzemy.

to travel to places that we will probably never reach in our lives.

Chciałbym dzisiaj podzielić się z wami historią mojej przygody z literaturą.

I would like to share with you today the story of my adventure with literature.

A więc kawa w dłoń i hop do króliczej nory.

So grab a cup of coffee and hop into the rabbit hole.

Wskrzydlate słowa.

Winged words.

Podcast Marcina Walczaka.

Marcin Walczak's podcast.

Na szczęście wybraliście odpowiednią pigułkę i jesteście ze mną.

Fortunately, you chose the right pill and you're with me.

To dobrze.

That's good.

Najwyraźniej chcecie spojrzeć na czytelniczy świat również moimi oczami.

Apparently, you want to look at the literary world through my eyes as well.

To co? Zaczynamy?

So, shall we get started?

Technicznie rzecz biorąc, czytanie jest dla naszych mózgów piekielnie trudną sztuką.

Technically speaking, reading is a hellishly difficult art for our brains.

Dzisiaj...

Today...

Już tego tak nie odczuwamy,

We no longer feel it that way.

ale spróbujcie sobie przypomnieć wasze początki czytelnictwa z dzieciństwa.

But try to remember your beginnings of reading from childhood.

Ten trud poznawania liter, składania ich w sylaby, układania sylab w słowa.

The struggle of learning letters, combining them into syllables, and forming syllables into words.

Człowiek potrzebuje czasu liczonego w latach i codziennych ćwiczeń,

A person needs time measured in years and daily practice,

by w miarę biegle opanować tę umiejętność.

to fairly fluently master this skill.

Potem, by się ona nie osłabiła, wciąż musimy ćwiczyć.

Then, to keep her from weakening, we still need to practice.

Praktykując chociażby weekendowo.

Practicing even just on weekends.

To, że zdołaliśmy opanować zdolność czytania na biegłym poziomie,

The fact that we have managed to master the ability to read at an advanced level,

jest przykładem ogromnej elastyczności naszego mózgu,

is an example of the immense flexibility of our brain,

który potrafi przystosować się nawet do czynności, do których nie jest naturalnie stworzone.

which can adapt even to activities for which it is not naturally suited.

Ale jak to?

But how is that?

Czytanie nie jest naszym normalnym zajęciem?

Is reading not our usual activity?

Otóż nie.

Well, no.

Okazuje się, że czytanie to rzecz nienaturalna dla naszego umysłu.

It turns out that reading is an unnatural thing for our mind.

Ale łączy się ona z budowaniem nowych połączeń, nowych ścieżek, nowych sieci w naszym układzie nerwowym,

But it is connected with building new connections, new pathways, new networks in our nervous system,

który pozwala rozwinąć nasz mózg, zwłaszcza te umiejętności, które na pozór mogłyby się wydać niezwiązane z czytelnictwem.

which allows us to develop our brain, especially those skills that at first glance may seem unrelated to reading.

W 2012 roku zespół Uniwersytetu Stanforda wykonał bardzo ciekawe badania.

In 2012, a team from Stanford University conducted very interesting research.

Postanowili wykorzystać za pomocą rezonansu magnetycznego możliwość podejrzenia ludzkich mózgów osób zajętych czytaniem.

They decided to use magnetic resonance imaging to get a glimpse of the brains of people engaged in reading.

Osoby, które podglądano otrzymały powieść Mansfield Park Jane Austen, 18-wiecznej brytyjskiej pisarki.

The people who were spied on received the novel Mansfield Park by Jane Austen, an 18th-century British writer.

Odkryto niezwykłą rzecz.

An extraordinary thing has been discovered.

Lektura powieści zaktywizowała te rejony w mózgu, które byłyby aktywne w sytuacji,

The reading of the novel activated those areas in the brain that would be active in a situation,

w której sami przeżywalibyśmy przygody będące udziałem opisywanego bohatera lub bohaterki.

in which we would experience adventures similar to those of the described hero or heroine.

Jest to możliwe za sprawą istniejących w naszym mózgu neuronów lustrzanych.

This is possible due to the mirror neurons that exist in our brain.

Są one również charakterystyczne tylko u ludzi, bo w świecie zwierząt ich nie zaobserwowano.

They are also characteristic only of humans, as they have not been observed in the animal world.

Pozwalają nam one naśladować cudze zachowanie.

They allow us to imitate others' behavior.

Dzieci potrafią naśladować rodziców i w ten sposób uczą się wszystkiego.

Children can imitate their parents and in this way, they learn everything.

Potrafimy dzięki tym neuronom zrozumieć czyjeś uczucia, emocje, motywacje, myśli, pragnienia.

Thanks to these neurons, we are able to understand someone else's feelings, emotions, motivations, thoughts, and desires.

Neurony lustrzane pozwalają nam współodczuwać.

Mirror neurons allow us to empathize.

Są kluczowe dla takich zdolności jak empatia czy intuicja.

They are key to abilities such as empathy or intuition.

A mechanizm empatii dosłownie polega na tym, że w naszym mózgu za sprawą tychże neuronów

The mechanism of empathy literally consists of the fact that in our brain, thanks to these neurons

aktywizują się te same struktury, które są aktywne u osób,

the same structures are activated that are active in individuals,

którą obserwujemy w danej sytuacji.

which we observe in a given situation.

Na przykład podczas płaczu, czy kiedy jest wzburzona lub kiedy się boi.

For example, when she is crying, when she is upset, or when she is scared.

Z tego badania wynika, że podczas czytania niejako wskakujemy w fabułę i zaczynamy jej doświadczać.

The study indicates that while reading, we somewhat jump into the storyline and begin to experience it.

Nasz mózg sprawia, że stajemy się częścią tej opowieści, stajemy się jej bohaterami.

Our brain makes us a part of this story, we become its heroes.

To dlatego tak mocno wciągają nas wszystkiego rodzaju super historie,

That's why all kinds of super stories draw us in so strongly,

thrillery, powieści sensacyjne, a także te związane z naszymi emocjami,

thrillers, suspense novels, as well as those related to our emotions,

romanse czy inne tego typu powieści.

romances or other similar types of novels.

Co w tym niezwykłego?

What's special about it?

Mózg zachowuje się, jakby sam sobie opowiadał tę historię.

The brain behaves as if it is telling itself this story.

Oczywiście samo czytanie książek jest również neurostymulantem,

Of course, just reading books is also a neuro-stimulant,

który pozwala nam przezwyciężyć stres, emocje, pozwala nam się odprężyć.

which allows us to overcome stress, emotions, and lets us relax.

Jest to zatem niezwykle dobre ćwiczenie dla tych, którzy nie potrafią sobie radzić ze stresem.

It is therefore an extremely good exercise for those who cannot cope with stress.

Dlaczego zatem stan czytelnictwa w naszym kraju nie jest tak wysoki, jak mógłby być?

Why, then, is the state of reading in our country not as high as it could be?

Przyjrzyjmy się raportowi.

Let's take a look at the report.

Raportowi o stanie czytelnictwa w Polsce w 2020 roku.

Report on the state of reading in Poland in 2020.

Na przestrzeni 20 lat okazuje się, że tylko 42% osób przeczytało w roku co najmniej jedną książkę.

Over the span of 20 years, it turns out that only 42% of people have read at least one book in a year.

10% przekroczyło liczbę siedmiu lub więcej.

10% exceeded the number of seven or more.

Chociaż widzimy tutaj lekki wzrost, jest to jednak problem, który trudno jednoznacznie scharakteryzować.

Although we see a slight increase here, it is still a problem that is difficult to characterize unequivocally.

Uczymy się bowiem czytania już w pierwszej klasie szkoły podstawowej, nawet wcześniej, w przedszkolu.

We learn to read already in the first grade of primary school, even earlier, in kindergarten.

Skąd zatem w naszych rodakach taka niechęć do sięgania po literaturę?

Where does such reluctance to reach for literature among our countrymen come from?

Być może jest to efekt doboru książek, z którymi mamy kontakt w czasie naszej literackiej historii.

Perhaps it is the result of the selection of books we encounter during our literary history.

Zajmiemy się tym później, ale uważam, że literatura, z którą zapoznajemy się w czasie naszej edukacji szkolnej,

We will take care of this later, but I believe that the literature we get acquainted with during our school education,

jest, delikatnie rzecz biorąc, nieco niedostosowana do współczesnych reali.

It is, to put it mildly, somewhat unsuitable for modern realities.

Lektury nierzadko są niezmiernie nudne.

Reading materials are often incredibly boring.

Przedstawiają fakty, sceny, historie, których normalny człowiek już nie doświadczy.

They present facts, scenes, stories that an ordinary person will no longer experience.

Odnoszą się często do historii, która dla młodego człowieka nie zawsze jest fascynująca.

They often refer to a history that is not always fascinating for a young person.

Czy jednak na stan czytelnictwa w Polsce wpływa tylko to, co jest nam prezentowane w szkole?

Does the state of reading in Poland only depend on what is presented to us in school?

Czy może jest tutaj coś jeszcze?

Is there something else here?

W 2022 roku ceny książek niezwykle wzrosną.

In 2022, book prices will increase significantly.

Jest to spowodowane horrendalnymi cenami papieru do drukowania.

This is due to the horrendous prices of printing paper.

Oczywiście powodów tego jest wiele.

Of course, there are many reasons for this.

Chociażby pandemia, zanik dostaw, jak również niezwykle duży wad na literaturę.

Even the pandemic, the decline in supplies, as well as an incredibly large flaw in literature.

Był już pomysł w ubiegłym roku, by wyrównać ceny książek.

There was already an idea last year to standardize book prices.

Ale mogłoby to spowodować, że te mniejsze wydawnictwa, mniejsze księgarnie mogłyby sobie nie poradzić na obecnym, bardzo dziwnym rynku.

But this could cause those smaller publishers and smaller bookstores to struggle in the current, very strange market.

poradzić na obecnym

advise on the current

bardzo dziwnym

very strange

rynku.

market.

Wielkie wydawnictwa,

Large publishers,

których w Polsce jest kilka,

of which there are several in Poland,

mogą żonglować ceną

they can juggle the price

książki, mogą

books, can

decydować o promocjach,

decide on promotions,

o tym, że to, co widzimy

about what we see

na okładce książki

on the cover of the book

jako cena wyjściowa

as the starting price

jest tak naprawdę tylko propozycją.

It is really just a suggestion.

Malutka księgarnia

Little bookstore

nie poradzi sobie z tym

he/she won't be able to handle it

i w jednolitej cenie

and at a uniform price

książki mogłaby niestety

Unfortunately, the books might.

zdarzyć się katastrofa,

a disaster can happen,

czyli zamknięcie się

which means closing in on oneself

księgarni.

bookstore.

Ratunkiem na to mogą być

The solution to this may be

różnego rodzaju oferty

various types of offers

ze strony czytelnictwa

from the perspective of readership

e-bookowego, ale to

e-book, but that

temat na zupełnie inny

a completely different topic

odcinek.

episode.

Przyjrzyjmy się zatem

Let's take a closer look then.

mojej historii czytelnictwa.

my reading history.

Być może wielu z Was

Perhaps many of you

będzie mogło sobie wspominać

will be able to reminisce

o wielu książkach

about many books

które również czytaliście

which you also read

w swoim dzieciństwie.

in his/her childhood.

Mam nadzieję, że nie zabrzmie

I hope it didn't sound

trywialnie, jeśli powiem, że

trivially, if I say that

pierwszą przeczytaną przeze mnie książką

the first book I read

był oczywiście Elementarz.

There was, of course, the Primer.

Wspominam tę książeczkę dlatego,

I remember this little book because,

że to właśnie z niej

that it is from her

dowiedziałem się jak czytać.

I learned how to read.

To była moja pierwsza przygoda

That was my first adventure.

z książką. Jest to również moje

with a book. It is also mine

pierwsze wspomnienie muzyczne, ponieważ

the first musical memory because

w pierwszej klasie dostałem

In the first grade, I received

niezwykle ważną rolę do odegrania,

an extremely important role to play,

by zaśpiewać piosenkę,

to sing a song,

dostał Jacek Elementarz

Jacek received a Primer.

ale buzia uśmiechnięta.

but the face is smiling.

Spodobało mi się występowanie

I enjoyed performing.

na scenie i podoba mi się

on stage and I like it

do dzisiaj. Z tego co

to this day. From what

pamiętam, pierwszą

I remember, the first one.

poważną lekturą, którą

a serious reading that

przeczytałem, chyba w drugiej

I read it, probably in the second one.

klasie szkoły podstawowej, były

in the primary school class, were

przygody Tomka Wilmowskiego.

The adventures of Tomek Wilmowski.

Cykl powieści o Tomku

The series of novels about Tomek.

to autorstwa Alfreda

the authorship of Alfred

Szklarskiego, niezwykle wciągająca

Szklarskiego, extremely engaging.

historia dla młodzieży

history for youth

o przygodach,

about adventures,

młodego podróżnika i łowcy

young traveler and hunter

zwierząt oraz jego przyjaciół,

of animals and their friends,

ojca i jego kolegów.

father and his friends.

Rozpoczyna się wyprawą

It begins with an expedition.

do Australii. Już wtedy,

to Australia. Even then,

podczas jednej ze scen tego

during one of the scenes of this

pierwszego tomu przygód Tomka,

the first volume of Tomek's adventures,

zrozumiałem, że podoba

I understood that I like.

mi się nie tylko samo czytanie,

I don't just enjoy reading itself,

nie tylko sama przygoda,

not just the adventure itself,

ale również strzelectwo.

but also shooting.

Dlatego, że Tomek

Because Tomek

w tej książce mierzy

in this book measures

się na statku

on the ship

z tygrysem,

with the tiger,

któremu strzela

which is shooting

prosto pomiędzy oczy.

straight between the eyes.

Bo tak nauczył go Bosman,

Because that's how Bosman taught him,

że jeśli chcesz upolować tygrysa,

that if you want to hunt a tiger,

musisz trafić go dokładnie

You have to hit him exactly.

w to miejsce, inaczej zginiesz.

To this place, otherwise you will die.

Następnie, jedną

Next, one

z ciekawszych moich

from my more interesting ones

przygód literackich,

literary adventures,

były przygody Pana Samochodzika.

there were adventures of Mr. Car.

Odtwarzałem sobie w głowie,

I was replaying it in my head.

jak ja poradziłbym sobie z wyzwaniami

How would I cope with the challenges?

Pana Samochodzika,

Mr. Car's

no i podobała mi się także jego

Well, I also liked his.

fura. Amfibia z silnikiem

vehicle. Amphibian with an engine

Porsche.

Porsche.

W trzeciej klasie

In the third grade

szkoły podstawowej, w związku

primary school, in connection with

z tym, że osiągałem dobre wyniki

with the fact that I was achieving good results

w nauce i zdobywałem

in learning and gaining

różne nagrody w konkursach

various prizes in competitions

pięknego czytania,

beautiful reading,

zacząłem otrzymywać z okazji świąt

I started receiving for the holidays.

nieco poważniejsze książki.

somewhat more serious books.

Potop, Pan Wołodyjowski,

The Deluge, Mr. Wołodyjowski,

Krzyżacy,

The Teutonic Knights,

Ogniem i Mieczem.

With Fire and Sword.

Jaka to była kompletna nuda

What complete boredom it was.

dla młodego czytelnika,

for a young reader,

coś strasznego.

something terrible.

Ominęła mnie również szerokim łukiem

It also bypassed me by a wide arc.

moda na Harry'ego Pottera.

the trend for Harry Potter.

Mój kolega ją czytał,

My friend read it.

ale dla mnie pierwszy tom wydał się

but to me the first volume seemed

zbyt dziecinny i odłożyłem

too childish and I put it aside

ją na półkę.

I put it on the shelf.

W tym czasie bowiem, czytałem już

At that time, I had already read.

ostatni tom Władcy Pierścieni

the last volume of The Lord of the Rings

Powrót Króla.

The Return of the King.

I to tak naprawdę ten

And it’s really this one.

cykl książek Tolkiena

Tolkien's book series

ustawił moje

he set my

czytelnicze pasje do dzisiejszego dnia.

reading passions to this day.

Później tych książek,

Later those books,

było coraz więcej i więcej.

there was more and more.

Zaczynały się nieco bardziej

They were starting a little more.

poważne, ale

serious, but

w którymś momencie nagle

at some point suddenly

przestałem czytać książki.

I stopped reading books.

Głównie dlatego, że

Mainly because

większość czasu spędzałem na czytaniu

I spent most of my time reading.

lektur szkolnych.

school readings.

Oczywiście tych, których mi się

Of course, those whom I have.

chciało czytać. Lektury były bowiem

wanted to read. The readings were indeed

bardzo nudne. To o czym już

very boring. It's already about

mówiłem. Zasypywanie nas taką

I told you. Burying us like that.

literaturą jak Lalka, Ludzie Bezdomni,

literature such as The Doll, The Homeless People,

Chłopi, Przedwiośnie,

The Peasants, Early Spring

Cyzyfowe Prace wcześniej

Digital Works earlier

było katorgą.

it was a torment.

Było kilka gwiazdek,

There were a few stars,

które można by tutaj przytoczyć.

which could be cited here.

Chociażby postać Raskolnikowa

Even the character of Raskolnikov.

w Zbrodni i Karze

in Crime and Punishment

Dostojewskiego. Ale były to

Dostoevsky. But they were

nieliczne książki, w których

few books in which

można było się zanurzyć.

One could dive in.

Dopiero na studiach

Only in college.

powróciłem do

I have returned to

pochłaniania książek w niezwykle

absorbing books in an extraordinary

dużych ilościach. A zaczęło się

in large quantities. And it started

od cyklu Pieśni Lodu i Ognia

from the A Song of Ice and Fire series

George'a Martina.

George's Martin.

To co dzisiaj znamy pod nazwą

What we today know by the name

Gry o Tron. Niezwykle

Game of Thrones. Extraordinary.

wciągająca powieść fantasy.

an engaging fantasy novel.

Kilka tomów niezwykle grubych,

Several extremely thick volumes,

które wchłaniałem

which I absorbed

niczym gąbka.

like a sponge.

Później pojawia się na

Later it appears on

moim horyzoncie zdarzeń postać,

on my event horizon figure,

która w Polsce rok rocznie

which in Poland year after year

wygrywa ranking na

wins the ranking on

najpopularniejszego współczesnego

the most popular contemporary

polskiego autora, czyli

Polish author, that is

Remigiusz Mróz. Od niego

Remigiusz Mróz. From him.

znów na nowo zaczęła się moja

my journey has begun anew

fascynacja kryminałem, która

fascination with crime fiction, which

prowadziła mnie skądinąd do

it led me from somewhere to

napisania własnej książki,

writing your own book,

którą również udało mi się wydać.

which I also managed to publish.

Kochani, do dzisiaj przeczytałem mnóstwo

My dear, by today I have read a lot.

książek. Nawet

books. Even

zrobiłem sobie ostatnio takie zadanie,

I recently did such a task for myself,

żeby liczyć ile tych

to count how many of these

książek przeczytałem. Wypisuję je

I have read books. I am writing them down.

sobie w zeszycie i jest tego

"yourself in the notebook and there is that"

rok rocznie około 70.

about 70 a year.

Jak dla mnie, trochę za mało.

For me, a little too little.

Chciałbym dobić do setki.

I would like to reach a hundred.

Ale w porównaniu ze statystykami

But compared to the statistics

czytelnictwa w Polsce

reading in Poland

zdecydowanie zawyżam.

I am definitely overestimating.

Tę procentową liczbę.

This percentage number.

Ale tak to jest z czytaniem.

But that's how it is with reading.

Jeśli już zechcesz

If you would like to.

czytać książki, to

to read books, is

dostrzeżesz w nich właśnie to, czego nie ma

you will notice in them exactly what is not there

w filmie czy w serialu.

in a movie or in a series.

Tam po prostu jesteśmy bezczynnymi

There we are just idle.

odbiorcami. Obrazek,

recipients. Picture,

muzyka, wszystko za nas

music, everything for us

ktoś już wymyślił.

Someone has already invented it.

Scenarzysta napisał scenariusz,

The screenwriter wrote the script,

reżyser wyreżyserował,

the director directed,

scenografowie wymyślili

the set designers invented

jak to ma wyglądać,

how is it supposed to look,

a tak naprawdę

and actually

najważniejsze w czytaniu jest właśnie to.

The most important thing in reading is exactly that.

Ty sobie wyobrażasz jak wygląda

Can you imagine what it looks like?

twój bohater, jak wygląda

your hero, what do they look like

zwol, który występuje

the bull that appears

w książce, jak wygląda

in the book, what does it look like

świat, który opisuje autor,

the world that the author describes,

jak wyglądają ci,

what do you look like,

z którymi trzeba się zetknąć.

with which one has to come into contact.

Oczywiście wymaga to

Of course, it requires.

pewnej wprawy, ale

some practice, but

cóż, wszystko przed wami.

Well, everything is ahead of you.

A wy, jak wygląda

And you, what does it look like?

to u was? Czy sięgacie

Is it you? Are you reaching?

po książki częściej niż

for books more often than

raz w roku? Mam nadzieję,

Once a year? I hope so,

że dzisiejszy podcast

that today's podcast

uzmysłowi wam jak niezwykle ważne

will make you realize how extraordinarily important

w naszym życiu jest czytelnictwo,

in our life, there is reading,

jak niezwykle istotne jest

how extremely important it is

to również dla osobistego

this is also for personal use

rozwoju.

development.

Może

Maybe

jako wyzwanie postawmy sobie

let's set ourselves a challenge

zadanie na ten

task for this

rok. Czytajmy przynajmniej

Year. Let's at least read.

15-20 minut dziennie.

15-20 minutes a day.

Zobaczycie, że z każdą

You'll see that with each

kolejną upływającą stroną

the next passing page

wasza miłość do książek wzrośnie.

your love for books will grow.

Mam taką nadzieję.

I hope so.

Jeżeli chcielibyście

If you would like

dowiedzieć się czegoś więcej

find out more

o wpływie czytelnictwa

on the impact of reading

na rozwój naszego mózgu,

for the development of our brain,

zachęcam do zapoznania się

I encourage you to get acquainted.

z artykułem, który umieszczę

with the article that I will include

w linku do tego

in the link to this

podcastu.

podcast.

Tymczasem to wszystko na dzisiaj.

Meanwhile, that's all for today.

Trzymajcie się. Pa pa.

Take care. Bye bye.

www.astronarium.pl www.facebook.com

www.astronarium.pl www.facebook.com

Produkcja Polskie Towarzystwo Astronomiczne

Production Polish Astronomical Society

Transkrypcja Magdalena Świerczek-Gryboś

Transcription Magdalena Świerczek-Gryboś

PTA & TVP

PTA & TVP