Legenda duetu fortepianowego Marek i Wacek. "Ten duet wyszedł z przyjaźni"

Dwójka na miejscu.

Two people on site.

Jesteśmy przekonani, że po prostu nasza muzyka jest tak międzynarodowa i tak uniwersalna, że praktycznie w każdym miejscu kuliziemskim można ją z powodzeniem grać.

We are convinced that our music is simply so international and so universal that it can be successfully played practically anywhere in the world.

Klasyków grali tak, jak gra się przyboje. Przyboje grywali tak, jak gra się klasyków.

The classics were played like one plays waves. Waves were played like one plays the classics.

Legendarny duet fortepianowy Tomaszewski-Kisielewski, przemianowany później na Marek Iwacyk, był w Polsce zjawiskiem całkowicie wyjątkowym.

The legendary piano duo Tomaszewski-Kisielewski, later renamed Marek Iwacyk, was a completely unique phenomenon in Poland.

W latach 60-tych dwaj studenci Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie, Marek Tomaszewski i Wacław Kisielewski, pianiści zafascynowani jazzem dodajmy,

In the 1960s, two students of the State Higher School of Music in Warsaw, Marek Tomaszewski and Wacław Kisielewski, pianists fascinated by jazz, let's add,

pianiści z klasy profesora Zbigniewa Drzewieckiego, ujawnili swoje niezwykłe umiejętności improwizacyjne.

The pianists from Professor Zbigniew Drzewiecki's class showcased their extraordinary improvisational skills.

Jako duet zaczęli koncertować w roku 1963, występowali w telewizji, występowali w polskim radiu.

As a duo, they began to tour in 1963, performing on television and on Polish radio.

Przez dwa lata ich nagrania były prezentowane w cyklicznych audycjach radiowych, początkowo co tydzień w dziesięciominutowych recitalach.

For two years, their recordings were presented in regular radio broadcasts, initially every week in ten-minute recitals.

Wystąpili w filmie Tandem, a w 1966 roku grali w pierwszej części recitalu Marleny Dietrich podczas jej turnę po Polsce.

They appeared in the film Tandem and in 1966 they performed in the first part of Marlene Dietrich's recital during her tour in Poland.

Uczestniczyli we wspólnych koncertach z Jacques Brelem w paryskiej Olimpii, a później w renomowanych salach koncertowych i filharmoniach całej Europy, choćby z Daliną, Alanem Delonem czy Mireille Mathieu.

They participated in joint concerts with Jacques Brel at the Paris Olympia, and later in renowned concert halls and philharmonics across Europe, alongside Dalida, Alain Delon, and Mireille Mathieu.

Grali z wielkimi sukcesami przez ponad 20 lat, bywali też w Maison Lafite. Zresztą wracając z Paryża, Wacław Kisielewski przewodził do polskiej książki kulturę.

They played with great success for over 20 years and also visited Maison Lafite. Moreover, on the way back from Paris, Wacław Kisielewski led the Polish cultural book.

O tym niezwykłym, o tym wyjątkowym duecie opowiedzą Marek Tomaszewski, Jerzy Kisielewski i brat Wacława Zuzanna Kisielewska.

About this extraordinary, this exceptional duo will speak Marek Tomaszewski, Jerzy Kisielewski, and Wacław's sister Zuzanna Kisielewska.

Córka Wacława i Anna Bernhardt z Maison Lafite.

The daughter of Wacław and Anna Bernhardt from Maison Lafite.

Proszę wybaczyć jakość, ale i nagranie wiekowe i chyba taśma mocno eksploatowana w polskim radiu.

Please forgive the quality, but the recording is old and the tape has probably been heavily used in Polish radio.

Cole Porter mieszał się tutaj z Bachem. I Love Paris. Marzenie o Paryżu, które chyba zresztą się ziściło.

Cole Porter mixed here with Bach. I Love Paris. A dream of Paris that seems to have come true, after all.

No ale właśnie, opowiedzmy o tych samych początkach. Mieli panowie wówczas po 20 lat. Jakie były okoliczności tego nagrania? Jakie emocje panu towarzyszyły podczas tej pierwszej sesji dla Polskiego Radia?

Well, let's talk about those same beginnings. You were both 20 years old at the time. What were the circumstances of that recording? What emotions accompanied you during that first session for Polish Radio?

Pierwsza sesja, która się zdarzyła w 1963 roku.

The first session that took place in 1963.

To była sesja wynikająca jeszcze z okresu studiów, kiedy nie mając czasem wolną przerwę między wykładami, koledzy zaproponowali, żebyśmy siedli do dwóch fortepianów i coś zaczęli grać.

It was a session that stemmed from my studies, when, sometimes without a free break between lectures, my friends suggested that we sit at two pianos and start playing something.

Profesor Rudziński, który wygadał literatę muzyczną, się spóźnił. Więc zaczęliśmy grać od bugi jazz, bo jeszcze przedtem, zanim zaczęliśmy grać razem, to pierwsze zdanie było, lubisz jazz? Lubisz jazz?

Professor Rudziński, who revealed the music writer, was late. So we started playing boogie jazz, because before that, before we started playing together, the first question was, do you like jazz? Do you like jazz?

Wacek grał jazz w Krakowie, ja grałem jazz w Gdańsku.

Wacek played jazz in Krakow, I played jazz in Gdańsk.

I zaczęło się od normalnego bugi-wugi, oblusa, granie różnych wariantów standardowych.

And it started with a normal bugi-wugi, oblusa, playing different variants of standard.

I wtedy zaczęły się od razu oczywiście swingowane rzeczy.

And then, of course, the swung things started right away.

A będąc jednocześnie z klasyką, skojarzyłem się, że można zacząć po prostu myśleć swingowo o klasyce.

And being at the same time with the classics, I associated that one can simply start thinking in a swing manner about classical music.

Tak jak powiedział kiedyś Franz Liszt, gdzie jego uczniowie powiedzieli, że pana muzyka jest inaczej grana przez pianistów ówczesnych.

Just as Franz Liszt once said, when his students remarked that your music was played differently by the pianists of the time.

A na to powiedział, to świetnie, to znaczy, że moja muzyka będzie żywa.

And in response he said, that's great, that means my music will be alive.

I to powiedzenie dało nam po prostu jakby ideę i pomysł, że rzeczywiście, dlaczego nie można grać muzyki klasycznej w sposób swingowy, chociaż te fragmenty swingów już nie istnieją w różnych utworach.

And this saying simply gave us the idea and the thought that indeed, why can't classical music be played in a swing style, even though those swing sections no longer exist in various pieces.

Ostatnio znalazłem tego typu, na przykład w Nocturnie C-moll Chopina, że on był prekursorem bluesa.

Recently, I found this kind of thing, for example in Chopin's Nocturne in C minor, that he was a precursor of the blues.

Bo napisał lewą rękę, która jest tak zwana w argo jazzowym pomp ambulant, czyli ręka, która pompuje rytm.

Because he wrote with his left hand, which is known in jazz slang as "pomp ambulant," meaning the hand that pumps the rhythm.

A temat można było lekko zrytmizować i dołożyć harmonii.

The topic could have been slightly rhythmized and harmonized.

U Beethovena również septymki się pojawiły w pewnej sonacie.

Sevenths also appeared in one of Beethoven's sonatas.

Tak, oczywiście tak. U Beethovena to samo.

Yes, of course. The same with Beethoven.

Ja słuchając wykonywania lub Leonard'a Bernsteina, który zawsze uważał, że w muzyce klasycznej można dojrzeć do elementów swingu.

I listen to performances by Leonard Bernstein, who always believed that in classical music one can perceive elements of swing.

Jest fragment z siódmej symfonii.

It is a fragment from the seventh symphony.

Ale Gretto, gdzie on gra w sposób, pewną część wolną, bardziej w sposób swingujący, czego swingu nie ma w innych wspaniałych orkiestrach.

But Gretto, where does he play in a way that has a certain free element, more in a swinging manner, which is not present in other wonderful orchestras?

Czyli jest to jakby współżycie, czyli nie ma granic między muzykami.

So it is like a coexistence, meaning there are no boundaries between the musicians.

Muzyka lekka, jazzowa, poważna.

Light music, jazz, classical.

A ten tytuł utworu, którego słuchaliśmy przed momentem, I Love Paris, wydaje się bardzo proroczy, bo Paryż odegrał w panów życiu ogromną rolę.

And the title of the piece we just listened to, I Love Paris, seems very prophetic because Paris has played a huge role in your lives.

W pana przede wszystkim, ale dla zespołu to też było ważne miejsce.

It was primarily important to you, but it was also an important place for the team.

O tym zapewne jeszcze za chwilę opowiemy więcej.

We'll definitely talk more about this shortly.

Wróćmy jednak do Warszawy, do ówczesnej Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej.

Let's return to Warsaw, to the then State Higher School of Music.

Spotyka się dwóch młodych, utalentowanych, przystojnych chłopaków.

Two young, talented, handsome boys meet.

Obaj lubią jazz, no ale to jeszcze nie znaczy, że muszą grać w duecie.

Both of them like jazz, but that doesn't mean they have to play in a duet.

Z czyjej strony wyszła ta inicjatywa? Jak to się zaczęło?

Whose initiative was this? How did it all begin?

Kiedy myśmy się poznali z Waskiem, bo byliśmy obaj bardzo nieśmiali, bo Wacek praktycznie, nie znaliśmy nikogo w Warszawie.

When we met Wasek, because we were both very shy, because Wacek practically didn't know anyone in Warsaw.

Wszyscy koledzy, którzy byli na studiach, to byli praktycznie z Warszawy.

All the colleagues who were in college were practically from Warsaw.

W klasie fortepianu u profesora Żywieckiego.

In the piano class with Professor Żywiecki.

W klasie głównie koleżanki chyba.

In the class, there are mainly female classmates, I think.

I z jakiejś nieśmiałości zaczęliśmy chodzić na kawę, na spotkanie.

And out of some shyness, we started going for coffee, for a meeting.

Ten duet wyszedł z przyjaźni. To nie wyszedł duet, gdzie dwóch zawodowych muzyków postanawia grać razem.

This duet came from friendship. It wasn't a duet where two professional musicians decide to play together.

Tylko najpierw przez dwa lata była przyjaźń.

But first, there was friendship for two years.

I wspólnie chodziliśmy na koncerty jazzowe. Wspólnie żeśmy się bawili, popijali i w ogóle chodził w klubach jazzowych.

And we went to jazz concerts together. We had fun together, drank, and generally went to jazz clubs.

I to z tej przyjaźni w tym momencie, kiedy...

And it is from this friendship at the moment when...

Kiedy nastąpiła ta okazja spróbowania czegoś na dwóch fortepianach.

When did the opportunity to try something on two pianos arise?

I stwierdziliśmy, że praktycznie rozumiemy się od razu bez słów.

And we found that we practically understand each other immediately without words.

Padło dzisiaj nazwisko już przed chwilą.

A name was mentioned just a moment ago today.

Drzewiecki, Zbigniew Drzewiecki.

Drzewiecki, Zbigniew Drzewiecki.

Profesor, u którego panowie uczęszczali do Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie.

The professor whom you gentlemen attended at the Warsaw Academy of Music.

No to może posłuchajmy panu wywiadu z 66 roku.

Well, maybe let's listen to the interview from '66.

Fragmentu, który będzie nam dzisiaj towarzyszyć.

A fragment that will accompany us today.

Tu właśnie Wacław Kisielewski opowiada o tym, jak reagował wasz profesor.

Here, Wacław Kisielewski is telling how your professor reacted.

Na wasz duet.

To your duet.

Profesor Drzewiecki jest bardzo liberalny w tych sprawach.

Professor Drzewiecki is very liberal on these matters.

Zresztą jest obdarzony dużym poczuciem humoru.

Moreover, he has a great sense of humor.

Zresztą sam kiedyś propagował muzykę jazzową.

Besides, I once promoted jazz music myself.

Jeszcze na początku.

Still at the beginning.

W latach 30-tych.

In the 1930s.

Sam grywał, nagrywał do radia jazz.

He played and recorded jazz for the radio.

Bardzo to lubi.

He/She likes it very much.

I w ogóle uważa, że muzyka jest tylko dobra i zła.

And he generally believes that music is only good and bad.

A nie poważna i lekka.

Not serious and light.

Więc...

So...

Jakoś się układa wszystko w porządku.

Everything seems to be falling into place.

Profesor Zbigniew Drzewiecki.

Professor Zbigniew Drzewiecki.

Ważna postać, wielka postać, wybitny szopenista.

An important figure, a great figure, an outstanding Chopinist.

Wielu jego studentów zresztą święciło tryumfy na konkursach szopenowskich.

Many of his students have indeed triumphed in Chopin competitions.

Naprawdę był tak łaskawy?

Was he really that gracious?

Tak bardzo panom ułatwił życie?

Did he make your lives so much easier?

Tak, oczywiście.

Yes, of course.

Profesor Drzewiecki był w momencie, kiedy zaczęliśmy nagrywać do radia pierwsze utwory.

Professor Drzewiecki was present when we started recording the first tracks for the radio.

Mając stałą audycję 12.10 w programie pierwszym.

Having a regular broadcast on October 12th on channel one.

Oczywiście nie wolno było grać pianistą innej muzyki i występować publicznie.

Of course, it was forbidden to play other music as a pianist and perform in public.

Ponieważ dziekan i profesorowie fortepianu uważali, że to zepsuje nam rękę do muzyki klasycznej.

Because the dean and the piano professors believed that it would ruin our phrasing for classical music.

A Drzewiecki się za nami wstawił.

Drzewiecki stood up for us.

Groziło nam po prostu wtedy wydalenie szkoły, jeżeli byśmy dalej mieli grać i chcieli występować.

We were simply threatened with expulsion from school if we continued to play and wanted to perform.

A Drzewiecki wstawił się do dziekana Pani Hornowskiej.

Drzewiecki intervened with Dean Hornowska.

Powiedział, żeby nam dała pozwolenie, bo to może być ich jakaś przyszłość.

He said to let us have permission because it could be their future.

I dzięki Drzewieckiemu mogliśmy kontynuować granie, gdzie dostaliśmy stały kontakt.

Thanks to Drzewiecki, we were able to continue playing, where we received constant communication.

Co dla każdą niedzielę trzeba było przygotować trzy utwory.

For each Sunday, it was necessary to prepare three pieces.

Tu były oczywiście trudności.

There were obviously difficulties.

Może opowiem o tych trudnościach.

Maybe I'll talk about these difficulties.

Dwa fortepiany były tylko w konserwatorium.

There were only two pianos in the conservatory.

I oczywiście nie mieliśmy ani ja w dziekance, gdzie mieszkałem ani was, jak w domu dwóch fortepianów, gdzie można było opracowywać.

And of course, neither I in the dormitory where I lived nor you had, like in a house with two pianos, where one could work on arrangements.

W związku z tym wykradaliśmy krusetki.

In connection with this, we stole the crumpets.

Zadaliśmy kruset ćwiczeniówek.

We assigned a few exercise books.

To już było na Okulniku, w nowej siedzibie Akademii Muzycznej.

It was already at Okulnik, in the new headquarters of the Music Academy.

I zaczęliśmy próbować.

And we started to try.

Przylatywał portier, zawierał nam klucz i wyrzucał nas.

The porter would come, hand us the key, and throw us out.

To myśmy lecieli szybko na fortepianie i brali krucze z innej ćwiczeniówki.

We flew quickly on the piano and took crows from another workbook.

I w ten sposób była zabawa w kotka i myszkę.

And in this way, it was a game of cat and mouse.

Ale udało nam się po pewnym czasie dostać pozwolenie na opracowanie tych utwórów w szkole.

But after some time we managed to get permission to work on these pieces at school.

Ale powiedział Pan, że popsuły Panu ręce.

But you said that your hands got damaged.

Tak profesorowi mówił na Akademii.

That's what he told the professor at the Academy.

Tak.

Yes.

A fortepiany? Nie byliście, że popsują fortepiany?

Pianos? Weren't you afraid they would damage the pianos?

Tak, oczywiście.

Yes, of course.

Takie było, że nie wtedy.

It was such that not then.

Wiadomo, że w Ameryce pianiści klasyczni, którzy studiowali klasykę, grali jazz i tego problemu w nauczaniu nie było.

It is known that in America, classical pianists who studied classical music played jazz, and there was no issue with teaching it.

Jeśli chodzi o Akademię Muzyczną, czy ówczesną Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną i Panów rozpoczynającą się karierę,

As for the Academy of Music, or the then State Higher School of Music, and gentlemen starting their careers,

te kolizje zdarzały się co rusz.

These collisions happened all the time.

Mam na myśli na przykład ten moment, kiedy mieli Panowie zagrać pierwszy dyplom w klasie fortepianu.

I mean, for example, that moment when you gentlemen were supposed to play the first diploma in the piano class.

Co się zdarzyło tego dnia?

What happened that day?

Ja grałem pierwszy.

I played first.

Wacek, do niego zadzwonił Pagar, że wpadł jeszcze przed swoim recitalem w Akademii Muzycznej już wtedy.

Wacek, Pagar called him saying that he dropped by before his recital at the Academy of Music back then.

I jak ja z kolei zacząłem grać, mój program.

And as I started playing, my program.

Przecież słuchaj, mam dwie świetne wiadomości.

Listen, I have two great pieces of news.

Jedziemy do Ameryki w marcu, czyli dwa miesiące później.

We are going to America in March, which is two months later.

I mamy turniej z Marylną Dytrych, która przyjeżdża na drugie turniej.

And we have a tournament with Marylna Dytrych, who is coming to the second tournament.

I dyrektor Szymon Żakrzewski zaproponował nas, ponieważ w pierwszym turniej, gdzie akompaniował jej w pierwszej części Niemen,

And Director Szymon Żakrzewski proposed us, because in the first tournament where he accompanied her in the first part, Niemen,

powiedziała, że chce mieć coś neutralnego, że ktoś nie będzie związany z wokalistyką.

She said she wants something neutral, that someone won't be associated with vocals.

I w związku z tym, to było dla nas niesamowitym zaszczytem, że można było z nią razem wystąpić.

And in this regard, it was an incredible honor for us to be able to perform with her.

Jeśli chodzi o Marylnę Dytrych, to była dość trudna osoba w podejściu. Jak traktowała panów?

As for Marylna Dytrych, she was quite a difficult person to approach. How did she treat the gentlemen?

Więc z Marylną Dytrych w początku było to tak, że praktycznie nas ignorowała.

So with Marylna Dytrych at the beginning, it was like she practically ignored us.

Do momentu, kiedy jak przyjechaliśmy do Gdańska i w hali stoczni, która była potem siedząca.

Until the moment we arrived in Gdańsk and in the shipyard hall, which was later seated.

I w hali stoczni, która była potem siedząca.

And in the shipyard hall, which was later seated.

Wielkie miejsce.

Great place.

W pierwszej części publiczność zaczęła owocynie nas oklaskiwać.

In the first part, the audience began to enthusiastically applaud us.

I ona jest zdziwiona. Zauważyłem ją pod koniec pierwszej części, że ona stanęła w kulisach i pomyślała, jak ta publiczność przyszła dla mnie.

And she is surprised. I noticed her at the end of the first part, that she stood backstage and thought, how this audience came for me.

A dlaczego ona tutaj, dlaczego oni zostają takie brawa.

And why is she here, why are they getting such applause?

I po koncercie zaproponowała mi, że od następnego dnia obiady i kolacje będziemy mieli razem.

And after the concert, she suggested that from the next day we would have lunch and dinner together.

I tutaj niesamowita historia.

And here is an incredible story.

Ja była bardzo normalną osobą.

I was a very normal person.

Nie była żadną gwiazdą, bo była w neutralnym kraju.

She was not any star because she was in a neutral country.

Nie chowała się przed fanami, przed publicznością.

She didn't hide from her fans, from the audience.

Tylko po prostu była normalną kobietą.

She was just a normal woman.

I pierwsze pytanie, które mi zadała, czy mam rodzinę.

And the first question she asked me was whether I have a family.

Ja mówię, mam rodzinę.

I say, I have a family.

No to zaproś mamę na koncert.

Well, invite mom to the concert.

Mama akurat była poprzednio na koncercie i powiedziała, że nie przyjdzie.

Mom had just been to a concert and said she wouldn't come.

No to powiedz mamie, że może, żebyś zrobiła jakąś...

Well then tell mom that maybe you could make some...

złożyła słuchawkę.

She hung up the phone.

A czy wówczas, podczas tych koncertów

And at that time, during those concerts

Mariana Litwicz miała też

Mariana Litwicz also had

ten słynny płaszcz z

this famous coat from

piór łabędzi?

swan feathers?

Oczywiście. Ona miała wtedy 60 lat, ona słynny płaszcz

Of course. She was 60 years old at that time, she had a famous coat.

i miała cały charakter z tym, że miała swój

And she had all the character with the fact that she had her own.

malutki stoliczek, na

tiny little table, on

której stały trzy szklaneczki. Szklanka piwa,

three little glasses were standing. A glass of beer,

szampana

champagne

i whisky. I w różnej

and whisky. And in various

kolejności popijała. Pamiętam, jak

she was drinking in order. I remember how

staliśmy za kulisem, ona

We stood behind the curtain, she.

wściekła, schodziła, wypijała szklaneczkę,

furious, she was coming down, drank a small glass,

po czym z mu śmiechem

then with laughter

wychodziła do...

she was going out to...

Ale z jaką klasą?

But with what class?

Takie to były przygody z Marleną Dietricha.

Those were the adventures with Marlene Dietrich.

Proszę jeszcze opowiedzieć, jak

Please tell me how...

przebiegały Panów spotkania z Jacques'em Brelem

How did your meetings with Jacques Brel go?

w Paryżu, w Olimpii.

in Paris, at the Olympia.

Więc z Jacques'em Brelem to by...

So with Jacques Brel that would...

Z Jacques'em Brelem myśmy się spotykali

I used to meet with Jacques Brel.

zawsze przed koncertem

always before the concert

w takiej kawiarence, która była

in such a café that was

za kulisami i Jacques Brelem zawsze wychodził

Behind the scenes, Jacques Brel always stood out.

w szlafroku. Ile miał szklaneczek?

in a bathrobe. How many glasses did he have?

Tak. Oczywiście

Yes. Of course.

wszyscy popijali,

everyone was sipping,

i Gérard Joannès, który

I Gérard Joannès, who

był mężem

he was a husband

Gilles Greco, jej słynny pianista

Gilles Greco, her famous pianist

i słynna kompaniator

and the famous company owner

od sam François Robert, dyrektor artystyczny,

from François Robert, the artistic director,

z którym miałem

with whom I had

możliwości potem się spotkać, już jeszcze

the possibility to meet later, not yet

nie tak dawno, kilka lat temu.

not so long ago, a few years ago.

Breel był niesamowity, bo Breel

Breel was amazing because Breel.

praktycznie

practically

wychodził,

he was going out,

miał

had

to do siebie, że chętnie

to each other, that willingly

po

after

spektaklu zapraszał

invited to the performance

do restauracji, to było

to the restaurant, it was

często w halach, gdzie

often in the halls where

zapraszał artystów od czasu do czasu

he invited artists from time to time

i tam spędzaliśmy, bo hale były

and we spent time there because the halls were

otwarte, które były wtedy w Paryżu,

open, which were then in Paris,

to były

that was

do przejść całą noc, i tam

to get through the whole night, and there

zjadaliśmy razem kolację, po czym on

we had dinner together, after which he

wracał do Olimpii i

he was returning to Olympia and

komponował do rana, potem spał cały dzień

He composed until morning, then slept the whole day.

i tu budził się przed spektaklem.

And here he woke up before the performance.

Ale był bardzo...

But he was very...

Były normalne dyskusje, to są takie dyskusje,

There were normal discussions, these are such discussions,

jak można sobie wyobrazić dyskusję

how one can imagine a discussion

Francuzów w kafiejkach. Nie było,

The French in the cafes. There weren't any.

w przeszłości, żadnego artyzmu.

In the past, no artistry.

Poza tym, za kulisy nie było

Besides that, there were no behind the scenes.

tego, co jest dzisiaj, że jest

what is today, that it is

sprawa, obstawy, bezpieczeństwo, że

matter, security, safety, that

ze względu, że mogą być jakieś niespodziewane

due to the fact that there may be some unexpected events

historyjki. Wszyscy mogli wejść, przychodzili

stories. Everyone could enter, they were coming.

artyści, przychodził Johnny Holliday, Mireille

artists, Johnny Holliday, Mireille came

Mathieu, Sylvie Vartan,

Mathieu, Sylvie Vartan,

Francois Zardy i inni.

Francois Zardy and others.

I po prostu wszyscy z nimi się rozmawiało

And they simply talked to everyone.

w sposób bardzo, bardzo

in a very, very way

naturalny i normalny. I to jest dopiero początek

Natural and normal. And this is just the beginning.

naszych... Pamiętam, że po pierwszej premierze,

our... I remember that after the first premiere,

znaczy co karakter zorganizował duże przyjęcie,

It means that the character organized a big party.

które było na ostatnim piętrze dla artystów.

which was on the top floor for artists.

I myśmy, myśmy nie śmiali. Wtedy myśmy nie mówili

And we didn't dare. Back then we didn't speak.

w ogóle po francusku jeszcze.

In general, still in French.

Przyszliśmy na ten koktajl,

We came to this cocktail party,

stanęliśmy w drzwiach i patrzymy, stoi Alain Doran,

we stood in the doorway and watched, Alain Doran is standing there,

rozmawia z Francois Dorlach i Katrin Deneuve.

talking to Francois Dorlach and Katrin Deneuve.

Stoją w pierwszym rzędzie. W tym momencie Francois Dorlach

They are standing in the front row. At this moment, Francois Dorlach.

zobaczyła, że nas pewnie zapamiętała z koncertu.

She saw that she probably remembered us from the concert.

Przyszła, wzięła nas i przyniosła

She came, took us, and brought us.

dwie, dwie szklaneczki whisky natychmiast.

Two, two glasses of whisky immediately.

Także wprowadziła nas jakby w towarzystwo, które...

She also introduced us to a kind of company that...

No nieśmiałoć minęła pewnie.

Well, the shyness has probably passed.

To o Francji, o wszystkich panach, panów w podróżach

It is about France, about all the gentlemen, gentlemen in travels.

będziemy jeszcze dzisiaj rozmawiać, ale cofnijmy się

We will talk again today, but let's go back.

do pana profesora, do Zbigniewa Drzewieckiego.

to Professor Zbigniew Drzewiecki.

Oto Chopin w jego wykonaniu.

Here is Chopin in his performance.

Muzyka Fryderyka Chopina, waltz C-small, opus 64

Frédéric Chopin's music, waltz C minor, opus 64

przy fortepianie Zbigniew Drzewiecki.

at the piano Zbigniew Drzewiecki.

Dziś opowiadamy o legendarnym duecie Marek i Wacek.

Today we tell the story of the legendary duo Marek and Wacek.

Słuchaliśmy przed chwilą źródła Chopinowskiej frazy

We were just listening to the source of the Chopin phrase.

i zarówno pana Tomaszewskiego, jak i Kisielewskiego.

both Mr. Tomaszewski and Mr. Kisielewski.

Wracamy teraz do rozmowy o historii, ale zanim wrócimy,

We are now returning to the conversation about history, but before we go back,

to wcześniej sięgniemy po archiwa Polskiego Radia.

We will earlier reach for the archives of Polish Radio.

66 rok i wywiad z duetem Marek i Wacek.

Year 66 and an interview with the duo Marek and Wacek.

Więc utwór opracowujemy we dwójkę.

So we are working on the piece together.

Może to nie jest najlepsza forma opracowywania,

Maybe this is not the best way to develop.

ale jedyna w tej chwili.

but the only one at the moment.

Więc utworów przeważnie nie piszemy, tak zapracowujemy,

So we mostly don't write pieces, we just work hard.

tylko po prostu to jest na pamięć uczone się.

It's just that it's learned by heart.

Więc po prostu bierzemy jakiś temat i obaj mamy różne pomysły.

So we just take a topic and we both have different ideas.

I się od razu na miejscu przegrywa tę historię.

And right away at the scene, this story loses.

Ustala się to, tamto się wyrzuca.

This is established, that is thrown away.

Są różne koncepcje.

There are different concepts.

No i po jakichś 3-4 dniach takiego grania,

Well, after about 3-4 days of playing like that,

coś z tego zaczyna wychodzić.

Something is starting to come together.

Więc w wielu wypadkach opieramy się na muzyce poważnej.

So in many cases we rely on classical music.

Bierzemy tematy z utworów poważnych i przerabiamy je w różnej formie,

We take themes from serious works and transform them in various forms.

czy to w formie ragtime'owej, czy na jakąś afro-kumbanę,

whether in a ragtime style or to some afro-cumbia,

czy powiedzmy na jakiś utwór swingowy.

how about a swing piece?

Poza tym przerabiamy też różne szlagiery.

Besides that, we also cover various hits.

To znaczy po prostu rozkładamy na jakąś fakturę dwufortepianową.

It simply means we are arranging it for a two-piano score.

I w ten sposób opracowujemy właśnie utwory.

And this is how we are developing the works.

Z tym, że opracowanie takiego utworu jest dość długie,

The development of such a piece is quite lengthy,

bo powiedzmy, jak właśnie mówił Wacek przed chwilą,

because let’s say, as Wacek just said a moment ago,

że przez 3 dni opracowujemy,

that we are working on it for 3 days,

a później ten utwór trzeba jakoś wgrać i jakoś się go nauczyć.

And then this piece needs to be uploaded somehow and learned somehow.

Więc są jakieś dwie roboty.

So there are some two jobs.

Jedna najpierw twórcza, a później druga jakaś taka wykonawcza.

One is initially creative, and then the other is somewhat performative.

To wywiad prowadziła pani Magdalena Konopka.

The interview was conducted by Ms. Magdalena Konopka.

I ciekawi mnie, czy pamięta pan może tę rozmowę z 66 roku, pan Marek Tomaszewski?

And I am curious if you might remember that conversation from 1966, Mr. Marek Tomaszewski?

Przyznam się, że nie pamiętam.

I must admit that I don't remember.

To było w 66 rok.

It was in the year 66.

Nie pamiętam dokładnie, dlaczego mnie wtedy nie było na antenie.

I don't remember exactly why I wasn't on the air then.

Nie chcę pana martwić, ale pan był w tej audycji i przed chwilą pan mówił.

I don't want to worry you, but you were in this broadcast and you just spoke.

Aha, to wiem, tak. W ogóle to się nie rozpoznałem.

Oh, I see, yes. Actually, I didn't recognize myself at all.

Trochę się panu głos zmienił.

Your voice has changed a bit.

Troszeczkę się zmienił, tak.

He has changed a little, yes.

No właśnie, głos mi się zmienił, tak.

That's right, my voice has changed, yes.

To jest fascynujące, że podchodziliście panowie do tematu opracowań muzyki poważnej

It is fascinating that you gentlemen approached the topic of serious music arrangements.

bardziej jak jazzmania, niż jak muzycy poważni,

more like jazzmania than like serious musicians,

że zrezygnowaliście z zapisu nutowego tych opracowań.

that you have given up on the musical notation of these arrangements.

Czy to były powody estradowe, czy stylistyczne?

Were those stage reasons or stylistic ones?

Dlaczego zrezygnowaliście z papieru?

Why did you give up on paper?

To znaczy, po prostu uważam, że na przykład improwizacja na dwa fortepiany jazzowo

That means, I just think that, for example, improvisation on two jazz pianos.

ma inny styl niż rozrywkowo.

It has a different style than entertainment.

To, co się nazywa w jazzie improwizacją, w muzyce rozrywkowej jest wariacją,

What is called improvisation in jazz is variation in entertainment music.

tak jak w muzyce klasycznej.

just like in classical music.

To znaczy, że grając, Wacyk nie widział, co ja gra, ja nie wiedziałem, co on gra.

That means that while playing, Wacyk didn't see what I was playing, and I didn't see what he was playing.

Próbowaliśmy szukać miejsc takich, żeby nie było, to nie korydowało dźwiękiem,

We tried to look for places that wouldn't have, so it wouldn't echo with sound.

bo jednak dwa to nie jest łatwa próba opracowań.

because after all, two is not an easy task to develop.

Jak się ma orkiestry, to jest każdy instrument ma inne brzmienie,

When you have an orchestra, each instrument has a different sound.

w związku z tym to może być bardziej przejrzyste.

In connection with this, it may be clearer.

A tą przejrzystość myśmy rozkładali w muzyce.

And we spread this transparency in music.

I w ten sposób, że na przykład jeden grał temat w lejwe ręce w basach,

And in such a way that, for example, one played the theme in the left hand in the bass.

drugi grał potem w średnicy i na przykład tak było, że starałyśmy się grać,

the second one played later in diameter, and for example, we tried to play.

żeby nie grać w tej samej oktawie pewnych wariacji,

to avoid playing in the same octave of certain variations,

bo wtedy to powodowało po prostu zakłócenie brzmieniowe

because then it simply caused sound interference

i brak, tak jak powiedziałem, przejrzystości.

And there is, just as I said, a lack of transparency.

Czyli ten duet wynikał z improwizacji, rozumiem?

So this duet was the result of improvisation, I understand?

To była improwizacja, z tym, że improwizacja jest zafiksowana co do nuty praktycznie.

It was an improvisation, but the improvisation is practically fixed to the notes.

Myśmy tego nigdy nie pisali.

We never wrote that.

Z dwóch powodów.

For two reasons.

Najpierw, że mieliśmy tego pomysłu, bo może trochę z lenistwa.

First, that we had this idea, maybe out of a bit of laziness.

Ponieważ mieliśmy dobrą pamięć, to wszystkie utwory znakomicie pamiętaliśmy.

Because we had a good memory, we remembered all the pieces perfectly.

I ćwicząc jednocześnie mieliśmy to, że każdy znał swoje oparcie idealnie na pamięć.

And while practicing, we had the fact that everyone knew their support perfectly by heart.

I po prostu nie widzieliśmy potrzeby zapisywania tego, co było pewnym błędem.

And we simply did not see the need to record what was a certain mistake.

Ale wiadomo, że zawsze jest możliwość odtworzenia tego, co zostało kiedyś grane.

But it is known that there is always the possibility of recreating what was once played.

A w trakcie koncertów pojawiała się improwizacja?

And was there any improvisation during the concerts?

W trakcie koncertów na przykład się grało utwór tego typu jak Boogie Woogie czy jakiegoś bluesa.

During concerts, for example, we would play a piece like Boogie Woogie or some blues.

To wtedy były pewne improwizacje.

There were some improvisations back then.

Natomiast uważaliśmy, że jeżeli się wymyślił jakiś dobry pomysł na melodyjność improwizacji,

We believed that if a good idea for the melody of the improvisation was conceived,

to woleliśmy ją zachować.

We preferred to keep it.

Ponieważ ona dawała po prostu...

Because she was simply giving...

dawała szeroką barwę w dwóch fortepianach, gdzie nie było zakłóceń.

She provided a wide tone in two pianos, where there were no disturbances.

Natomiast w jazzie, jeżeli się improwizuje, to wtedy, jak można powiedzieć,

In jazz, when improvising, then, one could say,

wszystkie chwyty są dozwolone i to jest inne podejście do muzyki.

All tricks are allowed and this is a different approach to music.

Panów, kariera rozpoczynała się w Warszawie.

Gentlemen, the career began in Warsaw.

Potem zdecydowali się panowie na wyjazd do Paryża.

Then the gentlemen decided to go to Paris.

I to jest ciekawe, bo pan z tym miastem związał się na długie lata,

And this is interesting because you have been associated with this city for many years.

ale to właściwie początkowo Wacław Kisielewski nalegał, żeby wyjechać za pianizę.

But it was actually initially Wacław Kisielewski who insisted on going abroad for the piano.

Pomyśl to nie było tak.

Think, it wasn't like that.

Po prostu myśmy, będąc za pierwszym razem w Paryżu w 1966 roku,

We simply, being in Paris for the first time in 1966,

pamiętam kiedyś przed koncertem, kiedy siadłem sobie na Wielkich Borwach na kawie

I remember once before a concert, when I sat down on Wielkie Borwy for a coffee.

i pomyślałem sobie, to miasto nie jest mi obce.

And I thought to myself, this city is not unfamiliar to me.

Jak skończę studia, to chętnie bym tutaj przyjechał i zamieszkał,

As soon as I finish my studies, I would gladly come here and live.

ponieważ było to miasto, które było otwarte, była atmosfera taka, która dawała...

because it was a city that was open, there was an atmosphere that gave...

zupełnie inną codzienność niż codzienność w Polsce.

a completely different everyday life than the everyday life in Poland.

I ten wyjazd za granicę wynikł praktycznie w momencie, kiedy w 1968 roku był okres,

And this trip abroad arose practically at the moment when in 1968 there was a period,

kiedy nie mieliśmy żadnych koncertów, bo wiadomo były duże trudności w Polsce.

when we had no concerts, because there were significant difficulties in Poland.

Pagar nie miał żadnych propozycji dla nas i sami stwierdziliśmy,

The payer had no proposals for us, and we concluded ourselves,

razem z Kresią Mazurą, we trójkę, że wyjedziemy za granicę.

together with Kresia Mazura, the three of us, that we will go abroad.

Czyli jakby ten pomysł powstał wtedy wspólnie, razem z Kresią Mazurą, we trójkę, że wyjedziemy za granicę.

So the idea was created together, along with Kresia Mazura, the three of us, that we would go abroad.

Czyli jakby ten pomysł powstał wtedy wspólnie, razem z Kresią Mazurą,

So the idea was created together at that time, alongside Kresia Mazura.

która była wtedy w przyjaźni z Wackiem.

who was then friends with Waciek.

Ale podbicie Francji chyba się za pierwszym razem nie udało.

But the conquest of France probably didn't succeed the first time.

Z jakiego powodu? Jak to przebiegało w tym pierwszym etapie?

For what reason? How did it proceed in this first stage?

Podbicie Francji... Myśmy w 60., po raz pierwszy przyjechali,

The conquest of France... We arrived for the first time in the 60s,

znaczy po Olimpii, po dwóch występach w 66. roku,

means after the Olympics, after two performances in '66,

najpierw w lipcu z Polską Rewią Muzyczną i potem w pierwszej części na jesieni z Jacques'a Brel'a,

first in July with the Polish Musical Revue and then in the first part in the autumn with Jacques Brel,

dostaliśmy propozycję, to jeszcze powiem wcześniej w kwietniu,

we received an offer, I will mention it earlier in April,

kiedy mieliśmy grać drugi dyplom, to znaczy koncerty fotopianowe w Szkole Muzycznej.

When we were supposed to play the second diploma, meaning the photopian concerts at the Music School.

Albert Reisnera to był wielki, jeden z większych showmanów i redaktorów muzycznych,

Albert Reisner was a great, one of the greatest showmen and music editors.

prowadził rewie muzyczne w telewizji, który przyjechał na tydzień,

he conducted music reviews on television, who came for a week,

czy na dziesięć dni przed naszymi recitalami i wymyślił sobie dupleks polegający na tym,

"Did he come up with a duplex ten days before our recitals, which consists of..."

że jeden będzie grał, tego jeszcze nie było przed tym,

that one will play, this has never happened before,

że jeden będzie grał w Warszawie, a drugi będzie grał w Paryżu.

that one will play in Warsaw, and the other will play in Paris.

No i wysłał losowanie.

And he sent the draw.

I wysłał losowanie, kto pojedzie do Warszawy, kto zostanie w Warszawie,

And he sent a lottery to see who will go to Warsaw, who will stay in Warsaw.

a kto dojechał do Paryża.

Who arrived in Paris?

Pan poleciał.

The gentleman has flown away.

Nawet wypadło, że ja pojechałem do Paryża i w studio Boreum Galet na Młomarczy,

It even happened that I went to Paris and to the Boreum Galet studio in Młomarczy.

które już dzisiaj nie istnieje, miałem zagrać z Wackiem w dupleksie.

which no longer exists today, I was supposed to play in duplex with Wacek.

I pamiętam, jak miała być próba w południe i do tej próby nie doszło,

And I remember how there was supposed to be a rehearsal at noon, and that rehearsal did not happen,

były problemy z kontaktem, z łącznością.

There were problems with contact, with communication.

I wtedy, pamiętam, Michelle Pornaleff zaproponowała mi, że słuchaj,

And then, I remember, Michelle Pornaleff suggested to me that, hey,

Przeośniczka, jeżeli nie połączy się z Wackiem, to ja ci zaakompanuję na gitarze.

Przeosniczka, if you don't connect with Wacek, I'll accompany you on the guitar.

Ale do tego połączenia wieczorem doszło i pamiętam, Wacek praktycznie mnie nie słyszał.

But in the evening, that connection happened, and I remember Wacek could hardly hear me.

Ja go miałem na wizji i było lekkie opóźnienie między dźwiękiem a obrazem.

I had him on screen and there was a slight delay between the sound and the image.

Ale to był dupleks, który był w pewnym sensie jakąś nowością.

But it was a duplex that was, in a way, something of a novelty.

To była pierwsza próba chyba tego typu, pierwsza tego typu właśnie w telewizji.

It was probably the first attempt of this kind, the first of its kind on television.

Potem mieliśmy w 67 roku festiwal Varieté Vren, w którym zdobliśmy pierwszą nagrodę.

Later, in 1967, we had the Varieté Vren festival, where we won the first prize.

I w jury był Eddie Barclay i dyrektor Bobino, Bruno Vitry, którzy nam zaproponowali nagranie płyty.

And in the jury was Eddie Barclay and the director Bobino, Bruno Vitry, who offered us a record deal.

Natychmiast, to był listopad, powiedział, to przyjeżdżacie do Paryża przed świętami i nagrywacie płytę.

Immediately, it was November, he said, you are coming to Paris before the holidays and recording an album.

I myśmy mieli nagrać tę płytę praktycznie dawno temu.

We were supposed to record this album a long time ago.

Dał nam tylko sześć utworów, sześć utworów trzeba było w ciągu trzech dni opracować.

He gave us only six tracks, six tracks had to be arranged within three days.

I z sekcją Gilbert Decaux w studio Avenue Osh nagraliśmy tę płytę.

And with the Gilbert Decaux section at Avenue Osh studio, we recorded this album.

I Barclay spytał się, czy macie jakieś historie, jakieś imprezy.

I Barclay asked if you have any stories, any parties.

Myśmy mieli mieć występ z Namidem w 68 roku w Cannes.

We were supposed to have a performance with Namid in 1968 in Cannes.

I to świetnie, ta płyta się ukaże w Cannes.

And that's great, this album will be released in Cannes.

I potem, po całej historii, Barclay przygotowywał tournée na maj.

And then, after the whole story, Barclay was preparing a tour for May.

I w maju miałem mieć tournée po Francji i występy w Bobino.

And in May, I was supposed to have a tour in France and performances at Bobino.

Niestety, będąc przed przyjazdem do Francji w 68 roku w maju w Baden-Baden na programie telewizyjnym,

Unfortunately, being before my arrival in France in May 68 in Baden-Baden during a television program,

przyjechaliśmy na granicę i granica była zamknięta.

We arrived at the border and the border was closed.

Bo to był wiadomo maj 68, wszystko było zamknięte.

Because it was May '68, everything was closed.

Gdybyśmy się wiedzieli, to byśmy zadzwonili do de Gaulle'a, który był u generała Massy obok Baden-Baden wtedy,

If we had known each other, we would have called de Gaulle, who was with General Massy next to Baden-Baden at that time.

bo ono opuściło nas.

because it has left us.

Byśmy się z nim zabrali.

So that we would take him with us.

Ale to taka moja dykresja.

But that's just my digression.

No i w związku z tym, kiedy żeśmy przyjechali do Paryża już definitywnie w 68 roku w listopadzie,

And in connection with that, when we arrived in Paris definitely in November 68,

niestety, Kolkatrzyk powiedział, że już wszystko się zmieniło.

Unfortunately, the person from Kolkata said that everything has already changed.

W pierwszej części, a wielkie gwiazdy jak Brelbeko, a znowu, nie chcą pierwszej części.

In the first part, great stars like Brelbeko, again, do not want the first part.

W związku z tym, nie macie szans na występy u mnie, ale ja mogę wam załatwić parę innych kontaktów.

As a result, you have no chance of performing for me, but I can arrange a few other contacts for you.

No i w związku z tym...

Well, in relation to this...

A Barclay stracił na całej reklamie, którą przygotował na koncerty.

Barclay lost on the entire advertising campaign he prepared for the concerts.

I nie chciał potem już z nami rozmawiać.

And he didn't want to talk to us anymore after that.

I w związku z tym ta historia paryska, którą gdzieś powiedzieliśmy pierwsze trzy lata na szukaniu kontaktu,

And in connection with this, this Parisian story that we told somewhere during the first three years of searching for contact,

załatwiła się praktycznie w Niemczech.

She practically took care of everything in Germany.

Ale właśnie, bo wspominał pan o płytach. Czy to były płyty nagrane już dla Polidoru wówczas?

But exactly, because you mentioned records. Were they records already recorded for Polydor at that time?

To chyba płyta Barclaya była naszą pierwszą płytą, nagranią jeszcze przed...

I think Barclay's album was our first record, recorded even before...

Płyto w Polsce, polskich nagraniach.

It was released in Poland, in Polish recordings.

I pamiętam wtedy wynik tego typu skandal, że Mark i Wacek nie nagrywają w płycie, nie nagrają w Polsce, tylko nagrywają we Francji.

And I remember then the result of this kind of scandal, that Mark and Wacek are not recording on the album, they are not recording in Poland, but are recording in France.

Czyli to był 66 rok, rozumiem, a później...

So that was 1966, I understand, and then...

To był 66 rok, a płyta została nagrana, praktycznie w polskich nagraniach, dopiero po płycie francuskim.

It was the year '66, and the album was recorded, practically at Polish Records, only after the French album.

A później pojawiły się całe...

And then there appeared whole...

A później pojawiły się historie, mianowicie, że to jeszcze wynikło z tego,

And then stories arose, namely that it stemmed from this,

z tego jak w 68 roku wjechaliśmy, to był w 67 roku,

From how we entered in '68, it was in '67.

jechaliśmy na pierwszy koncert do Kaiserstauter, do Niemiec, z grupą F. Zewoł Demarczyk, z Krystą Okonarską.

We were traveling to the first concert in Kaiserslautern, Germany, with the group F. Zewoł Demarczyk, with Krystą Okonarską.

I tam w samolocie poznałem, siedziałem obok pani Helgi Tiedemann, która była z telewizji Baden Baden.

And there on the plane, I met, I was sitting next to Mrs. Helga Tiedemann, who was from Baden Baden television.

I domyśliła się, rozmawiając po polsku, że może jesteśmy muzykami i zaproponowała, skoro jesteście w Baden Baden, w Kaiserstauter,

And she guessed, while speaking in Polish, that we might be musicians and suggested that since you're in Baden Baden, in Kaiserslautern,

to wpaźnijcie do nas tam, do Baden Baden. To było niedaleko.

So drop by us there, in Baden Baden. It was not far.

Myśmy wpadli, zaproponowali nam próbne nagranie i z wielkiej rewii, co się nazywało Weisse Frieder,

We got involved, they offered us a trial recording, and from a big revue called Weisse Frieder,

wielka rewia, która była coroczna w maju, występuje w programie telewizyjnym jako jedną z gwiazd obok Mireille Mathieu.

A great revue, which took place annually in May, appears on the television program as one of the stars alongside Mireille Mathieu.

I praktycznie to był początek naszych występów w Niemczech.

And practically, that was the beginning of our performances in Germany.

To był początek pięknej kariery m.in. w Republice.

It was the beginning of a beautiful career, among others, in the Republic.

W Republice Federalnej i innych krajach Europy Zachodniej, choć nie tylko.

In the Federal Republic and other Western European countries, though not only.

O tym więcej powiemy już za kilka minut.

We will talk more about it in a few minutes.

1991 rok, Polidor. Jedna z najważniejszych wytwórni wówczas na świecie.

1991, Polidor. One of the most important record labels in the world at that time.

Wagner, Lohengrin, Marsze Weselne, w wykonaniu orkiestry oraz duetu Marek i Wacek.

Wagner, Lohengrin, Wedding Marches, performed by the orchestra and the duet Marek and Wacek.

Razem z nami jest pan Marek Tomaszewski. Jedna druga duetu Marek i Wacek.

With us is Mr. Marek Tomaszewski. One half of the duo Marek and Wacek.

Rozmawiamy o panów fenomenalnej karierze, która rozpoczęła się pod koniec lat 60.

We are talking about your phenomenal career, which began in the late 1960s.

Na przełomie lat 60.

At the turn of the 60s.

Jak pan myśli, jak to się stało, że akurat w Niemczech, w Niemczech Zachodnich, panów działalność została tak dobrze przyjęta?

What do you think, how did it happen that your activities were so well received in Germany, in West Germany?

W wyniku to z tego, że Niemcy byliśmy jednym z pierwszych polskich artystów, którzy występowali w Niemczech.

As a result, we were one of the first Polish artists to perform in Germany.

I Niemcy mieli bardzo dobry, przyjazny stosunek do Polaków.

And the Germans had a very good, friendly attitude towards Poles.

Tak jak wspomniałem poprzednio, że o pani Tiedemann, która nam zaplanowała telewizję w Baden-Baden.

As I mentioned earlier, about Mrs. Tiedemann, who arranged television for us in Baden-Baden.

I w momencie, kiedy żeśmy się znaleźli w 68 roku w listopadzie w Paryżu, zaczęliśmy szukać kontaktu, bo we Francji nam się specjalnie nie udawało.

And at the moment when we found ourselves in November 1968 in Paris, we started looking for contact, as we were not doing particularly well in France.

Zadzwoniliśmy do Baden-Baden, do pana Karl-Heinz Wüstenberg, który był dyrektorem, jednym z dyrektorów kasyna i kongres-house'u w Baden-Baden i organizował koncerty.

We called Baden-Baden, to Mr. Karl-Heinz Wüstenberg, who was the director, one of the directors of the casino and congress house in Baden-Baden and organized concerts.

I on nas zaprosił, on nam udostępnił pierwsze kontakty z agentami, z koncertami.

And he invited us, he provided us with initial contacts with agents and concerts.

Byliśmy częstymi gośćmi właśnie w Baden-Baden. Była śmieszna historia.

We were frequent visitors to Baden-Baden. There was a funny story.

Kiedyś, jak się świeciło, rozmawialiśmy na temat w ogóle przeszłości trochę, bo jednak trzeba było rozmawiać o tym, co się działo podczas wojny.

Once, when it was bright, we talked a bit about the past in general because we had to discuss what happened during the war.

I on opowiadał, że on był, mieszkał, podczas wojny mieszkał na Wawelu, gdzie było spraw kulturalnych.

And he said that he was living during the war at Wawel, where there were cultural affairs.

I powiedział, że miał...

And he said that he had...

Jego ulubioną kochanką była kobieta, która miała na imię Jadwiga.

His favorite lover was a woman named Jadwiga.

A ja się urodziłem w Krakowie i moja mama była Jadwigiem.

And I was born in Krakow and my mother was Jadwiga.

I ja go powiedziałem, to może była moja mama.

And I told him, maybe it was my mom.

I on się zaśmiał i powiedział...

And he laughed and said...

Od tego momentu zaczęła się historia, że on nam poświęcił czas na kontakty, na koncerty.

From that moment, the story began that he dedicated time to us for meetings and concerts.

I nawet mieliśmy parę koncertów w Hiszpanii na palnej namiotce.

And we even had a few concerts in Spain at a small tent.

To jest szczególna historia, przyznaję.

This is a special story, I admit.

To jest mocna historia.

This is a strong story.

Ale wróćmy jeszcze do panów występów.

But let's go back to the gentlemen's performances.

Bo w Europie grywali panowie bardzo często.

Because in Europe, gentlemen played very often.

W Polsce natomiast rzadko, ale te koncerty później też się zdarzały.

In Poland, however, they were rare, but those concerts also occurred later.

Jak przyjmowała panów publiczność w Warszawie, a potem w innych polskich miastach?

How did the audience receive the gentlemen in Warsaw and then in other Polish cities?

Więc uważam, najwspanialsze spotkania koncertowe to pamiętam z Wrocławia.

So I think the most amazing concert experiences I remember are from Wrocław.

Z Wrocławia tam mieliśmy najwięcej koncertów.

From Wroclaw, we had the most concerts there.

Do tego stopnia, że mając kiedyś około 50 koncertów w Polsce, trzeba było grać dodatkowe koncerty.

To such an extent that once having around 50 concerts in Poland, it was necessary to play additional concerts.

Nieraz trzy koncerty dziennie.

Often three concerts a day.

O trzeciej po południu, o szóstej i potem o ósmej.

At three in the afternoon, at six, and then at eight.

Bo takie zapotrzebowali na bilety.

Because that was the demand for tickets.

Ale praktycznie wszędzie w Polsce byliśmy znakomicie przyjmowani.

But we were warmly welcomed practically everywhere in Poland.

Pamiętam, że we Wrocławiu była taka historia, że myśmy nawet nie mieli czasu nieraz zjeść.

I remember that in Wrocław there was a story that sometimes we didn't even have time to eat.

I nam ludzie przynosili jakieś ciastka, jakieś jedzenia, że tacy niedożywieni, musicie mieć siłę na granie.

And people brought us some cookies, some food, saying that we looked so malnourished, that we needed to have strength to play.

I Wrocław dla mnie pozostał miastem, który był najbardziej...

And Wrocław for me remained a city that was the most...

Najbardziej wspominam.

I remember the most.

Ale oczywiście atmosfera wszędzie była znakomita.

But of course, the atmosphere was excellent everywhere.

Opowiadał Pan o koncertach Baden w Baden, we Francji, w Paryżu, w Hiszpanii.

You mentioned concerts in Baden, in France, in Paris, in Spain.

Wszędzie, w całym świecie.

Everywhere, across the whole world.

Jak to było z paszportami u Państwa?

How was it with passports for you?

Jak to jest możliwe?

How is that possible?

Bo to jest wręcz niewyobrażalne dla kogoś, kto żył w obszarze PRL-u.

Because it is almost unimaginable for someone who lived in the era of the Polish People's Republic.

To była historia właśnie kiedy, to było w 1969 roku, jechaliśmy na występy na Palme-Majorque.

That was the story, just when it happened, it was in 1969, we were going to perform in Palma de Mallorca.

Mieliśmy występować na festiwalu piosenki hiszpańskiej.

We were supposed to perform at the Spanish song festival.

Jako atrakcja instrumentalna.

As an instrumental attraction.

I pamiętam, były duże trudności z dostaniem wizy do Hiszpańskiej, ponieważ mieliśmy paszporty z kraju komunistycznego.

I remember there were big difficulties in getting a visa to Spain because we had passports from a communist country.

A wiadomo, że rządy Franco tego nie tolerowały.

And it is known that Franco's regime did not tolerate this.

Ale agentowi właśnie niemieckiemu, Arturo Kaps, który był przyjacielem Wittenberga z Baden-Baden, załatwił tę wizę.

But he arranged for this visa for the German agent, Arturo Kaps, who was a friend of Wittenberg from Baden-Baden.

I pamiętam moment...

And I remember the moment...

Najpierw była historia jak przylatujemy na lotnisku.

First, there was the story about how we arrive at the airport.

W żadnym języku nie można się...

In no language can one...

Bo z Hiszpanami porozumieliśmy.

Because we reached an understanding with the Spaniards.

Przylatujemy na lotnisku, nie ma nikogo na lotnisku po nas.

We are arriving at the airport, there is no one at the airport to pick us up.

Więc bierzemy taksówkę i prosimy, żeby zawiózł nas na festiwal tam, gdzie odbywają się koncerty festiwalowe.

So we take a taxi and ask him to take us to the festival where the festival concerts are being held.

Przyjeżdżamy tam.

We are arriving there.

Okazało się, że pani, która przyjechała po nas, myślała, że dwóch pianistów to będzie dwóch starszych panów, a nie młodych ludzi.

It turned out that the lady who came to pick us up thought that two pianists would be two older gentlemen, not young people.

I nas nie skojarzyła w związku z tym.

And she didn't associate us with it.

To panowie jesteście tacy młodzi.

You gentlemen are so young.

To przyjedzie dwóch pięćdziesięcioletnich, sześćdziesięcioletnich panów.

There will be two fifty-year-old, sixty-year-old gentlemen arriving.

To była pierwsza historia.

That was the first story.

A druga historia była, wchodzimy do hotelu.

And the second story was, we enter the hotel.

Dajemy nasze paszporty, żeby się zameldować.

We give our passports to check in.

Dziewczyna z przerażaniem patrzy na te paszporty.

The girl looks at the passports with horror.

Potem odchodzi gdzieś w tył na recepcji.

Then he/she walks away somewhere back at the reception.

Potem wraca, mówi, dam państwu zaraz pokój, ale nie mam prawa z panami rozmawiać.

Then he comes back and says, I will give you a room shortly, but I am not allowed to talk to you gentlemen.

Ponieważ jesteście z kraju komunistycznego.

Because you are from a communist country.

To takie wspomnienia...

It's such memories...

Ale mnie raczej chodziło o to, że w ogóle panowie mieli paszporty.

But what I meant was that gentlemen had passports at all.

W Polsce. Ludowej.

In the People's Poland.

Tak.

Yes.

Nie była to taka oczywista sprawa wówczas, żeby móc jeździć po całym świecie, tak mi się wydaje.

It wasn't such an obvious matter back then to be able to travel around the world, I think.

Artyści mieli przywilej, że dostawali pieniądze.

Artists had the privilege of receiving money.

I wiadomo, paszport się dostawał dlatego, że się płaciło prowizję w dywizji.

And of course, the passport was obtained because a commission was paid in the division.

Tak, rozumiem.

Yes, I understand.

Przejdźmy do lata, tragicznego lata 1986 roku.

Let's move on to the summer, the tragic summer of 1986.

Wtedy to doszło do tragicznego wypadku samochodowego.

Then a tragic car accident occurred.

To musiał być dla pana wielki szok.

That must have been a great shock for you.

Był pan wówczas we Francji czy w Polsce?

Were you in France or in Poland at that time?

Byłem w Francji.

I was in France.

Był znajomy Andrzej Kapkowski, który pracował dla nas w Pagarcie.

There was an acquaintance, Andrzej Kapkowski, who worked for us at Pagarcie.

Zadzwonił do mnie i powiedział, że...

He called me and said that...

Mówił bardzo...

He spoke very...

Bardzo był rozkojarzony.

He was very distracted.

Pewnie się go nie rozumiałem.

I probably did not understand him.

I nie dochodziło to do mnie, że Wacek zginął.

And it didn't occur to me that Wacek was dead.

Że jakiś wypadek.

That there was some accident.

Że jest w komie praktycznie.

That he is practically in a coma.

I miałem jakiś szok w głowie.

And I had some shock in my head.

Miem jedną rzecz, którą od razu po jego telefonie...

I have one thing that I need to do right after his call...

Kupiłem bilet i przejechałem natychmiast do Warszawy.

I bought a ticket and immediately traveled to Warsaw.

I to była historia, która była...

And that was a story that was...

Która praktycznie dopiero z biegiem czasu dotarła do mnie.

Which practically only reached me over time.

Do mojej świadomości.

To my awareness.

Myślałem, że może to był wypadek, z którego on wyjdzie.

I thought it might have been an accident that he would get out of.

I że będzie mógł dalej funkcjonować.

And that he will be able to continue to function.

Że to nie było aż tak tragiczne.

That it wasn't all that tragic.

I dopiero w momencie, kiedyśmy spędzali w hotelu śniadanie.

It was only at the moment when we were having breakfast in the hotel.

To było następnego dnia, kiedy on rano umarł.

It was the next day when he died in the morning.

I to stwierdziliśmy z przyjaciółmi, z kolegami, że...

And we stated that with friends, with colleagues, that...

Że z Wackiem skończyła się pewna epoka.

That a certain era has come to an end with Wacek.

Tak. Pan później działał jeszcze w innym duecie fortepianowym.

Yes. Later, you also performed in another piano duo.

Ale już nie z taką intensywnością.

But not with such intensity anymore.

Bo wtedy, tego lata 1986 roku, coś się definitywnie skończyło?

Because then, that summer of 1986, something definitely came to an end?

Było to tak, że myśmy się z Wackiem spotkali jeszcze...

It was such that we met with Wacek again...

Ja byłem w Warszawie na miesiąc...

I was in Warsaw for a month...

Na dwa tygodnie przed jego wypadkiem.

Two weeks before his accident.

A jeszcze była historia wynikająca z tego, że miał być...

And there was still a story resulting from the fact that there was to be...

Miał być proponowane, organizowane turnie w Japonii.

There was to be a proposed tournament organized in Japan.

Japończycy chcieli, żebyśmy zrobili wyłącznie utwory na dwa fortepiany.

The Japanese wanted us to create exclusively pieces for two pianos.

Bez orkiestry i bez sekcji rytmicznej.

Without an orchestra and without a rhythm section.

Bo takie było założenie.

Because that was the assumption.

Ja, początkowo Wacek nie był pewny, czy to będzie dobra forma.

At first, Wacek was not sure if this would be a good form.

Ale ja powiedziałem, wiesz, ja przygotuję kilka utworów.

But I said, you know, I will prepare some pieces.

I zaczniemy w sierpniu 1986 roku.

And we will start in August 1986.

Miałem przyjechać do Warszawy i my mieliśmy to opracowywać.

I was supposed to come to Warsaw and we were supposed to work on it.

Także miałem gotowy program.

I also had a ready program.

Wstępnie dopracowany.

Preliminarily refined.

Wybrałem utwory, które pasowały tylko na same dwa fortepiany.

I selected pieces that were suitable only for two pianos.

I miałem przylecieć właśnie na te próby.

And I was supposed to fly in just for those rehearsals.

I w związku z tym, kiedy Wacek zginął...

And in connection with that, when Wacek died...

Ja stwierdziłem, że chcę kontynuować dalej w duecie.

I decided that I want to continue further as a duo.

Bo jestem od tych 24 lat w tym trasie.

Because I have been on this tour for 24 years.

I w tym siedzę.

And I'm in this.

W niczym innym nie siedziałem.

I wasn't involved in anything else.

Tylko się tym zajmowałem.

I only dealt with that.

I chciałem dalej po prostu...

And I just wanted to...

Była też to sprawa egzystencji.

It was also a matter of existence.

Że trzeba było z czegoś żyć.

That one had to live off something.

I że rodzina...

And that the family...

I po prostu cała ta sytuacja była taka, że nie można było się załamać.

And the whole situation was such that one could not fall apart.

Tylko od razu dalej po prostu pracować.

Just keep working right away.

Ja mam taki charakter.

I have such a character.

Zawsze uważam, że trzeba działać obojętnie jaki będzie tego rezultat.

I always believe that one must act regardless of the outcome.

No i zacząłem szukać partnerów we Francji.

And I started looking for partners in France.

I do tego doszło, że udało mi się znaleźć partnera, który miał akurat sytuację taką,

And it happened that I managed to find a partner who happened to be in a situation like that,

że sam nie wiedział co będzie ze swoją działalnością muzyczną dalej robił.

that he himself did not know what he would do next with his musical activities.

I z nim pracowałem.

I worked with him.

Także było to dla mnie...

So it was for me...

Była to logiczna kontynuacja.

It was a logical continuation.

A nie zmienienie...

And not changing...

Jeszcze wtedy nie miałem pomysłu co bym innego mógł robić.

At that time, I still had no idea what else I could do.

W związku z tym musiałem zacząć pracować natychmiast.

As a result, I had to start working immediately.

I po siedmiu miesiącach miałem z Michelem Prezmanem gotowy repertuar.

And after seven months, I had a ready repertoire with Michel Prezman.

Z którym przyjechaliśmy między innymi do Warszawy.

We came to Warsaw among other places with whom.

Ale jednak kariera solowa później.

But still, a solo career later.

Sola Fortepian chyba zwyciężyła.

Sola Fortepian seems to have won.

Sola wynikła już...

The sun has already risen...

Porostadius jest z Prezmanem, gdzie grałem z nim siedem lat.

Porostadius is with Prezman, where I played with him for seven years.

Przez parę lat postawiłem w ogóle nie grać.

For a couple of years, I decided not to play at all.

Akompaniowałem, pracowałem.

I accompanied, I worked.

Z baletami jako pianista.

With ballets as a pianist.

I ta gra solowa właśnie przy balecie, przy akompaniowaniu solistom klasycznym czy jazzowym.

And this solo game is right next to the ballet, accompanying classical or jazz soloists.

I w momencie kiedy nawet zacząłem uczyć grać.

And at the moment when I even started teaching how to play.

Bo stwierdziłem, że miałem możliwość tutaj gdzie mieszkam.

Because I realized that I had the opportunity here where I live.

Profesorka, która odchodziła na emeryturę dała mi uczniów, którzy byli na bardzo dobrym poziomie.

The professor who was retiring gave me students who were at a very good level.

Wziąłem najpierw uczniów od piętnastu do dwudziestu paru lat.

I first took students aged from fifteen to a little over twenty.

I zawsze mówiłem, że już więcej nie chcę grać.

And I always said that I don't want to play anymore.

Nie koncertuję.

I don't perform.

I któregoś dnia na jakimś koncercie w pobliżu tutaj, gdzie mieszkam.

And one day at some concert near where I live.

Mayor mi zaproponował, czy jednak bym się nie zgodził na jakiś koncert.

The mayor suggested to me whether I would agree to hold a concert.

Ja powiedziałem ile mam czasu.

I said how much time I have.

I wtedy miałem około pół roku czasu na koncert.

And then I had about half a year to prepare for the concert.

I stwierdziłem, że albo zacznę teraz, albo nigdy nie zacznę.

I realized that either I start now, or I'll never start.

I od tego momentu.

And from that moment.

No i zaczął pan.

Well, you've started.

Od dwutysięcznym zacząłem grać.

I started playing in the year 2000.

I jeśli pan pozwoli na zakończenie.

And if you allow me to conclude.

Posłuchamy właśnie.

We will listen right now.

Właśnie muzyki w pana solowym wykonaniu.

Just music in your solo performance.

To będzie utwór Rhythm of Time.

It will be the piece Rhythm of Time.

Bardzo dziękujemy za dzisiejsze spotkanie.

Thank you very much for today's meeting.

Dziękuję bardzo.

Thank you very much.

Marek Tomaszewski był naszym gościem.

Marek Tomaszewski was our guest.

Dziękujemy panu bardzo serdecznie.

Thank you very much, sir.

Dziękuję bardzo.

Thank you very much.

Rhythm of Time Marek Tomaszewski.

Rhythm of Time Marek Tomaszewski.

Jego solowa płyta z dwa tysiące szesnastego roku.

His solo album from two thousand sixteen.

Tu program Drugiej Polskiego Radia.

This is the Second Program of Polish Radio.

Audycja, w której dziś opowiadamy o duecie Marek i Wacek.

The program in which we are telling about the duo Marek and Wacek today.

O duecie niezwykłym.

About an extraordinary duo.

Duecie fortepianowym.

Duet for piano.

Duecie muzycznym.

Musical duo.

Ale też sportowo-politycznym.

But also sports-politically.

Dlaczego?

Why?

Do tych wątków nawiążemy jeszcze przed godziną siedemnastą.

We will refer to these threads before five o'clock.

Jest z nami teraz Anna Bernhardt,

Anna Bernhardt is with us now.

prezes Stowarzyszenia Instytut Literacki Kultura.

President of the Literary Institute Culture Association.

Dzień dobry, witajmy panią bardzo serdecznie.

Good morning, we warmly welcome you, ma'am.

Dzień dobry, witam państwa bardzo serdecznie.

Good morning, I warmly welcome you.

Chcielibyśmy na początku zapytać,

We would like to start by asking,

czy miała pani kiedykolwiek przyjemność uczestniczyć w koncercie Marka i Wacka?

Have you ever had the pleasure of attending a concert by Marek and Wacek?

W koncercie tego duetu.

At the concert of this duo.

Niestety nie miałam przyjemności uczestniczyć.

Unfortunately, I did not have the pleasure of participating.

Korzystając z przywileju, który mam,

Taking advantage of the privilege I have,

czyli pracując w archiwum Instytutu Literackiego,

so while working in the archive of the Literary Institute,

mogę tylko dopowiedzieć i potwierdzić pewne rzeczy,

I can only add and confirm certain things.

o których pan Marek Tomaszewski mówił wcześniej.

that Mr. Marek Tomaszewski mentioned earlier.

Zna pani doskonale archiwa kultury paryskiej,

You are well acquainted with the archives of Parisian culture,

Mezeon Lafite.

Mezeon Lafite.

Często odwiedzali to miejsce panowie Marek i Wacek?

Did gentlemen Marek and Wacek often visit this place?

Absolutnie często i cała dokumentacja znajduje się przede wszystkim

Absolutely often and all documentation is located primarily.

w korespondencji redakcyjnej.

in editorial correspondence.

I odwiedzali, myślę, że miejsce Lafite,

And I think they visited the place Lafite.

jak to się często mówi potocznie,

as it is often colloquially said,

stało się poniekąd drugim domem,

it has become somewhat of a second home,

dla nich, zwłaszcza jak przebywali za granicą.

for them, especially when they were abroad.

Ale zacznę od początku, jeżeli państwo pozwolą,

But I'll start from the beginning, if you allow me,

od początku przygody, posługując się listami

from the beginning of the adventure, using letters

z korespondencji redakcyjnej.

from editorial correspondence.

Listy z Nowego Jorku z 6 czerwca 66 roku.

Letters from New York dated June 6, 1966.

Szanowny panie redaktorze, jestem synem Stefana Kisielewskiego.

Dear editor, I am the son of Stefan Kisielewski.

Ojciec, korzystając z tego, że jestem w Stanach Zjednoczonych,

Father, taking advantage of the fact that I am in the United States,

prosił mnie o napisanie do pana,

He asked me to write to you.

co niniejszym czynię.

which I hereby do.

Więc przede wszystkim ojciec.

So first of all, the father.

I tutaj następują informacje dotyczące Stefana Kisielewskiego,

And here follows information about Stefan Kisielewski,

a listy Wacława Kisielewskiego,

the letters of Wacław Kisielewski,

tak oficjalnie ten pierwszy list podpisany jest,

yes, officially this first letter is signed,

Wacław Kisielewski, kończy się.

Wacław Kisielewski is coming to an end.

Ja jestem pianistą.

I am a pianist.

Obecnie występuję z grupą polskich artystów

I am currently performing with a group of Polish artists.

w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie.

in the United States and Canada.

W dniach od 10 lipca do 10 sierpnia

From July 10 to August 10.

będziemy występować w Paryskiej Olimpii.

We will be performing at the Paris Olympia.

Mam nadzieję, że poznam pana osobiście.

I hope to meet you in person.

Kończę ten chaotyczny list,

I am finishing this chaotic letter,

ale jest tu tyle wrażeń, że jestem zupełnie oszołomiony.

But there are so many impressions here that I am completely stunned.

61 list.

61 letter.

Następny dokument w naszym archiwum,

The next document in our archive,

który chciałam państwu szybciutko zaprezentować,

which I wanted to quickly present to you,

to jest list, na pewno list Zygmunta Herca

This is a letter, definitely a letter from Zygmunt Herc.

do Czesława Miłosza, który opowiada.

To Czesław Miłosz, who tells a story.

Ze spraw 13 listopada

From the matters of November 13th.

1967 roku.

The year 1967.

Ze spraw przyjemnych

From pleasant matters

Wacek Kisielewski i Marek Tomaszewski

Wacek Kisielewski and Marek Tomaszewski

zaczęli robić karierę.

they started to make a career.

Kariera typu polańskiego to jest błyskawiczna.

A Polanski-type career is a rapid one.

Chłopcy mieli kilka występów zagranicznych

The boys had several foreign performances.

po Polish Music Hall w ubiegłym roku.

after the Polish Music Hall last year.

Wtedy, kiedy poznałeś, pamiętasz,

When you met, do you remember,

Pannę Leską, to jest Krysię Kisielewską u nas.

Miss Leska, that is Krysia Kisielewska with us.

Kilka dni temu załapali pierwszą nagrodę w REN.

A few days ago, they won the first prize at REN.

Kontrakt na płyty na 3 lata

Contract for records for 3 years.

z dużą wytwórnią Berkley.

with a large Berkley production company.

Prawdopodobnie kontrakty w Olimpii

Probably contracts in Olympia.

i Bobino na styczeń, luty.

and Bobino in January, February.

Chłopcy mili, prości,

The boys are kind, simple,

a nie za grosz przewrócony w Ełbach,

not for a penny turned in Ełbach,

przynajmniej dla mnie.

at least for me.

Moje wrażenie.

My impression.

Materiał ludzki tam dobry,

The human material there is good,

ale marnowany tak, jak las w Maryjskiej Respublice.

but wasted just like the forest in the Maryj Republic.

Ten system marnuje wszystko, co jest do zmarnowania.

This system wastes everything that can be wasted.

To fragment listu Zygmunta Hertz'a

This is a fragment of a letter from Zygmunt Hertz.

z jego specyficznym oczywiście poczuciem humoru.

with his specific, of course, sense of humor.

I na pewno Zygmunt Hertz był takim partnerem

And Zygmunt Hertz was definitely such a partner.

w ogóle Państwo Hertzowie dla Marka Iwacka,

In general, the Hertz family for Marek Iwacki,

bo już w 1968 roku list zaadresowany

because already in 1968 a letter addressed

do Zofii i Zygmunta Hertz'a.

To Zofia and Zygmunt Hertz.

Kochani Państwo.

Dear Sir/Madam.

Czyli już stopa przyjacielska, rozumiem, nastąpiła.

So the friendly foot has already arrived, I understand.

Absolutnie.

Absolutely.

Jesteśmy od 4 dni w Zagrebiu.

We have been in Zagreb for 4 days.

Wczoraj nakręciliśmy dużą audycję w telewizji,

Yesterday we recorded a large broadcast on television,

a jutro wieczorem wracamy samolotem do Warszawy.

And tomorrow evening we are flying back to Warsaw.

Po powrocie z Baden-Baden byliśmy w Polsce tylko 3 dni.

After returning from Baden-Baden, we were in Poland for only 3 days.

I tutaj następuje opis sytuacji w Polsce.

And here follows a description of the situation in Poland.

Trudnej sytuacji jest 1968 rok.

The difficult situation is the year 1968.

Ataki prasowe i oficjalne czystki skończyły się,

The press attacks and official purges have ended,

ale trwają nadal czystki.

But the purges are still ongoing.

I ciche na wszystkich szczeblach i we wszystkich instytucjach

And quiet at all levels and in all institutions

ze szczególnym uwzględnieniem stemickiego pochodzenia.

with particular emphasis on its Stemic origin.

I tutaj to był urywek z tego listu, który jest ważny.

And here was an excerpt from that letter, which is important.

I w korespondencji do Hertzów i do Giedroycia

And in the correspondence to the Hertz's and to Giedroyć.

przewijają się nie tylko wątki osobiste,

personal threads not only run through,

ale też relacje dotyczące sytuacji w Polsce.

but also relationships concerning the situation in Poland.

Dlatego, że jak Marek i Wacek wyjeżdżali

Because when Marek and Wacek were leaving

na granicę, to mogli swobodnie opisać, co się w Polsce dzieje.

To the border, they could freely describe what is happening in Poland.

Jak wspomnieliśmy, tak, grywali bardzo często,

As we mentioned, yes, they played very often.

między innymi we Francji.

among others in France.

Zresztą Marek Tomaszewski z Francją

Besides, Marek Tomaszewski is with France.

związał się na większą część swojego życia.

he was tied for a large part of his life.

Kiedy pojawiali się w Maison Lafite,

When they appeared at Maison Lafite,

jak wyglądały te spotkania?

What were those meetings like?

Jak one przebiegały? Jaki miały charakter?

How did they proceed? What was their nature?

To były nocne Polaków rozmowy,

Those were the Poles' nightly conversations,

czy może jednak trochę swobodniej?

Could it be a bit more casual, perhaps?

Ja myślę, że to były

I think that it was

bardzo swobodne rozmowy,

very relaxed conversations,

ale o to trzeba zapytać pana Marka,

but that's something you need to ask Mr. Marek about,

i który, mam nadzieję, będzie miał tyle energii

and which, I hope, will have so much energy

nie tylko do muzykowania,

not only for making music,

ale do opisania swoich wspomnień,

but to describe my memories,

dlatego, że jest jedyną osobą, którą znam,

because she is the only person I know,

który był karmiony przez Jerzego Giedroycia.

who was fed by Jerzy Giedroyc.

Nie znam drugiego przypadku,

I don't know of another case,

żeby Jerzy Giedroyć gotował dla kogoś.

for Jerzy Giedroyć to cook for someone.

A wiadomo, co ugotowałeś?

And do you know what you cooked?

No proszę pana Marka zapytać.

Well, please ask Mr. Marek.

Nie chcę zdradzać tych szczegółów.

I don't want to reveal those details.

Niech będzie okazja, to z pewnością zapytamy jeszcze raz.

If there is an opportunity, we will certainly ask again.

Ale są zdjęcia, które zachowały się z wizyt Marka i Wacka.

But there are photos that survived from Marek and Wacek's visits.

Na pewno Wacka Kisielewskiego w Maison Lafite.

Definitely Wacław Kisielewski at Maison Lafite.

Są zdjęcia z państwem Herzami,

There are photos with the Herz family.

też z panem Giedroyciem.

also with Mr. Giedroyć.

Absolutnie.

Absolutely.

Zwłaszcza zdjęcia robione przez pana Henryka

Especially the photos taken by Mr. Henryk.

są dokumentem tutaj bardzo ciekawym,

they are a very interesting document here,

które można...

which can...

Zresztą zdjęcia zamieszczone na naszym portalu

Moreover, the photos posted on our portal

kultura.paryska.com

kultura.paryska.com

Polecamy. Widzieliśmy.

We recommend it. We saw it.

One też pokazują, myślę, że taką aurę tych spotkań.

They also show, I think, the aura of these meetings.

Można z nich wiele wyczytać, myślę.

I think you can read a lot from them.

Absolutnie.

Absolutely.

Bardzo ciekawa scena pasowania Wacka na rycerza miotełką.

A very interesting scene of Wacek's knightly initiation with a broom.

Agata, żona Marka Tomaszewskiego, wspaniała artystka,

Agata, the wife of Marek Tomaszewski, a wonderful artist,

siedząca na kolanach u pana Henryka.

sitting on Mr. Henry's lap.

Masa zdjęć malutkiej Zuzanny Kisielewskiej

A lot of photos of little Zuzanna Kisielewska.

w ramionach ojca od sześciu miesięcy,

in the arms of my father for six months,

to trochę dłużej.

it's a bit longer.

Ale też, myślę, jeszcze przytoczę takie dwa, jeden list,

But also, I think I will mention two more things, one letter,

jeden, dwa listy, jeżeli mogę.

one, two letters, if I may.

Oczywiście.

Of course.

Kartki, które wysyłali regularnie Marek i Wacek,

The cards that Marek and Wacek sent regularly,

gdy wyjeżdżali na...

when they were leaving for...

Wyjeżdżali na koncerty.

They were going to concerts.

I tu jest list z Cannes z siedemdziesiątego roku.

And here is a letter from Cannes from the year seventy.

Jesteśmy już po dwóch występach.

We have already had two performances.

Przy pomocy czarnych pudeł umożliwiamy trawienie steków

With the help of black boxes, we enable the digestion of steaks.

obrzydliwym kapitalistom.

disgusting capitalists.

Jak na razie obstrukcji nie ma zbyt dużo.

So far, there isn't too much obstruction.

Kasyno nie zostało jeszcze rozbite ani przez nas, ani przez Grossmana.

The casino has not been broken yet by us or by Grossman.

Domyślam, że to pan Kisielewski pisał.

I assume it was Mr. Kisielewski who wrote it.

Jeżeli padło kasyno, to...

If the casino has fallen, then...

Wszystkie te kartki są podpisane Marek i Wacek najczęściej

All these cards are mostly signed by Marek and Wacek.

i są pisane w liczbie mnogiej, więc...

and they are written in the plural form, so...

A ten drugi tekst?

And this second text?

Drugi tekst, jesteśmy w złotych piaskach od tygodnia,

The second text, we have been in the golden sands for a week.

a jutro wracamy do Polski.

And tomorrow we return to Poland.

Oczywiście Ricky Stein pokręcił i wyszło zaproszenie na koniec sierpnia

Of course, Ricky Stein twisted it, and it turned out to be an invitation for the end of August.

i tutaj jest dalej wyjaśnienie, dlaczego to tak ważne.

And here is further explanation of why it is so important.

Dlatego, że pierwsze kontakty z firmą Berkleja poprosili Wacek i Marek,

Because the first contacts with the Berkley company were initiated by Wacek and Marek,

pana Zygmunta Herce, żeby nawiązał te pierwsze kontrakty.

Mr. Zygmunt Herce, to establish those initial contracts.

I właśnie, przepraszam, tu jest 68 rok piszą.

And indeed, I’m sorry, they are writing it’s the year 68.

A teraz sprawa dla nas najważniejsza.

And now, the most important matter for us.

Po wielu dyskusjach i pomyślnych przemyśleniach

After many discussions and successful reflections

powzięliśmy z Markiem wielką decyzję.

Marek and I have made a big decision.

Po wakacjach chcemy zostać na dłuższy czas na Zachodzie.

After the holidays, we want to stay in the West for a longer time.

Dla rozwoju naszej kariery jest to w tej chwili absolutnie jedyne wyjście.

For the development of our career, this is absolutely the only way out at the moment.

Oczywiście nie chcemy zrywać z krajem i wybierać wolności,

Of course, we do not want to break away from the country and choose freedom,

chociażby ze względu na nasze rodziny,

if only for the sake of our families,

ale wobec obecnej sytuacji,

but in light of the current situation,

obecnej sytuacji w Polsce,

the current situation in Poland,

zostanie przez jakiś czas na Zachodzie jest dla nas konieczne.

It is necessary for us that he/she stays in the West for some time.

I tutaj jest opis, że w Baden-Baden interesował się nam je Hansten i tak dalej.

And here is the description that in Baden-Baden he was interested in us, Hansten, and so on.

Ale następny fragment.

But the next fragment.

W związku z tym mamy olbrzymią prośbę.

In connection with this, we have a huge request.

Chodzi o to, żeby pan Zygmunt poszedł do biura Berkleja,

The point is for Mr. Zygmunt to go to the Berkeley office.

na Avenida Ney i wtajemniczył w to wszystko Ricki Steina.

on Avenida Ney and introduced Ricki Stein to all of this.

Jest to facet, który zajmuje się u Berkleja naszymi sprawami.

This is a guy who takes care of our matters at Berkeley.

Oczywiście trzeba mu dokładnie wyjaśnić,

Of course, it needs to be explained to him clearly,

bo jeżeli ktoś w Polsce, na przykład w Pagarcie dowie się o tym,

because if someone in Poland, for example in Pagarcie, finds out about it,

to dla nas wyjdzie to na marne i skończy się fatalnie.

It will end up being in vain for us and will end badly.

No właśnie, tak wyglądają kulisy sławy.

That's exactly how the behind-the-scenes of fame looks like.

To jest wstane ręce.

This is uplifting hands.

Tak.

Yes.

I tak podziwiamy zdolność do odczytywania tego odręcznego pisma.

And so we admire the ability to read this handwritten text.

Wspomniała pani o Zuzannie Kisielewskiej, o jej wspomnienia.

You mentioned Zuzanna Kisielewska and her memoirs.

Zapytamy już za kilka chwil, a pani tymczasem bardzo serdecznie dziękujemy.

We will ask in a few moments, and in the meantime, we thank you very much.

Anna Bernhardt, prezes Stowarzyszenia Instytut Literacki Kultura.

Anna Bernhardt, president of the Literary Institute Culture Association.

Bardzo dziękujemy za rozmowę.

Thank you very much for the conversation.

Dziękujemy.

Thank you.

I ja dziękuję państwu.

And I thank you.

Parasolki z Szerburga.

Umbrellas from Cherbourg.

Marek Iwacek, czyli bohaterowie dzisiejszej audycji.

Marek Iwacek, the heroes of today’s show.

Zaglądamy do Wielkiej Brytanii.

We're taking a look at the United Kingdom.

Zaglądam do Wielkiej Brytanii, w której Marek Iwacek,

I am looking into the United Kingdom, where Marek Iwacek,

wcale często nie gra.

he doesn't play often at all.

Dlatego, że jeżeli chodzi o Paryż, jeżeli chodzi o południe Europy,

Because when it comes to Paris, when it comes to southern Europe,

o Niemcy, no to tam Marek i Iwacek mieli drzwi otworzone,

Oh Germany, well there Marek and Iwacek had the door open.

jeżeli chodzi o sale koncertowe.

when it comes to concert halls.

Ale w Wielkiej Brytanii sprawa wyglądała inaczej,

But the situation was different in the United Kingdom,

bo tam działały silnie związki zawodowe.

because strong trade unions were active there.

No i tam grać było trudno, ale w końcu znaleźli się w Londynie.

Well, it was difficult to play there, but in the end, they found themselves in London.

I jak już znaleźli się w Londynie, no to zaprosił ich dziennikarz Radia BBC.

And once they found themselves in London, a BBC Radio journalist invited them.

To był 1979 rok.

It was 1979.

I pytał między innymi o publiczność.

And he asked, among other things, about the audience.

Mnie się wydaje,

It seems to me,

że my mamy dosyć specyficzną publiczność.

that we have a quite specific audience.

Przekrój publiczności jest bardzo różny, bardzo szeroki,

The audience's composition is very diverse, very broad,

od młodych fanów muzyki pop, aż po wiekowych melomanów klasycznych.

from young pop music fans to elderly classical music lovers.

I to nam sprawia dużą przyjemność,

And it gives us a lot of pleasure.

właśnie granie dla takiego szerokiego przekróju publiczności.

just playing for such a wide range of audience.

Jeżeli chodzi o publiczność, muszę powiedzieć,

As for the audience, I must say,

że w Niemczech jest szczególnie dobra,

that in Germany it is particularly good,

ponieważ my grając muzykę klasyczną,

because we play classical music,

lubimy jak publiczność jest dobrze przygotowana do tego.

we like it when the audience is well prepared for it.

A w Niemczech wiadomo, olbrzymie tradycje muzykowania i tak dalej.

And in Germany, as we know, there are huge traditions of making music and so on.

Także w Niemczech jest bardzo dobra publiczność.

There is also a very good audience in Germany.

Znakomite mieliśmy też koncerty we Francji.

We also had excellent concerts in France.

Dla nas idealne są sale mniej więcej 1600-1800 osób.

For us, ideal venues are for approximately 1600-1800 people.

To duże.

It's big.

To duże, ale już nie więcej.

It's big, but no more than that.

Bo te olbrzymie jednak troszeczkę cisną atmosferę

Because these giants do slightly press the atmosphere.

i nie możemy wytworzyć tego klimatu, który staramy się zawsze zrobić.

and we cannot create the atmosphere that we always try to achieve.

I nie lubicie małych sal?

Don't you like small rooms?

Bo ja myślałem, że raczej sala na 600-500 osób.

Because I thought it was rather a hall for 600-500 people.

To zależy jak.

It depends on how.

Na przykład czasem nam się zdarza,

For example, sometimes it happens to us,

jak graliśmy, gramy zawsze koncerty z sekcją rytmiczną,

When we played, we always performed concerts with a rhythm section.

z muzykami, którzy nam akompaniują.

with the musicians who accompany us.

Także praktycznie wolimy zawsze właśnie tą intymną atmosferę

We practically always prefer that intimate atmosphere.

do tego półtora tysiąca.

to that one thousand five hundred.

Z tym, że zdarza nam się też grać koncerty czasem,

Sometimes we also happen to play concerts.

na przykład bardzo małe, dla dwustu osób,

for example very small, for two hundred people,

gdzie wtedy gramy zupełnie sami, bez sekcji.

where we play completely alone, without a section.

Aha, bez sekcji.

Oh, without a section.

I gramy zupełnie w intymnej atmosferze.

And we play in a completely intimate atmosphere.

To muzyka Camilla Saint-Saënsa,

This is music by Camille Saint-Saëns.

łabędź w opracowaniu i wykonaniu Marka Iwacka,

Swan in the design and execution by Marek Iwacka.

bo to bohaterowie dzisiejszej audycji.

because they are the heroes of today's broadcast.

16 minut po godzinie 16.

16 minutes past 4 o'clock.

Program drugi Polskiego Radia.

Second Program of Polish Radio.

Są z nami kolejni goście.

We have more guests with us.

Kolejni goście,

Next guests,

Rud Państwa Kisielewski,

Mr. Kisielewski's Rud,

kto dołączył do programu drugiego Polskiego Radia.

who joined the program of the second Polish Radio.

Razem z nami jest Pani Zuzanna Kisielewska,

With us is Ms. Zuzanna Kisielewska,

córka Wacława Kisielewskiego,

daughter of Wacław Kisielewski,

odbiorczyni dedykacji melodii da Zuzi,

recipient of the dedication of the melody to Zuzia,

jednego z utworów Wacława Kisielewskiego

one of the works of Wacław Kisielewski

z późnego okresu twórczości duetu.

from the late period of the duo's work.

Halo, halo, słyszymy się?

Hello, hello, can you hear us?

Tak, tak, dzień dobry.

Yes, yes, good morning.

Oraz dołączył do nas doskonale Państwu znany dziennikarz,

And a well-known journalist, familiar to you all, joined us.

nadredaktor Jerzy Kisielewski,

editor-in-chief Jerzy Kisielewski,

brat Wacława Kisielewskiego.

brother of Wacław Kisielewski.

Dzień dobry.

Good morning.

Dzień dobry Państwu.

Good morning, ladies and gentlemen.

Dzień dobry Zuziu.

Good morning, Zuziu.

Cześć stryju.

Hi uncle.

Na początek Panią chcielibyśmy zapytać o wspomnienia,

To begin with, we would like to ask you about your memories.

co zachowało się w Pani pamięci,

what has remained in your memory,

a wiąże się z Pani tatą i z duetem Marek i Wacek.

It is related to your dad and the duo Marek and Wacek.

No ja, dane mi było,

Well, I was given,

mam z tatą przeżyć sześć lat tylko,

I have to spend only six years with my dad.

więc tych wspomnień mam dosyć mało,

so I have quite a few memories,

ale są bardzo żywe.

but they are very lively.

On mi się kojarzy z jakimś takim super dobrym duchem,

He reminds me of some kind of super good spirit.

który pojawiał się, przyjeżdżał z trasy

who appeared, came back from the tour

i przywoził arbuzy w czasach,

and he would bring watermelons in the times,

kiedy to było coś naprawdę,

when it was truly something,

coś naprawdę niesamowitego.

something really amazing.

Mało poręczne prezenty, trzeba przyznać.

Not very handy gifts, I must admit.

Tak.

Yes.

Problem z odprawą my się na lotnisku,

Problem with the check-in at the airport.

bo to jest coś dość ciężkie.

because it is something quite difficult.

Tak.

Yes.

No on naprawdę bardzo dbał o to,

Well, he really took great care of that,

że mimo że go nie było,

that although he was not there,

to dbał o to, że,

he took care that,

no żebym czuła się kochana.

So that I feel loved.

To na pewno zapamiętałam.

I definitely remembered that.

Często zasiadał przy fortepianie,

He often sat down at the piano,

przy pianinie jak był w domu,

at the piano when he was at home,

jak już bywał w domu, jak Pani powiedziała?

How often did he visit home, as you mentioned?

Takich wspomnień nie mam za bardzo.

I don't really have such memories.

Może dlatego, że on w ogóle niezbyt często

Maybe that's because he doesn't really do it very often.

zasiadał przy fortepianie, kiedy nie musiał.

He sat at the piano when he didn't have to.

Ale jak wiadomo nam,

But as we know,

to on ćwiczyć na fortepianie niespecjalnie lubił.

He didn't particularly like practicing on the piano.

Potwierdzasz?

Do you confirm?

Wierzę.

I believe.

W zasadzie go nie widziałam.

Basically, I haven't seen him.

Owszem, mówił, że ćwiczenie go męczy.

Yes, he said that exercising tires him.

Ale bardzo podziwiał Rubinsteina

But he admired Rubinstein very much.

i to być może nie jest przypadek.

and perhaps it is not a coincidence.

To jest coś, co łączyło obu pianistów.

This is something that connected both pianists.

Ale Rubinstein zaczął w końcu ćwiczyć,

But Rubinstein finally started to practice,

kiedy ożenił się z swoją żoną

when he married his wife

i przed rodziną było mu wstyd tak fałszować.

And he was ashamed to falsify like that even in front of his family.

I nie trafiać w klawisze.

And not hit the keys.

Więc wówczas się zmobilizował.

So at that time he got mobilized.

Ale nie wiem, czy tak było w przypadku Pana Kisiewerskiego również?

But I don't know if that was the case for Mr. Kisiewerski as well?

Był taki moment mobilizacji przed koncertami?

Was there a moment of mobilization before the concerts?

Tak, pod tym względem nie nawalał.

Yes, in this respect he didn't mess up.

Nie nawalał.

He didn't let me down.

Ja zapamiętałem, a to było właśnie pod koniec jego życia niestety,

I remembered, and it was unfortunately just towards the end of his life,

że któregoś dnia go ozostałem,

that one day I left him,

kiedy wrócił i grał w walce Chopina.

When he returned and played in Chopin's battle.

I to zwróciło moją uwagę.

And that caught my attention.

A poza tym miał, skomponował dwie czy trzy piosenki.

Besides that, he had composed two or three songs.

To jest oddzielna historia, bo one nawet istnieją.

This is a separate story, because they even exist.

Andrzej Białanusz napisał tekst.

Andrzej Białanusz wrote the text.

Zaśpiewała kiedyś Halina Kunicka nawet.

Halina Kunicka even sang once.

A taką rybkę na kasecie nawet mamy.

And we even have such a little fish on the cassette.

Zaśpiewała Magda Umer, ale powiedziała, że nie chce tego śpiewać,

Magda Umer sang, but she said she didn't want to sing it.

bo to może być przebój.

because it could be a hit.

A Magda Umer lubi takie kameralne.

Magda Umer likes such intimate atmospheres.

Skromne.

Modest.

Pani Zuzanno, pani jest dziennikarką.

Ms. Zuzanna, you are a journalist.

Czy dla pani duet Marek i Wacek to był kiedykolwiek temat pracy dziennikarskiej,

Was the duo Marek and Wacek ever a topic for your journalistic work?

czy to była przede wszystkim historia rodzinna po prostu?

Was it primarily just a family story?

Ja byłam dziennikarką, już przestałam się tym zajmować,

I used to be a journalist, I have already stopped doing that.

ale rzeczywiście miałam taki...

but I really had such a...

Z tego się podobno nie wychodzi.

Apparently, you don't come out of this.

Tak, właśnie to się tak ciągnie.

Yes, that's just dragging on like that.

Nie da się od tego uwolnić.

You can't free yourself from this.

No i w pewnym momencie rzeczywiście wzięłam...

Well, at a certain point, I really took...

Na ruszt ten temat.

Let's tackle this topic.

Tylko, że chyba bardziej nie jako dziennikarka,

Only, I think not so much as a journalist,

a bardziej jako córka.

more as a daughter.

To znaczy to była jakaś taka moja chęć poznania osoby swojego taty.

That means it was some kind of my desire to get to know my father's person.

No i rzeczywiście tylko jakby to wynikało z osobistych pobudek,

Well, it actually seems like it comes from personal motivations.

ale praca miała charakter bardzo dziennikarski,

but the work had a very journalistic character,

czyli no wyruszyłam po prostu w taką drogę jego śladami.

So I just set out on a journey following in his footsteps.

Poznawałam...

I was getting to know...

Ludzi, miejsca, poczynając od Krakowa,

People, places, starting from Krakow,

gdzie się wychował jako dziecko,

where he grew up as a child,

kończąc gdzieś na kolonii w Hamburgu,

ending up somewhere at a colony in Hamburg,

skąd pochodzili jego impresariowie, jak to się mówiło.

Where his impresarios came from, as they used to say.

I poznawałam ludzi, którzy bawili się z nim na podwórku

And I met people who played with him in the yard.

i którzy byli jego współpracownikami,

and who were his collaborators,

więc to była taka dosyć fajna przygoda.

so it was quite a nice adventure.

A który okres najbardziej Panią zainteresował?

Which period interested you the most?

Ta trasa po NRD?

This route through East Germany?

Słynna trasa?

Famous route?

Trasa po NRD.

Route through East Germany.

Która skończyła się wrzuceniem duetu z kraju?

Which ended with the duo from the country being thrown in?

Tak, tak.

Yes, yes.

To jest fajne, ja lubię tę historię, bo ona jest zupełnie jak z komiksu

This is cool, I like this story because it is just like a comic book.

i ona też trochę jak taka soczewka skupia takie dwie pasje Wacka,

and she also somewhat like a lens focuses on Wacek's two passions,

czyli zamiłowanie do sportu i do polityki,

that is a passion for sports and politics,

tylko zastrzegam się, że jeżeli chodzi o zamiłowanie do sportu,

I just want to stipulate that when it comes to a passion for sports,

to chodzi o kibicowanie, nie uprawianie.

It's about cheering, not participating.

Uprawianie, tak.

Farming, yes.

Wiemy, że ćwiczyć nie lubią.

We know that they don't like to exercise.

Przypomnijmy zatem tę trasę i co się wydarzyło,

Let's remind ourselves of this route and what happened.

bo słuchacze mają prawo nie pamiętać tamtych zdarzeń.

because listeners have the right not to remember those events.

Tak, to jest taka dosyć znana historia.

Yes, this is a pretty well-known story.

Oni w 1981 roku pojechali na taką trasę po NRD.

They went on such a tour of East Germany in 1981.

Tam chyba było zakontraktowanych kilkanaście tych koncertów.

There were probably a dozen or so of those concerts contracted there.

Ale niestety dwa ostatnie się nie odbyły,

But unfortunately, the last two did not take place,

dlatego, że od początku muzycy nosili w klapach znaczki Solidarności.

because from the beginning the musicians wore Solidarity badges in their lapels.

I to budziło bardzo dużo kontrowersji.

And that sparked a lot of controversy.

I ja tę historię poznałam z bardzo różnych perspektyw.

I also learned this story from very different perspectives.

I to jest też fajne, bo jakby osób, które były tam na miejscu,

And that's pretty cool too, because there were people who were there on site,

ale też osób, które organizowały tę trasę, zostały w Polsce.

but also the people who organized this tour remained in Poland.

I wiesz...

And you know...

Właśnie Andrzej Kapkowski, czyli taka osoba,

Just Andrzej Kapkowski, that is such a person,

która z ramienia Pagartu organizowała tę trasę

which was organized by Pagart for this tour

i zresztą była tam mocno zaprzyjaźniona z zespołem,

and moreover, she was quite close friends with the team,

opowiadał, jak to negocjował, bo atmosfera się zagęszczała.

He recounted how he negotiated, as the atmosphere was thickening.

Na każdym koncercie coraz częściej podchodziły bardzo różne osoby.

At every concert, very different people were approaching more and more frequently.

Mówili, że lepiej, żeby schowali te znaczki.

They said it was better to hide those stamps.

Panowie w długich, ciemnych płaszczach?

Gentlemen in long, dark coats?

Tak, tak zwani smutni panowie, dokładnie.

Yes, the so-called sad gentlemen, exactly.

Tam nawet wołga czarna się pojawia.

Even a black Volga appears there.

I zza filarów tajniacy robili zdjęcia.

And from behind the pillars, the spies were taking pictures.

Jak to mi opowiadał właśnie Jurek Czekala, który był gitarzystą wtedy w zespole.

As Jurka Czekala was telling me, he was the guitarist in the band at that time.

I mówił, że robiło się bardzo gęsto.

And he said that it was getting very thick.

Jurek też opowiadał ciekawą anegdotkę o tym, jak w jednym z hoteli,

Jurek also shared an interesting anecdote about how in one of the hotels,

chyba w Karl-Marx-Stadt, w knajpie,

probably in Karl-Marx-City, in a pub,

Wacek wygłosił taką płomienną przemowę do narodu niemieckiego.

Wacek delivered such a passionate speech to the German nation.

Zaczynając od słów ludu niemiecki nadszedł czas wolności.

Starting with the words of the German people, the time for freedom has come.

Więc knajpa szybciutko się wyludniła, bo ludzie tam byli bardzo przestraszeni.

So the pub quickly emptied out because the people there were very scared.

Tam jednak ten reżim był bardzo dużo silniejszy niż u nas wówczas.

There, however, the regime was much stronger than it was here at that time.

Więc się po prostu przestraszyli.

So they were just scared.

I tak, opowiadał mi też Zbysio Łukasiewicz, którego pozdrawiam, bo mówił, że będzie słuchał.

And yes, Zbysio Łukasiewicz was also telling me, whom I greet, because he said he would be listening.

Który zajmował się nadgłośnieniem i organizowaniem takich technicznych rzeczy.

Which was responsible for sound reinforcement and organizing such technical things.

No, że też w końcu podszedł do nich w przerwie koncertu dyrektor Falk.

Well, that Director Falk finally approached them during the concert break.

Był taki dyrektor odpowiednika Pagartu, NRD-owskiego.

There was a director equivalent to Pagart, from East Germany.

I powiedział, że jeżeli nie zdejmą tych znaczków, no to trasa zostanie zerwana.

And he said that if they don't remove those stickers, the route will be canceled.

No i...

Well, and...

Nie zdjęli.

They didn't take it off.

No, zdjęli na chwilę, ale wchodząc na scenę założyli z powrotem.

No, they took them off for a moment, but when entering the stage, they put them back on.

Tam, jeśli pozwolisz, to pamiętam, bo Wacek mi relacjonował.

There, if you allow me, I remember because Wacek recounted it to me.

Bo to było na 10 minut przed koncertem.

Because it was 10 minutes before the concert.

Już sala była pełna.

The room was already full.

I powiedzieli, że jak nie zdejmą znaczków, to nie ma koncertu.

And they said that if they don't take off the stickers, there will be no concert.

I wyczekali do ten.

And they waited for this.

I Wacek powiedział, że założyliśmy.

And Wacek said that we founded.

I powiedział jeszcze im, tym się różnimy, że my szanujemy ludzi, a wy nie.

And he also told them, this is what makes us different, that we respect people, and you do not.

Tak, tak, tak.

Yes, yes, yes.

Zagrali, ale po koncercie włożyli z powrotem znaczki.

They played, but after the concert, they put the stamps back in.

A, czyli na koncercie nie mieli tych znaczków, czyli...

Oh, so they didn't have those stickers at the concert, so...

Ale to nie przeszkodziło odwołaniu całej reszty.

But that did not prevent the cancellation of the rest.

I tutaj nie będę Zuzi zabierał informacji.

And I won't be taking information away from Zuzia here.

Bo ty dotarłaś i Marek dotarł do tego, kto był podpisany na decyzję o wyrzuceniu ich z NRD.

Because you reached out and Marek reached the one who was signed on the decision to expel them from the GDR.

No tak, tak, tak.

Well, yes, yes, yes.

Decyzja była w ogóle podpisana i też opatrzona taką osobistą adnotacją przez samego Honeckera.

The decision was signed and also accompanied by a personal note from Honecker himself.

Więc jakby decyzja była poważna.

So it was a serious decision.

Ale mimo to, mimo że poszło z samej góry, to jednak okazało się, że to duet zaczął stawiać warunki.

But despite this, even though it came from the very top, it turned out that the duo started to set the terms.

Bo kiedy usłyszeli, że będą natychmiast eskortowani na granicę polską,

Because when they heard that they would be immediately escorted to the Polish border,

to Wacek zażyczył sobie podwózkę nie do strony Polski, a w stronę RFN, gdzie mieli następną pracę.

Wacek requested a ride not towards Poland, but towards Germany, where they had their next job.

I jednocześnie powiedział, że owszem, wyjadą, ale na pewno nie natychmiast.

And at the same time, he said that yes, they will leave, but certainly not immediately.

Bo los tak pięknie chciał, że tego dnia właśnie w Lipsku odbywały się eliminacje Mistrzostw Świata.

For fate wanted it so beautifully that on that day the World Championship qualifiers were taking place in Leipzig.

W piłce nożnej.

In football.

I na boisku występowały dwie drużyny nie inne, tylko Polska i NRD właśnie.

And on the field, there were two teams, none other than Poland and the GDR itself.

Czyli dwa mecze się toczyły w jakimś sensie.

So two matches were taking place in a sense.

I tutaj Wacek mi opowiadał, że sytuacja była zupełnie kuriozalna, bo oni chcieli obejrzeć ten mecz.

And here Wacek was telling me that the situation was completely ridiculous because they wanted to watch that match.

Więc wyrażono zgodę i siedzieli w pokoju hotelowym, czy tam w jakiejś salce,

So they agreed and sat in the hotel room, or in some kind of small hall.

gdzie byli ci, co mieli ich pilnować i odstawić ich do granicy.

Where were those who were supposed to watch over them and take them to the border?

I oni byli.

And they were.

A my wygraliśmy ten mecz.

And we won this match.

I Wacek powiedział, że nie odmówiłem sobie przyjemności, poklepałem jednego po plecach

And Wacek said that I didn't deny myself the pleasure, I patted one on the back.

i powiedziałem, jeszcze się kiedyś nauczycie grać w piłkę.

And I said, you'll learn to play football someday.

Miałem wrażenie, że mnie zamorduje.

I had the impression that he would murder me.

A po stronie zachodnioniemieckiej ich impresariusz zorganizował całą historię prasową,

And on the West German side, their impresario organized the whole press story,

że wyrzuceni za Solidarność.

that they were expelled for Solidarity.

I tu warto przypomnieć.

And it's worth reminding here.

To jeszcze nie tak.

Not quite like that yet.

On jeszcze wtedy tego nie wiedział.

He did not know that then.

To już był moment, bo już mieli jechać na tą granicę, ale jeszcze Wacek powiedział, że jest głodny.

It was already the moment, because they were about to go to the border, but Wacek said that he was hungry.

Więc około 18 zjedli kolację i rzeczywiście ruszyli na granicę już późnym wieczorem.

So around 6 PM they had dinner and indeed set off for the border late in the evening.

Taką kawalkadą samochodów.

Such a cavalcade of cars.

Na początku jechała Łada z dyrektorem Falkiem.

At the beginning, a Lada was driving with Director Falk.

Później trzy samochody z naszymi muzykami, sprzętem i duetem.

Later three cars with our musicians, equipment, and duo.

A na końcu Czarna Wołga z Panami Smutnymi,

And at the end, the Black Volga with the Sad Men.

która jakiś kilometr przed granicą wyprzedziła wszystkie samochody i skręcili w las.

which passed all the cars about a kilometer before the border and turned into the woods.

I w tym lesie się pożegnali.

And they said goodbye in this forest.

Kazali im jechać jeszcze trochę prosto.

They told them to drive a little further straight.

I w ten sposób znaleźli się na granicę z RFN-em,

And in this way, they found themselves at the border with the Federal Republic of Germany.

gdzie zostali z biwatami powitani.

where they were welcomed with bivouacs.

I stamtąd właśnie Wacek zadzwonił.

And from there Wacek just called.

Właśnie Wacek zadzwonił do Józpa Ptacha,

Wacek just called Józef Ptach.

ich impresario, który po prostu ucieszył się jak dziecko.

their impresario, who simply rejoiced like a child.

Mówił, że taka reklama i promocja to kosztowałaby go 250 tysięcy marek.

He said that such advertising and promotion would cost him 250 thousand marks.

To mnie od razu to przeliczył.

He calculated it for me right away.

I kazał im jechać bardzo wolno do Hamburga.

And he told them to drive very slowly to Hamburg.

To chyba było z 250 kilometrów z granicy,

It was probably about 250 kilometers from the border.

żeby zdążyć z zorganizowaniem prasy.

to manage to organize the press.

Ale wiecie, jak Państwo teraz opowiadacie o tym,

But you know, how you are now telling about this,

to możemy się trochę pośmiać,

then we can have a little laugh,

ale to były poważne sprawy tak naprawdę.

But those were serious matters, really.

I patrzeć na to z perspektywy rzeczywiście tamtego ustroju,

And look at it from the perspective of that regime back then,

reperkusji, które mogły spotkać nie tylko ich, ale rodzinę,

repercussions that could affect not only them but their family,

to jest taka mocna bezczelność i taka mocna...

this is such a strong audacity and such a strong...

Mieli taką pozycję wówczas, żeby sobie pozwolić na takie zachowania?

Did they have such a position at that time to allow themselves such behavior?

Grać na nosie Honeckerowi?

Play tricks on Honecker?

Przepraszam, że tak prosto mówię, ale...

I'm sorry for being so straightforward, but...

Ja mogę powiedzieć jedną rzecz.

I can say one thing.

Wacek sobie zawsze pozwalał.

Wacek always allowed himself.

Niezależnie od pozycji.

Regardless of the position.

Tak, ja też słyszę właśnie od tych muzyków,

Yes, I also hear it from those musicians.

że oni tam się po prostu tą sytuacją świetnie bawili,

that they were just having a great time with the situation there,

że oni się czuli jak Rolling Stonesi.

that they felt like the Rolling Stones.

I żeby Wacek był w żywiole, bo i polityka, i afera, i się dzieje.

And so Wacek would be in his element, because there is politics, and scandal, and things are happening.

Więc to też jest jakiś sposób na przetrwanie takich trudnych czasów.

So this is also a way to survive such difficult times.

Jeszcze jedna uzupełniająca informacja.

One more supplemental piece of information.

Wacek powiedział, to ja w takim razie...

Wacek said, so I will...

Muszę zadzwonić jeszcze przed wyjazdem do ambasadora polskiego w NRD,

I need to call the Polish ambassador in East Germany before I leave.

którym był pan Maciej Wirowski.

who was Mr. Maciej Wirowski.

Przedtem minister, później ten.

Before the minister, then this one.

I Wacek zadzwonił i mówi, wy pan wyrzucają nas,

And Wacek called and said, "Sir, they are throwing us out."

nie będzie już więcej koncertów.

There will be no more concerts.

A pan Wirowski powiedział, o kurczę,

And Mr. Wirowski said, oh wow,

jak się państwo domyślacie, to nie było kurczę.

As you might guess, it wasn't a damn thing.

I powiedział, a ja kupiłem cztery bilety na wasz koncert.

And he said, and I bought four tickets for your concert.

I oczywiście wymienili się 81.,

And of course, they exchanged the 81st.

więc już atmosfera była...

so the atmosphere was already...

Gestniała.

It thickened.

I warto przypomnieć jedną rzecz.

And it's worth reminding one thing.

Znaczki Solidarności to nie był tylko gest,

The Solidarity stamps were not just a gesture,

dlatego że Wacek zapisał się do Solidarności.

because Wacek joined Solidarity.

I do dzisiaj pamiętam, jak któregoś dnia się udał

To this day, I remember how it succeeded one day.

na spotkanie sekcji wolnych zawodów w Solidarności Mazowsza,

to the meeting of the self-employed section in Solidarity Mazowsze,

gdzie się zapisał do Solidarności.

where he signed up for Solidarity.

Po czym jak wrócił, to mówił, wiesz,

After he returned, he said, you know,

chyba źle potraktowałem jakąś starszą panią.

I think I treated some older lady poorly.

Ja mówię, dlaczego?

I say, why?

Tam były różne nastroje wtedy.

There were different moods at that time.

I jakaś pani pytała, a jaki wolny zawód ma pan Jacek Kuroń,

And some lady was asking what freelance profession Mr. Jacek Kuroń has.

który też był członkiem sekcji, ale wolnych zawodów.

who was also a member of the section, but of the freelance professions.

I Wacek mówił, wiesz, no wytłumaczyłem tej pani,

And Wacek said, you know, I explained to that lady,

że gdyby nie pan Jacek Kuroń, to byśmy tu nie siedzieli.

that if it weren't for Mr. Jacek Kuroń, we wouldn't be sitting here.

I wszystko nie miałoby sensu.

And everything would make no sense.

Wiesz, ale nie wiem, chyba dość wyraziście jej to powiedziałem.

You know, but I don't know, I think I said it to her quite clearly.

Do tego styku polityki i muzyki jeszcze dzisiaj powrócimy,

We will return to this connection between politics and music even today.

ale na koniec chciałem zapytać panią Zuzannę

but in the end I wanted to ask Ms. Zuzanna

na temat tego, czy pamięta może któryś z samochodów taty,

about whether he remembers any of Dad's cars,

na przykład Porsche.

for example, Porsche.

Porsche to ze zdjęć pamiętam.

I remember the Porsche from the pictures.

Pamiętam Mercedesa, to też była ważna postać w rodzinie,

I remember Mercedes, she was also an important figure in the family.

ale to jak przez mgłę.

but it's like through a fog.

No jak przez mgłę, ale samochody fantastyczne.

Well, it's a bit hazy, but the cars are fantastic.

Mam nadzieję, że Jerzy Kisielewski za chwilę o tym więcej opowie.

I hope that Jerzy Kisielewski will tell us more about it soon.

Dziękujemy pani bardzo za rozmowę.

Thank you very much, ma'am, for the conversation.

Dzięki wielkie.

Thank you very much.

Pani Zuzanna Kisielewska, córka Wacława Kisielewskiego była naszym gościem.

Mrs. Zuzanna Kisielewska, daughter of Wacław Kisielewski, was our guest.

Całuję cię, Zuziu.

I kiss you, Zuziu.

A Jerzy Kisielewski jeszcze z nami zostaje.

And Jerzy Kisielewski is still with us.

Jerzy Kisielewski z nami zostaje.

Jerzy Kisielewski is staying with us.

Muzyka Mendelssohna, Symfonia IV, włoska.

Mendelssohn's music, Symphony IV, Italian.

Ciekawe, czy duet Marki Wacek występował we Włoszech.

I wonder if the duo Marki Wacek performed in Italy.

Pewnie tak, bo występowali.

Sure, because they performed.

Tak, byli w San Remora.

Yes, they were in San Remo.

No wiadomo.

Well, you know.

A ten głos, który państwo doskonalizują, to jest głos Jerzego Kisielewskiego,

And this voice that you are perfecting is the voice of Jerzy Kisielewski.

który jest razem z nami.

who is with us.

I to jest ten moment, w którym powinniśmy porozmawiać trochę o osobowości.

And this is the moment when we should talk a little about personality.

Ja tylko dodam jedną rzecz, bo nie wiem, czy to już padło w audycji,

I just want to add one thing, because I don’t know if it has already been mentioned in the broadcast,

że najlepszą definicję tego, co Wacek z Markiem robili,

that the best definition of what Wacek and Marek were doing,

wymyślił Lucjan Kedryński, ich przyjaciel,

Lucjan Kedryński, their friend, came up with it.

a poza tym prowadził...

and besides that, he was leading...

A wychowywali się na rewii piosenek, słuchając wcześniej, prawda?

And they were raised on song revues, listening to them beforehand, right?

No tak.

Well, yes.

Jak my wszyscy.

Like all of us.

Że klasyków grali jak przeboje, a przeboje jak klasyków.

That they played classics like hits, and hits like classics.

Od tego zaczęliśmy audycję.

That's how we started the broadcast.

Od tego zdania zaczęliśmy audycję.

We started the broadcast with this sentence.

Ale skupmy się na charakterach, bo mówiliśmy o tym, jak muzykowali,

But let's focus on the characters, because we talked about how they played music,

z kim muzykowali, gdzie muzykowali,

with whom they played music, where they played music,

ale nie powiedzieliśmy jeszcze nic o tym, jacy to byli ludzie,

but we haven't said anything yet about what kind of people they were,

a były to dwie zupełnie odrębne jednostki, prawda?

And these were two completely separate units, right?

Zupełnie.

Completely.

Kompletnie różne charaktery.

Completely different personalities.

Tak, i podejrzewam, że muzycznie też.

Yes, and I suspect musically as well.

Marek absolutnie.

Marek absolutely.

Marek absolutny słuch.

Marek has an absolute ear.

Mało tego, to w tym studiu kiedyś prof. Łukasz Turski,

Moreover, it was in this studio that Professor Łukasz Turski once...

który podobno urodził się w tym samym czasie co Marek Tomaszewski

who was supposedly born at the same time as Marek Tomaszewski

i powiedział, no tak, i on zabrał cały talent muzyczny

And he said, well, he took all the musical talent.

z tej sali porodowej, prawda?

from this delivery room, right?

Marek absolutny słuch, zorganizowany, perfekcyjny.

Marek has an absolute ear, is organized, and perfect.

Ten bardziej ułożony.

This one is more composed.

Bardziej ułożony.

More composed.

I Wacek, który niespokojny duch.

And Wacek, who is a restless spirit.

Jeśli ktoś naprawdę uosabiał powiedzenie, że jest niespokojnym duchem,

If someone truly embodied the saying that they are a restless spirit,

pociągało go wszystko, prawda?

Everything attracted him, right?

Był ciekawy życia, intensywnego życia.

He was curious about life, an intense life.

No i to powiedzenie, bo mama nasza się martwiła, mówi słuchaj,

Well, that's what she said, because our mom was worried, she said listen,

przecież oni jadąc do Ameryki opóźnili dyplom, to Marek o tym opowiadał, prawda?

They delayed their diploma by going to America; Marek talked about that, right?

I tak dalej.

And so on.

I mama mówiła, słuchaj, no ale może być wrócił do tego.

And mom said, listen, well, maybe he could go back to that.

A Wacek mówi, mama, ale ja jestem artysta wariety.

And Wacek says, Mom, but I am a variety artist.

Ale mówisz niespokojny duch, którego interesowała zupełnie inna muzyka,

But you speak of a restless spirit who was interested in completely different music,

aniżeli poważna, jeżeli chodzi o tę fascynację jazzem.

not serious, when it comes to this fascination with jazz.

Czy on to był od samego początku, no bo chodził do szkoły w Krakowie

Was he like this from the very beginning, because he went to school in Krakow?

ze Zbigniewem Seifertem, o ile dobrze pamiętam.

with Zbigniew Seifert, if I remember correctly.

Tak. Mało tego, początki grania, koncert dyplomantów, maturzystów,

Yes. What's more, the beginnings of playing, the diploma concert of graduates, high school students,

w tej pięknej sali Florianco, w szkole muzycznej w Krakowie

in this beautiful hall Florianco, at the music school in Krakow

i oni wyprosili, żeby móc zagrać coś na cztery ręce.

And they asked to be able to play something for four hands.

Nie zgadniecie, panowie, z kim? Z Romanem Kowalem.

You won't guess, gentlemen, with whom? With Roman Kowal.

O!

Oh!

Romek Kowal, jako specjalista od jazzu oczywiście kojarzę.

Romek Kowal, as a jazz specialist, I certainly recognize.

Przyjaciel Wacka od czasów szkolnych i tak dalej.

Wacek's friend since school days and so on.

Romek był chyba bodaj na organach.

Romek was probably on the organs.

To był mocny.

That was strong.

To była w ogóle mocna jazzowa szkoła.

It was a really strong jazz school.

I zagrali jakieś porządne bugi-bugi na cztery ręce,

And they played some proper bugi-bugi for four hands,

co już wtedy było rzeczą ciekawą.

which was already something interesting at that time.

Czyli tak naprawdę źródło to wcale nie Wyższa Szkoła Kraków i Liceum Muzyczne.

So in fact, the source is not the Higher School of Krakow and the Music High School at all.

Oczywiście. Kto ich uczył? Lucjan Kaczycki.

Of course. Who taught them? Lucjan Kaczycki.

Oczywiście, tak.

Of course, yes.

Róża temperamenty, jeżeli chodzi o grę, jeżeli chodzi o wykształcenie,

Róża has a temperament when it comes to playing and education.

ale też i myślę, że takie usposobienie.

but I also think that such a disposition.

Powiedzieliśmy, że graniczącą z bezczelnością, jeżeli chodzi o Twojego brata.

We said it was bordering on audacity when it comes to your brother.

Z całym szacunkiem oczywiście.

With all due respect, of course.

To tutaj przywołam, wchodząc Ci kolejny raz w słowo, ale potem już nie będę.

I will bring this up here, interrupting you again, but then I won't anymore.

Twoje słowo zawsze jest bardziej interesujące niż moje.

Your word is always more interesting than mine.

Jedno zwanie napisał Jerzy Iwaszkiewicz o Wacku.

One call was written by Jerzy Iwaszkiewicz about Wacek.

Niestety już po jego odejściu.

Unfortunately, it was already after his departure.

Że był człowiekiem, który kłaniał się tylko publiczności.

That he was a man who only bowed to the audience.

No tak.

Well, yes.

I jeżeli chodzi o te temperamenty też osobowościowe,

And when it comes to these temperaments and also personality traits,

to Wacław bardziej wolał obstawiać czarne pole o numerze 26,

Wacław preferred to bet on the black square number 26.

a Pan Tomaszewski inwestować w nieruchomości?

Does Mr. Tomaszewski invest in real estate?

Wiesz o czym mówię?

Do you know what I'm talking about?

Wiem o czym.

I know what it's about.

Lucjan Kaczycki w książce napisał, że Wacek uwielbiał,

Lucjan Kaczycki wrote in the book that Wacek loved,

a jak już nie było co, to jak jechali autobusem w traje,

And when there was nothing left, they took the bus in a suit.

to się zakładał, czy za zakręt wyjdzie chłop czy baba.

You were betting whether a man or a woman would come out around the bend.

Hazardziste rozumiem.

I understand you, gambler.

Też na scenie, czy tylko w życiu?

Also on stage, or just in life?

Nie, nie tylko w życiu, tylko przy stoliku z kartami,

No, not just in life, only at the card table.

albo w kasynie.

or in the casino.

Co lubił i miał z tym przeżycie.

What he liked and had an experience with.

Intensywność przeżyć najwyraźniej go pociągała.

The intensity of experiences clearly attracted him.

A że koncertowali często w Baden-Baden,

And that they often performed in Baden-Baden,

Owszem.

Of course.

Bo tamtejsze kasyno pewnie było obiektem częstych spacerów.

Because the local casino was probably a place for frequent strolls.

Jeśli chodzi o osobowości, o charaktery.

As for personalities, as for characters.

Jeden bardzo mocno zainteresowany sportem, piłką nożną,

One very interested in sports, football,

oczywiście w torii, w polityce, ale też polityką.

of course in theory, in politics, but also politics.

A Marek Tomaszewski podzielał to zainteresowanie, czy niekoniecznie?

Did Marek Tomaszewski share that interest, or not necessarily?

Też, ale w mniejszym stopniu.

Yes, but to a lesser extent.

Nie tak intensywnie?

Not so intensely?

Nie, Wacek był wciągnięty.

No, Wacek was drawn in.

To jest tak jak właśnie ten impuls zapisania się do Solidarności,

It's just like that impulse to join Solidarity.

że to nie jest tylko tak, że popieramy.

that it's not just that we support.

No a potem zaangażowany, no o tym się nie mówi,

Well, and then engaged, well, that's not talked about.

bo to nie ma się co chwalić.

because there's nothing to be proud of.

Wacek się tym nie chwalił, ale jak już przyszły ciężkie czasy,

Wacek didn't brag about it, but when hard times came,

to znowu dodawał dowody tego, że nie ma lęku

He was adding proof again that there is no fear.

i przewoził co trzeba, dla kogo trzeba.

and transported what was needed, for whom it was needed.

Mówiliśmy o książkach kultury przewożonych.

We talked about the books of culture being transported.

O książkach kultury kiedyś nawet postraszyłem Wacka,

I once even frightened Wacek about culture books.

dlatego, że od czasu do czasu była taka gazeta

because there was a newspaper like that from time to time

Żołnierz Wolności.

Soldier of Freedom.

I tam się pojawiał taki artykuł, który miał sugerować,

And there appeared such an article that was supposed to suggest,

że służby wiedzą wszystko.

that the services know everything.

Żeby ludzie podziemiacze, ludzie zaangażowani...

So that people underground, people involved...

Myśleli, że oni wiedzą.

They thought they knew.

No, ale kiedy się pojawiło w pewnym momencie,

No, but when it appeared at a certain moment,

że na granicy pojawia się, nazwano go chyba kurierem

that he appears at the border, they probably called him a courier

i podano sumę pieniędzy, którą przewozi i mówi,

and the amount of money he is transporting is mentioned, and he says,

że to oficjalne i tak dalej.

that it is official and so on.

A ta suma zgadza się z sumą pieniędzy, którą przewoził.

And this amount matches the amount of money he was transporting.

I tak dalej.

And so on.

Ale ten obiekt był w języku, którą Wacek wiózł.

But this object was in the language that Wacek was carrying.

Było to po kilkudziesięciu kurzestach w Niemczech,

It was after several dozen short stays in Germany.

więc to było zupełnie oficjalne,

so it was completely official,

ale wiózł też różne inne rzeczy.

but he also carried various other things.

I pokazałem to Waskom.

And I showed it to Waskom.

I to się tak troszkę...

And that's a bit like...

Tutaj, jeżeli chodzi o kwestie polityczne,

Here, as far as political issues are concerned,

chciałem zapytać wasz tata, Stefan Kisielewski,

I wanted to ask your dad, Stefan Kisielewski,

jaki miał na to wpływ, jeżeli chodzi o kształtowanie się tych zainteresowań i postaw?

What influence did it have on the formation of these interests and attitudes?

ani postaw?

not a single stance?

Odbrzymi.

Overgrown.

Domyślam się.

I guess so.

Odbrzymi, ale nie robił nic z tym kierunku,

A huge outburst, but he didn't do anything in that direction.

a w przypadku Wacka wręcz go

and in Wacek's case, even more so

przestrzegał, mówi słuchaj, jeśli

he warned, saying listen, if

zabierą ci paszport, to jest koniec kariery.

They will take your passport, that's the end of your career.

Także bądź ostrożny.

So be careful.

A on był, jego postać

And he was, his figure.

rozpoznawana w całej

recognized throughout the

Polsce, to była korzyść

In Poland, it was a benefit.

dla duetu Marek i Wacek?

for the duo Marek and Wacek?

Korzyść, korzyść.

Benefit, benefit.

Znowu

Again

taka historia, jak

such a story, like

Wacek jadąc

Wacek driving

samochodem przez Niemcy i między

by car through Germany and between

innymi z myślą ojców, wziął wszystkie

with the fathers in mind, he took everything

gazety, Spiegel, Stern,

newspapers, Spiegel, Stern

wszystko, prawda, i tak dalej, i tak dalej

everything, right, and so on, and so forth

i na granicy NRD,

and at the border of the GDR,

zachodnich Niemiec i NRD zabierają mu

Western Germany and the GDR are taking it away from him.

te gazety, że nie wolno.

these newspapers, that it is forbidden.

Ja jadę tranzytem przez was

I am passing through you in transit.

kraje i w ogóle nie ma tam, mówi doskonale

Countries and there is not there at all, he speaks perfectly.

po niemiecku. No ale taka

in German. But such a

ostra pani

sharp lady

mówi nie, nie wolno.

says no, it's not allowed.

No to wreszcie Wacek doszedł do tego,

Well, finally Wacek has come to that,

powiedział mi tak, pani mi zabiera te gazety,

He told me like this, ma'am, you are taking these newspapers from me.

bo pani chce je przeczytać.

because she wants to read them.

To jest obraza

This is an insult.

urzędnika na służbie.

a civil servant on duty.

I odmówił do tego stopnia,

And he refused to such an extent,

że pojechał. Po czym

that he went. After that

na granicy z Polską

on the border with Poland

zaczęli zabierać.

They started taking away.

I była kłótnia i Wacek powiedział, tak, to ja

And there was an argument, and Wacek said, yes, it was me.

proszę protokół. Wszystkich

Please provide the protocol. Everyone.

tytułów, które mi zabieracie.

the titles that you are taking from me.

No i wtedy rzucili się na niego nasi

And then our guys jumped on him.

celnicy z radością. Mówi, panie Wacławiu,

The customs officers with joy. He says, Mr. Wacław,

mówi, przecież pierwszy raz

He says, after all it's the first time.

z tym skoczymyką ktoś wymusił

Someone coerced with this jumpy girl.

protokół i tak dalej, i tak dalej.

protocol and so on, and so forth.

NRD to jest osobny rozdział chyba w historii

The GDR is probably a separate chapter in history.

rodziny i zespołu.

family and team.

Deutsche Dramatische Republik.

German Dramatic Republic.

Jak tłumacza skrót DDR.

The abbreviation DDR stands for "Deutsche Demokratische Republik," which translates to "German Democratic Republic."

Byli tam bardzo popularni.

They were very popular there.

Czy Mark i Wacek to jest taki duet,

Is Mark and Wacek a duo like that?

który potwierdza regułę, że

which confirms the rule that

przeciwieństwa się przyciągają, bo charaktery

Opposites attract because of their characters.

zupełnie różne, a kiedy grali, to

completely different, and when they played, then

brzmieli jak jeden księgowy.

they sounded like one accountant.

Po prostu się uzupełniali, dlatego, że

They simply complemented each other, that's why

ja to mówiąc skrótowo,

I would say it briefly,

że Wacek dodawał do tego jakiś taki

that Wacek was adding something like that

element draczny, można by powiedzieć, taki

a draconic element, one could say, like that

element bardziej, na który reagował,

the element more that he reacted to,

publiczność, a Marek

audience, and Marek

perfekcjonista.

perfectionist.

To widać było po sposobie grania,

You could see it in the way they played,

też po sposobie zachowania podczas

also by the way of behaving during

koncertu, no a poza tym to, że

the concert, well besides that, that

potem te ich losy tak się

then their fates turned out like this

rozdzieliły, że Marek w Paryżu

they divided that Marek is in Paris

Wacek w Warszawie,

Wacek in Warsaw,

że przyjechał i powiedział, że ja się

that he arrived and said that I am

nie wyobrażam życia za granicą.

I can't imagine living abroad.

To w ogóle nie wchodziło w grę.

That was completely out of the question.

No właśnie, a pamiętasz

Exactly, do you remember?

ten czas, jak to wyglądało, jak wyglądała

that time, how it looked, how it looked like

ich współpraca przez

their cooperation through

1600 kilometrów, ich dzieliło mniej więcej,

1600 kilometers, they were roughly divided by that.

niż dzisiejsze czasy, kiedy mamy Skype'a i możemy się

than today's times, when we have Skype and we can

z panem Tomaszewskim połączyć

Connect with Mr. Tomaszewski.

spod Paryża. To prawda.

from near Paris. It's true.

I oczywiście

And of course

spotykali się, jak była gotowa

they met when she was ready

tura koncertowa albo koncerty

tour or concerts

i tak dalej. Natomiast

and so on. Meanwhile

zwykle w lecie

usually in the summer

jest takie miejsce w Paryżu,

there is a place in Paris,

Cité des Arts, to jest takie miejsce, gdzie

Cité des Arts, this is a place where

w ramach

within the framework

stypendialnym można po przyzwoitej

scholarship can be obtained after a decent

cenie mieć, w samym centrum

I appreciate having it right in the center.

Paryża, przy wyspie,

Paris, by the island,

mieć studio z fortepianem.

to have a studio with a piano.

Albo nawet z dwoma fortepianami,

Or even with two pianos,

albo malarzy mieli. To było fundowane

or they had painters. It was sponsored.

przez różne organizacje

by various organizations

i przez różnych mecenasów.

and by various patrons.

I tam były zresztą przeróżne

And there were various things there.

spotkania i wydarzenia, długo

meetings and events, long

by o tym mówić. I oni spotykali

to talk about it. And they met

się na półtora miesiąca,

for a month and a half,

żeby popracować nad

to work on

nową płytą, czy nad nowymi utworami.

a new album, or new songs.

Potem jechali

Then they drove.

w trasę, a potem wacek do

on the road, and then Wacek to

Polski, a Marek

Polish, and Marek.

w Paryżu. Więc to

in Paris. So it's

świadczyło też o więzach między

It also indicated the bonds between

nimi artystycznych i

artistic names and

związanych z karierą,

related to career,

że fakt, że byli z dala od siebie,

that the fact that they were far from each other,

no ale jak się spotykali,

but how did they meet,

to wtedy była intensywna praca.

It was then that there was intense work.

I to w żaden sposób nie wpływało na brzmienie

And it did not affect the sound in any way.

zespołu. Do perypetii polskich

of the team. To the Polish adventures

i zagranicznych wrócimy za kilka chwil.

we will return from abroad in a moment.

Ja mam bardzo dużo pytań. Gościem jest Jerzy

I have a lot of questions. The guest is Jerzy.

Kisielewski. Czas na muzykę.

Kisielewski. Time for music.

Czas muzyki. Tak myślałem.

Time for music. That's what I thought.

To program Drugiego Polskiego Radia.

To the program of the Second Polish Radio.

Opowiadamy dzisiaj o duecie Marek

Today we are talking about the duo Marek.

i Wacek, a na sam koniec

And Wacek, and at the very end.

naszą wiśnią na torcie jest Jerzy

Our cherry on top is Jerzy.

Kisielewski, brat Wacława

Kisielewski, Wacław's brother.

Kisielewskiego, który jest gościem dwójki.

Kisielewski, who is a guest of the duo.

Witamy cię ponownie. Kłaniam się.

Welcome back. I bow to you.

Ja jeszcze muszę dopytać, bo

I still need to ask, because

wspomniałeś o tacie, o

you mentioned dad, about

Stefanie Kisielewskim, który powiedział,

Stefanie Kisielewskim, who said,

że mogą zabrać paszport.

that they can take the passport.

I czy to była

And was that

realna obawa i jak

real fear and how

to jest możliwe, że oni nagrywali dla Wolnej

It is possible that they were recording for Wolna.

Europy, zapisywali się do Solidarności,

Europe, they signed up for Solidarity,

nosili znaczki Solidarności

they wore Solidarity badges

w klapie, a jednak tych paszportów

in the pocket, yet those passports

im nie zabierano?

Were they not taken away?

No,

No,

tak jak Marek,

just like Marek,

jak mówił, kiedyś mieli paszport

As he said, they used to have a passport.

w Pagartowskich. O co były

in Pagartowskich. What were they about

zresztą awantury, to

besides the quarrels, it

Zuzia dotarła do jakichś zapisów

Zuzia reached some records.

IPN-owskich, bo jak byli w Paryżu,

IPN-owskich, because when they were in Paris,

to mieli te paszporty

they had these passports

i były

and was

przedłużane. W związku z tym

extended. In this regard

była ciągle chryja, że to jest służbowy,

There was always a fuss that it was official.

nie można go przedłużać i tak dalej.

It cannot be extended and so on.

Między innymi to znowu

Among other things, it's again.

także w pewnym momencie przyszło takie,

at some point, something like that came.

że telefon chyba z Pagarto, że

that the phone is probably from Pagarto, that

muszą przyjechać, bo jest zorganizowane

They must come because it is organized.

duży koncert na cześć

a big concert in honor of

armii zaprzyjaźnionych.

armies of allies.

Właśnie bym

I would just.

bez wahania powiedział, ale ja się z tymi

without hesitation he said, but I disagree with those

armiami nie przyjaźnię.

I do not make friends with armies.

Ale wiesz, Andrzej Kurylewicz na przykład

But you know, Andrzej Kurylewicz for example.

miał cofnięty Pagartowski

had a retracted Pagartowski

paszport. To nie była taka wcale oczywista sytuacja.

passport. It wasn't such an obvious situation at all.

Tak.

Yes.

Były

Former

rozmowy, były presje

conversations, there were pressures

różne. No taki najważniejszy moment

various. Well, that's the most important moment.

to był

it was

po 13 grudnia.

after December 13th.

13 grudnia Marek

December 13th Marek

z Wackiem

with Wacek

pojechali z Tomkiem

They went with Tomek.

Sikorą, wybitnym

A wren, an outstanding

fotografikiem, robić zdjęcia

a photographer, to take pictures

do folderu

to the folder

przed trasą koncertową po Niemczech.

before the concert tour in Germany.

40 koncertów, czy coś w tym stylu.

40 concerts, or something like that.

No i w ogóle

Well, and at all

Tomek fotografował

Tomek was taking photographs.

czołgi i interwencje

tanks and interventions

policji w

police in

Solidarności Mazowsze,

Solidarity Mazowsze,

a tura koncertowa stanęła pod znakiem

the concert tour was marked by

zapytania. Jeśli dobrze pamiętam,

queries. If I remember correctly,

to właśnie ich impresario wtedy

it was their impresario then

jakąś drogą przez ambasadę przesłał

he sent it through the embassy somehow

informację, że jeśli ta trasa będzie

the information that if this route will be

zerwana, to Pagart musi zapłacić

The contract is broken, Pagart must pay for it.

200 tysięcy Marek, prawda?

200 thousand Marks, right?

I to się po prostu nie opłacało.

And it simply wasn't worth it.

Być może chodziło też o popularność, bo gdyby

Perhaps it was also about popularity, because if...

coś, jakieś szykany napotkały

Something, some kind of harassment encountered.

tak popularnych artystów, to... Ale było, dlatego, że

So popular artists, that's... But it was because

Marek był przesłuchiwany. Marek jako

Marek was being interrogated. Marek as

człowiek mieszkający za granicą i tak dalej.

a person living abroad and so on.

Znaczy, ja do rządu tego, żeby zapytać Cię o to, czy

I mean, I'm going to the government to ask you whether...

Marek i Wacek to był towar eksportowy?

Were Marek and Wacek an export product?

Był. Polski wówczas? Był.

He was. Polish at that time? He was.

Był i to jaki? Pisze o tym między innymi

He was, and what a man he was! He writes about this, among other things.

Lucian Kedryński.

Lucian Kedryński.

Dwa zdania z jego książki

Two sentences from his book.

Marek i Wacek. Historia prawdziwa to jest

Marek and Wacek. This is a true story.

opowieść o występie w Filharmonii Berlińskiej,

a story about a performance at the Berlin Philharmonic,

czyli, jak twierdzi

so, as he claims

Kedryński, w królestwie Herberta

Kedryński, in the kingdom of Herbert

von Karajana.

from Karajan.

Ich występ spotkał się z ogromną, półgodzinną

Their performance was met with a huge, half-hour long

stojącą owacją. Zagrali pięć bisów,

a standing ovation. They played five encores,

wyczerpali w tym względzie wszystkie swoje możliwości,

they have exhausted all their options in this regard,

nie wiedzieli co robić dalej,

they didn't know what to do next,

a publiczność wciąż jeszcze biła brawo.

And the audience was still applauding.

Po koncercie stary portier podszedł do nich

After the concert, the old porter approached them.

i z troską w głosie powiedział

and with concern in his voice he said

dobrze, że szef tego nie słyszał.

It's good that the boss didn't hear that.

Bo już więcej nigdy

But never again.

nie wypuściłby panów do tej sali.

You wouldn't let the gentlemen into this room.

Prawda, zagrali wtedy,

The truth is, they played then,

no, jeśli się gra w Filharmonii

No, if you play at the Philharmonic.

Berlińskiej, to nie tylko

Berlin's, it is not just

oni dwaj, ale cała sekcja

They two, but the whole section.

i wszyscy muzycy byli

and all the musicians were

tak zmobilizowani, że

so motivated that

to słychać dzisiaj na nagraniach,

you can hear it in the recordings today,

to rzeczywiście na taśmie stamtąd

it is indeed from the tape there

słychać,

you can hear,

słychać, że dali z siebie wszystko,

you can hear that they gave it their all,

po prostu. A te koncerty,

just. And those concerts,

które odbyły się z opóźnieniem,

which took place with a delay,

dlatego, że rzeczywiście nie chcieli

because they really didn't want to

dopuszczać i tak dalej,

allow and so on,

a przedtem w Krakowie robili próby,

And before that, they were doing rehearsals in Krakow,

to był jeszcze zespół smyczkowy

there was also a string ensemble

kobiecy

female

w większości

mostly

i który prowadził

and who was leading

Zbyszek Wodecki.

Zbyszek Wodecki.

W związku z tym i pojechali na te wiele

In connection with this, they went to many.

koncertów. To już kombo.

concerts. That's a combo.

No i tam był przejmujący moment,

And there was a poignant moment there,

bo grali

because they were playing

wspaniały utwór, czyli Polskie Drogi

a wonderful piece, namely Polish Roads

Andrzeja Kurlewicza.

Andrzej Kurlewicz.

Znów wraca Kurlewicz.

Kurlewicz is coming back again.

A oni zrobili taką wersję

And they made such a version.

świetną.

great.

I tam jeszcze był taki podłożony po niemiecku

And there was one more that was placed in German.

tekst lektorski

narration text

o tych trzcinach, które

about those reeds that

wiatr

wind

przygina do ziemi, ale

bends to the ground, but

one się nie łamią, tylko się wyprostują.

They do not break, they just straighten up.

Dość jednoznaczne.

Quite unambiguous.

I Wacek w tym momencie dedykował

And Wacek dedicated at that moment.

ten koncert właśnie tym, którzy

this concert is just for those who

siedzą

they are sitting

w internecie.

on the internet.

I tak dalej.

And so on.

No było tego dużo.

Well, there was a lot of it.

Dużo by mówić.

There is a lot to say.

Muzycznie poszukiwali cały czas, bo

They were constantly searching musically because

zaczynali w duecie z perkusją.

they started as a duo with drums.

Później dochodziła

Later, she would arrive.

sekcja rytmiczna, kontrabas.

rhythmic section, double bass.

Szymon Walter w perkusji.

Szymon Walter on drums.

Orkiestra, różne zespoły.

Orchestra, various bands.

Chórki jeszcze wprowadzili.

They also introduced the backing vocals.

Elektroniczne instrumenty

Electronic instruments

w latach osiemdziesiątych.

in the eighties.

Starali się być na bieżąco cały czas.

They tried to stay updated all the time.

Oczywiście. Tak.

Of course. Yes.

Tutaj rzeczywiście byli na bieżąco z nutami.

They were indeed up to date with the scores here.

Tak wprowadzili ta Yamaha,

So they introduced this Yamaha,

której grała Japonka.

which was played by the Japanese woman.

Była bardzo miła z nimi.

She was very nice to them.

Jedna z nowocześniejszych wtedy

One of the more modern ones at the time.

tych klawiatur.

those keyboards.

No i też damskie smyczki. To jednak musiała być

Well, and also women's lanyards. It must have been that after all.

sensacja, które prowadził.

the sensation he was leading.

Prawie jak Mieczysław Fogg.

Almost like Mieczysław Fogg.

To też były wymagania rynku

These were also the market requirements.

niemieckiego, żeby cały czas jednak zaskakiwać

German, to keep surprising all the time.

publiczność, no by oni byli rozkapryszoną.

the audience, well, they would be spoiled.

Przyzwyczajeną do tego, że gwiazdy...

Accustomed to the fact that the stars...

Oni wydawali cztery płyty rocznie czasami.

They sometimes released four albums a year.

Było. W Polidorze.

It happened. In Polidor.

W najważniejszych

In the most important

wytwórni na świecie wówczas.

the production company in the world back then.

To prawda i

It's true and

pamiętam, że Wacek był pod wrażeniem,

I remember that Wacek was impressed.

bo w pewnym momencie,

because at a certain moment,

a to było miarą ich

and that was the measure of them

sukcesów w Niemczech,

successes in Germany,

że w sklepach muzycznych mieli swoją

that they had their own in music stores

przygródkę.

a small plot or patch of land.

No niestety po śmierci Wacka

Well, unfortunately after Wacek's death.

te wycinki prasowe też

these press cuttings too

niemieckie

German

dawały dowód, jak byli popularni.

They provided evidence of how popular they were.

I co się z tą popularnością stało?

And what happened to that popularity?

Co się stało dzisiaj?

What happened today?

Są pamiętanie.

They are remembered.

Jak spotykam

When I meet

dorosłe

adult

panie, które mówią

ladies who speak

jak to?

How is that?

To rodzice mi w samochodzie puszczali

My parents played it in the car.

melodię dla Zuzi, żebym podczas

a melody for Zuza, so that during

podróży była spokojna.

The journey was calm.

Dzisiaj puszczam to

Today I let it go.

swoim dzieciom.

to their children.

Pamiętam wtedy właśnie nagrywali

I remember they were recording at that time.

to i taki teledysk poszedł

So that's how the music video turned out.

ze zdjęciem Zuzi.

with a photo of Zuzia.

Dzisiaj już

Today already

poważnej osoby.

a serious person.

A Wacek,

And Wacek,

żeby powiedzieć

to say

rodzinnie był takim

he was such a family person

oknem na świat dla mnie. Ja żyłem

a window to the world for me. I lived

trochę jego życiem.

a bit of his life.

Bo jak wracał

Because when he was coming back

to opowiadał.

he was telling.

A ja to wszystko chłonąłem.

And I absorbed it all.

To było okno na świat.

It was a window to the world.

A z kolei ojciec, który

And on the other hand, the father, who

ojciec nie był

father was not

człowiekiem wylewnym, jeśli chodzi

a person who is expressive when it comes

o uczucia, ale było

Oh feelings, but it was.

widać.

it is visible.

Był dumny z Wacka.

He was proud of Wacek.

Mało tego, pamiętam jak kiedyś

Moreover, I remember how once

na jakimś przyjęciu, że coś

at some party, that something

wiesz, dobra. Ktoś przyszedł i mówi

You know, fine. Someone came in and said.

to pan jest tatą Wacka.

You are Wacek's dad.

To była miara sukcesu.

That was a measure of success.

Żegnamy się.

We say goodbye.

To była miara sukcesu.

It was a measure of success.

Duet to kawał historii.

The duet is a piece of history.

A Wacek to był

And that was Wacek.

gościu.

dude.

Żegnamy się jego głosem. Głosem

We say goodbye with his voice. With a voice.

z tego pierwszego obiadu, który dzisiaj

from that first lunch, which is today

przytaczaliśmy z 66

we were quoting from 66

roku. Zapowiem Państwu utwór,

of the year. I will announce to you a piece,

którym się pożegnamy. Zabawa ze skakanką.

which we will say goodbye to. Jump rope fun.

Dziękujemy bardzo. Naszym

Thank you very much. Our

gościem był Jerzy Kisielewski, który opowiadał

the guest was Jerzy Kisielewski, who was telling

o swoim bracie Wacławie Kisielewskim

about his brother Wacław Kisielewski

oraz o duecie Marek i Wacek. Dziękujemy

and about the duo Marek and Wacek. Thank you.

za pamięć i odświeżanie.

for memory and refreshing.

My bardzo dziękujemy za te piękne, barwne

We thank you very much for these beautiful, colorful

opowieści. W imieniu całego

stories. On behalf of the entire

zespołu, który audycję przygotował

the team that prepared the broadcast

Andrzej Zieliński i Jakub Kukla życzymy Państwu

Andrzej Zieliński and Jakub Kukla wish you all the best.

pięknego popołudnia.

beautiful afternoon.

Ostatnie nagrania są stanowczo lepsze od

The latest recordings are definitely better than

tych pierwszych, których osobiście już

those first ones that I have already personally

nie mogę słuchać, ponieważ chodzą

I can't listen because they are walking.

na antenie bez przerwy. Już

on the air nonstop. Already

w ogóle się ich trochę wstydzę.

I’m a little ashamed of them at all.

Więc z nowszych nagrań

So from the newer recordings

polecam Scott

I recommend Scott.

Joplina, Ragtime klonowego liścia,

Joplina, Ragtime of the maple leaf,

Mendelssohna

Mendelssohn

Symfonię włoską,

Italian Symphony,

Karzełki Johnymana,

Johnymana's little dwarfs,

może zabawa ze skakanką.

maybe jumping rope.