Wojsko pomaga w walce z powodzią. "Jest pytanie o obronę cywilną"

Polskie Radio S.A.

Cafe armia

Wojsko pomaga w walce z powodzią. "Jest pytanie o obronę cywilną"

Cafe armia

Kafę Armia

Army Cafe

Dzień dobry Pani Redaktor, dzień dobry Państwu. Aleksander Fiedorek, nie Jacek Fiedorek.

Good morning, Madam Editor, good morning everyone. Aleksander Fiedorek, not Jacek Fiedorek.

Aleksander, przepraszam, Aleksander. Nie wiem skąd mi się Jacek wziął.

Alexander, I'm sorry, Alexander. I don't know where Jacek came from.

Dzień dobry Pani Redaktor. Zabawna pomyłka, nic się nie stało.

Good morning, Madam Editor. A funny mistake, it’s nothing serious.

Ja jestem przede wszystkim, no po pierwsze prezesem Stowarzyszenia Instytut Budownictwa Ochronnego, po drugie zajmuję się również zawodowo budowlami ochronnymi.

I am primarily, well, first of all, the president of the Institute of Protective Construction Association, and secondly, I also work professionally with protective structures.

Dzień dobry Państwu, dzień dobry Pani Redaktor. Witam serdecznie również Pana Redaktora.

Good morning, ladies and gentlemen, good morning, madam editor. I also warmly welcome Mr. Editor.

Można powiedzieć, że znam się w pewien sposób na budowlach ochronnych. Również zajmujemy się jako Stowarzyszenie Obroną Cywilną.

One could say that I have some knowledge about protective structures. We also deal with civil defense as an association.

No i na pewno właśnie o tej broni cywilnej dzisiaj dużą część audycji poświęcimy.

And we will definitely dedicate a large part of today's broadcast to this civilian weapon.

Natomiast chciałabym na początku oczywiście trochę Panów też zapytać o te kwestie dotyczące powodzi stricte.

However, I would like to ask you a bit about the issues regarding the floods specifically at the beginning.

Mamy na tą falę powodziową, która powoli przesuwa się na północ, północny zachód naszego kraju.

We have a flood wave that is slowly moving to the north, northwest of our country.

W nocy były komunikaty instytutu.

At night, there were announcements from the institute.

Meteorologii Gospodarki Wodnej mówiący o tym, że ta fala kulminacyjna na Odrze weszła niejako do brzegu dolnego.

The hydrology meteorology states that this peak wave on the Oder has somehow reached the lower bank.

Wody teraz rano stopniowo tam opadają, we Wrocławiu również stopniowo opadają.

The waters are gradually receding there this morning, and in Wrocław, they are also gradually receding.

Mamy oczywiście też miejsca tam bardziej na południowym zachodzie Polski, gdzie ta woda już jakiś czas temu opadła.

We also have places in the southwestern part of Poland where the water has receded some time ago.

Rozpoczęło się to wielkie sprzątanie tam, gdzie jest to możliwe.

The big cleaning has started where it is possible.

To może do Mariusza najpierw to pytanie skieruję właśnie.

Maybe I'll direct this question to Mariusz first.

Jak ty patrzysz na te powódź i na te tereny już zalane i tereny pomału sprzątane na dzień dzisiejszy?

How do you view the flood and the areas that are already submerged and the areas that are slowly being cleaned up as of today?

Anno Domini, 21 września.

In the Year of Our Lord, September 21.

No wydaje się, że to najgorsze, przynajmniej pod tym względem samych zniszczeń, które mogą być przed nami,

Well, it seems that this is the worst, at least in terms of the destruction that may lie ahead of us.

to już powoli jest sprawa, którą trzeba tak naprawdę neutralizować.

It's slowly becoming a matter that really needs to be neutralized.

To, co ta powódź spowodowała, kolejnych nie powinno być.

What this flood has caused, there shouldn't be any more.

Mimo wszystko media...

Nevertheless, the media...

Bardzo to transmitują, pokazują, co się dzieje na tych zalanych terenach.

They transmit a lot, showing what is happening in those flooded areas.

To wzmaga też takie wsparcie ze strony nawet i obywateli z innych regionów kraju,

It also strengthens such support from citizens from other regions of the country.

bo mimo wszystko mam przeświadczenie, że to jest zdarzenie regionalne i z tej perspektywy trzeba na to patrzeć.

Because despite everything, I have the conviction that this is a regional event and we need to view it from that perspective.

Dotyczy ono oczywiście indywidualnie tragedii wielu osób, wielu tysięcy nawet osób, ale jednak konkretnego regionu.

It concerns, of course, the individual tragedies of many people, even many thousands of people, but still a specific region.

No na chwilę obecną, tak jak wspomniałem, w Wrocławiu.

Well, at the moment, as I mentioned, in Wrocław.

No na chwilę obecną, tak jak wspomniałem, w Wrocławiu. No na chwilę obecną, tak jak wspomniałem, w Wrocławiu. No na chwilę obecną, tak jak wspomniałem, w Wrocławiu.

For the moment, as I mentioned, in Wrocław. For the moment, as I mentioned, in Wrocław. For the moment, as I mentioned, in Wrocław.

Wydaje się, że ta woda, chociaż bardzo wysoka, ale już powinna być, powiedzmy to, kontrolowana przez te różne infrastruktury hydrotechniczne, tak to określmy.

It seems that this water, although very high, should already be, let’s say, controlled by these various hydrotechnical infrastructures, so to speak.

No i z tej perspektywy, że to jest zdarzenie regionalne, no uważam, że państwo ma te zasoby, ma te możliwości finansowe, ma możliwości kadrowe, organizacyjne, ale nawet i sprzętowe, żeby skutecznie to realizować.

Well, from this perspective, as it is a regional event, I believe that the state has the resources, the financial capabilities, the personnel, and organizational possibilities, as well as the equipment, to effectively carry this out.

Oczywiście innym pytaniem jest na ile te zasoby są możliwe.

Of course, another question is how feasible these resources are.

Opowiadany, dopytywany, czyli mówimy właśnie o tym, na ile to zarządzanie kryzysowe zadziałało tak, jak powinno zadziałać, panie Aleksandrze.

We are discussing how well the crisis management worked as it should have, Mr. Aleksander.

Panie redaktor, panie redaktorze, drodzy państwo, zwróćmy uwagę również na to, co powiedział pan redaktor, czyli że z jednej strony nasze państwo posiada stosowne zasoby, żeby ratować ludzi i prowadzić akcję ratunkową po tych zdarzeniach, natomiast z drugiej strony,

Mr. Editor, ladies and gentlemen, let us also pay attention to what the editor said, namely that on one hand, our state has the appropriate resources to save people and conduct rescue operations after these events, while on the other hand,

te zasoby są ściągane z terenu całego kraju.

These resources are being sourced from all over the country.

Zobaczmy, co się dzieje w sytuacji, w której doszło do tego regionalnego zdarzenia, jak pan redaktor słusznie zauważył, a mianowicie ściągamy siły i środki straży pożarnej, jak również wojska z terenu całego kraju.

Let's see what is happening in the situation where this regional event occurred, as you rightly noted, namely we are bringing in fire services and military forces from across the country.

Wykorzystujemy ogromną ilość cywilnych ochotników, którzy tak naprawdę nie są zagospodarowani w systemie i wypadałoby zadać sobie pytanie, co się stanie w sytuacji takiej, jeśli dojdzie do zdarzenia, do katastrofy w okresie poważnego kryzysu,

We utilize a large number of civilian volunteers who are actually not integrated into the system, and it would be worth asking ourselves what will happen in such a situation if an event, a disaster occurs during a severe crisis.

zewnętrznego lub też nawet wojny. Czy nasze państwo będzie w stanie wtedy prowadzić skuteczną akcję ratunkową, jakąkolwiek, skoro w wypadku poważnego kryzysu, gdyby na przykład nam się rozwinął kryzys graniczny lub gdyby pojawiły się działania zbrojne, w których musielibyśmy uczestniczyć, nie będziemy mieli do dyspozycji sił zbrojnych, ani tak naprawdę straży pożarnej, ponieważ służby te będą miały swoje własne zadania.

external or even war. Will our state be able to carry out an effective rescue operation, any operation, since in the case of a serious crisis, for example if we developed a border crisis or if armed actions arose in which we would have to participate, we will not have armed forces available, nor truly fire services, because these services will have their own tasks.

Pan, panie Aleksandrze, porusza bardzo ważną kwestię. Za każdym razem, kiedy rozmawiałam z wojskowymi na temat ich zaangażowania wojskowego,

Sir, Mr. Aleksander raises a very important issue. Every time I talked to the military about their military involvement,

właśnie w kolejne dni, kolejne doby tej powodzi i akcji przeciwpowodziowej tak naprawdę, albo usuwania skutków tej powodzi, to pojawiały się różne liczby.

In the following days, during the ongoing flood and flood relief efforts, or rather the mitigation of the flood's effects, various numbers were emerging.

W tym punkcie takim kulminacyjnym było ponad 16 tysięcy, z tego co dobrze pamiętam, właśnie tylko wojskowych zaangażowanych.

At this pivotal point, there were over 16 thousand, if I remember correctly, just military personnel involved.

Oczywiście już nie mówię o chyba ponad 20% zaangażowania stanu osobowego z Państwowej Straży Pożarnej.

Of course, I am no longer mentioning the fact that probably over 20% of personnel from the State Fire Service is involved.

Nie wiem ile było z OSP, bo dokładnych danych jeszcze.

I don't know how many there were with the OSP, because there are no exact data yet.

Chociażby kilka dni temu OSP nie przekazywali, być może dlatego, że są ochotniczą służbą, więc też może ciężko to wszystko tak od razu policzyć, kiedy te ręce są potrzebne do sprzątania, do pracy.

Just a few days ago, the Volunteer Fire Department was not transmitting, possibly because they are a volunteer service, so it might be difficult to calculate everything right away when those hands are needed for cleaning and work.

I mówię to dlatego, że wtedy wojskowi pytani o to przeze mnie, jak wyglądają inne zadania, no oni zapewniali, że wszystko inne jest zabezpieczone.

And I say this because when I asked the military about how other tasks were going, they assured me that everything else was secured.

No tylko właśnie waszym zdaniem to tak powinno wyglądać, że wysyłać...

Well, only in your opinion should it look like this, that sending...

Mamy tych ochotników z całego kraju, tak jak pan Aleksander powiedział, no niby wojskowi zapewniają, że to wszystko, co jest inne, co nie dotyczy powodzi jest realizowane.

We have these volunteers from all over the country, as Mr. Aleksander said, supposedly the military assures that everything else that is unrelated to the flood is being carried out.

No ale wydaje mi się, że to też wtedy pewnie osłabione są te inne zadania.

Well, I think that those other tasks are probably weakened at that time too.

Mariusz.

Mariusz.

Tak jak pan Aleksander słusznie zauważył, ale też nie mam z tym problemu, że w czasie pokoju jednym z tych zadań sił zbrojnych jest to, żeby po prostu wspomagać system reagowania kryzysowego państwa.

As Mr. Aleksander rightly pointed out, I also have no problem with the fact that in times of peace, one of the tasks of the armed forces is simply to support the state's crisis response system.

W czasie konfliktu.

During the conflict.

Siły zbrojne nam odejdą, co do zasady oczywiście, bo siły zbrojne też i powiększą się liczebnie, więc tych ludzi z systemu, to też jest ciekawe pytanie, na ile mamy tak dopracowany system mobilizacji,

The armed forces will leave us, as a rule, of course, because the armed forces will also increase in numbers, so those people from the system, it's also an interesting question, to what extent we have a well-developed mobilization system.

żeby na przykład nie powoływać do wojska tych właśnie druhów z ochotniczych straży pożarnych, czy innych osób, które w takiej sytuacji, z jaką zmagamy się teraz, uczestniczą aktywnie, profesjonalnie.

for example, not to draft those very volunteers from volunteer fire brigades or other individuals who, in a situation like the one we are currently facing, are actively and professionally participating.

W swoich takich działaniach ratowniczych, czy w ogóle niwelujących te skutki.

In your rescue activities, or in general mitigating these effects.

Wojsko ratuje nas. Nie da się ukryć, że przy tych...

The military is saving us. It's impossible to hide that with these...

No mają też odruch serca, bo jak wczoraj chociażby spędziłam prawie cały dzień w bazie lotniczej, gdzie jest ten komponent śmigłowcowy wydzielony do wsparcia innych służb właśnie z powietrza przez żołnierzy, przez tą operację jednostek specjalnych lotniczych.

Well, they also have a heart reflex, because just yesterday I spent almost the entire day at the airbase, where this helicopter component is assigned to support other services from the air by soldiers, through this operation of the air special forces.

No to żołnierze mówili, no przyjechaliśmy tutaj, przylecieliśmy tutaj, no bo to taki odruch serca.

Well, the soldiers said, we came here, we flew here, well because it was such a gesture of the heart.

Znaczy przylecieli tutaj, bo dostali taki rozkaz przede wszystkim.

It means they flew here because they received such an order above all.

Znaczy oczywiście, no tak, no ale też mogliby, no nie wiem, ktoś mógłby odmówić, powiedzieć, że nie wiem, ma sytuację trudną w domu, ale tu nie o to chodzi.

I mean, of course, well yes, but they could also, I don't know, someone could refuse, say that I don't know, they have a difficult situation at home, but that's not the point.

Chodzi, no właśnie cały czas gdzieś w tyle głowy krąży mi to pytanie, czy to tak powinno wyglądać.

It's been going around in the back of my mind all the time, the question of whether it should look like this.

Bo jeszcze za chwilę, za chwilę też was zapytam o to.

Because in a moment, I will also ask you about that.

No jest operacja Feniks, która od poniedziałku rusza.

Well, there is Operation Phoenix, which starts on Monday.

Czyli będzie do działań stricte do końca roku na terenach zalanych, zniszczonych, będzie związanych, mówiąc już tak językiem obrazowym, około pięciu tysięcy żołnierzy.

So there will be operations strictly until the end of the year in the flooded, destroyed areas, involving, to put it in more graphic terms, around five thousand soldiers.

Drugie tyle przecież po powrocie z takiej operacji będzie odpoczywać w domu, będzie odbierać dni wolne, a trzecie będzie się przygotowywać.

The second half will be resting at home after such an operation, taking days off, and the third will be preparing.

Czyli mówimy tak naprawdę o kilkunastu tysiącach żołnierzy, którzy będą do końca roku związani tylko z tym zadaniem.

So we are talking about several thousand soldiers who will be tied to this task until the end of the year.

I dodajmy do tego kilkanaście tysięcy żołnierzy, którzy ochraniają granicę polsko-białoruską.

And let's add to that several thousand soldiers who are protecting the Polish-Belarusian border.

Też będą związani na pół roku, bo są kontyngenty półroczne.

They will also be tied for six months because there are six-month contingents.

Tak, dodajmy do tego.

Yes, let's add to that.

Dodajmy do tego typowe cykle szkoleniowe, choćby z sojusznikami i inne zadania, które mogą wyniknąć.

Let's add to that typical training cycles, such as those with allies, and other tasks that may arise.

No i pytanie, czy ta kołderka nie będzie za krótka.

And the question is, will this blanket not be too short?

Ale to jest pytanie w ogóle o obronę cywilną w naszym kraju.

But this is a question about civil defense in our country.

Na tym etapie my się ratujemy siłami zbrojnymi.

At this stage, we are saving ourselves with armed forces.

Siły zbrojne to jest małe takie państwo, ma swój system łączności, ma swoje lotnictwo, ma swoją służbę medyczną, ma swoich drogowców, że tak powiem, którzy dzisiaj nam ratują tą sytuację.

The armed forces are like a small state; they have their own communication system, their own aviation, their own medical service, and their own road crews, so to speak, who are saving our situation today.

Natomiast oczywiście pytanie jest całe.

However, of course, the question is complete.

Pytanie jest cały czas moim zdaniem zasadne.

The question is still, in my opinion, valid.

Czy tylko powinniśmy się opierać o siły zbrojne, bo tak jak tutaj już wspominaliśmy, mogą się zdarzyć takie scenariusze, że siły zbrojne będą miały zadania, do których zostały przede wszystkim powołane i do których przede wszystkim je finansujemy.

Should we only rely on the armed forces, because as we have already mentioned here, there may be scenarios where the armed forces will have tasks for which they were primarily established and for which we primarily finance them?

Czyli inne kryzysy.

So other crises.

Inne kryzysy, głównie te militarne na terenie kraju, poza granicami naszego kraju.

Other crises, mainly military ones, on the territory of the country, beyond the borders of our country.

Przecież też były liczne kontyngenty.

After all, there were also numerous contingents.

Prowadzone z dala nawet od Polski.

Conducted far away even from Poland.

Więc moim zdaniem na chwilę obecną, to znaczy my o tym już rozmawiamy od dawna.

So in my opinion, for the time being, I mean we have been discussing this for a long time.

Ustawa o obronie ojczyzny podobno formalnie zawiesiła coś takiego jak obrona cywilna w naszym kraju.

The Law on the Defense of the Fatherland has reportedly formally suspended something like civil defense in our country.

Chociaż na pewno, mam nadzieję pan Aleksander się zgodzi, trudno powiedzieć, żeby obrona cywilna u nas funkcjonowała także przed 2022 rokiem.

Although I certainly hope Mr. Alexander agrees, it is hard to say that civil defense was functioning in our country even before 2022.

Ona nie funkcjonuje mam wrażenie od wielu lat.

She hasn't been functioning, I feel, for many years.

Od dekad nie funkcjonujemy, o tym zapomnieliśmy, ale jest to najlepszy moment też, żeby jednak rozpocząć faktycznie te prace nad budową całego systemu.

For decades we have not been functioning, we have forgotten about it, but this is also the best moment to actually start working on building the entire system.

Nie tylko, że tak powiem, papierologii, od której trzeba na pewno zacząć, ale od takiego realnego, mięsistego, że tak powiem, systemu wsparcia społeczeństwa w sytuacjach kryzysowych.

Not only, so to speak, the paperwork that definitely needs to be started with, but also from a more tangible, substantial, so to speak, system of support for society in crisis situations.

No i tutaj pan Aleksander nam się kłania, bo pan Aleksander...

And here Mr. Aleksander bows to us, because Mr. Aleksander...

My trochę rozmawialiśmy sobie jeszcze przed chwilą.

We were chatting a bit just a moment ago.

Jeszcze przed audycją na początku tego dnia, jak prosiłam pana Aleksandra, zapraszałam do audycji, czy zechce z nami porozmawiać właśnie na temat obrony cywilnej.

Even before the broadcast at the beginning of the day, as I asked Mr. Aleksander, I invited him to the program to see if he would like to talk with us about civil defense.

Tego projektu, który w poniedziałek przyjęła Rada Ministrów.

This project was adopted by the Council of Ministers on Monday.

On ma w trybie pilnym bardzo szybko trafić pod obrady parlamentu.

He needs to quickly be brought before the parliament in urgent mode.

Przedstawiciele MSWiA twierdzą, że chcą bardzo szybko pracować nad tymi zapisami tej ustawy.

Representatives of the Ministry of the Interior and Administration claim that they want to work very quickly on the provisions of this law.

Że liczą na to, że opozycja też przyłoże rękę, żeby też szybko to wszystko porozmawiać.

That they count on the opposition to also lend a hand to discuss everything quickly.

Szybko to wszystko poszło na biurko prezydenta.

Everything quickly went to the president's desk.

Prezydent to podpisze.

The president will sign it.

Te oczywiście główne założenia są znane, bo one są na stronie rządowej.

These basic assumptions are of course known, because they are on the government website.

Media, poszczególne portale internetowe już na ten temat sporo napisały.

The media and various websites have already written a lot about this topic.

No i panie Aleksandrze, czy panu się podobają te główne założenia?

Well, Mr. Aleksander, do you like these main assumptions?

Tam jest oczywiście nie mniej niż 0,3% PKB na różnego rodzaju rozwiązania dotyczące tej obrony cywilnej.

There is of course no less than 0.3% of GDP for various types of civil defense solutions.

No i oczywiście kor tej obrony stanowić będą i PSP, OSP, no i oczywiście żołnierze Wojsk Obrony Terytorialnej itd. itd.

And of course, the core of this defense will consist of the PSP, OSP, and of course, soldiers of the Territorial Defense Forces, etc. etc.

Panie Aleksandrze.

Mr. Alexander.

Drodzy Państwo, ja w pełni podzielam pogląd, który przetoczył przed chwilą pan redaktor.

Dear Sir or Madam, I fully share the opinion that the editor just expressed.

Jest nam potrzebna obrona cywilna.

We need civil defense.

Problem pojawi się w realizacji zadań związanych z ochroną i zabezpieczeniem ludności cywilnej w sytuacji tych zagrożeń zewnętrznych,

The problem will arise in the implementation of tasks related to the protection and security of the civilian population in the face of these external threats.

które nam się uwidoczniły w taki bardzo mocny sposób od lutego 2022 roku.

which have become very evident to us since February 2022.

No niestety nasz system dotychczasowy ochrony obywateli nie był budowany

Unfortunately, our current system for protecting citizens has not been built.

z uwzględnieniem tych zagrożeń.

taking these threats into account.

Ja mam czasem takie wrażenie, że po prostu ludzie, którzy projektowali ten system zarządzania kryzysowego ochrony ludności

I sometimes have the impression that the people who designed this civil protection crisis management system...

nie mieli świadomości zagrożeń, nie mieli świadomości tego, że może pojawić się takie stare zagrożenie, jakim jest wojna, jakim jest konflikt zbrojny.

They were not aware of the dangers, they were not aware that an old threat like war, like an armed conflict, could arise.

To jest jedna rzecz.

This is one thing.

Jeśli chodzi tutaj też o to, co pan redaktor powiedział, zwróciłbym uwagę na jedną rzecz, jeśli mówimy o Ochotniczych Strażach Pożarnych,

As for what the editor mentioned, I would like to point out one thing if we are talking about Volunteer Fire Brigades,

a mianowicie służba w Ochotniczej, czy też udział w Ochotniczej Straży Pożarnej,

namely service in the Volunteer Fire Brigade, or participation in the Volunteer Fire Service,

nie reklamuje automatycznie z tego, żeby być powołanym do wojska w razie mobilizacji.

I do not automatically declare myself to be called up for military service in case of mobilization.

Więc powiedzmy sobie szczerze, no my nie możemy opierać naszego systemu ochrony ludności na organizacjach,

So let's be honest, we cannot base our civil protection system on organizations,

z których Ministerstwo Obrony Narodowej, zgodnie z przepisami oczywiście i realizując swoje ustawowe potrzeby,

from which the Ministry of National Defence, in accordance with the regulations, of course, and fulfilling its statutory needs,

ustawowe i konstytucyjne potrzeby, w razie konieczności mobilizacji sprawnych ludzi zaś się w pierwszej kolejności za subludzki.

Statutory and constitutional needs, in case of the necessity to mobilize capable people, will prioritize subhumans.

Dlaczego? Dlatego, że to jest tak, jak pan redaktor powiedział,

Why? Because it's just as you, editor, said,

na ile my mamy ten system sprawny, na ile on jest w stanie funkcjonować w wypadku zagrożenia wojennego,

to what extent do we have this system operational, to what extent is it capable of functioning in the event of a war threat,

kiedy odejdą nam siły zbrojne, które oczywiście będą realizowały swoje podstawowe konstytucyjne i ustawowe zadania,

when our armed forces depart, which will of course carry out their basic constitutional and statutory tasks,

jednocześnie ten zasób, na który my w teorii liczymy, nie będzie dostępny, bo ludzie w dużej części z OSP zostaną powołani do wojska.

At the same time, the resource we are theoretically counting on will not be available, as many people from volunteer fire brigades will be called up to the army.

I tutaj, jeśli odnosimy się do nowego projektu ustawy, ja powiem tak, oczywiście cieszę się, że jest procedowany i jest zaawansowany projekt ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej,

And here, if we refer to the new draft law, I would say that I am, of course, pleased that the draft law on civil protection and civil defense is being processed and is advanced.

bo jest to akt prawny niezwykle potrzebny naszemu państwu i naszym obywatelom,

because it is a legal act that is extremely necessary for our state and our citizens,

natomiast ten projekt tego aktu prawnego ma kilka krytycznych, można powiedzieć, błędów.

However, this draft of the legal act has several critical, one might say, errors.

Zwróciłbym państwa uwagę na jeden z zapisów w tej ustawie, który mówi o tym, że w wypadku uzasadnionych, tak to nazwijmy, potrzeb,

I would like to draw your attention to one of the provisions in this law, which states that in the case of justified, let's call them, needs,

siły zbrojne będą mogły wykorzystać zasób obrony cywilnej do realizacji swoich obowiązków.

The armed forces will be able to use the civil defense resources to fulfill their duties.

Innymi słowy, budujemy system obrony cywilnej, w którym ludzie chętni do udziale w nim będą zaewidencjonowani, będą zbudowane zasoby,

In other words, we are building a civil defense system in which people willing to participate will be registered, and resources will be built.

budujemy ten system po to, żeby nie wykorzystywać w razie poważnego zagrożenia takiego jak wojna zasobów sił zbrojnych,

We are building this system so that we do not utilize the resources of the armed forces in case of a serious threat such as war.

a jednocześnie siły zbrojne mogą w wypadku uzasadnionych potrzeb...

...and at the same time, the armed forces may, in the event of justified needs...

Zassać z tego drugiego systemu.

Download from the other system.

Tak. Czyli, drodzy państwo, wiemy już, jak to będzie wyglądało, jeśli z jednej strony siły zbrojne będą miały jakiekolwiek wątpliwości, że będą miały za mało zasobów,

Yes. So, ladies and gentlemen, we already know what it will look like if, on one hand, the armed forces have any doubts that they will have too few resources,

że będą miały za mało ludzi i sprzętu, to wyssają zasoby obrony cywilnej, co jednocześnie wystawi ludność cywilną na tak naprawdę brak ochrony w wypadku zagrożenia.

that they will have too few people and equipment, which will drain civil defense resources, thereby exposing the civilian population to a real lack of protection in case of danger.

Odnosząc się do tego, co powiedziała pani redaktor, ja cały czas powtarzam, że uwzględnianie wojsk obrony terytorialnej

Referring to what the editor said, I keep repeating that the inclusion of territorial defense forces

z całym szacunkiem dla tego rodzaju sił zbrojnych i dla żołnierzy tam służących w zadaniach obrony cywilnej na wypadek wojny jest bardzo poważnym błędem.

With all due respect for this type of armed forces and for the soldiers serving there in civil defense tasks in the event of war, it is a very serious mistake.

Dlaczego?

Why?

Zgodnie z konwencjami międzynarodowymi obiekty obsadzone czy też zabezpieczane przez wojska obrony terytorialnej będą traktowane jak obiekty wojskowe

According to international conventions, facilities occupied or secured by territorial defense troops will be treated as military facilities.

i, mówiąc potocznie, będzie w nie można strzelać ze wszystkich luf, a chyba tego byśmy nie chcieli, prawda?

And, colloquially speaking, it will be possible to shoot from all barrels, and I suppose we wouldn't want that, would we?

Oczywiście nasz potencjalny przeciwnik niezbyt przejmuje się konwencjami międzynarodowymi.

Of course, our potential opponent is not very concerned about international conventions.

No tak, ale nie musimy mu stwarzać.

Well, we don't have to create it for him.

Tak. Dlaczego mielibyśmy mu dawać darmową okazję do tego, żeby nas atakował w sposób zgodny z prawem?

Yes. Why should we give him a free opportunity to attack us in a lawful manner?

Panie Aleksandrze i Mariuszu.

Mr. Aleksander and Mariusz.

Panie Aleksandrze i Mariuszu, to co poszło nie tak w pisaniu tego projektu?

Mr. Aleksander and Mariusz, what went wrong in writing this project?

No bo jak czytamy te różne zapisy, tą taką jakby preambułę, no bo zawsze to jest tak, że jak się pojawia na stronach rządowych projekt,

Well, when we read these various entries, this kind of preamble, it's always like this that when a project appears on government websites,

to jest też taki jakby lit, mówiąc językiem już dziennikarskim, tak ogólnie napisane.

This is also somewhat like a lead, using journalistic language, written in a general way.

No i tam jest oczywiście napisane właśnie o tych nakładach, napisane jest o tym systemie, który ma zostać stworzony, oparty.

And it is of course written there about those contributions, it is written about the system that is to be created, based on it.

Też będzie system informacyjny, mówię o zagrożeniu ludności.

There will also be an information system, I am talking about the threat to the population.

O informowaniu ludności o zagrożeniu, czyli że będzie jakby takie bardziej wzmocnione rządowe centrum bezpieczeństwa.

About informing the public about the threat, that there will be a more strengthened government safety center.

Powstanie na początku system ochrony ludności, który będzie mógł w razie w przekształcać się właśnie w tę obronę cywilną.

A system of civil protection will be established at the beginning, which can transform into this civil defense in case of need.

Wszystko to dobrze wygląda. Jest oczywiście jeszcze dużo powiedziane o budowaniu, budowli właśnie specjalnych schronów.

Everything looks good. Of course, there is still a lot to be said about building, specifically the construction of special shelters.

Z tego co wiem, to pan Aleksander też ma sporo zastrzeżeń do tych propozycji, tych rozwiązań.

As far as I know, Mr. Alexander also has a lot of reservations about these proposals, these solutions.

Panie Aleksandrze, dobrze wiem?

Mr. Aleksander, do I know well?

Pani redaktor, tak. Również w zakresie budownictwa ochronnego mamy jako stowarzyszenie, ja również osobiście mam pewne zastrzeżenia.

Madam Editor, yes. Also in the area of protective construction, we as an association, and I personally have certain reservations.

A mianowicie jeśli chodzi o ustawę o ochronie ludności, o broni cywilnej, proszę zwrócić uwagę na zapisy, które mówią, że o tym,

Namely, regarding the civil protection act and civil weapons, please pay attention to the provisions that state that about it,

czy coś jest budowlą ochronną, schronem na przykład, będzie decydowała decyzja administracyjna wydana po wybudowaniu tego obiektu.

Whether something is a protective structure, such as a shelter, will be determined by an administrative decision issued after the construction of that facility.

To jest tak naprawdę odwrócenie w ogóle procesu projektowego w Polsce, bo w Polsce proces projektowy, proces budowlany wygląda tak,

This is actually a reversal of the entire design process in Poland, because in Poland, the design process, the construction process looks like this,

że od początku, jeśli projektuje jakiś obiekt, to projektuje go z danym przeznaczeniem.

That from the beginning, when designing an object, it is designed with a specific purpose in mind.

Czyli jeśli budujemy dom mieszkaniowy jednorodzinny, to od początku w projekcie jest napisane, że jest to dom mieszkaniowy jednorodzinny

So if we are building a single-family residential house, it is stated from the beginning in the project that it is a single-family residential house.

na przykład według projektu powtarzalnego, nie wiem, malwak, bratek, inny kwiatek, tak?

For example, according to the repetitive design, I don't know, a pansy, a violet, another flower, right?

Jeśli buduje lotnisko, to od początku jest to lotnisko.

If it builds an airport, then from the beginning it is an airport.

Jeśli natomiast wybudowałem jakiś obiekt i chcę z nim budować, to od początku jest to lotnisko.

If, on the other hand, I have built some facility and want to construct with it, from the beginning it is an airport.

Jeśli natomiast wybudowałem jakiś obiekt i chcę zmienić sposób jego użytkowania, jego przeznaczenie, to służy temu osobne postępowanie.

If I have built a structure and want to change its use or purpose, there is a separate procedure for that.

A tutaj dojdziemy do sytuacji, w której będzie można wybudować coś i później tak naprawdę urzędnik, zapoznając się z dokumentami,

And here we will get to a situation where something can be built, and later, the official, upon reviewing the documents,

będzie wydawał decyzję, co to jest.

He will issue a decision on what it is.

Czy jest to schron, czy jest to ukrycie i tak dalej, i tak dalej.

Is it a shelter, is it a hiding place, and so on and so forth.

Weźmy pod uwagę, że w powszechnym odbiorze, w urzędniczym odbiorze, no te budowle będą budowlami publicznymi.

Let's consider that in the public perception, in the bureaucratic perception, these buildings will be public buildings.

I bardzo trudnymi do odbioru dla urzędników i do klasyfikacji, do rozeznania, czy one są w ogóle wybudowane zgodnie z projektem.

And very difficult for officials to interpret and classify, to determine whether they were built according to the design at all.

Ponieważ na rynku, nazwijmy to budowlanym, nie ma w zasadzie wiedzy odnośnie budownictwa ochronnego.

Because in the market, let's call it the construction market, there is essentially no knowledge regarding protective construction.

Tutaj jest szereg rozwiązań już takich typowo technicznych, które są zupełnie różne od rozwiązań stosowanych w budownictwie takim, nazwijmy to, powszechnym.

Here is a series of technical solutions that are completely different from the solutions used in what we might call conventional construction.

Ja naprawdę poważnie obawiam się tutaj kwestii związanych z tą uznaniowością decyzji urzędników.

I am really seriously concerned about the issues related to the discretion of the officials' decisions.

Przede wszystkim obawiam się też tego, że urzędnicy będą się z tym zainteresować.

Above all, I am also worried that officials will take an interest in this.

Urzędnicy mogą być po prostu nieprzygotowani do wydawania takich decyzji.

Officials may simply be unprepared to make such decisions.

Zwłaszcza, że jest to odwrócenie w ogóle procesu projektowego, procesu budowlanego, jaki jest w Polsce.

Especially since this is a reversal of the entire design process, the construction process, as it is in Poland.

I tutaj też my jako stowarzyszenie zwracaliśmy Ministerstwu Spraw Wewnętrznych i Administracji wielokrotnie uwagę na różne zapisy.

And here too, as an association, we have repeatedly drawn the attention of the Ministry of Internal Affairs and Administration to various provisions.

Czy w ustawie o ochronie ludności, obronie cywilnej, czy w rozporządzeniu zawierającym warunki techniczne dla budowli ochronnych.

Is it in the law on public protection, civil defense, or in the regulation containing technical conditions for protective structures?

Czasem mamy takie wrażenie.

Sometimes we have such an impression.

Że po prostu nie do końca urzędnicy w MSWiA mają świadomość tego, jakie akty prawne tworzą.

That the officials in the Ministry of Interior and Administration are simply not fully aware of the legal acts they are creating.

I nie do końca mają wiedzę o na przykład o funkcjonowaniu procesu budowlanego w Polsce.

And they do not fully have knowledge about, for example, the functioning of the construction process in Poland.

Natomiast na pewno jest to ustawa niezmiernie potrzebna.

However, it is definitely a law that is extremely needed.

Ja jeszcze jedno zdanie odnośnie tych wydarzeń związanych z powodzią.

I have one more sentence regarding the events related to the flood.

Osobiście uważam, że bardzo ważną i bardzo ważną decyzją było wprowadzenie na tych terenach objętych powodzią stanu klęski żywiołowej.

I personally believe that introducing a state of natural disaster in the flood-affected areas was a very important and crucial decision.

Ponieważ jak pokazała rzeczywistość, ułatwia to prowadzenie akcji ratunkowej.

Because, as reality has shown, it facilitates rescue operations.

Tak słuchając Pana Panie Aleksandrze, no mam nadzieję, nie wiem, taką może płonną, nie wiem, że w trakcie prac nad tymi przepisami,

Yes, listening to you, Mr. Aleksander, I hope, I don't know, such a perhaps vain hope, I don't know, that during the work on these regulations,

no to co poniektórzy posłowie, politycy zwrócą uwagę właśnie na te chociażby nieścisłości albo na tą nielogiczność, którą Pan wykazał w trakcie tej rozmowy.

Well, some MPs and politicians will pay attention to those discrepancies or to the illogicalities that you pointed out during this conversation.

No bo w przeciwnym razie, to nie jest tak, że...

Well, otherwise, it's not that...

No nie wiem, nie jestem taka pewna, czy ten system zadziała tak, jak powinien zadziałać.

Well, I don't know, I'm not so sure that this system will work as it should.

Panie redaktor, ja również mam taką nadzieję, natomiast powiedzmy od razu, i to trzeba w kwestiach takich politycznych wydaje mi się zaznaczyć,

Mr. Editor, I also have that hope, but let's say right away, and I think it needs to be emphasized in such political matters,

to nie jest odpowiedzialność, jakiś błąd ustawowy, czy błąd w projekcie aktu prawnego danego ministra, czy wiceministra z tej czy innej ekipy,

It is not a responsibility, some statutory error, or a mistake in the legal act project of a given minister or deputy minister from this or that team,

bo oni mają po prostu od tego pracowników, urzędników w ministerstwie, no którzy powinni realizować swoje obowiązki, powinni realizować te obowiązki,

because they simply have employees for that, officials in the ministry, who should carry out their duties, should fulfill those obligations,

powinni realizować te obowiązki.

They should fulfill these duties.

Tym bardziej, że ten akt prawny był, projekt tego aktu prawnego był konsultowany, czy też przesyłano go do opiniowania różnego rodzaju instytucjom i innym ministerstwom.

Especially since this legal act, the draft of this legal act, was consulted or sent for evaluation to various institutions and other ministries.

I jeśli prześledzimy proces legislacyjny, to możemy zauważyć, że tych uwag do zapisów w ustawie, czy do zapisów, przepraszam, w projekcie ustawy była naprawdę ogromna ilość.

And if we trace the legislative process, we can notice that there were indeed a huge number of comments on the provisions in the law, or on the provisions, excuse me, in the draft law.

Czy MSWiA uwzględniło wszystkie te uwagi, to już jest jakby inna bajka.

Whether the Ministry of the Interior and Administration took all these remarks into account is already a different story.

Mariuszu?

Mariusz?

Znaczy tak, wiele z tych elementów, które pan Aleksander wspomina, takich no szczegółowych, ale kluczowych, które tutaj słyszeliśmy, no myślę, że na tym etapie można poprawić.

It means that many of the elements that Mr. Aleksander mentions, such as specific but key details that we've heard here, I believe can be improved at this stage.

Tylko ja odnoszę wrażenie, że no my tworząc, określmy to mianem, obronę cywilną w Polsce, nowej generacji tak powiedzmy,

Am I the only one who gets the impression that we, in creating what we might call a civil defense in Poland of a new generation,

no sięgnęliśmy po składowe, którymi dysponujemy, tutaj właśnie wspomniane wojska obrony terytorialnej, ochotnicze straże, straże pożarne.

We have reached for the components at our disposal, namely the mentioned territorial defense forces, volunteer fire brigades, and firefighting units.

I wydaje mi się, że to jest trochę takie pójście na dół.

And it seems to me that it's a bit of a downward path.

Nawet na łatwiznę, o tak bym to określił.

Even to take the easy way out, yes, I would describe it that way.

Ja jestem tylko obserwatorem na przykład konfliktu w Ukrainie, obserwatorem tego, co dzieje się za naszą wschodnią granicą.

I am just an observer of, for example, the conflict in Ukraine, an observer of what is happening beyond our eastern border.

Tam na poziomie rządowym jest Ministerstwo do Spraw Sytuacji Nadzwyczajnych.

There is a Ministry of Emergency Situations at the government level.

To samo jest w Federacji Rosyjskiej.

The same is true in the Russian Federation.

To są odpowiednie struktury z rezerwami poziomu centralnego, z własnymi środkami, choćby lotnictwem, z własnymi zasobami, strukturami organizacyjnymi.

These are appropriate structures with central level reserves, with their own resources, including aviation, with their own assets and organizational structures.

Czyli mówiąc krótko.

So, to put it briefly.

Tam już nawet jeszcze przed 2022 rokiem jest świadomość tego, że nie tylko ten system militarny, czy system straży pożarnych, czy policyjny

There is already awareness there even before 2022 that it is not only the military system, or the fire department system, or the police system.

działa na rzecz właśnie funkcjonowania państwa, społeczeństwa, gospodarki w kryzysie.

It works for the functioning of the state, society, and economy in times of crisis.

Ale trzeba stworzyć na odpowiednim poziomie odpowiednią strukturę.

But it is necessary to create an appropriate structure at the right level.

I skoro my często w tej audycji Cafe Armia mówimy o tym, jesteśmy państwem frontowym NATO.

And since we often talk about this in the Cafe Armia broadcast, we are a frontline state of NATO.

To powinniśmy nie tylko myśleć właśnie o tym, jak rozbudować nasze siły zbrojne, ale także jak rozbudować pod względem bezpieczeństwa to zaplecze.

We should not only think about how to strengthen our armed forces, but also how to enhance this infrastructure in terms of security.

I nie tylko na czas konfliktu, bo akurat podałem ten przykład państwa frontowego.

And not only during the time of conflict, because I just provided the example of a frontline state.

Ale także na czas takich zdarzeń, czy to katastrof naturalnych, katastrof technicznych.

But also in times of such events, whether they are natural disasters or technical disasters.

Przecież wiele różnych sytuacji może mieć miejsce.

After all, many different situations can take place.

Aż boję się pomyśleć, co by było, gdyby wydarzył się na przykład drugi Czarnobyl.

I’m afraid to imagine what would happen if, for example, a second Chernobyl occurred.

Gdzieś na wschodzie.

Somewhere in the east.

My mamy wiele takich scenariuszy może powstać.

We have many scenarios that can arise.

I mam nadzieję, że u nas także tą obronę cywilną zapiszemy także na odpowiednim poziomie ważności.

And I hope that we will also record this civil defense at the appropriate level of importance.

W stosunku także oczywiście do innych potrzeb.

In relation to other needs as well, of course.

I to nie powinno być tylko...

And it shouldn't just be...

Oczywiście ważne jest te 0,3% PKB.

Of course, that 0.3% of GDP is important.

Powrót do tego.

Back to that.

Ale moim zdaniem ja bym jak naj...

But in my opinion, I would as much as possible...

Chętnie widzę, że tak powiem, nowe przepisy, bo ich po prostu brakuje.

I am happy to see, so to speak, new regulations because they are simply lacking.

Ale uważam, że to nie jest...

But I think this is not...

Ale uważam, że to nie jest temat zamknięty.

But I believe that it's not a closed topic.

I powinniśmy się zastanowić, czy na pewno te przepisy, których potrzebujemy na już,

And we should consider whether these regulations that we need right now are definitely the ones we need.

nie wymagają jednak kolejnego spojrzenia.

they do not require another look.

Tym bardziej, że te przepisy, których nam brakuje, tak jak mówi Mariusz Cielma,

Especially since the regulations we are missing, as Mariusz Cielma says,

no ich brakuje, już będzie to prawie trzeci rok.

Well, they are missing, it will be almost the third year.

Dlatego, że ustawa o broni ojczyzny, wprowadzona tuż po wybuchu wojny na Ukrainie,

Because the homeland weapon law, introduced shortly after the outbreak of the war in Ukraine,

tak naprawdę wycięła z naszej przestrzeni prawnej, powiedzmy to.

In fact, she cut out from our legal space, let's say that.

Ale powiedzmy też szczerze, to co było przed 2022 rokiem, to była jakaś proteza.

But let's be honest, what happened before 2022 was some kind of prosthesis.

No bo jakiś urzędnik na poziomie gminy, który zajmuje się zarządzaniem kryzysowym,

Well, some official at the municipal level who deals with crisis management,

no dzisiaj wiele, nawet są takie głosy społeczne, tak?

Well, today there are many, there are even such social voices, right?

No po prostu nasza administracja też nie jest przygotowana do tego, żeby działać w sytuacji kryzysu.

Well, our administration is simply not prepared to act in a crisis situation.

Co zresztą było widać chociażby w Stroniu i w Lądku Zdoju, gdzie zostali wprowadzeni strażacy po prostu do zarządzania akcją kryzysową.

This was evident, for example, in Stronie and in Lądek Zdrój, where firefighters were simply introduced to manage the crisis action.

Ponieważ...

Because...

No lokalni włodarze chociażby z tego tytułu już zostali wybrani niedawno i nigdy wcześniej nie mieli do czynienia z żadnym kryzysem.

Well, local leaders have been elected recently for this reason and have never dealt with any crisis before.

Nie wiem, nawet kryzysem takim, że zabrakło pieniędzy w budżecie gminnym.

I don't know, even in such a crisis that there was a shortage of money in the municipal budget.

Więc po prostu nie potrafili sobie z tym poradzić.

So they just couldn't handle it.

Jak Mariusz mówił, Panie Aleksandrze, jeszcze żeby zakończyć może czymś pozytywnym naszą audycję, naszą rozmowę o tych innych systemach w innych państwach,

As Mariusz said, Mr. Aleksander, perhaps to finish our broadcast, our conversation about these other systems in other countries on a positive note,

to od razu przyszło mi też na głowę, przyszło mi do głowy też amerykański system,

It immediately came to my mind, the American system also came to my mind.

gdzie mamy tak naprawdę trochę na cebulkę ten system.

Where we actually have a bit of a layered system.

Jeżeli nie działa lokal, to wchodzi region.

If the local doesn't work, then the region takes over.

Jeżeli nie działa region, to wchodzi stan.

If the region doesn't work, then it goes into state.

Jeżeli nie działa stan, to od razu są procedury uruchamiane.

If the state is not functioning, procedures are immediately initiated.

Panie Aleksandrze, myśli Pan, że można u nas zrobić taki system, który będzie po prostu spójny?

Mr. Aleksander, do you think it's possible to create a system here that will simply be coherent?

Drodzy Państwo, my nie mamy innego wyjścia.

Dear Sir or Madam, we have no other choice.

To, co Pan redaktor Cielma powiedział, my musimy zbudować.

What Mr. Editor Cielma said, we must build.

Nie wyważać otwartych drzwi, bo to jest w tych kwestiach związanych z obroną cywilną absolutnym błędem.

Don't reinvent the wheel, because in matters related to civil defense, that is an absolute mistake.

W zasadzie wszystkie systemy obrony cywilnej w państwach,

Basically, all civil defense systems in states,

które posiadają tą zdolność bardzo rozwiniętą, zaawansowaną i skuteczną,

which have this ability very well developed, advanced, and effective,

opierają się na istnieniu jednej organizacji wysoko położonej,

they rely on the existence of a single high-level organization,

jeśli chodzi o umocowanie takie związane, powiedzmy, ze strukturami władzy, z administracją rządową.

as for such a connection related to, let’s say, the power structures, with the government administration.

Czy to będzie Ministerstwo do Spraw Nadzwyczajnych,

Will it be the Ministry of Extraordinary Affairs,

czy to będzie Federalna Agencja Zarządzania Kryzysowego w Stanach,

Is this going to be the Federal Emergency Management Agency in the States?

czy to będzie jakakolwiek inna struktura fińska, szwedzka czy szwajcarska.

Will it be any other Finnish, Swedish, or Swiss structure?

To zawsze jest instytucja centralna, tak jak pan redaktor słusznie zauważył,

There is always a central institution, as you, Mr. Editor, rightly pointed out,

posiadająca własne zasoby, własne siły, środki, własnych ochotników.

having its own resources, its own forces, means, its own volunteers.

Co ważne, drodzy państwo, co niezmiernie ważne, własne instytuty badawcze.

What is important, ladies and gentlemen, what is immensely important, our own research institutes.

My nie zdajemy sobie sprawy, że na przestrzeni ostatnich 30 lat,

We do not realize that over the past 30 years,

jak Polska długa i szeroka, we wszystkich w zasadzie instytucjach państwa,

as long and wide as Poland is, in all practically state institutions,

również tych odpowiedzialnych za bezpieczeństwo,

also those responsible for security,

my niszczyliśmy wiedzę wprost.

We were destroying knowledge outright.

Niszczyliśmy, drodzy państwo, wiedzę związaną z obroną cywilną,

We were destroying, dear ladies and gentlemen, the knowledge related to civil defense,

bo zniszczyliśmy i Centralny Ośrodek Szkoleniowy Obrony Cywilnej

because we destroyed the Central Civil Defense Training Center

i zniszczyliśmy Wojewódzkie Ośrodki i Szkolenia Obrony Cywilnej.

And we destroyed the Voivodeship Centers for Civil Defense Training.

Niszczyliśmy również zasoby wiedzy w postaci książek i wydawnictw.

We were also destroying knowledge resources in the form of books and publications.

I musimy, panie Aleksandrze, powoli zmierzać do końca. Proszę o puentę.

And we must, Mr. Aleksander, slowly make our way to the end. Please give us the conclusion.

Nie mamy innego wyjścia. My ten system, tak jak pan redaktor Cielma powiedział,

We have no other choice. We have this system, as Mr. Editor Cielma said,

musimy zbudować i musimy go zbudować jako organizację centralną.

We must build it, and we must build it as a central organization.

I musimy.

And we must.

Nie mamy innego wyjścia, żeby on był skuteczny.

We have no other choice for him to be effective.

Mówił Aleksandr Fiedoruk i musimy zbudować ten system

Alexander Fedoruk said we need to build this system.

też na własnych strukturach i na własnych też doświadczeniach.

also on our own structures and also on our own experiences.

Bardzo wam dziękuję za wizytę w studio, Mariuszowi Cielmie,

Thank you very much for visiting the studio, to Mariusz Cielmia.

z nowej techniki wojskowej i panu Aleksandrowi Fiedorukowi,

from the new military technology and Mr. Aleksandr Fiedoruk,

który był z nami połączony.

who was connected with us.

Bardzo dziękuję serdecznie, panowie, dobrej soboty.

Thank you very much, gentlemen, have a good Saturday.

Dziękuję bardzo.

Thank you very much.

Dziękuję również.

Thank you too.

Continue listening and achieve fluency faster with podcasts and the latest language learning research.