Nieoczywista zieleń w mieście AMS | Grażyna Gołębiowska AMS, dr Artur Zagajewski - Nieoczywista zieleń w mieście AMS

Do wysłuchania podcastu zaprasza AMS.

AMS invites you to listen to the podcast.

Anna Stachowska, zapraszam Państwa dzisiaj na podcast Nieoczywista Zieleń w Mieście.

Anna Stachowska, I invite you today to the podcast Unobvious Green in the City.

Wiszące ogrody są rozpoznawalne, jak Państwo wiedzą, na całym świecie.

The hanging gardens are recognized, as you know, all over the world.

Pierwsze z nich, ogrody Semiramidy, zostały ochrzczone jako taki siódmy cud świata.

The first of these, the hanging gardens of Babylon, were dubbed as such the seventh wonder of the world.

Od nich tak naprawdę się zaczęło, a dzisiaj zielone płuca zdobią dachy budynków w Chinach, Japonii czy Egipcie.

It actually started with them, and today green lungs adorn the roofs of buildings in China, Japan, and Egypt.

Mają nie tylko właściwości estetyczne, ale także są bardzo ekologiczne,

They not only have aesthetic properties but are also very ecological.

mając taki swój udział w ograniczeniu emisji dwutlenku węgla.

having such a share in the reduction of carbon dioxide emissions.

Zupełnie jak ekowiaty EMS, to jest największy tego typu system w Europie Środkowo-Wschodniej,

Just like the EMS eco-flowers, this is the largest system of its kind in Central and Eastern Europe.

który liczy 100 obiektów w Polsce, których zielone dachy są coraz bardziej rozpoznawalne.

which features 100 objects in Poland, whose green roofs are becoming increasingly recognizable.

W Polsce może Państwo już taką właśnie ekowiatę widzieli.

In Poland, you may have already seen such an eco-district.

No i dzisiaj w naszym podcaście, nawiązując do historii zielonych dachów popularnych na całym świecie,

And today in our podcast, referring to the history of green roofs popular around the world,

chcemy też nawiązać właśnie do ekologicznych rozwiązań w przestrzeni miejskiej,

we also want to refer to ecological solutions in urban space,

które mają wpływ na nasze środowisko.

which have an impact on our environment.

I dzisiaj ze mną w studiu zacznę od Pani, Pani Grażyna Gołębiowska,

And today with me in the studio, I will start with Ms. Grażyna Gołębiowska.

Gołębiowska z EMS, która zajmuje się właśnie reklamą zewnętrzną,

Gołębiowska from EMS, who is currently involved in outdoor advertising,

jednocześnie buduje zielone wiaty przystankowe.

At the same time, it is building green bus shelters.

Dzień dobry.

Good morning.

I dr Artur Zagajewski, botanik, ogród botaniczny Panów w Warszawie,

I, Dr. Artur Zagajewski, botanist, the botanical garden of the gentlemen in Warsaw,

który pełen pasji opowiada nam zawsze o roślinach.

who passionately always tells us about plants.

I teraz proszę Państwa się zacznie, bo będzie niesamowita przygoda właśnie taka związana z zielenią.

And now, ladies and gentlemen, it's about to begin, because there will be an incredible adventure related to greenery.

Mamy tutaj specjalistów.

We have specialists here.

Może zacznijmy od tego, jaka jest w ogóle rola zieleni miejskiej,

Perhaps let's start with what the role of urban greenery is in general.

bo okazuje się, że w aglomeracjach jest ona,

because it turns out that it is present in urban areas,

dość, prawda, popularna, jest też nie do przecenienia,

enough, right, popular, is also invaluable,

ale my na co dzień mam wrażenie, w ogóle jej ani nie widzimy czasami,

but we have the impression that we hardly see her sometimes in everyday life,

albo jej w ogóle nie doceniamy, a przecież dużo zawdzięczamy tej nieoczywistej zieleni.

Either we don't appreciate it at all, yet we owe a lot to this unobvious greenery.

Tak, jeżeli chodzi o naszą firmę i działalność naszą zasadniczą,

Yes, when it comes to our company and our core business,

to rzeczywiście zajmujemy się reklamą.

We are indeed involved in advertising.

Natomiast wprowadzamy, tak jak mówimy sami, nieoczywistą zieleń,

Meanwhile, we are introducing, as we say ourselves, an unexpected green,

ponieważ ona się pojawia w nieoczywistych miejscach.

because she appears in unexpected places.

Zwykle kojarzymy zieleń w mieście z parkami, z ogrodami, z zielonymi trawnikami.

We usually associate greenery in the city with parks, gardens, and green lawns.

Natomiast my wprowadzamy ją na dachy przystanków,

On the other hand, we are introducing it on the roofs of bus stops,

pod którymi czekamy na autobus czy na tramwaj.

under which we wait for the bus or the tram.

I stąd mówimy, że ona jest taka nieoczywista.

And that’s why we say that she is so unconventional.

A że jest potrzebna, to na pewno pan doktor opowie dlaczego.

And that it is needed, I'm sure the doctor will explain why.

A naszym zadaniem jest właśnie pokazywanie,

And our task is precisely to show,

że tam, gdzie wydawałoby się jej właściwie po co ją tam instalować,

that there, where it would seem to her that there was really no point in installing it there,

że tak powiem, to jest bardzo potrzebne,

so to speak, it is very much needed,

ponieważ robi bardzo dużo dobrego.

because it does a lot of good.

Od strony bioróżnorodności również poczekamy za chwilę na ekspercką wypowiedź.

From the perspective of biodiversity, we will also wait a moment for an expert statement.

Natomiast na pewno też to, że zatrzymuje wodę w mieście,

However, it definitely also holds water in the city,

na przykład w naszych zabetonowanych miastach, to jest bardzo ważne.

For example, in our concrete cities, this is very important.

Zmniejsza zapylenie, zmniejsza temperaturę pod taką wiatą,

It reduces dust, lowers the temperature under such a shelter.

no ale przede wszystkim jest miejscem dla owadów,

but above all it is a place for insects,

które są dla nas bardzo potrzebne.

which are very much needed for us.

Robi bardzo dużo dobrego i stąd mówimy, że ona jest nieoczywista.

She does a lot of good, and that's why we say she is unconventional.

Jej nie widać, ale to, co robi, bardzo jest nam potrzebne.

She is not visible, but what she does is very much needed by us.

Zresztą my mamy tutaj fragment takiej zieleń,

Besides, we have a piece of such greenery here,

dzięki panu doktorowi Arturowi,

thanks to Doctor Artur,

który nam tutaj przywiózł z Helu, tak? Dobrze pamiętam?

who brought us here from Hel, right? Am I remembering correctly?

Tak, tak jest.

Yes, it is.

I od razu się jakoś tak w tym studiu zrobiło lepiej.

And right away it somehow got better in this studio.

Nie mają państwo takiego wrażenia?

Don't you have that impression?

Lepiej się oddycha.

It's easier to breathe.

Złóż mnie, bo ta zieleń kojąco wpływa na nasze zmysły.

Fold me, because this greenery has a soothing effect on our senses.

Szanowni państwo, jest piękna taka łacińska historia,

Dear Sir or Madam, there is a beautiful Latin story.

czy też sentencja, amor plantarum nos unit.

"Or the saying, love of plants unites us."

Łączy nas umiłowanie roślin.

What connects us is the love of plants.

I myślę, że każdy z nas, który ceni rośliny, wie, co to znaczy

And I think that everyone of us who values plants knows what it means.

i jak warto otaczać się roślinami, bo one oczywiście oprócz tego,

And how it is worth surrounding oneself with plants, because they, of course, apart from that,

tego wpływu regeneracyjnego na środowisko,

this regenerative impact on the environment,

mają wielki wpływ na przede wszystkim nas, ludzi.

they have a great influence primarily on us, humans.

Czyli wiemy dobrze, jak istotne jest otaczanie się zielenią,

So we know well how important it is to be surrounded by greenery,

a tutaj przywiozłem roślinki, o których tutaj pani już wspomniała,

And here I brought the plants that the lady mentioned here.

te na tych wiatach przystankowych,

those on those bus stop shelters,

które są wyjątkowo odporne na właśnie dość niepokojące zmiany klimatu

which are exceptionally resilient to the rather troubling changes in climate

i tego, że coraz bardziej w miastach brakuje nam wody.

And that we are increasingly lacking water in cities.

Czyli to, o czym pani wspomniała, ta betonoza,

So, what you mentioned, this concrete craze,

my staramy się walczyć z nią poprzez wprowadzanie

We are trying to fight it by implementing

na różnych etapach i właśnie tarasach i przystankach wyższych,

at different stages and precisely on the terraces and higher stops,

niższych powierzchniach po prostu zieleni.

lower areas simply covered in green.

Tutaj nieprzypadkowo pani wspomniała o tych ogrodach z Babilonu,

Here, it is not incidental that you mentioned the gardens of Babylon.

tych historycznych, to jest szósty, siódmy wiek przed naszą erą.

these historical ones, that is the sixth, seventh century before our era.

Czyli wiemy, jak już wtedy znaczące było wykorzystywanie roślin

So we know how significant the use of plants was even then.

i czegoś takiego wyjątkowego, zieli uspokaja i koi.

And something so special, green calms and soothes.

My często jesteśmy w miastach zapracowani, nie zawsze mamy czas,

We are often busy in cities, we don't always have time.

żeby wyskoczyć gdzieś sobie poza to miasto, a stąd też miasto jest pięknym

tojump somewhere outside this city, and from here the city is beautiful too.

miejscem, bo aranżując łąki kwietne, aranżując właśnie ciekawe kolekcje

the place, by arranging flower meadows, specifically arranging interesting collections

tych suchorośli, ja tutaj przywiozłem to, co pani wspomniała.

Those dry trees, I brought what you mentioned here.

Są rojniki, są rozchodniki, łacińskie nazwy sedum i sempervivum,

There are mosses, there are stonecrops, Latin names sedum and sempervivum.

czyli sedum, rozchodnik, bo on pięknie się rozchodzi i ma niewielkie wymagania

so sedum, stonecrop, because it spreads beautifully and has low requirements

pokarmowe, a rojniki, czyli sempervivum, zawsze żyjący, zawsze soczysty, zielony,

food plants, and rojniki, or sempervivum, always living, always succulent, green,

o wyjątkowych, pięknych, błyszczących lub też matowych listkach, to w zależności od gatunku.

about exceptional, beautiful, shiny or matte leaves, depending on the species.

Ja chcę tylko wspomnieć,

I just want to mention,

że jest to potężna grupa roślin, które możemy wprowadzać właśnie w aglomeracje

that it is a powerful group of plants that we can introduce into urban areas

miejskie, nie tylko na wiatrach przystankowych, ale również na torowiskach,

urban, not only at bus stops, but also on the tracks,

to już przecież jest, to już się dzieje. Ja z Ursynowa przeniosłem się teraz

It's already here, it's already happening. I have moved from Ursynów now.

na Wolę, dokładnie do dzielnicy Odolany.

to Wola, specifically to the Odolany district.

Powstaje nowa linia tramwajowa na Kasprzaka i ja już widzę, że warstwa betonu, która

A new tram line is being built on Kasprzaka and I can already see that the layer of concrete that

jest oczywiście konstrukcyjna, pokryta jest dosłownie dziesięcioma,

it is of course structural, it is literally covered with ten,

piętnastoma centymetrami gleby i już będzie już w najbliższych dniach

fifteen centimeters of soil and it will be in the coming days

sadzony rozchodnik, czyli to, co pani wspomniała, bardzo ważna funkcja

Planted sedum, which is what you mentioned, is a very important function.

retencyjna, bioretencyjna, zwiększa się wilgotność powietrza, to jest istotne,

retention, bioretention, humidity in the air increases, this is important,

ale przede wszystkim zaprasza również owady zapylające, bo te rośliny przecież kwitną,

but above all, it also attracts pollinating insects, because these plants do bloom,

a jak kwitną, są cennym pożytkiem dla pszczół i innych sobie istotnych

And when they bloom, they are a valuable resource for bees and other important beings.

zwierzaczków, które w naszej przestrzeni funkcjonują.

little animals that function in our space.

Jak jest w ogóle z tym naszym stanem zieleni miejskiej? Jest coraz lepiej?

How is it going with our urban green spaces? Is it getting better?

Jest dużo jeszcze cały czas do zrobienia, czy tak już naprawdę dzieje się sporo, więc

There is still a lot to be done, or is a lot really happening already, so

nie można się chwalić?

Can't you boast?

Dzieje się dużo i to bardzo dobrze i te

A lot is happening and that's very good.

torowiska, o których pan doktor wspomniał, to fantastyczna wiadomość, ponieważ my też

The tracks that the doctor mentioned are fantastic news because we also

mówimy o takich rozwiązaniach w naszym przypadku, które w małej, w małym

We are talking about such solutions in our case that are small, in a small...

wydaniu, znaczy w pojedynczym wydaniu, wydają się małe, no bo cóż taka jedna wiata,

in a single issue, seem small, well, what can one shed do,

mała powierzchnia 9 metrów kwadratowych jednej małej budowli w mieście.

a small area of 9 square meters of one small building in the city.

Natomiast suma tych wszystkich rozwiązań,

However, the sum of all these solutions,

kiedy zliczymy to, co robią i ten rozchodnik, i na wiatach, i

When we count what they do both on the roof and in the shelters, and

zliczymy to, co się będzie działo na torowiskach, to właśnie suma tych małych,

we will count what will happen on the tracks, it is precisely the sum of those small,

drobnych kroków daje, ma szansę dać duży, fajny efekt odczuwalny, który jest nam

small steps can give a big, nice, tangible effect that we can feel.

potrzebny. Dlatego jest coraz lepiej i róbmy takie rzeczy.

Needed. That's why it is getting better and let's do such things.

Bardzo się my cieszymy, że tych zielonych powierzchni na wiatach jest już,

We are very happy that there are already these green areas on the shelters.

już jest ponad 100 takich wiat, co, jak sobie policzyliśmy, jeżeli jedna wiata

There are already over 100 such shelters, which, as we calculated, if one shelter...

zatrzymuje, właśnie wracając do retencji wody, 150 litrów, wydaje się znowu niewiele, ale

stops, just returning to water retention, 150 liters seems little again, but

pomnożone przez tę setkę, którą sobie tam dokładnie policzyliśmy

multiplied by that hundred that we calculated exactly هناك

i wyszło nam, że ponad 100 tysięcy litrów wody zostało zaoszczędzonych, zatrzymanych

And we found that over 100 thousand liters of water have been saved, retained.

dzięki tym rozchodnikom, no to naprawdę warto takie rzeczy robić.

Thanks to these sedums, it's really worth doing such things.

To jest tak, że będzie coraz więcej ludzi

It is like this: there will be more and more people.

mieszkać w tych aglomeracjach miejskich. Tutaj wyczytałam, że Organizacja Narodów

to live in these urban agglomerations. Here I read that the United Nations

Zjednoczonych szacuje, że w 2025 roku ponad 60 mieszkańców, procent mieszkańców

The United Nations estimates that by 2025 more than 60 percent of residents...

świata będzie mieszkało w takich aglomeracjach miejskich, więc

the world will live in such urban agglomerations, so

właściwie też dotyczy to naszego kraju.

Actually, this also applies to our country.

Jesteśmy, wiadomo, zatłoczone są te miasta, jest głośno.

We are, of course, these cities are crowded, it is noisy.

Dużo tego betonu niestety, na co się wszyscy skarżą trochę i takie przegrzanie,

Unfortunately, there is a lot of concrete, which everyone complains about a bit, and there's also this overheating.

więc ta zieleń miejska, ta nieoczywista też zieleń miejska jest konieczna wręcz.

So this urban greenery, this non-obvious urban greenery is almost necessary.

Ale co możemy nazwać tą zielenią miejską?

But what can we call this urban greenery?

Co to jest? Bo to się okazuje, że do tego pojęcia możemy dużo, bardzo wrzucić.

What is it? Because it turns out that we can add a lot, very much, to this concept.

Tak, to jest pojęcie bardzo szerokie i wszystko zależy od tego, jaką mamy glebę i jakie mamy możliwości.

Yes, it is a very broad concept and it all depends on what kind of soil we have and what possibilities we have.

My wiemy, że w tych dużych aglomeracjach

We know that in these large agglomerations

miejskich, w miastach, mamy gleby bardzo przekształcone, zmienione przez

urban, in cities, we have highly transformed soils, altered by

człowieka. Są to tak zwane gleby antropogeniczne, czyli gleby, które po

human. These are so-called anthropogenic soils, which are soils that have been altered by human activity.

prostu mają za dużo elementów budowlanych, są może brakuje jej wody, często są zasolone,

They simply have too many building materials, maybe they lack water, they are often saline.

czyli są to skrajne warunki. Stąd też musimy w naszych przestrzeniach

So these are extreme conditions. Therefore, we must in our spaces.

basować i iść w stronę roślin, które są idealnie przystosowane do tych skrajnych

base and move towards plants that are perfectly adapted to these extremes

warunków. Wiemy, że wody mamy coraz mniej. Tu pani wspomniała o retencji, to jest bardzo

conditions. We know that we have less and less water. Here, the lady mentioned retention, which is very

ważne. Każdy jak może to nawet gromadzi sobie tą wodę.

Important. Everyone, as they can, even gathers this water for themselves.

O oszczędzaniu, niemarnowaniu wody, to jest oddzielna rzecz.

About saving, not wasting water, that is a separate matter.

Natomiast wybieramy rośliny, które same w sobie, w samej sobie określeniu i

However, we choose plants that in themselves, in their very definition and

określeniach są, jak nazywane, są to suchorośla lub też kserofity lub też

the terms are, as they are called, they are called xerophytes or also

sklerofity, czyli rośliny typowe dla dość takich warunków pustynnych, tak?

Sclerophytes, meaning plants typical of rather desert-like conditions, right?

Bo my w mieście takie mamy i oczywiście mamy piękne parki.

Because we have such things in the city and of course we have beautiful parks.

Warszawa naprawdę jest zielona i warto też otaczać się.

Warsaw is really green, and it's worth surrounding yourself with it.

Ja widzę, jak ja popatrzę sobie z mojego

I see how I look from my perspective.

szesnastego piętra, to ja widzę piękne po prostu przestrzenie parków, które

on the sixteenth floor, I can see simply beautiful park spaces that

żyją i tętnią. I to jest fajne, bo tam już stworzył się prawdziwy ekosystem, ale w

they live and thrive. And that's cool because a real ecosystem has already developed there, but in

nowych aranżacjach potrzebujemy właśnie iść w stronę tych roślin pionierskich, które

In the new arrangements, we need to move towards those pioneering plants that

dopiero zaczynają swoją przygodę i są odporne na bardzo skrajne warunki.

they are just starting their adventure and are resilient to very extreme conditions.

Nieprzypadkowo tutaj państwo komponują właśnie rozchodniki, rojniki, może czasami

It is no accident that you are composing stonecrops and pigface here, perhaps sometimes.

trawę, prawda, taką wydmuchszycę piaskową, piaskownicę zwyczajną, bo są to rośliny jakby

the grass, right, such a sand blowout, common sandbox, because these are plants as if

ściągnięte z tych takich piaszczystych, ubogich siedlisk.

taken from those sandy, poor habitats.

Dzięki temu one fizjologicznie przystosowały się do tego, żeby gromadzić wodę.

Thanks to this, they physiologically adapted to store water.

Nazwa sukulenty, na pewno państwo coś mówi, sukulentus z łaciny oznacza soczysty, a zatem

The name succulent must mean something to you, succulentus in Latin means juicy, and thus

jeżeli wezmę tego swojego ładnego rojnika i wezmę mu jeden listek, to nie przeszkadza

If I take this nice little bee and take one leaf from it, it doesn't matter.

jeden, to on jest dość mięsisty, posiada w swoim składzie dużo wody na czas niedoboru

One, it is quite fleshy, contains a lot of water for times of scarcity.

wody, czyli to jest taka mini retencja. My możemy się uczyć, prawda, i przede

water, which means it is a kind of mini retention. We can learn, right, and in front of

wszystkim dość z pokorą podchodzić do właśnie tego

Everyone should approach this with humility.

funkcjonującego świata roślin, bo one przede wszystkim na nas mają bardzo ważny

functioning world of plants, because they are very important to us above all

wpływ i mogą być w tych przestrzeniach aranżowane, bo są odporne, prawda.

They can have an impact and can be arranged in these spaces because they are durable, right?

Szkodniki, ich nie biorę, są bardzo ciekawe, odporne.

Pests, I don't take them; they are very interesting and resilient.

A co jest jeszcze ważne, prawda, kwitną o różnych porach, bo przecież one kwitną już

And what is also important, right, they bloom at different times, because after all, they are already blooming.

kwiecień, maj, czerwiec, ale również takie mam tutaj sedum spectabile.

April, May, June, but I also have Sedum spectabile here.

To są zimozielone chyba, tak?

They are evergreen, aren't they?

Ona po części jest zimozielone, wszystko zależy od naszych warunków, jakie mamy, bo

It is partly evergreen, everything depends on the conditions we have, because

przecież tak samo, jeżeli przyjdzie mróz większy, no to czasami zrzuci te listki, ale to nie

After all, if a bigger frost comes, sometimes it will shed those leaves, but that's not it.

musi, bo w większości są to rośliny wieloletnie, są to byliny, czyli rośliny

It must, because most of them are perennial plants, they are perennials, which are plants.

zielne, które mają ten czas zimy troszeczkę w spoczynku, ale potem się regenerują.

herbs that have this winter time a little in rest, but then regenerate.

Ale tutaj to jest dopiero ten sedum

But here is where it really gets interesting.

spectabile, będzie dopiero kwitł. Zatem sierpień, wrzesień to jest również bardzo

spectabile will only bloom then. So August and September are also very

wartościowy pożytek dla owadów, czyli nie tylko piękna roślina, to jeszcze użytkowa.

A valuable benefit for insects, meaning it is not only a beautiful plant, but also useful.

Większość tych roślin, szanowni państwo, przecież także jest jadalnych.

Most of these plants, ladies and gentlemen, are also edible.

Przecież my także możemy wziąć ten aspekt

After all, we can also take this aspect into account.

pod uwagę i oczywiście ja nie zachęcam do jedzenia gnieździe.

taking into account and of course I do not encourage eating in the nest.

Nie zachęcamy do wchodzenia na dachy.

We do not encourage climbing onto roofs.

Ale z chwilą, gdy my tworzymy sobie

But at the moment when we create for ourselves

aranżację na balkonie, na tarasie, na swoich takich działeczkach, to my możemy

the arrangement on the balcony, on the terrace, on our little plots, we can do

skomponować całą kolekcję rojników, rozchodników i innych roślin, takich

compose a whole collection of sedums, stonecrops, and other plants like those

skalniaków, ponieważ to są ogrody naturalistyczne, marynistyczne,

rock gardens, because they are naturalistic, maritime gardens,

minimalistyczne, rośliny niewielkiej troski, a zdobią są atrakcyjne i ciekawe.

Minimalistic, low-maintenance plants that are decorative and interesting.

Czyli wiemy jak różnorodne i ciekawe.

So we know how diverse and interesting it is.

A jeszcze są też tak naprawdę takim miejscem

And they are actually such a place.

idealnym dla owadów.

ideal for insects.

Tak, oczywiście.

Yes, of course.

Tak, trzysta gatunków. Kiedyś wyczytałam, że na takiej łące na przykład, która jest taką.

Yes, three hundred species. Once I read that in such a meadow, for example, which is like that.

I to wcale nie jest trzysta gatunków, bo przecież są to owady, ale także i małe ssaki.

And it's not just three hundred species, because these are insects, but also small mammals.

Ja sam widuję często gawrony albo wrony siwe, które sobie z przyjemnością po tych wiatach

I often see crows or gray crows that enjoy themselves on these roofs.

chodzą, bo przecież jeżeli tam gromadzi się woda, to raz, że to i tak samo są owady.

They come because if water gathers there, then, for one, there are still insects.

Tam może być dżownica, tam mogą być różne

There may be a worm, there may be different ones.

inne jakieś mięczaki, które gwarantują również cenne źródło białka i pożywienia.

other kinds of soft-bodied creatures that also guarantee a valuable source of protein and food.

Czyli rośliny w wielu aspektach

So plants in many aspects.

bardzo atrakcyjne. I naprawdę, jeżeli ja patrzę i czytam w literaturze, kolekcja

very attractive. And really, if I look and read in the literature, the collection

rozchodników blisko 750 gatunków. Rodzaj liczy.

There are close to 750 species of stonecrops. The genus is counted.

Po prostu coś imponującego.

Just something impressive.

Jeśli chodzi o rojniki, też w granicach 500 gatunków.

As for stonecrops, there are also around 500 species.

Czyli my tak naprawdę możemy tworzyć całe

So we can actually create whole...

kolekcje pięknych roślin i cieszyć się ich kształtem, bo każdy jest wyjątkowy.

collections of beautiful plants and enjoy their shapes, as each one is unique.

Czy jest to po prostu jakiś sobie ościsty, czy kamczacki, czy kałkowski.

Is it just some prickly one, or a Kamchatka one, or a Kaluga one?

Jest ich naprawdę wiele, różnorodnych, atrakcyjnych i właśnie idealnych do

There are really many of them, diverse, attractive, and just perfect for

miejskiej. Przyznam szczerze, że nie znam tych wszystkich nazw.

urban. I must admit honestly that I do not know all these names.

Natomiast rzeczywiście nawiązując do tego, co pan doktor powiedział, często dostajemy

However, indeed referring to what the doctor said, we often receive

pytanie, dlaczego rozchodnik właśnie. No już się tego nauczyliśmy.

The question is why the stonecrop specifically. Well, we have already learned that.

Dokładnie to, o czym pan doktor mówi.

Exactly what the doctor is talking about.

Po pierwsze, dlatego my to mówimy, że on jest, proszę mnie poprawić, jeżeli to jest

First of all, that's why we say that he is, please correct me if this is.

złe sformułowanie, ale samowystarczalny. On się regeneruje, jak było już powiedziane.

Poorly worded, but self-sufficient. He regenerates, as has been said before.

Nie trzeba go w tym momencie, znaczy w związku z tym podlewać, czyli jest do

It doesn't need to be watered at this moment, meaning in relation to that, it's good to go.

takiej trudnej, trudnego obszaru, jakim jest miasto, gdzie trudne są warunki.

such a difficult area as a city, where conditions are challenging.

Tak jak pan doktor

Just like the doctor.

powiedział, wręcz pustynne momentami, idealny i właśnie dlatego rozchodnik.

He said, almost desert-like at times, perfect, and that's exactly why it's a stonecrop.

Ale ta druga cecha, to że on jest znakomitą takim miejscem, pożywką dla owadów, jest

But this second trait, that it is an excellent place for insects, is

też niesamowicie fascynującą opowieścią. Mogę tylko powiedzieć, że rozpoczęliśmy

also an incredibly fascinating story. I can only say that we started

badania z naszymi partnerami z firmy zewnętrznej na temat, na nadbior

Research with our partners from the external company on excess inventory.

różnorodnością właśnie, która się wiąże z tym zazielenianiem dachów wiatr.

It's precisely the diversity that is related to the greening of roofs and the wind.

Jesteśmy w trakcie tych badań, nie mamy

We are in the process of these studies, we do not have.

wyników z Polski, ale nasi tu parterzy udostępnili nam wyniki

results from Poland, but our partners here provided us with the results

z Holandii, gdzie się okazało, że zbadano 10 zielonych dachów przystankowych w Holandii

from the Netherlands, where it turned out that 10 green roof bus stops were studied in the Netherlands

i okazało się, że wykryto tam ponad 200 różnych gatunków owadów, co się wydaje,

and it turned out that over 200 different species of insects were detected there, which seems to be,

wydawało liczbą niesamowitą, ale już teraz słyszałam przed chwilą, że to jest chyba

It seemed like an incredible number, but I just heard a moment ago that it is probably

normalne, prawda panie doktorze? I uwaga, dach z najliczniejszą populacją owadów miał

Normal, right, doctor? And notice, the roof had the highest population of insects.

na sobie, że tak powiem, ponad 90 gatunków. To są liczby po prostu imponujące.

"I have, so to speak, over 90 species on me. Those are simply impressive numbers."

Bo to stopniowo zaczyna wkraczać, bo szanowni państwo, my tak jak ja wspomniałem,

Because it gradually starts to come in, because ladies and gentlemen, as I mentioned,

rośliny inicjalne to są tacy rycerze, którzy dopiero zaczynają i rycerki swoją przygodę,

Initial plants are like knights who are just beginning their adventure.

bo ta gleba jest dość uboga, dość jałowa w składnik, chociaż wy może tam dostarczacie

because the soil is quite poor, rather barren in nutrients, although maybe you supply some there

troszkę bardziej wartościowej na tym dachu, takiej bardziej zasobnej.

a little more valuable on this roof, something more affluent.

Ale jeżeli to jest czysty, luźny piasek np.

But if it is clean, loose sand, for example.

tak jak to jest nad morzem w Helu czy na innych takich ubogich siedliskach, to tam

just like it is by the sea in Hel or in other such impoverished habitats, there it is

potrzeba trochę tej materii organicznej, a jak materia się znajdzie, to już wtedy wchodzi

A bit of that organic matter is needed, and once the matter is found, it comes in.

kolejna sukcesja. Wtedy ten dach, taras, przestrzeń staje się bardziej różnorodna,

another succession. Then this roof, terrace, space becomes more diverse,

bo jeżeli zatrzyma się trochę materii organicznej, to widać już po kolorze taki

because if a bit of organic matter is retained, it can already be seen by the color like that

już jest bardziej brunatny, to od razu po prostu wchodzą mikroorganizmy i zaczyna

It's already browner, so microorganisms just enter immediately and it starts.

powstawać gleba. Czyli to jest już cały proces, który funkcjonuje.

The soil is being formed. So this is already the whole process that functions.

Oczywiście po kilku latach trzeba będzie zrobić już porządki na tym dachu, bo tam

Of course, after a few years, it will be necessary to clean up that roof, because there.

wtedy trzeba zrobić lekką selekcję, bo tam gdzie nigdzie może znaleźć się i

then a slight selection needs to be made, because there where nowhere may also be found and

zagotwiczyć nasiono trawy, może być jakiś mniszek się pojawić i

to soak the grass seed, there might be some dandelion appearing and

wiele innych krążących. Natomiast oczywiście to już jest efekt do tego, że

many others are circulating. However, of course, this is already the result of the fact that

potem rozmnażać, rozdzielamy, bo przecież musimy też pamiętać, rośliny

then we reproduce, we divide, because we also have to remember, plants

samousługowe tak, ale co kilka lat wymagają prac pielęgnacyjnych,

Self-service yes, but they require maintenance work every few years.

odmładzających, sanitarnych. Przenosimy je w inne miejsce, tworzymy kolejne elementy

rejuvenating, sanitary. We are moving them to another location, creating additional elements.

i cieszymy się pięknem, bo naprawdę to jest wyjątkowy świat roślin.

And we enjoy the beauty, because this is truly a unique world of plants.

Niezależnie od tego, czy są gleby właśnie

Regardless of whether they are soils just...

bardziej ubogie czy zasobne, możemy się dostosować i uczyć, uczyć mądrości, a chcą

More impoverished or affluent, we can adapt and learn, learn wisdom, and they want.

być, a chcąc

to be, wanting

być szczęśliwym cały rok, warto mieć ten ogród, uprawiać ten ogród i odpoczywać

to be happy all year round, it is worth having this garden, cultivating this garden, and resting

nawet w mieście, bo Warszawa jest tak różnorodna, że znajdziemy tak ciekawe

Even in the city, because Warsaw is so diverse that we will find such interesting...

zbiorowiska roślinne, tylko wystarczy właśnie czasami z aparatem, czasami z

plant communities, sometimes it just takes time with a camera, sometimes with

aplikacją, która wyszuka nam właśnie na tej łące kwietnej w Warszawie.

an app that will find us right in this flower meadow in Warsaw.

Ja szedłem do państwa i np.

I was going to your place, for example.

założyłem nostrzyk. Nostrzyk, piękna roślina, która jest typowa dla górskich

I planted melilot. Melilot, a beautiful plant that is typical for mountainous areas.

rejonów, ona w Polsce tutaj rzadko występuje w tej centralnej Polsce.

In this region, it rarely occurs here in central Poland.

Nostrzyk żółty, który przypomina zapachem

Yellow melilot, which resembles in scent

takie suche siano, czyli takie aromatyczne, wyjątkowe, czyli nie dość, że pięknie

such hay, that is aromatic, exceptional, meaning not only beautiful

wyglądają, są wyjątkowe, to działają po prostu też na nasze zmysły.

They look unique and they simply engage our senses as well.

Absolutnie tak. Pana doktora Artura można słuchać godzinami.

Absolutely yes. Dr. Artur can be listened to for hours.

Z taką pasją opowiada o roślinach. Świetnie przygotowany i też proszę

With such passion, he talks about plants. Well prepared and also please.

państwo, tu zdradzę takie kulisy nasze radiowe, też w koszuli taka, która

Ladies and gentlemen, here I will reveal some behind-the-scenes details of our radio, also in a shirt like this, which...

ma tutaj właśnie różne rośliny, no to jakby związane z zawodem biega, wielka pasja.

It has various plants here, so it's related to the profession of running, a great passion.

To jest jedna z moich miłości.

This is one of my loves.

Botanika. Skąd pani Grażyną tak naprawdę pomysł, żeby taką nieuczywistą zieleń

Botany. Where did Mrs. Grażyna really get the idea to create such an unrealistic greenery?

stworzyć na dachu? Przecież można byłoby ją gdzie indziej stworzyć.

Create it on the roof? After all, it could be created elsewhere.

Bardzo dobre pytanie.

Very good question.

Czy się państwo z czymś inspirowali? Może gdzieś już taki pomysł był?

Were you inspired by something? Maybe this idea has been somewhere before?

Oczywiście są to rozwiązania znane w Europie Zachodniej, ale nie już tak bardzo

Of course, these are solutions known in Western Europe, but not so much anymore.

dawna. Mogę powiedzieć, że na przykład największy system, który funkcjonuje w

former. I can say that, for example, the largest system that functions in

Europie, to jest w Utrechcie i on powstawał od 2019 roku.

In Europe, it is in Utrecht and has been under development since 2019.

A nasza pierwsza wiata, to właśnie my nie mamy się czego wstydzić, chcę powiedzieć.

And our first shelter, it's just that we have nothing to be ashamed of, I want to say.

Była w Warszawie rzeczywiście na regularnej ulicy na Żoliborzu, tak jak już

She was indeed on a regular street in Żoliborz in Warsaw, just like that.

z panem doktorem rozmawialiśmy wcześniej przed audycją.

We spoke with the doctor earlier before the broadcast.

Natomiast tak naprawdę w 2019 roku na takim jednym z podwórek na warszawskiej Woli,

However, in reality, in 2019, in one of the yards in Warsaw's Wola district,

kiedy my odpowiedzieliśmy na taką potrzebę lokalnej społeczności, sąsiadów, którzy

when we responded to such a need of the local community, neighbors who

razem na takim fajnym skwerku chcieli po prostu siedzieć też w deszczowe dni pod

together in such a nice little square they just wanted to sit there even on rainy days under

jakimś dachem i mieć możliwość po prostu spędzenia tam na świeżym powietrzu czasu,

with some roof and the opportunity to simply spend time there outdoors,

kiedy nie ma za bardzo pogody słonecznej.

when there isn't much sunny weather.

A ponieważ my się nie zajmujemy jakby dachami co do zasady, ale pomyśleliśmy sobie

And since we don't deal with roofs as a rule, we thought to ourselves.

dlaczego nie zaproponować państwu takiej wiaty innej, z której po prostu nie odjeżdża

Why not offer you a different shelter, one that simply doesn't leave?

żaden autobus, ale właśnie można do niej przyjść, posiedzieć, pograć w kółko i

no bus, but you can just come to her, sit down, play in a circle and

krzyżyk albo w szachy, bo zainstalowaliśmy tam różne właśnie takie dla

Cross or chess, because we installed various ones just like that for.

sąsiedzkich pogawędek dodatkowe elementy i jednocześnie oczywiście

neighborly chats additional elements and at the same time of course

podjąć wyzwanie tego eksperymentu, o którym wiedzieliśmy.

to take on the challenge of this experiment that we knew about.

My dużo eksperymentujemy, patrzymy na różne nowości, wprowadzamy, staramy się je

We experiment a lot, look at various news, implement them, and try to...

wprowadzać u nas i tam powstał tak naprawdę pierwszy zielony dach w Warszawie właśnie na

we are introducing it here, and the first green roof in Warsaw actually originated on

tym podwórku i funkcjonuje do dziś i spełnia fantastycznie swoją rolę.

this yard still operates today and fulfills its role fantastically.

A kolejne lata to oczywiście rozwój w Warszawie, a też w innych miastach.

And the next years will certainly be a development in Warsaw, as well as in other cities.

Natomiast dlaczego na dachu?

However, why on the roof?

No po pierwsze jest to płaska powierzchnia

Well, first of all, it is a flat surface.

znakomita do tego, żeby te rozchodniki tam sobie świetnie się rozwijały, ale też po

excellent for allowing those succulents to thrive there, but also after

drugie to jest jedno z pytań, które też dajemy.

The second one is one of the questions that we also ask.

No przecież właściwie można było koło takiego przystanku posadzić drzewo.

Well, one could have actually planted a tree next to such a bus stop.

Otóż pamiętajmy, że jesteśmy w mieście i że miasto ma swoją całą infrastrukturę

Well, let's remember that we are in a city and that the city has its entire infrastructure.

podziemną złożoną z kabli, z różnych rur, których my nie widzimy.

an underground network of cables, made up of various pipes that we do not see.

Natomiast one uniemożliwiają bardzo często

On the other hand, they very often make it impossible.

właśnie w najbliższym sąsiedztwie przystanku posadzenie np.

just in the immediate vicinity of the stop, planting for example.

drzewa. No i teraz co można zrobić?

trees. So now what can be done?

No można właśnie zazieleniać dachy, czyli jakby tę funkcję

Well, you can indeed green the roofs, that is to say, perform this function.

też oczyszczania powietrza, redukcji CO2, bo mówimy tutaj oczywiście

also air purification, CO2 reduction, because we are talking here, of course

o owadach, o roślinach na dachu, ale w ten sposób też realizować.

About insects, about plants on the roof, but also to implement it this way.

I właśnie tak najkrócej mówiąc, w najkrótszej historii,

And so, in the shortest way possible, in the briefest story,

tak powstała ta setka, którą mamy dzisiaj, a rzecz się wzięła właśnie z

this is how the hundred we have today came about, and the matter originated from

pojedynczych, takich bliskich, sąsiedzkich działań.

individual, such close, neighborly actions.

Po czym, powiedzmy słuchaczom, poznamy te wiaty, bo jest dużo wiat różnych, prawda?

How will we, let's say, recognize these shelters to the listeners, because there are many different shelters, right?

Ale po czym

But after what

poznamy te samowystarczalne, jak to nazywacie, oazy w mieście?

Will we get to know these self-sufficient oases in the city, as you call them?

Tak, bardzo jesteśmy z nich dumni, bo

Yes, we are very proud of them because

zieloność dachu to jeden z elementów takiej zielonej wiaty.

The greenery of the roof is one of the elements of such a green gazebo.

Ona jest też

She is also.

bezpieczna dla ptaków, jest specjalnie

safe for birds, it is specially

oznaczona we współpracy z Fundacją Szklane Pułapki.

marked in collaboration with the Glass Traps Foundation.

Przygotowaliśmy taki kropkowy element, kropki takie, takie całe kropkowe

We prepared such a dotted element, dots like this, all dotted.

powierzchnie, które mają też oznaczenie, że to jest obiekt przyjazny ptakom.

surfaces that also have a designation indicating that this is a bird-friendly site.

Jednocześnie taką naklejkę,

At the same time, such a sticker,

bo mówię, że właśnie jest to wiata przyjazna środowisku i odsyła

Because I'm saying that it is an environmentally friendly shelter and refers back.

poprzez QR-kod, który się tam znajduje, do różnych właśnie fajnych rzeczy,

through the QR code that is located there, to various cool things.

którym można się dowiedzieć, co na tej wiacie jest.

which can provide information about what is on this shelter.

Oprócz tego oczywiście tego też nie widać.

Besides that, of course, it's not visible either.

Jest tam energooszczędne oświetlenie, a ekwiwalent, no bo nie bezpośrednio, ale

There is energy-efficient lighting there, and the equivalent, well, not directly, but

ekwiwalent pozyskujemy z odnawialnych źródeł energii, który zakupujemy do

we obtain the equivalent from renewable energy sources, which we purchase for

oświetlenia tych wiat. Także jest to taki cały zestaw rozwiązań prośrodowiskowych.

of lighting those shelters. It is also a whole set of environmentally friendly solutions.

A ponieważ jesteśmy firmą reklamową,

And since we are an advertising company,

to też to już jest poza jakby rozchodnikiem, ale warto o tym też

This is also already outside of the sedum, but it's worth mentioning this as well.

powiedzieć, że za każdą reklamę, którą klient od nas kupi i reklamuje swoje tam

to say that for every advertisement that the client buys from us and promotes their own there

produkty, sadzimy drzewo jeden do jednego.

products, we plant one tree for one product.

I to się okazuje, że tak globalni konsumenci też są cztery razy bardziej

And it turns out that such global consumers are also four times more.

skłonni do tego, żeby np. właśnie używać produkty marek, które się

prone to, for example, use products from brands that are

reklamują na takich wiatach. Tak, ten trend już jest widoczny i u nas bardzo

They advertise on such bus shelters. Yes, this trend is already visible with us as well.

przebiera na sile, ponieważ dokładnie badania w ogóle pokazują, wspomniała pani o

she is straining to dress up, because the studies show exactly, you mentioned about

tym, że w tych miastach będzie nas coraz więcej i świadomość też bardzo dobrze i

that in these cities there will be more and more of us and the awareness is also very good and

oczekiwania mieszkańców po prostu rosną w stosunku do tych potrzeb takich

Residents' expectations simply increase in relation to such needs.

prośrodowiskowych, ale też w stosunku do marek, które oferują swoje produkty.

environmental, but also in relation to brands that offer their products.

I ci odbiorcy, ci mieszkańcy miast chcą mieć pewność, że te pieniądze są dobrze

And those recipients, those residents of the cities want to be sure that this money is well.

wydatkowane, czyli one też idą w jakieś słuszne sprawy np.

spent, which means they also go towards some just causes, e.g.

przeciwdziałanie zmianom klimatu. W związku z tym z kolei marki, które się

counteracting climate change. In this regard, brands that

reklamują na naszych wiatach przystankowych, poszukują takich rozwiązań,

they advertise on our bus shelters, looking for such solutions,

które właśnie odpowiadają tym ich prośrodowiskowym celom.

which precisely correspond to their environmental goals.

Czyli jeżeli mamy np. markę,

So if we have, for example, a brand,

która reklamuje flakon perfum, który jest

which advertises a perfume bottle that is

niejednorazowy, czyli będzie można go napełnić ponownie, to poszukuje takiej

Reusable, which means it can be refilled, so I am looking for one like that.

reklamy, która również odpowiada jakby samej idei, która stoi za tym produktem, a

advertisement, which also corresponds to the very idea that stands behind this product, and

konsumenci widzą to, doceniają i mówią w badaniach różnych, że chcą takich

Consumers see it, appreciate it, and say in various studies that they want such things.

rozwiązań. Także bardzo się z tego cieszymy.

solutions. We are also very happy about it.

Czy pan doktor Artur już był i widział wiaty?

Has Doctor Artur already come and seen the shelters?

Tak, ja wielokrotnie przecież od początku, rozmawiając wcześniej, tak jak tutaj z panią,

Yes, I have talked multiple times from the beginning, speaking earlier, just like here with you.

ja już te wiaty widziałem na Żoliborzu co najmniej w 2020 roku.

I already saw those canopies in Żoliborz at least in 2020.

I to mnie zawsze fascynuje, bo one jak

And that always fascinates me because they, like

zakwitną chociażby czy rozchodniki, czy rojniki, to one wystają tak troszeczkę i

they will bloom, whether it's sedums or stonecrops, they stick out a little and

wtedy jak odejdzie się z dystansem te 5 metrów, to my widzimy, że coś tam się już

Then, when you step back five meters, we can see that something is already هناك.

dzieje ciekawego. To jest bardzo istotne to, co pani wspomniała.

Interesting events. What you mentioned is very important.

Ja także chcę zwrócić uwagę w mieście o

I also want to draw attention in the city to

tym oczyszczającym wpływie tych roślin, bo przecież my wiemy, że są to rośliny, które

this cleansing effect of these plants, because we know that they are plants that

raz, że muszą rosnąć w pełnym słońcu, bo to jest warunek, bo trudno mówić tutaj o

First, they must grow in full sun because that is a condition, as it is hard to talk about here.

takim prawdziwym procesie fotosyntezy. Rojniki, rozchodniki, te wszystkie sukulenty

in such a real process of photosynthesis. Stonecrops, sedums, all these succulents.

potrzebują, kochają słońce. Są to gatunki światłolubne, światłorządne.

They need and love the sun. They are light-loving and light-requiring species.

To jest warunek. I w większości tak mamy, prawda?

This is a condition. And we usually have it that way, right?

Nie zawsze w tych terenach niżej to światło dociera bezpośrednio.

Not always in these lower areas does the light reach directly.

Tu wysoko mogą pysznić się w słońcu.

Here they can proudly bask in the sun.

To jest ważne. Natomiast drugie spełniają ważną funkcję oczyszczającą, bo przecież te

This is important. However, the second one serves an important purifying function, because after all these...

blaszki liściowe, one są w stanie wszelkie te pyły zawieszone akumulować.

Leaf blades are capable of accumulating all these suspended particles.

I my wiemy przecież, że tak samo w domu

And we know, after all, that it's the same at home.

powinniśmy otaczać się roślinami zielonymi i kilka doniczek w salonie, w sypialni być

We should surround ourselves with green plants and have a few pots in the living room and the bedroom.

powinno, bo są to naturalne filtry. One zwiększają nam wilgotność powietrza w

they should, because they are natural filters. They increase our air humidity in

otoczeniu, ale przede wszystkim wpływają korzystnie i oczyszczają.

in the environment, but above all they have a beneficial effect and provide cleansing.

Mamy często nową wykładzinę.

We often have new carpeting.

Nowy jakiś materac.

A new kind of mattress.

Używamy lakierów, różnych innych substancji chemicznych.

We use varnishes and various other chemical substances.

One są w stanie wyłapać te zanieczyszczenia.

They are able to catch those pollutants.

Czyli dzięki temu, jeżeli będziemy np.

So thanks to this, if we will for example.

sadzić, czy też mieć w domu rośliny, które w sypialni szczególnie, które mają

to plant or to have houseplants, especially in the bedroom, which have

tak zwaną znowu odwróconą fotosyntezę, to one będą jednak korzystnie wpływały na

the so-called reversed photosynthesis again, they will however have a positive effect on

nasze samopoczucie. Dobrze się wyśpimy, rano ruszamy z energią i życiem, żeby

our well-being. We sleep well, in the morning we begin with energy and life, to

podziwiać właśnie tą przestrzeń zieloną w mieście, bo jest co oglądać, tylko właśnie

to admire this green space in the city, because there is a lot to see, but именно

czasami tym okiem uzbrojonym trzeba, czyli z tą lupą.

Sometimes you need that armed eye, meaning with that magnifying glass.

Czasami właśnie może sobie

Sometimes it can just be.

popatrzeć, co tam ciekawego w tej Warszawie się dzieje.

to see what interesting is happening in Warsaw.

Ale nie mają Państwo takiego wrażenia, że

But don't you have the impression that

trochę tutaj się pojawiło tych roślin różnych i od razu jakoś tak inaczej jest.

A few different plants have appeared here, and everything feels somehow different.

Jeszcze raz w studiu mam tu roślinę, chociaż ostatnio mieliśmy tutaj w Radiu

Once again, I have a plant here in the studio, although we recently had one here at the Radio.

lawendę i zastanawialiśmy się, czy rzeczywiście wpływa na nas tak kojąco, ale

the lavender and we were wondering if it really has such a calming effect on us, but

nie wiedzieliśmy, że trzeba nią nieco poruszać.

We didn't know that it needed to be moved a little.

Ten zapach olejki eterycznej, to jest normalne.

This scent of essential oil is normal.

Zieleń uspokaja i wiemy dobrze, że jeżeli ten

Green calms and we know well that if this

kolor tutaj na pani blacie i jest troszeczkę taki niepokojący, czerwony,

the color here on your countertop is a bit unsettling, red,

to ta zieleń będzie koiła i tutaj nie ma co oszukiwać.

This greenery will soothe, and there's no point in deceiving ourselves here.

My naprawdę powinniśmy, to pamiętamy zawsze, pamiętajcie o ogrodach.

We really should, let's always remember this, remember about the gardens.

Przecież stamtąd przyszliście w żar epoki, prawda.

After all, you came from there in the heat of the era, right?

To wszystko ma naprawdę sens, głęboki sens.

It all really makes sense, deep sense.

My wróćmy tylko do tych opowieści naszych

Let's just return to our stories.

babć, naszych dziadków, pradziadków i wróćmy do tego magicznego świata roślin.

let's return to the magical world of plants.

A w Warszawie naprawdę fajnie się żyje.

And life is really nice in Warsaw.

Urodziłem się w Warszawie, mieszkam tyle lat i wiem dobrze.

I was born in Warsaw, I have lived here for so many years and I know it well.

Jak ładna ta Warszawa się staje, coraz bardziej jest zielona.

How beautiful Warsaw is becoming, it is getting greener and greener.

I też sadzone są rośliny odporne, pani wspomniała o drzewach.

And resilient plants are also planted, you mentioned trees.

Ja cieszę się, że wprowadzane są platany

I am glad that planes are being introduced.

klonolistne, rośliny, które jako jedne z ostatnich zrzucają liście, czyli tak

maple-leaved, plants that are among the last to shed their leaves, that is so

naprawdę listopad mamy prawdziwy, bo te liście dopiero spadają w listopadzie.

We really have a true November, because these leaves only fall in November.

Są piękne blaszki liściowe, zdrowe, odporne na cenie czyszczenia środowiska,

They are beautiful leaf blades, healthy, resistant to the costs of environmental cleaning.

odporne na zasolenie, na antropopresję, czyli drzewa jak najbardziej właściwe do

resistant to salinization, to anthropogenic pressure, that is, trees most suitable for

tych warunków miejskich i dodatkowo jeszcze te sukulenty.

those urban conditions and additionally those succulents.

O niewielkim systemie korzeniowym, które mogą zdobić niewielkie przestrzenie.

About a small root system that can adorn small spaces.

To jeszcze tak na koniec się pochwalmy, bo wiemy, że ta budowa tych ekowiat z tymi

Let's brag a little at the end, because we know that the construction of these eco-villages with those...

zielonymi dachami i energooszczędnym oświetleniem to jest taki realny wymiar

with green roofs and energy-efficient lighting, this is a tangible dimension.

do tej realizacji strategii zrównoważonego rozwoju.

to the implementation of this sustainable development strategy.

Większość miast w Polsce, właściwie wszystkie, tu już jakby robią i działają.

Most cities in Poland, actually all of them, are already kind of doing and functioning.

To ile ton CO2 mniej w atmosferze dzięki tym ekowiatom jest?

How many tons of CO2 are less in the atmosphere thanks to these ecovillages?

Ile hektolitów wody deszczowej zatrzymanej w mieście?

How many hectoliters of rainwater are retained in the city?

Ile bezpiecznej powierzchni dla ptaków, pszczół i innych owadów?

How much safe space is there for birds, bees, and other insects?

Proszę się pochwalić.

Please show off.

Tak na koniec naszego spotkania.

Just at the end of our meeting.

Właśnie to tutaj znowu nawiąże do tych małych działań, małych kroczków, które

Just here, I will again refer to those small actions, small steps that

dopiero jak się dobrze przyjrzeć, to suma ich daje imponujące liczby.

Only when you take a good look do their total add up to impressive numbers.

Otóż jeden dach, jeszcze wracając do tego zapylenia, o którym pan doktor powiedział.

Well, one roof, returning to the dustiness that the doctor mentioned.

Mamy tutaj też badania, które mówią, że

We also have studies here that say that

jeden dach obniża zapylenie powietrza wokół wiaty o około 15 do 20 procent.

One roof reduces the dust pollution in the air around the shed by about 15 to 20 percent.

To naprawdę już jest coś.

That's really something.

Naprawdę już, naprawdę jest coś.

Really, there really is something.

A teraz właśnie, co ten jeden dach robi?

And now, what is this one roof doing?

Otóż powiedziałam już, że 150 litrów wody, jeden taki, zaoszczędza.

Well, I have already said that one such thing saves 150 liters of water.

I mamy badania, które mówią, że 7,2 kilograma pozwala zaobserwować CO2 przez rok.

And we have studies that say 7.2 kilograms allows for the observation of CO2 for a year.

W związku z tym, jak sobie pomnożymy to przez tę setkę, ale dokładnie jak była

In connection with this, if we multiply it by that hundred, but exactly as it was.

budowana, bo my nie zrobiliśmy takiego prostego arytmetycznego ćwiczenia, czyli

built, because we didn't do such a simple arithmetic exercise, that is

razy sto, tylko dokładnie policzyliśmy, jak to powstawało i ile w związku z tym

One hundred times, we just counted exactly how it was created and how much that is.

przyrastało tego dobra, które środowisko zostało zaoszczędzone.

The good that the environment has been preserved has been increasing.

I możemy się pochwalić tym, że CO2 jest mniej, CO2 jest mniej w atmosferze aż 73 tony.

And we can boast that CO2 is less, CO2 is less in the atmosphere by as much as 73 tons.

Już powiedziałam, ponad 100 tysięcy litrów

I've already said, over 100,000 liters.

wody deszczowej, która została gdzieś zatrzymana, a nie po prostu odpłynęła.

rainwater that has been retained somewhere rather than just flowing away.

My to nazywamy, że ponad 100 tysięcy godzin stołówki dla pszczół.

We call it over 100 thousand hours of the cafeteria for bees.

Oczywiście jest to jakoś tam przeliczone, ale tu wracamy do tej długiego okresu

Of course, it has been calculated in some way, but here we return to that long period.

kwitnienia i w ogóle tego wydłużonego okresu dla owadów.

flowering and in general this extended period for insects.

Po prostu one mają gdzie żerować, chyba tak mogę powiedzieć.

They just have places to feed, I think I can say that.

No i oczywiście mówimy o ponad

Well, of course, we are talking about over

tysiącu metrach kwadratowych bezpiecznej powierzchni dla ptaków, które się dzięki

one thousand square meters of safe space for birds, which thanks to

temu, że są oznaczone na przeszklonych, pustych taflach, nie zabijają, mówiąc

that they are marked on the glazed, empty panes, do not kill, saying

krótko, i też to jest wymierny efekt tego dobra.

In short, that is also a measurable effect of this good.

Więcej właściwie o tym projekcie, o tym jaki wpływ na środowisko i naszą

More specifically about this project, about its impact on the environment and us.

planetę mają ekowiacy mogą Państwo przeczytać na stronie czegoniewidać.pl.

You can read about the planet that the eco-activists have on the website czegoniewidać.pl.

I tak może zachęćmy naszych słuchaczy też, żebyśmy tak dbali o to nasze

And let's encourage our listeners too, so that we take care of this of ours.

o te nieoczywiste miejsca, pełne właśnie zieleni, żebyśmy jak tam coś widzimy, to

about those unobvious places, full of greenery, so that when we see something there, then

możemy coś podlać, wyrwać, no nie wiem, jakoś też uczestniczyć w tej

We can water something, pull it out, I don't know, somehow participate in this too.

nieoczywistej zieleni, żebyśmy się czuli jakby częścią tego całego krajobrazu.

unobtrusive green, so that we feel like a part of the whole landscape.

Tak, no to jest ścisłe, oczywiście apelujemy do tego, ale także, żeby nawet na niewielkich

Yes, well, it is strict, of course we appeal to that, but also, even for small...

przestrzeniach, czy w domu, na balkonie, czy na tarasie, posiadać taki mini ogródeczek,

in spaces, whether at home, on the balcony, or on the terrace, to have such a mini garden,

bo to naprawdę jest wielka radość móc sobie w Warszawie uprawiać swoje pomidorki, czy

because it is really a great joy to be able to grow your own tomatoes in Warsaw, isn't it?

swoje zioła, bo to też jest ważne, lub właśnie mieć te rośliny, które są na

your herbs, because that's also important, or just having those plants that are on

rośliny przyjazne, niezależnie od tego, czy mieszkamy na parterze, czy mieszkamy na

friendly plants, whether we live on the ground floor or we live in

dwudziestym piętrze, możemy tworzyć sobie nasze ekologiczne systemy roślinne, bo to

on the twentieth floor, we can create our own ecological plant systems, because it

naprawdę jest kojące, jeżeli po takim ciężkim dniu pracy my sobie wracamy,

it is truly soothing when after such a hard day at work we come back.

popatrzymy na te blaszki liściowe, czasami jakiś owad tam przyjdzie, to naprawdę

let's take a look at these leaf blades, sometimes an insect comes there, it's really

regeneruje nasze siły, a w mieście przecież, ja przecież też przyjechałem do państwa z

it regenerates our strengths, and in the city after all, I too have come to you with

woli, mimo że mnóstwo teraz przemian i wiele się dzieje, ale widzę, że nadal to

prefers, even though there are a lot of changes happening now and much is going on, but I see that it still does this.

miasto tętnie życiem.

the city beats with life.

Te drzewa są

These trees are

czyste, ładnie to wygląda, więc no cóż, no inicjatywa jak najbardziej właściwa.

It's clean, it looks nice, so well, the initiative is absolutely appropriate.

Otaczajmy się tą zielenią, bo to jest bardzo istotne.

Let's surround ourselves with this greenery, because it is very important.

I cóż, i wybierajmy te specjalne gatunki, które są specjalnie przystosowane do tych

And so, let's choose those special species that are specially adapted to these.

trudnych, prawda, miejskich aglomeracji. Jeszcze tak się zapytam, panie doktorze

difficult, true, urban agglomerations. Let me ask you one more thing, doctor.

Arturze, na koniec, czy rozmawiać z naszymi roślinami?

Artur, in the end, should we talk to our plants?

Rozmawianie to jest poświęcanie im czasu, więc to oczywiście jest cisła zależność.

Talking is dedicating time to them, so it is obviously a tight dependency.

My wiemy, przecież wspominaliśmy sekretne życie drzew, prawda, piękna pozycja,

We know, after all we mentioned the secret life of trees, right, a beautiful position,

którą każdy miłośnik ogrodów powinien przeczytać i troszeczkę tak wewnętrznie

which every garden lover should read and a little bit internally

wziąć ją do siebie, bo rozmawianie z roślinami to poświęcanie im czasu.

Take her in, because talking to plants is dedicating time to them.

To są nasi sprzymierzeńcy, to są nasi przyjaciele.

These are our allies, these are our friends.

Rośliny powinniśmy personifikować, bo dzięki temu, jeżeli ja mam drzewko szczęścia,

We should personify plants, because thanks to this, if I have a lucky tree,

które także przecież jest z tej rodziny gruboszowatych, prawda, jeżeli ono ma ze

which is also from the Crassulaceae family, right, if it has with

mną 50 lat od urodzenia, prawda, to to jest coś wyjątkowego, bo to jest członek rodziny.

I am 50 years old since my birth, right, it's something special, because it's a family member.

I to jest niezaprzeczalne.

And that is undeniable.

My wspomnieliśmy już od tego VI, VII wieku przed naszą erą o miłości do roślin,

We have already mentioned this from the 6th and 7th century BC about the love for plants,

o wiszących ogrodach i nie tylko. I tak samo teraz to się nic nie zmieniło.

About hanging gardens and not just that. And the same now has not changed at all.

Nasza psychika jest wciąż ta sama.

Our psyche is still the same.

Nadal potrzebujemy kontaktu z naturą, z zielenią, bo to nam gwarantuje odstresowanie.

We still need contact with nature, with greenery, because it guarantees us relaxation.

Czyli roślinom tak, obserwujemy je, patrzymy, no i co? No i kochamy je, po prostu kochamy.

So plants yes, we observe them, we look at them, and what? Well, we love them, we simply love them.

Jak Państwo będą gdzieś właśnie widzieć, to proszę ekowiatę taką, to proszę przystanąć i popatrzeć trochę

If you see an eco-hive somewhere, please stop and take a look for a while.

i popodziwiać.

and admire.

Ja myślę, że Pan doktor już też powiedział

I think the doctor has already said so too.

wcześniej najpiękniejszą puentę, jaką można tutaj też podsumować to spotkanie.

Earlier, the most beautiful conclusion that can sum up this meeting is.

I w ogóle pamiętajmy o ogrodach.

And let's remember about the gardens.

Tak, one naprawdę są z nami, niezależnie od tego, czy będą miały 10 na 10 centymetrów,

Yes, they really are with us, regardless of whether they will be 10 by 10 centimeters.

czy będą hektary powierzchni, to są piękne rośliny i warto się nimi otaczać, bo

whether there will be hectares of land, these are beautiful plants and it's worth surrounding yourself with them, because

nie dość, że mają walory te prezdrowotne, to jeszcze w większości są użytkowe.

Not only do they have health benefits, but they are also mostly practical.

Jeszcze są bardzo mądre, jak się okazuje, bo kwitną tam, gdzie im dobrze.

They are still very wise, as it turns out, because they flourish where they feel good.

Tak, mądre, mądrze gospodarują wodą i w przypadku sukulentów, ja mogę powiedzieć,

Yes, wisely, they manage water wisely and in the case of succulents, I can say,

jestem w nich zakochany, oczarowany, jestem tą mądrością, bo one na czas niepogody,

I am in love with them, enchanted, I am that wisdom, for they are there in times of bad weather,

na suszy magazynują sobie wodę, a jak to jest ważne, wiemy przecież w dzisiejszych

In droughts, they store water, and how important this is, we know today.

czasach, retencja wody jest ważna, żeby ona nie uciekła szybciutko

In times like these, water retention is important so that it doesn't escape quickly.

i spłynęła gdzieś daleko, tylko żeby ją zatrzymać w obiegu, czyli poprzez właśnie

And it flowed somewhere far away, just to keep it in circulation, that is through just.

wprowadzanie takich wiatr, wprowadzanie tych naturalnych filtrów, bo dzięki temu i

introducing such winds, introducing these natural filters, because thanks to this and

wilgotność, i samopoczucie, i przez to wprowadzamy do miasta wiele

humidity, and well-being, and through that we introduce a lot into the city

sprzymierzeńców, chociażby zwierząt, po prostu zwierząt.

allies, even if only animals, simply animals.

Dziękuję Państwu pięknie za to nasze spotkanie, zrobiło się tak naprawdę wyjątkowo roślinnie.

Thank you very much for this meeting, it truly became exceptionally botanical.

Przypomnę, dzisiaj moimi gośćmi była pani Grażyna Gołębiowska z EMS, która zajmuje się

I will remind you, today my guest was Mrs. Grażyna Gołębiowska from EMS, who deals with

reklamą zewnętrzną, jednocześnie też buduje zielone wiaty przystankowe, a także

external advertising, while also building green bus shelters, as well as

doktor Artur Zagajewski, botanik pracujący w Ogrodzie Botanicznym PAN w Warszawie,

Doctor Artur Zagajewski, a botanist working at the Botanical Garden of the Polish Academy of Sciences in Warsaw,

który, jak Państwo słyszeli, pełen pasji nam zawsze o tych roślinach opowiada.

who, as you have heard, always tells us about these plants with great passion.

Dziękujemy bardzo. Czyli coś, sadzimy.

Thank you very much. So something, we plant.

Sadzimy, tak jest. Przebywamy jak najwięcej.

We plant, yes we do. We stay as much as possible.

Sierpień to jest czas, gdzie teraz już powoli rośliny przygotowują się do tej

August is the time when plants are slowly preparing for this.

jesieni, więc tak, ale to jest idealny czas właśnie, żeby zrobić nowe aranżacje, bo

it's autumn, so yes, but this is the perfect time to create new arrangements because

wrzesień, październik rośliny wtedy troszeczkę spokojniejsze są i możemy

September, October, the plants are a little calmer then, and we can…

wtedy sadzić, wybieramy się do centrum jakiegoś ogrodniczego i tworzymy nowe

Then we plant, we are going to the center of some garden center and creating new ones.

aranżacje. Idealny czas na porządki, na to, żeby w przyszłym roku i przez wiele lat

arrangements. The perfect time for cleaning up, so that next year and for many years to come

pięknie wszystko nam zakwitło i rosło.

Everything has blossomed and grown beautifully for us.

Dziękuję Państwu pięknie za naszą spotkanie.

Thank you very much for our meeting.

Dziękuję bardzo.

Thank you very much.

Rozmowę prowadziła Anna Stachowska. Do usłyszenia.

The conversation was conducted by Anna Stachowska. Until next time.

Dziękujemy pięknie.

Thank you very much.

Do wysłuchania podcastu zaprosił AMS.

AMS invited you to listen to the podcast.