#10. Archiwum Historii Mówionej

Witam serdecznie w kolejnym odcinku podcastu z serii Nasze Źródła.

Welcome to another episode of the podcast from the series Our Sources.

Dzisiaj udało mi się zaprosić, ja chciałem zaprosić Archiwum Historii Mówionej do studia, żeby opowiedzieć o tym, jaka jest historia właśnie tego archiwum.

Today, I managed to invite the Oral History Archive to the studio to talk about the history of this archive.

No i zgłosiły się dwie osoby do mnie i bardzo się cieszę. Pani Joanna Rączka, która jest pracownikiem, pracowniczką tego archiwum w Domu Spotkań z Historią.

Well, two people contacted me, and I am very happy. Ms. Joanna Rączka, who is an employee of this archive at the House of Meetings with History.

Dzień dobry Państwu.

Good morning, ladies and gentlemen.

I pan Dominik Czapigo z Ośrodka Karta, który też zajmuje się...

And Mr. Dominik Czapigo from the Karta Center, who is also involved in...

Historią Mówioną i jest też redaktorem, kwartelnika Karta.

He is involved in Oral History and is also the editor of the quarterly Karta.

Bardzo mi miło, że Państwo przyszli, bo im więcej osób, tym ciekawiej będzie na pewno opowiadać o tym.

I am very pleased that you came, because the more people there are, the more interesting it will definitely be to talk about this.

Co to jest to Archiwum Historii Mówionej?

What is the Archive of Spoken History?

Ja dotarłem, znaczy ja już wiem o tym archiwum od jakiegoś czasu.

I have arrived, which means I have known about this archive for some time.

Próbowałem się przymierzyć, jak można by było wesprzeć działania właśnie Domu Spotkań z Historią.

I tried to think about how we could support the activities of the Meeting House with History.

Nawet jeden z poprzednich odcinków został nagrany podczas wystawy jedyne w Domu Spotkań z Historią.

Even one of the previous episodes was recorded during the exhibition "Only at the House of Meetings with History."

I jest oprowadzanie, które jest udostępnione właśnie.

And there is a guided tour that is now available.

Można sobie oglądać na monitorze komputera, a słuchać z podcastu to oprowadzanie.

You can watch it on the computer monitor while listening to the podcast guide.

Właśnie bardzo, bardzo ciekawa forma.

It’s actually a very, very interesting form.

To zapraszam, gdyby ktoś miał ochotę jednym z poprzednich odcinków sobie posłuchać tego.

So I invite anyone who would like to listen to one of the previous episodes.

Ale właśnie chciałbym dotrzeć do początków tego archiwum, bo początki sięgają chyba lat siedemdziesiątych, czy osiemdziesiątych.

But I would like to trace the beginnings of this archive, because the origins go back to the seventies or eighties, I think.

Osiemdziesiątych, to jest koniec lat osiemdziesiątych.

The eighties, that is, the end of the eighties.

Za taką cezurę uznaje się rok osiemdziesiąty.

The year eighty is considered as such a cut-off point.

To był rok osiemdziesiąty, kiedy zaczęły powstawać pierwsze nagrania w kolekcji Archiwum Wschodniego.

It was the year eighty when the first recordings in the Eastern Archive collection began to be created.

To był taki ruch społeczny zainicjowany w podziemiu.

It was a social movement initiated underground.

Siłą rzeczy musiał być niezależny od ówczesnych władz państwowych.

By necessity, he had to be independent from the then-current state authorities.

Ponieważ zajmował się dokumentowaniem losu osób represjonowanych przez reżim stalinowski.

Because he was involved in documenting the fate of individuals repressed by the Stalinist regime.

To była taka biała plama w historiografii polskiej o tym oficjalnie.

It was such a white spot in Polish historiography about this officially.

Nie można się było tym zajmować wcześniej.

It couldn't be dealt with earlier.

Nawet historycy chyba się tym nie zajmowali.

Even historians probably didn't deal with this.

I wtedy środowisko skupione wokół pisma podziemnego,

And then the environment centered around the underground magazine,

karta, czyli bibuły wydawanej w podziemiu,

the card, meaning the pamphlets published underground,

no po prostu uznało, że trzeba zacząć tę historię opowiadać.

Well, it just decided that it needed to start telling this story.

Przede wszystkim zacząć od jej udokumentowania,

First of all, start by documenting it.

bo ta pamięć o tych przeszłych zdarzeniach odchodzi wraz z ludźmi,

because the memory of those past events fades away with the people,

którzy byli bezpośrednio właśnie represjonowani,

who were being directly repressed,

poddani tej presji historii.

subjected to this pressure of history.

I wtedy powstały pierwsze nagrania.

And then the first recordings were made.

To się rozwinęło, trwało jeszcze na początku lat dziewięćdziesiątych po przełomie,

It developed, lasting into the early nineties after the breakthrough.

kiedy już karta się też zalegalizowała,

when the card has also been legalized,

jako

as

najpierw dwie fundacje,

first two foundations,

a nie będziemy opowiadali szczegółów,

and we won't be sharing the details,

ale zaczęła być, mówiąc krótko, organizacją pozarządową do pewnego momentu

but it began to be, to put it briefly, a non-governmental organization for a certain period of time.

i te nagrania nam towarzyszyły.

And these recordings accompanied us.

W tamtym czasie jeszcze pojęcie historia mówione nie było spopularyzowane

At that time, the concept of oral history was not yet popularized.

i nikt tego tak nie nazywał.

and no one called it that.

Po prostu nagrywaliśmy historię

We were just recording history.

i najważniejsze było, żeby ludzie opowiadali o swoich własnych doświadczeniach.

And the most important thing was that people shared their own experiences.

Swoimi słowami, to znaczy bez żadnej redakcji.

In your own words, meaning without any editing.

Tak, po pierwsze to, a po drugie,

Yes, first of all that, and secondly,

ludzie właśnie nie opowiadali o historii powszechnej,

people were just not talking about common history,

o tym, co wyczytali w książkach,

about what they read in books,

tylko o tym, czego osobiście doświadczyli.

only about what they have personally experienced.

To jest coś, co historie mówione do dzisiaj wyróżnia,

This is what distinguishes spoken stories to this day,

że człowiek opowiada o swoim własnym doświadczeniu.

that a person speaks about their own experience.

To jest nagrywane, utrwalane i potem gdzieś właśnie odkładane.

It is being recorded, preserved, and then put away somewhere.

Właśnie jeszcze tutaj wrócimy do tego,

We'll just come back to this here.

bo są dwa sposoby na tworzenie takiego archiwum, prawda?

Because there are two ways to create such an archive, right?

Jeden to, żeby zachowywać te nagrania,

One thing is to keep these recordings,

czyli żeby można było ich posłuchać,

so that they could be listened to,

a drugi sposób, no to przepisać te mówione historie,

and the second way is to transcribe those spoken stories,

na papier i wtedy czytać je.

on paper and then read it.

Więc to są dwa sposoby.

So these are two ways.

I pewnie oba są stosowane, tak?

And both are probably used, right?

Tak, i ten drugi, czyli przelewanie na papier,

Yes, and that second one, which is putting it on paper,

wiąże się z bardzo konkretnymi wyzwaniami,

it is associated with very specific challenges,

dlatego, że już odchodzimy od źródła.

because we are already moving away from the source.

Tracimy pewne ważne rzeczy.

We are losing some important things.

Nie możemy usłyszeć głosu.

We cannot hear the voice.

Intonacji.

Intonation.

Ciężko jest oddać emocje.

It is hard to express emotions.

I mogę śmiało powiedzieć, że uważam,

And I can honestly say that I believe,

że zawsze trzeba te teksty poddać redakcji,

that these texts always need to be edited,

która jednak nie ma na celu,

which, however, does not aim to,

przerabianie ich na literacką polszczyznę,

converting them into literary Polish,

tylko ułatwienie czytelnikowi lektury.

only to make it easier for the reader to read.

Bo trzeba być świadomym, że tekst opowiedziany,

Because one must be aware that the text told,

zapisany na kasecie, czy w plikach cyfrowych już dzisiaj

recorded on tape or in digital files already today

i to, co mamy w transkrypcji wiernej,

and what we have in the faithful transcription,

to nie jest po prostu źródło jeden do jeden.

It's not just a one-to-one source.

To już jest odejście, bo jeśli człowiek mówi,

This is already a departure, because if a person says,

no to to jest inny język, niż to samo spisane na papier.

Well, this is a different language than the same written on paper.

Dlatego uważam, że ta redakcja jest potrzebna,

That’s why I believe this editorial is necessary,

ale ona powinna być poddana

but she should be submitted

bardzo konkretnym regułom, które przede wszystkim

very specific rules that primarily

możliwie najmniej ingerują w ten tekst.

interfere with this text as little as possible.

Czyli początek to 1987 rok, potem 90 lata,

So the beginning is 1987, then the 90s.

rozwój już taki, że tak powiem, na powierzchni,

the development is such that, so to speak, on the surface,

nie w podziemiu.

not in the underground.

Tak, potem było dokumentowanie historii

Yes, then there was the documentation of history.

ludzi zaangażowanych w opozycję w PRL-u

people involved in the opposition in the People's Republic of Poland

i to był drugi taki duży zbiór.

And this was the second such large collection.

W tym archiwum wschodnim nagrano ponad 1000 osób,

In this eastern archive, over 1000 people have been recorded.

więc to naprawdę pokaźne.

so it's really impressive.

On jest chyba cały czas.

He is probably here all the time.

Był i jest, tak. I można powiedzieć, że to był właśnie

He was and is, yes. And one could say that this was exactly

taki trochę kamień węgielny tego archiwum historii mówionej

a bit of a cornerstone of this oral history archive

Domu Spotkań z Historią i Ośrodka Karta,

House of Meetings with History and Karta Center,

który istnieje do dzisiaj.

which exists to this day.

Ta kolekcja jako wydzielona tam cały czas istnieje.

This collection exists as a separate entity all the time.

Można przyjść posłuchać tych nagrań.

You can come and listen to these recordings.

W międzyczasie one zostały zgrane z kaset magnetofonowych,

In the meantime, they have been recorded from cassette tapes.

dlatego, że to jest nietrwały nośnik

because it is a non-durable medium

i po prostu po wielu latach mógłby się rozpaść

and simply after many years it could fall apart

i nie byłoby dostępu do tych nagrań.

and there would be no access to those recordings.

Także tutaj dzięki dotacjom z Ministerstwa

Also here thanks to grants from the Ministry.

chyba Kultury i...

probably Culture and...

Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Culture and National Heritage.

Tak mi się wydaje, tak.

I think so, yes.

Bo też chyba nauki i szkolnictwa wyższego w tamtym czasie

Because I think higher education and studies at that time

z różnych możliwych źródeł finansowania

from various possible sources of funding

korzystaliśmy i korzystamy do dzisiaj.

we used and we still use today.

Ten zbiór został zdigitalizowany

This collection has been digitized.

i potem powstawały jakieś kolejne nagrania

and then some more recordings were made

i w 2003 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Austrii

In 2003, the Ministry of Interior of the Republic of Austria

zaprosiło Ośrodek Karta,

invited the Karta Center,

czyli organizację pozarządową do udziału

which is a non-governmental organization for participation

w takim międzynarodowym projekcie

in such an international project

dokumentowania losów byłych więźniów

documenting the fates of former prisoners

obozu Mauthausen-Gusen.

Mauthausen-Gusen camp.

I w tym projekcie powstały 164 nagrania,

And in this project, 164 recordings were created,

17 z tych nagrań miało formę wideo

17 of these recordings were in video form.

i do dzisiaj te proporcje między nagraniami audio i wideo

to this day, the ratio between audio and video recordings

są wyraźnie na rzecz nagrań audio.

They are clearly in favor of audio recordings.

To oczywiście miało związek z tym,

This was obviously related to the fact that,

że nagrania wideo były znacznie bardziej kosztowne,

that video recordings were significantly more expensive,

wymagały więcej czasu zachodu.

they required more time and effort.

To też się oczywiście zmieniło,

That has also obviously changed,

bo w międzyczasie przeżyliśmy pewną,

because in the meantime we experienced a certain,

można powiedzieć, rewolucję technologiczną,

one could say, a technological revolution,

jeśli idzie o dostępność sprzętu,

when it comes to equipment availability,

możliwości też archiwizacji

possibilities of archiving as well

i udostępniania.

and sharing.

No i wzrost jakości, co się wiąże

And an increase in quality, which is related.

z wielkością też, objętości tych plików później.

with the size as well, the volume of these files later.

Tak, miejsc, w których potem trzeba to przechowywać.

Yes, places where it then needs to be stored.

I to był taki drugi, można powiedzieć,

And that was like a second one, you could say,

fundament tego archiwum.

the foundation of this archive.

Jeszcze archiwum nie było,

The archive wasn't there yet,

ale już wiedzieliśmy, że to jest metoda,

but we already knew that this is a method,

którą chcemy dalej pracować.

that we want to continue working on.

I też to było ważne przy tym projekcie

And that was also important for this project.

Mauthausen-Gusen.

Mauthausen-Gusen.

Zaprojektowano bardzo konkretną metodologię,

A very specific methodology has been designed,

czyli wywiady biograficzne,

which means biographical interviews,

do których my dzisiaj wszystkich namawiamy

to which we are all encouraging today

i której te metody dość konsekwentnie się trzymamy.

and which we consistently adhere to.

To znaczy, nie jest tak, że w naszym archiwum

It means that it is not the case that in our archive

nie ma innego rodzaju nagrań, zdarzają się,

There are no other types of recordings, they happen.

ale sami realizując większość z naszych projektów,

but by ourselves implementing most of our projects,

staramy się nagrywać wywiady,

we try to record interviews,

po pierwsze, swobodne, narracyjne,

first of all, free, narrative,

nawet jeśli nie biograficzne, tylko tematyczne,

even if not biographical, only thematic,

to po prostu tam jest pewna,

it's just that there is certain.

bardzo konkretna filozofia,

very concrete philosophy,

która określa, w jaki sposób rozmawiamy,

which defines how we talk,

w jaki sposób te rozmowy są prowadzone.

how these conversations are conducted.

Czyli mówiąc krótko, dajemy przestrzeń do tego,

So, to put it briefly, we are giving space for this,

żeby nasi rozmówcy opowiadali, staramy się im nie przerywać,

to encourage our interlocutors to share, we try not to interrupt them,

czasami coś sobie notując,

sometimes while jotting something down,

zapamiętując pytania, które chcemy zadać,

remembering the questions we want to ask,

ale które zadamy dopiero później.

but which we will ask only later.

I to można powiedzieć właśnie zaczęło się

And you could say that it just started.

od tego projektu Mauthausen-Gusen,

from this Mauthausen-Gusen project,

gdzie grupa osób zaangażowanych

where a group of engaged individuals

w te działania dokumentacyjne też przeszła przeszkolenie,

in these documentation activities, she also underwent training,

jak rozmawiać, jak te rozmowy powinny wyglądać.

how to talk, what these conversations should look like.

I ta metoda wywiadu swobodnego, biograficznego,

And this method of free, biographical interview,

towarzyszy nam do dzisiaj.

it accompanies us to this day.

Po prostu uważamy, że idąc też do tych najstarszych,

We simply believe that by going to the oldest ones as well,

naszych rozmówców, szkoda by było rozmawiać tylko na jakiś

our interlocutors, it would be a shame to talk only about something

wąski wycinek dotyczący ich biografii.

a narrow section concerning their biography.

To w pewnym sensie byłoby trochę

In a way, it would be a bit...

marnotrawstwo historii,

the waste of history,

których ci ludzie są nośnikami.

that these people are carriers of.

Więc prosimy, żeby opowiedzieli o całym swoim życiu,

So we ask them to talk about their entire life,

a przy okazji oczywiście też opowiadają o tematach,

And by the way, they also talk about topics,

które nas bardziej interesują, o nie możemy też dopytywać.

which interest us more, we cannot ask about as well.

To są historie, czyli biografie,

These are stories, or biographies,

czyli właściwie skłaniacie rozmówców do tego,

so you actually encourage the interlocutors to do so,

żeby opowiadali o sobie, o swoich historiach,

to tell about themselves, about their stories,

tak?

yes?

Tak, zdecydowanie.

Yes, definitely.

I to dobrze widać też przy takich pierwszych próbach

This is also clearly seen in such initial attempts.

umówienia się, kiedy bardzo często rozmówcy

arranging to meet, when the interlocutors very often

odpowiadają, że nie wiedzą, o czym będziemy rozmawiali,

they reply that they don't know what we will be talking about,

że proszą o jakieś pytania.

that they are asking for any questions.

I wtedy po prostu można odpowiedzieć,

And then you can just respond,

że musimy najpierw usłyszeć czyjąś historię,

that we must first hear someone's story,

żeby zadać dobre pytania.

to ask good questions.

Dlatego, że większość z naszych rozmówców

Because most of our interlocutors

nie spisała wspomnień, nie ma tekstów,

she didn't write down her memories, there are no texts,

które opisują ich historię, do których można by sięgnąć

which describe their history, which one could refer to

i przygotować się przed spotkaniem.

and prepare before the meeting.

I to jest bardzo często dla tych osób zaskakujące.

And this is very often surprising for those people.

No rzeczywiście.

Well, indeed.

I to, tak bym powiedział, dobrze przełamuje pierwsze lody.

And that, I would say, breaks the ice quite well.

Pan opowie, czy pani opowie mi swoją historię,

Will you tell me your story?

ja będę bardzo uważnie słuchał.

I will listen very carefully.

I dajemy tego dowody w trakcie słuchania,

And we provide evidence of this during the hearing,

że nie jesteśmy tylko przedłużeniem dyktafonu i mikrofonu,

that we are not just an extension of a voice recorder and a microphone,

tylko naprawdę aktywnymi słuchaczami.

only truly active listeners.

A jednocześnie gdzieś tam staramy się nie przerywać,

And at the same time we try not to interrupt somewhere.

mając świadomość, że to może mieć wpływ potem

being aware that this may have an impact later

na realizację dźwiękową, możliwości skorzystania

for sound realization, opportunities to take advantage

z tych nagrań, jakiegoś ich montowania.

from these recordings, some of their editing.

Jeśli ktoś będzie obecny, nawet potakując cały czas,

If someone is present, even nodding the whole time,

to potem będzie to pewnym technicznym wyzwaniem.

Then it will be a certain technical challenge.

Stają się też źródłem dalszych jakichś prac ewentualnie, tak?

They also become a source of further work possibly, right?

Tak, tak. No one są źródłem same w sobie,

Yes, yes. They are a source in themselves.

jako nagrania złożone w archiwum,

as recordings submitted to the archive,

do którego każdy może przyjść i tych

to which anyone can come and those

wielogodzinnych relacji posłuchać.

listen to many hours of recordings.

Ale też sami z tymi nagraniami pracujemy.

But we are also working on those recordings ourselves.

Czyli prezentujemy je w sieci,

So we present them online,

wybieramy jakieś fragmenty,

we are selecting some fragments,

spisujemy, wykorzystujemy na wystawach,

we record, use at exhibitions,

czasami właśnie fragmenty dźwiękowe,

sometimes it's just audio fragments,

w których rozmówcy przemawiają do oglądających

in which the speakers address the viewers

na przykład zdjęcia, czy słuchających jakichś historii.

for example, photos or listening to some stories.

No i oczywiście to jest też praca z tekstami,

Well, of course, this is also work with texts,

czyli przygotowywanie publikacji.

which means preparing publications.

Transkrypcji?

Transcription?

Tak, transkrypcji.

Yes, transcription.

Znaczy każda taka rozmowa jest zrobiona,

It means that every such conversation is done,

transkrypcja z niej, tak?

A transcription from her, right?

Nie każda.

Not every one.

No bo pewnie dużo jest tego.

Well, there’s probably a lot of it.

Spisywanie nagrań to jest bardzo pracochłonna praca,

Transcribing recordings is a very labor-intensive job,

Automaty nie pomagają na razie?

Are the machines not helping for now?

No właśnie, to jest ciekawa rzecz,

Exactly, that's an interesting thing,

że ciągle, tak, tutaj jest,

that it's still, yes, it is here,

zwłaszcza ostatnio zrobiło się głośno

Especially recently, it has become noisy.

wokół najnowszych narzędzi sztucznej inteligencji

around the latest artificial intelligence tools

i co pewien czas ktoś,

and every now and then someone,

spotykam kogoś, kto mi mówi, a dlaczego,

I meet someone who tells me, "why?"

pyta się, dlaczego my nie spisujemy tego automatycznie.

They ask why we don't record this automatically.

I my co pewien czas sięgamy ponownie do tych narzędzi,

And we periodically reach for these tools again,

które się pojawiły i je testujemy.

which have appeared and we are testing them.

I okazuje się, że one wciąż nie są wystarczające,

And it turns out that they are still not sufficient,

że one nie zastąpią człowieka.

that they will not replace humans.

Myślę, że tutaj pewne nieporozumienie wynika z tego,

I think that a certain misunderstanding arises from this,

że te automatyczne spisywacze

that these automatic recorders

są dostosowane, są, bardzo dobrze się sprawdzają

they are adjusted, they are, they work very well

przy nagraniach,

during recordings,

w których rozmówcy używają

in which the interlocutors use

dosyć ograniczonego i standardowego języka.

quite limited and standard language.

Natomiast nasze, nasze relacje

However, our, our relationships.

są pełne bardzo nietypowego słownictwa.

They are full of very unusual vocabulary.

Są pełne żargonu, terminów specjalistycznych,

They are full of jargon, specialized terms,

różnych potocznych sformułowań.

various colloquial expressions.

Czyli to, co najbardziej cenne jest właściwie w tych relacjach.

So, what is most valuable is actually in these relationships.

Tak, właśnie o to chodzi, że to jest całe to bogactwo tych relacji.

Yes, that's exactly it, that it's all about the richness of those relationships.

Poza tym my ostatnio,

Besides that, we recently,

w zeszłym miesiącu przepuściliśmy

Last month we let it pass.

kilka naszych nagrań przez jedno z narzędzi.

a few of our recordings through one of the tools.

Czyli w lutym 2023 roku.

So in February 2023.

Tak, tak.

Yes, yes.

Specjalnie przepuściliśmy te nagrania,

We specifically let these recordings through,

które już mieliśmy spisane przez ludzi

which we had already written down by people

i do pewnego stopnia też sprawdzone, poprawione.

To some extent also verified, corrected.

I porównaliśmy po prostu to, co uzyskaliśmy z...

And we simply compared what we obtained from...

Automatycznie, transkrypcji.

Automatically, transcription.

No i właśnie byliśmy rozczarowani,

Well, we were disappointed.

że niestety nie jest to jeszcze ten moment,

that unfortunately it is not yet that moment,

żebyśmy sobie skrócili ten etap spisywania

to shorten this stage of writing down

używając sztucznej inteligencji.

using artificial intelligence.

Z jednej strony to narzędzie,

On one hand, it's a tool,

gdzie nie spisywało wszystkiego,

where not everything was recorded,

co było dla nas też zaskoczeniem,

what was also surprising for us,

ponieważ były całe zdania,

because there were whole sentences,

które wypadały z tego tłumaczenia.

which fell out of this translation.

To było zdumiewające.

It was amazing.

Miejscami ten automat wygładzał zdania,

At times, this machine smoothed out sentences,

co jest dla nas wielką stratą,

what is a great loss for us,

bo jeżeli ktoś mówi urzę zamiast już,

because if someone says "urzę" instead of "already,"

to my chcemy mieć urzę, a nie już.

We want to have an office, not already.

Z drugiej strony pewne słowa czasami nawet zupełnie

On the other hand, certain words sometimes even completely

powszechne, były przekręcane.

Common, they were twisted.

Także każdy człowiek czytający to zdanie

Also, every person reading this sentence.

rozumiał, że tam powinno być inne słowo.

he understood that there should be another word there.

Automat tego nie wychwycił.

The machine did not catch this.

Więc niestety być może kiedyś będzie można

So unfortunately, maybe someday it will be possible.

zastąpić żywego człowieka spisującego

to replace a living person taking notes

takie nagranie automatem.

such a recording automatically.

Ewentualnie być może te automatyczne transkrypcje

Eventually, perhaps these automatic transcriptions.

będą na tyle dobre, że etap korekty,

will be good enough that the correction stage,

sprawdzenia przez żywego człowieka

verification by a living person

będzie wystarczająco mało pracochłonny,

it will be sufficiently low in labor intensity,

żeby to miało sens.

to make sense.

Natomiast w tej chwili taki tekst z automatu

However, at the moment such a text is automatic.

w przypadku naszych nagrań

in the case of our recordings

musiałby być do tego stopnia poprawiany,

it would have to be improved to such an extent,

że wiemy, że osoby, które dla nas od lat spisują,

that we know that the people who have been recording for us for years,

po prostu wolałyby takie nagranie spisać od zera.

They would simply prefer to record such a tape from scratch.

Bo edytowanie gotowego tekstu,

Because editing a finished text,

w momencie, kiedy jest bardzo dużo poprawek,

when there are a lot of corrections,

jest dużo bardziej męczące,

it is much more exhausting,

niż spisywanie tego, co słyszymy.

than writing down what we hear.

Czyli ta bariera jeszcze nie została przekroczona,

So that barrier has not been crossed yet.

że tak powiem, przydatności tej sztucznej inteligencji.

so to speak, the usefulness of this artificial intelligence.

To jest sztuczna półinteligencja na razie, tak?

This is artificial semi-intelligence for now, right?

Tak. Jeszcze jedną rzecz mogę do tego dodać,

Yes. I can add one more thing to that,

bo jedna rzecz to jest język naszych rozmusów,

because one thing is the language of our meringues,

a druga to jest jakość techniczna najstarszych nagrań,

and the second is the technical quality of the oldest recordings,

które powstawały w bardzo specyficznych warunkach.

which were created in very specific conditions.

Na kasetach magnetofonowych.

On cassette tapes.

Tak. I na przykład w tym najstarszym projekcie

Yes. And for example in this oldest project

Archiwum Wschodniego wiem,

I know the Eastern Archive,

że była dostępna jedna radiowa nagra,

that there was one radio recording available,

i te nagrania się wyróżniają,

and these recordings stand out,

no bo to jest profesjonalny sprzęt do nagrań.

Because this is professional recording equipment.

Magnetofon nagra.

Tape recorder.

Ale w pozostałych wypadkach,

But in other cases,

no to był jakiś gorszy sprzęt.

Well, that was some inferior equipment.

Poza tym robili to ludzie, którzy byli,

Besides that, it was done by people who were,

mówiąc krótko, wolontariuszami,

in short, volunteers,

nie byli profesjonalistami.

they were not professionals.

Więc to na pewno też jakoś tam przekładało się

So it definitely had some impact as well.

na jakość tych zapisanych dźwięków.

to the quality of these recorded sounds.

I teraz taka sztuczna inteligencja,

And now such artificial intelligence,

która ma ten tekst rozpoznać,

which is to recognize this text,

to jest dodatkowa bariera.

This is an additional barrier.

Jasne. Ja jeszcze chciałem

Sure. I wanted to...

wrócić troszeczkę, cofnąć się i zapytać,

to go back a little, to rewind and ask,

jak trafiają do was ci ludzie,

how do these people end up with you,

którzy opowiadają te historie?

Who tells these stories?

Czy sami ich wyszukujecie?

Do you find them yourselves?

Czy oni sami się zgłaszają?

Do they report themselves?

Czy rodziny ich zgłaszają? Jak to wygląda?

Do their families report them? What does it look like?

Są dwie ścieżki.

There are two paths.

Po pierwsze

First of all

działamy projektowo.

We work project-based.

I projekty zwykle są

And the projects are usually like that.

tworzone wokół jakichś tematów.

created around certain topics.

Tak jak tutaj

Just like here.

Dominik wspomniał

Dominik mentioned.

temat Mauthausen.

the topic of Mauthausen.

Zespołu obozowego Mauthausen-Gusen.

The Mauthausen-Gusen camp team.

Obecnie

Currently

Dom Spotkań z Historią

House of Meetings with History

zainicjował projekt, który

initiated a project that

ma na celu zebranie świadectw

it aims to collect testimonies

osób, które po wojnie

people who after the war

przybyły do Warszawy.

arrived in Warsaw.

To jest projekt pod tytułem

This is a project titled

Warszawskie Migracje.

Warsaw Migracje.

I ogłaszamy taki projekt.

And we announce such a project.

Ogłaszamy, że poszukujemy

We announce that we are looking for

osób, które mogłyby

people who could

nam opowiedzieć swoją historię.

tell us your story.

I to jest jedna ścieżka.

And this is one path.

Druga ścieżka jest taka, że

The second path is that

zgłaszają się do nas

they are reporting to us

osoby. My prowadzimy

people. We conduct

otwarty projekt

open project

zatytułowany Zapomniani

titled Forgotten

Świadkowie XX

Witnesses XX

wieku. I w ramach tego

age. And as part of this

projektu jesteśmy otwarci

we are open to the project

na osoby, które

on people who

chciałyby i mogłyby

they would like and could

opowiedzieć o swojej

tell about your

historii.

history.

Często takie

Often such

osoby są zgłaszane w ogóle przez

people are reported in general by

członków swojej rodziny.

members of their family.

Którzy

Which

słuchając na co dzień barwnych

listening daily to vibrant

opowieści dochodzą do wniosku,

stories come to the conclusion,

że szkoda, że

that it's a pity that

to nie jest zachowane, bo póki

it's not preserved, because as long as

babcia czy dziadek żyją,

do grandma or grandpa live,

mogą to tak barwnie, pięknie opowiedzieć.

They can tell it so colorfully and beautifully.

Ale no za chwilę

But just for a moment.

już ich niestety

unfortunately, they are no longer there

nie będzie. I chciałoby się

It won't happen. And one would want it to.

zatrzymać jak najdłużej

to stop for as long as possible

te opowieści,

these stories,

te chwile. Nie tylko tę wiedzę,

these moments. Not just this knowledge,

ale także mieć

but also to have

taką namiastkę kontaktu z tymi

such a semblance of contact with those

osobami. Bo w przypadku historii mówionej

people. Because in the case of oral history

chodzi także o kontakt

it's also about contact

z żywą osobą.

with a living person.

Chodzi o jej doświadczenie, chodzi o jej emocje.

It's about her experience, it's about her emotions.

Dlatego też tak ważna jest

That is why it is so important.

ta forma

this form

dźwiękowa, czy najlepiej

sound, or best

audiowizualna. Bo

audiovisual. Because

mamy tam ten element,

we have that element there,

który tracimy przy

which we lose when

spisywaniu. Moje

writing. My

doświadczenie, moje przekonanie jest takie, że

Experience, my belief is that

żadną miarą transkrypcja nie

by no means is the transcription not

zastąpi nam tego materiału

will replace this material for us

dźwiękowego. Ona jest potrzebna

sound. It is necessary.

do dalszej pracy,

for further work,

bo zdecydowanie łatwiej

because it's definitely easier

jest na przykład

for example

robić wybory jakichś treści

make choices of some content

z tekstu, niż z nagrania.

from the text, rather than from the recording.

Natomiast

On the other hand

nie zastępuje tego nagrania.

I do not replace this recording.

I w

And in

tekście też znika

"it also disappears in the text"

wiele rzeczy, które pozwalają nam

many things that allow us

zrozumieć intencje, czy wczuć się

understand intentions or empathize

w sytuację osoby, która mówi.

in the situation of the person who is speaking.

Także

Also

często bliscy

often close

tych

these

osób, które stają się potem naszymi świadkami,

people who later become our witnesses,

kontaktują się z nami,

they are contacting us,

pytają, czy można by nagrać

They are asking if it would be possible to record.

historię babci, czy dziadka.

the story of grandmother or grandfather.

I my

I me

w miarę możliwości

as far as possible

staramy się

we're trying

odpowiedzieć na ten

respond to this

kontakt

contact

i wysłać właśnie osobę, która

and send the person who

z ramienia

on behalf of

Archiwum Historii Mówionej

Archive of Spoken History

przeprowadzi taki wywiad,

conduct such an interview,

taką rozmowę.

such a conversation.

Czyli trzeba co, napisać e-maila,

So what, we need to write an email?

że dziadek mi tu zamęcza

that grandpa is tormenting me here

już swoją historię.

already your story.

Ja już mam dosyć, ale fajnie, żeby

I'm already fed up, but it's nice that...

to nagrać.

to record.

Tak, można albo napisać na

Yes, you can either write to

główny adres

main address

Archiwum Historii Mówionej,

Archive of Spoken History,

to jest ahmmaupa.dsh.waw.pl

this is ahmmaupa.dsh.waw.pl

albo zadzwonić do nas.

or call us.

Telefonu niestety w tej chwili

Unfortunately, the phone at this moment.

nie pamiętam, ale dane są oczywiście

I don't remember, but the data is of course.

na stronie internetowej.

on the website.

No rozumiem, czyli

Well, I don't understand, so...

i to niezależnie

and it is independent

od tego, kiedy to się stanie, po prostu

from the moment this happens, simply

można się zgłosić i w miarę szybko

You can apply and relatively quickly.

będzie. Ale teraz chyba każdy ma taki

It will be. But now it seems that everyone has one.

sprzęt, więc może sam zarejestrować,

equipment, so perhaps he can register himself,

prawda, takie nagranie.

true, such a recording.

W telefonie mamy dobre dyktafony już

We already have good dictaphones in the phone.

w tej chwili, albo w ogóle mamy

at the moment, or we have at all

jakiś sprzęt, który się do tego

some equipment that is suitable for this

nadaje. Czy można zgłosić do was

It broadcasts. Can I report to you?

nagranie, które sami wykonamy?

a recording that we will make ourselves?

Można zgłosić

It can be reported.

nagranie samodzielne i wykonane, natomiast

the recording is done independently and performed, however

my raczej staramy się

we rather try

samodzielnie przeprowadzać takie wywiady.

to conduct such interviews independently.

Wysłać

Send

jakiegoś naszego przedstawiciela osoby,

some representative of ours,

która jest doświadczona w przeprowadzaniu

which is experienced in conducting

wywiadów tą metodą, o której

interviews using the method that

Dominik wspomniał, czyli metodą

Dominik mentioned, that is by method.

narracyjnego wywiadu biograficznego.

narrative biographical interview.

A można się nauczyć tej metody?

Can this method be learned?

Oczywiście, że można się nauczyć.

Of course, you can learn.

I stać się jakimś

And become someone.

wolontariuszem wtedy, tak?

You were a volunteer then, right?

My też bardzo chętnie

We are very eager too.

służymy radą, jeżeli ktoś

we offer advice if someone

chce się dowiedzieć, jak przeprowadzać

I want to find out how to conduct.

takie wywiady, to oczywiście zapraszamy.

Such interviews, of course, we invite.

Bardzo, bardzo

Very, very

chętnie o tym opowiadamy.

We like to talk about it.

Natomiast jeszcze ważne jest,

Moreover, it is still important,

żeby pamiętać, że

to remember that

trochę inaczej się

a little differently

układa rozmowa między

arranging a conversation between

osobami bliskimi, a inaczej

close persons, otherwise

kiedy przychodzi osoba z zewnątrz.

when a person from outside arrives.

I obydwie

And both

sytuacje mają swoje wady i zalety.

Situations have their advantages and disadvantages.

No właśnie chciałam powiedzieć, że to obydwie sytuacje

I wanted to say that it's both situations.

mają swoje wady i zalety.

they have their advantages and disadvantages.

Czyli powinny być dwie osoby. Jedna bliska, a druga

So there should be two people. One close and the other...

obca podczas takiego wywiadu.

a foreigner during such an interview.

To też niekoniecznie,

That's not necessarily the case either,

ponieważ, zwłaszcza jeżeli to jest nagranie

because, especially if it is a recording

wyłącznie dźwiękowe, to w pewnym

exclusively audio, that in a certain

momencie, jeżeli za dużo osób

the moment, if too many people

zaczynają mówić przez siebie

they start to talk over each other

i potem bardzo trudno jest zrozumieć, co zostało

and then it is very difficult to understand what is left

powiedziane, a już nie mówiąc o

said, not to mention

wykorzystaniu tego później

using it later

do jakichś innych celów. Natomiast

for some other purposes. However,

bardzo ważne jest w czasie wywiadu

It is very important during the interview.

to, że

that

no to jest sytuacja niepowtarzalna. To nie jest

Well, this is a unique situation. It is not

tak, że jeżeli dana osoba ma jakąś konkretną

so that if a given person has some specific

historię, to za każdym razem,

the story, each time,

jak ją zapytamy o nią, to

if we ask her about herself, then

niezależnie od człowieka, ona opowie nam to samo.

Regardless of the person, she will tell us the same thing.

Nie. Oczywiście osoby,

No. Of course, people,

które częściej udzielają

which more often give

wywiadów, mają już w pewnym momencie

interviews, they already have at a certain point

opracowane pewne opowieści,

certain stories were developed,

pewne gotowe, przemyślane

certain, ready, thoughtful

struktury. Powtarzają czasami nawet

structures. Sometimes they even repeat

te same sformułowania,

the same formulations,

te same zdania. Natomiast

the same sentences. However

mimo wszystko

despite everything

to, co nam dana osoba

what the person has given us

opowie, w dużym stopniu zależy

it will tell, largely depends

od tej konkretnej sytuacji

from this specific situation

wywiadu i przede wszystkim

interview and above all

od

from

tego, jak te dwie osoby,

how those two people,

osoba prowadząca i osoba

the person leading and the person

udzielająca wywiadu, będą ze sobą

the interviewer will be together

współdziałały.

They collaborated.

Jaka to będzie interakcja.

What kind of interaction will it be?

Dlatego

Therefore

w momencie, kiedy przychodzi osoba

at the moment when a person arrives

z zewnątrz,

from the outside,

otrzymujemy często inną opowieść,

we often receive a different story,

niż kiedy pyta

than when he/she asks

córka, wnuczek.

daughter, grandson.

Czasami jest tak,

Sometimes it is like this,

że

that

osoby, które

people who

dużo przeżyły,

they have experienced a lot,

pewnych rzeczy nie opowiadają,

certain things are not told,

tych najtrudniejszych doświadczeń.

those most difficult experiences.

Na przykład dlatego, że nie chcą obarczać

For example, because they do not want to burden.

swoich bliskich.

their loved ones.

Zdarza się, że o pewnych doświadczeniach

It happens that certain experiences

mówią po raz pierwszy w ogóle w życiu

they are speaking for the first time in their life

tej obcej osobie, która przyszła

to that stranger who came

z zewnątrz.

from the outside.

Ja to sobie nazywam na własny użytek

I call it for my own use.

efektem spowiednika. Czyli łatwiej

the effect of the confessor. Meaning easier

jest komuś obcemu powiedzieć o rzeczach,

it is for someone unknown to talk about things,

które są dla mnie trudne, niż moim

which are harder for me than my own

najbliższym. Być może wynika to

to the nearest. Perhaps this results from

z tego, o czym powiedziała Jaś,

from what Jaś said,

jako obawa, żeby nie obciążyć.

as a concern, so as not to burden.

A jednocześnie to

And at the same time it is

jest bardzo takie uwalniające,

it is very liberating,

więc opowiadanie jest też dla ludzi

So the story is also for people.

ważne i bywa, że przynosi

important and it happens that it brings

ulgę, ale bywa też, że jest

relief, but sometimes it is also

bardzo trudne i że trzeba się zatrzymać,

very difficult and that one needs to stop,

trzeba przerwać, wrócić za jakiś

We need to take a break, come back in a while.

czas, bo już jest

time, because it is already

za dużo tych wspomnień.

Too many memories.

Bo te wspomnienia bywają różne

Because these memories can be different.

i bardzo często są też trudne.

and they are often very difficult too.

Jeszcze tylko dodam słowo do tego,

I will just add a word to that,

w jaki sposób trafiają do nas osoby,

how do people get to us,

które nagrywamy. To, co powiedziała Jaś,

that we are recording. What Jaś said,

wtedy jest jakiś temat.

Then there is some topic.

No bo to jest taki pewnie powód do tego,

Well, that's probably a reason for that,

żeby nagłośnić sprawę, prawda?

to raise awareness about the issue, right?

Że robimy taki projekt, to teraz

That we are doing such a project, so now

niech się zgłoszą ci ludzie, którzy pamiętają

Let those people who remember come forward.

i być może właśnie oni dzięki temu w ogóle się zgłoszą.

And perhaps it is precisely because of this that they will come forward at all.

Albo docieramy do środowisk, które

Or we reach environments that

jakoś tych ludzi zrzeszają, ale tutaj też trzeba

Somehow they organize these people, but it's also necessary here.

uważać, dlatego, że ta metoda tak zwanej

to be careful, because this method of so-called

śnieżnej kuli ma swoje bardzo poważne ograniczenia.

The snowball has very serious limitations.

Kula trafia do tych, którzy są

The ball hits those who are.

na jej trasie, a czasami są ludzie,

on her route, and sometimes there are people,

którzy stoją gdzieś z boku i przy tej

who stand somewhere on the sidelines and at this

metodzie nie zostaną nam poleceni,

the method will not be recommended to us,

albo za jakiś względów są niezauważeni,

or for some reason they are unnoticed,

albo

either

bywa nawet jakoś celowo pominięci,

they are sometimes deliberately overlooked,

bo nie wiem, bo jest jakiś konflikt,

because I don't know, because there is some conflict,

czy niezgoda, a my się tymi

Isn't there a disagreement, and we are with them?

konfliktami nie zajmujemy, nas interesuje

we do not deal with conflicts, we are interested in

ludzka historia. I tego też doświadczaliśmy

human history. And we experienced that too.

w trakcie wyjazdów dokumentacyjnych

during documentation trips

takich właśnie, gdzie wyjeżdżaliśmy

just like those, where we were going away from

po Zarchium. Ale jeszcze mogę powiedzieć,

after Zarchium. But I can still say,

że chyba większość z nas nagrywających ma jakąś

that probably most of us recording have some

taką chyba wewnętrzną pasję do tego, żeby

such an inner passion to

słuchać tej historii, więc ja

listening to this story, so I

też trafiałem na moich rozmówców

I also came across my interlocutors.

w bardzo dziwny sposób. Niemalże

in a very strange way. Almost

w tramwaju, autobusie, gdzie była jakaś rozmowa,

in the tram, bus, where there was some conversation,

bo ktoś przychodził do archiwum karty

because someone was coming to the archives of the cards

w całkiem innej sprawie, rozmawia się i mówi

In quite a different matter, people talk and speak.

ale wie pan, to warto by nagrać tę historię.

But you know, it's worth recording this story.

Albo

Or

też nagrywałem osoby w rodzinie mojej żony,

I also recorded people in my wife's family.

czy u siebie, tak.

Yes, at home.

Jak już się tym zajmowałem, to miałem

When I was already dealing with it, I had...

taką myśl, że no zaraz,

such a thought that well wait a moment,

ale ja muszę nagrać historię wuja, bo to jest

but I have to record the story of my uncle, because it is

szalenie ciekawe, a jednocześnie nie chcę nagrać jej tylko

Incredibly interesting, and at the same time I don't want to record just her.

dla siebie, tak, żeby

for oneself, so that

ona była w komputerze i dla najbliższych,

She was in the computer and for her loved ones.

ale od razu, żeby trafiała do archiwum.

but right away, so that it goes to the archive.

Nagrywał, czy wysyłał pan kogoś obcego?

Did you record or send someone unfamiliar?

Tutaj akurat to były takie

Here it was just such a thing.

sytuacje, że to były troszeczkę dalsze

situations where they were a little further away

osoby. Myślę tutaj o

people. I'm thinking here about

osobach z rodziny mojej żony i myślę, że

people from my wife's family and I think that

to, o czym mówiła Asia

that which Asia was talking about

o pewnym obciążeniu, to było łatwiejsze,

about a certain burden, it was easier,

ale czasami rzeczywiście dobrze

but sometimes it's really good

by było wysłać kogoś obcego, ale

to send someone foreign, but

nie ma takiej możliwości, więc wtedy nie ma

There is no such possibility, so then there isn't.

dylematu. Lepiej zapisać

dilemma. It's better to write it down.

nawet, jeśli to będzie obciążone

even if it will be charged

jakąś wadą, powiedzmy,

some flaw, let's say,

wynikającą z tego, o czym

resulting from what

rozmawialiśmy.

We talked.

W przypadku osób bliskich

In the case of close individuals.

jest

is

ta korzyść, że

the benefit that

osoba bliska

close person

często wie, że jest tutaj

often knows that he is here

jakaś ciekawa historia, którą można

some interesting story that you can

wywołać, to znaczy zapytać wprost o nią

to provoke, that means to ask directly about her

właśnie dziadka, wujka.

just grandpa, uncle.

Natomiast w przypadku osoby

In the case of a person

z zewnątrz jest

from the outside it is

inna korzyść, mianowicie

another benefit, namely

ta osoba

that person

nie wie nic na temat

doesn't know anything about

tego, co się działo w życiu

what was happening in life

rozmówcy, w związku z tym

the interlocutors, in connection with this

wydaje pytania o rzeczy, które są

it asks questions about things that are

oczywiste dla osób bliskich i w związku z tym

obvious for close people and in connection with that

nigdy by się nie znalazły

they would never have been found

na nagraniu prowadzonym przez osobę

in the recording conducted by a person

bliską, zwłaszcza jeśli chodzi o

close, especially when it comes to

pytania o pewne

questions about certain

szczegóły, skróty myślowe, nazwiska,

details, shortcuts in thinking, names,

chociażby taka

even such a thing

podstawowa informacja, kim byli mama

basic information, who mom was

i tata rozmówcy.

and the interlocutor's father.

Tak, jeszcze warto powiedzieć, że

Yes, it's also worth mentioning that

w archiwum są rzeczy,

there are things in the archive,

które zostały zapisane

which were recorded

przez kogoś innego przed laty

by someone else years ago

i zostały po prostu do nas przeniesione

and they were simply transferred to us

jako kolekcje

as collections

autorskie. To znaczy

author's. It means

ktoś nagrywał wedle

someone was recording according to

jakiegoś klucza, ale niekoniecznie tylko

some kind of key, but not necessarily only

wedle klucza i po latach powiedział

According to the key, and after years he said.

mam tutaj taki zbiór nagrań

I have a collection of recordings here.

i nie chcę, żeby on był tylko u mnie,

and I don't want him to be only with me,

tylko żeby był u was zabezpieczony

just that he is secured with you

i żeby inni mogli z niego skorzystać.

and so that others can benefit from it.

I takich kolekcji jest

And there are such collections.

kilka już w tym momencie.

a few already at this moment.

Są, natomiast należy pamiętać

They are, however, it is important to remember.

wtedy o zabezpieczaniu

then about securing

po prostu

just

spraw.

make.

No właśnie, to jest kolejny temat

Exactly, that's another topic.

już o zabezpieczeniach to też kolejny temat.

Security is also another topic.

Za chwilkę do tego wrócimy.

We'll get back to that in a moment.

No to może zacznijmy od tego właśnie

Well, let's start with that then.

w jaki sposób można

how can one

skorzystać z tych nagrań.

to make use of these recordings.

Czy można je użyć do czegoś

Can they be used for something?

i do czego można je użyć, ich użyć.

and what they can be used for, to use them.

No bowiem już mówiła pani,

For you have already mentioned, ma'am,

że można przyjść i posłuchać, prawda?

That you can come and listen, right?

To jest taka najprostsza, tak jak do biblioteki

This is the simplest one, just like to the library.

się przychodzi, żeby poczytać książkę,

one comes to read a book,

czy do czytelni przychodzi się, żeby książkę poczytać.

Do you come to the reading room to read a book?

Tak samo tutaj można przyjść

You can come here just the same.

na ulicę Karową, tak? Dobrze pamiętam?

To Karowa Street, right? I remember correctly?

Tak, ale właśnie ta rewolucja technologiczna,

Yes, but it's precisely this technological revolution,

o której mówiliśmy sprawiła, że

what we talked about made it so that

czytelnia przestała być miejscem

the reading room has ceased to be a place

potrzebnym, taka

necessary, such

czytelnia zlokalizowana

the reading room is located

w realnej przestrzeni, ponieważ

in real space, because

jest możliwość, żeby te nagrania udostępniać

Is there a possibility to share these recordings?

w sieci.

in the network.

Ale to się wiąże z pewnymi

But this is associated with certain.

wymaganiami, które trzeba spełnić.

requirements that must be met.

I tu od razu trzeba powiedzieć, że są dwa

And here it should be said right away that there are two.

sposoby udostępniania, bo są

ways of sharing, because they exist

dwie ważne strony dla archiwum.

two important pages for the archive.

Obydwie, którymi zajmuję się.

Both of them that I am dealing with.

Dom Spotkań z Historią, którymi się opiekuję

House of Meetings with History, which I take care of.

od początku. Tak, przy czym czytelnie

From the beginning. Yes, clearly.

takie fizyczne, tradycyjne

such physical, traditional

wciąż istnieją.

they still exist.

Jest jedno wydzielone stanowisko

There is one designated position.

w Domu Spotkań z Historią na Karowej

in the House of Meetings with History on Karowa

20. Ta czytelnia

20. This reading room

nie jest już

it is no longer

tak często

so often

odwiedzana, jak kiedyś.

visited, like before.

Natomiast my nadal zachowujemy to miejsce,

Meanwhile, we still keep this place,

dlatego, że są osoby, które

because there are people who

gorzej radzą sobie w środowisku

they cope worse in the environment

cyfrowym, a my chcemy

digital, and we want

docierać do

to reach

jak największego grona odbiorców.

to as many recipients as possible.

No to powiem przewrotnie,

Well, I'll say it in a roundabout way,

że ja sobie dosyć dobrze

that I'm doing quite well

radzę w środowisku cyfrowym,

I advise in the digital environment.

ale zdobyć nagranie

but to obtain the recording

z Domu Spotkań z Historią jest bardzo

from the House of Meetings with History is very

trudno.

it's difficult.

Nie jest to łatwe, dlatego, że

It is not easy because

faktycznie, no widać, że

actually, well, you can see that

są udostępnione, ale trzeba

they are available, but one needs to

się po pierwsze zarejestrować,

first of all, register,

po drugie trzeba

secondly, it is necessary

w ogóle znaleźć to

to find it at all

nagranie, którego chcemy posłuchać, a ja

the recording that we want to listen to, and I

może niekoniecznie wiem, czego chcę posłuchać.

Maybe I don't necessarily know what I want to listen to.

Chciałbym na przykład posłuchać o

I would like to listen to, for example, about

historii

history

powstawania, nie wiem, jakiegoś pedetu

the emergence of some kind of pedet

na Woli na przykład. I czy

in Wola for example. And whether

jest jakaś metoda wyszukiwania

Is there any method of searching?

takich tematów? To jest pierwsza rzecz.

such topics? That is the first thing.

A druga rzecz, strasznie

And the second thing, terribly.

trudna jest droga, żeby

the road is difficult, to

przejść od momentu, kiedy

to go from the moment when

mi się zachce posłuchać czegoś,

I feel like listening to something.

do momentu, żeby faktycznie

to the moment when it actually

dostać to nagranie i

get this recording and

mieć możliwość słuchania.

to have the opportunity to listen.

Dlatego mówię o tym, że być może

That's why I mention that maybe.

wygodniej jest pójść po prostu

It's simply more convenient to just go.

na Karową 20 i tam

at Karowa 20 and there

porozmawiać z kimś, kto nam pomoże

talk to someone who can help us

jak gdyby od razu wyciągnąć

as if to pull out immediately

to nagranie, bo chyba rozumiem, że to

It's a recording, because I think I understand that it's...

gdzieś tam na dyskach jest, tak?

It's somewhere on the disks, right?

Jest na dyskach, jest też

It's on the disks, it's also there.

po prostu dostępne

just available

na danym stanowisku

in the given position

komputerowym cały katalog.

computer catalog.

Wydaje mi się, że to szybsza droga, jeśli ktoś mieszka

I think it's a faster way if someone lives.

w Warszawie oczywiście, bo jeśli ktoś mieszka

in Warsaw, of course, because if someone lives

za granicą na przykład albo w ogóle

abroad for example or at all

poza Warszawą, to może być trudniej.

Outside of Warsaw, it might be harder.

Tak, oczywiście można się

Yes, of course, you can.

umówić na takie

to arrange for such

spotkanie i skorzystać

meeting and take advantage of

z naszej pomocy. Natomiast

from our help. However

no my staramy się jak

Well, we are trying how.

najbardziej

the most

zwiększać dostępność

increase accessibility

tych nagrań i poprawiać

those recordings and improve

narzędzia między innymi wyszukiwania.

tools including search.

My mamy dwie strony.

We have two sides.

Jedna to jest

One is.

audiohistoria.pl

audiohistory.pl

druga to relacjebiograficzne.pl

the second is relacjebiograficzne.pl

Audiohistoria

Audiohistory

służy, można by powiedzieć

It serves, one could say.

jako taki katalog,

as such a catalog,

naszych zbiorów.

our collections.

I

I

tutaj są podstawowe

here are the basics

informacje o wszystkich udostępnianych

information about all shared

przez nas nagraniach.

through our recordings.

Niekoniecznie

Not necessarily.

dobrze opracowanych.

well-developed.

Jest to

This is

po prostu informacja o naszym zbiorze

just information about our collection

archiwalnym. Ma ona

archival. It has

opcję wypożyczania

renting option

zdalnego, to znaczy trzeba

remote, which means you need to

utworzyć konto

create an account

i wyszukać

and to search

dane nagranie

data recording

i złożyć

and submit

elektroniczne zamówienie.

electronic order.

My wówczas

We then

udzielamy dostępu na

we grant access to

standardowo dwa tygodnie, to znaczy wówczas

standardly two weeks, that means then

osoba, która jest zarejestrowana

a person who is registered

na swoim koncie przez dwa tygodnie, kiedy

on your account for two weeks, when

odszuka w katalogu to nagranie, to widzi

finds that recording in the catalog, sees it

nie tylko metryczkę,

not only the birth certificate,

czyli opis, podstawowe informacje, ale także

that is, a description, basic information, but also

pod tą metryczką wyświetlają jej się

Under this metric, they are displayed to her.

ścieżki dźwiękowe.

soundtracks.

No to właśnie, to troszkę

Well, exactly, that's a bit...

taka metoda z lat 80-tych

such a method from the 80s

wydaje mi się, udostępnienia zbiorów.

It seems to me, sharing of collections.

Ale, bo teraz to się zupełnie inaczej

But now it's completely different.

robi, tak? To znaczy

He does, right? That means

rozumiem, że tutaj technologia jeszcze jest do przeskoczenia,

I understand that the technology here is still to be overcome.

jakoś to trzeba usprawnić.

It needs to be improved somehow.

To nie jest kwestia technologii, to znaczy

It's not a matter of technology, that means.

to jest bardzo ciekawe, co pan mówi, że

This is very interesting what you are saying that

jakby oczekujemy takiego natychmiastowego

as if we expect such an immediate one

udostępnienia, ale jak sobie pomyślimy

sharing, but when we think about it

o dostępie do wielu archiwów

on access to many archives

właśnie papierowych,

just paper ones,

to tego dostępu nie mamy od razu

We do not have immediate access to that.

i to wynika oczywiście z tego,

and this, of course, results from the fact that,

że trzeba coś zamówić,

that something needs to be ordered,

to musi przyjechać z magazynu,

it has to come from the warehouse,

musimy mieć pewność, że nie jest w opracowywaniu,

we must be sure that it is not in development,

konserwacji, tutaj to wszystko odchodzi,

conservation, here everything is going away,

więc można się zastanawiać dlaczego, czy to jest kwestia

So one might wonder why, is it a matter of

jakiejś biurokratycznej przeszkody,

some bureaucratic obstacle,

którą my stawiamy, więc myślę, że kluczowa

which we set, so I think it's crucial

jest odpowiedź na pytanie, dlaczego to tak wygląda.

There is an answer to the question of why it looks this way.

Wygląda to tak dlatego, że

It looks like this because

nagrania są bardzo specyficznym materiałem

The recordings are a very specific material.

źródłowym, bardzo wrażliwym, są tam

the source, very sensitive, they are there

bardzo różne rzeczy, są tam

very different things, they are there

często intymne szczegóły dotyczące

often intimate details concerning

najbliższych, dlatego

closest, therefore

wypuszczenie tego do sieci w takim wolnym

releasing this online in such a free way

dostępie jest niemożliwe.

Access is impossible.

Byłoby to po prostu niedobre, też niezgodne

It would simply be bad, also inconsistent.

z interesem naszych

with our interest

rozmówców, dlatego ten

of the interlocutors, therefore this

dostęp jest w jakiś sposób limitowany,

access is somehow limited,

czy nawet można powiedzieć

can we even say

kontrolowany, to znaczy ktoś, kto chce

controlled, that means someone who wants

użyć, musi być świadomy, że chce to zrobić,

to use, he must be aware that he wants to do it,

musi

must

złożyć taki wniosek, poczekać

submit such an application, wait

i to jest też dla nas ślad,

and this is also a clue for us,

który zostaje, który jest ważny.

which remains, which is important.

Nie żeby kogoś inwigilować, ale żeby

Not to spy on anyone, but to

wiedzieć, kto z

to know who with

nagrania korzystał. Oczywiście...

He used the recordings. Of course...

I dlaczego, bo też pytacie o to,

And why, because you also ask about it,

jaki jest powód.

What is the reason?

No tak, ale oczywiście można

Well, of course, one can.

pewnie podać jeden powód, a potem

surely give one reason, and then

nawet

even

nie mówię, że ktoś celowo

I'm not saying that someone did it on purpose.

kłamie, tylko potem

He lies, only later.

w trakcie kwerendy stwierdzi, że jednak

during the query, he/she will find that however

zrobi coś innego. Myślę, że to jest bardziej

do something different. I think it's more

dla jakichś takich statystyk

for some statistics like that

i dla informacji zwrotnej, która dla nas

and for the feedback, which for us

może być ciekawa, a nie żeby kontrolować.

It can be interesting, not to control.

Natomiast

On the other hand

oczywiście ktoś, kto chce,

of course, someone who wants to,

a ma dostęp taki

he has such access

limitowany na dwa tygodnie, no to

limited to two weeks, well then

są różne techniki, żeby nagranie ściągnąć

There are various techniques to download a recording.

i nie mówię niczego, co by było...

and I don't say anything that would be...

wiedzą tajemną, więc

with secret knowledge, so

myślę, że to mogę zdradzić.

I think I can reveal that.

Jeśli ktoś będzie chciał postąpić nieuczciwie

If someone wants to act unfairly

i to nagranie sobie skopiować, no to

And I can copy the recording, so...

będzie mógł to zrobić. Ale jeśli ten ktoś

will be able to do it. But if that someone

wypuści je do sieci i zobaczymy, że

he will release them into the network and we will see that

ona jest na YouTubie w całości,

she is on YouTube in full,

to przynajmniej wtedy wiemy, mamy jakiś ograniczony

At least then we know, we have some limited

krąg osób, które z tego nagrania korzystały

circle of people who used this recording

i jakkolwiek możemy

and however we can

się zastanawiać, dlaczego tak się

to wonder why it is так

stało, do kogo się...

it happened, to whom...

No dobrze, to rozumiem, że trzeba chronić te

Alright, so I understand that we need to protect these.

nagrania, te historie, trzeba chronić

recordings, these stories, need to be protected

te osoby, które też muszą czuć się

those people who also need to feel

komfortowo, potem następne

comfortably, then next

osoby, które przychodzą, prawda, żeby

people who come, right, to

nie czuły się, że

didn't feel that

to będzie właśnie jakoś, nie wiem, w takim

It will be somehow, I don't know, like that.

zupełnie wolnym dostępie i każdy będzie

completely free access and everyone will be

mógł zrobić z tym, co chce.

he could do with it what he wants.

Ale czy te osoby, które

But what about those people who

właśnie przychodzą z tymi historiami, mają

They're just coming with those stories, they have.

wpływ na to, w jaki sposób będzie udostępniana

the impact on how it will be made available

ta historia, czy nie?

This story, isn't it?

Tutaj

Here

my zwykle

we usually

kiedyś spotykamy się

We'll meet someday.

z osobą,

with a person,

chętną, żeby

eager to

udzielić wywiadu, rozmawiamy

give an interview, we are talking

na początku o tym, jak wygląda

at the beginning about how it looks

ten proces

this process

tworzenia i potem przetwarzania tej relacji,

creating and then processing this relationship,

co my

what about us

później chcemy

later we want

z nią zrobić, także

to do with her, also

wspominamy o internecie,

we mention the internet,

o udostępnianiu w internecie

about sharing on the internet

i właśnie tutaj chciałam to

And this is exactly where I wanted it.

podkreślić, że my często mamy

to emphasize that we often have

do czynienia z osobami

dealing with people

urodzonymi jeszcze na przykład przed wojną

born, for example, before the war

i dla wielu

and for many

z nich

from them

sama myśl o tym, że coś miałby być w sieci

the very thought that something was supposed to be on the web

jest bardzo blokująca.

It is very inhibiting.

Więc to,

So this,

że możemy im powiedzieć, że

that we can tell them that

to jest archiwum,

this is an archive,

że są pewne zabezpieczenia,

that there are certain safeguards,

że to nie jest tak zupełnie

that it is not entirely so

dostępne dla każdego

available to everyone

z zewnątrz, jest dla nich

from the outside, it is for them

bardzo ważne. Zwiększa ich

very important. It increases their

poczucie bezpieczeństwa i zaufania

a sense of security and trust

do nas. Poza

to us. Besides

tym na etapie...

at this stage...

Czy mogą przyjść i powiedzieć na przykład, że

Can they come and say, for example, that

oni opowiedzą całe swoje życie,

they will tell their whole life,

bo też właśnie to jest ta historia, że

because that's just the story, that

rodzinie być może nie opowiedzieliby

the family might not tell.

niektórych rzeczy, no ale

some things, well, but

na przykład pod warunkiem,

for example, on the condition that,

że to nie ujrzy światła dziennego,

that it will not see the light of day,

zanim na przykład ja

before, for example, I

nie umrę, bo chcę dopiero,

I won't die because I want to first,

żeby to świadectwo wtedy się

for this testimony to then be

pokazało. Tak, my

It showed. Yes, we.

spisujemy dokumenty,

we are signing the documents,

w których dana osoba nam udziela

in which a given person provides us

prawa do zarchiwizowania,

the right to archive

do nagrania i zarchiwizowania,

for recording and archiving,

także przetrważania swojej historii,

also preserving your history,

i ta

and this

zgoda jest negocjowalna.

The agreement is negotiable.

To znaczy, dana osoba może

That means a given person can

zastrzec, że na przykład

stipulate, that for example

można upublicznić tę historię

This story can be made public.

dopiero za 10 lat, albo dopiero

only in 10 years, or just

po jej śmierci, albo

after her death, or

pewien fragment historii

a certain fragment of history

ukryć.

to hide.

Też zdarza się, że osoba, która

It also happens that a person who

udzieli wywiadu,

will give an interview,

jeżeli

if

powiedziała coś, czego potem żałuje,

she said something she later regretted,

uważa, że za dużo powiedziała, tak?

She thinks she said too much, doesn't she?

Może prosić o usunięcie

Could you please remove it?

tego z wywiadu.

this from the interview.

Do tego stopnia, że może po prostu

To such an extent that it may simply

oczekiwać,

to expect,

że my to zniszczymy, tę część wywiadu.

that we will destroy this part of the interview.

I ona ma do tego prawo.

And she has the right to do so.

Asia powiedziała, że

Asia said that

ta świadomość dla starszych osób

this awareness for older people

jest blokująca, że coś może być udostępniane.

It is blocking that something may be shared.

Ja bym powiedział, że bardzo często jest po prostu

I would say that it is often just

abstrakcyjna. To znaczy, my

abstract. It means, we

wychodzimy w pewnym sensie przed szereg,

we are, in a sense, getting ahead of the game,

tłumacząc, co się może stać z tym nagraniem,

explaining what might happen with this recording,

dlatego, że ludzie są tego nieświadomi.

because people are not aware of it.

I

I

no wszyscy, którzy nagrywają,

well, everyone who records,

wiedzą, jak wygląda podpisywanie zgody

They know what signing consent looks like.

bardzo często. Szczególnie, kiedy

very often. Especially when

jesteśmy już przy takiej przebytej

We are already at such a place we have passed.

drodze wielu godzin rozmowy, gdzie tworzyć

on the way of many hours of conversation, where to create

też pewna relacja i zaufanie.

also a certain relationship and trust.

To kiedy daje się taki dokument do podpisu,

So when is such a document presented for signature?

który też w ciągu lat się zmieniał,

which has also changed over the years,

dlatego, że był negocjowany z prawnikami.

because it was negotiated with lawyers.

I ja pamiętam dokładnie moment, kiedy

I remember exactly the moment when

tworzyliśmy pierwszą zgodę.

we created the first agreement.

To oczywiście ma też związek z pewną kulturą

This is of course related to a certain culture.

prawną, w jakiej my funkcjonujemy.

the legal framework in which we operate.

Anglosaska jest kompletnie inna tam.

Anglo-Saxon is completely different there.

Nawet deklaracja ustna nagrana

Even a recorded verbal declaration.

może wystarczyć. U nas musi być to dokument

It may be enough. For us, it must be a document.

spisany. I pamiętam dokładnie moment, w którym mieliśmy

written. And I remember exactly the moment when we had

bardzo taką prostą deklarację

a very simple declaration

i daliśmy ją do konsultacji prawnika,

and we submitted it for legal consultation,

który po prostu przyniósł chyba wtedy

which probably just brought then

cztery strony, ze wszelkimi

four pages, with all

możliwymi zastrzeżeniami. I my

with possible reservations. And we

czytając to, nie byliśmy w stanie zrozumieć tych zapisów.

Reading this, we were unable to understand these records.

I po prostu zadaliśmy pytanie, jak możemy

And we simply asked the question, how can we

dać coś takiego do podpisu

to give something like that for signing

osobie, która będzie miała jeszcze mniejsze

to a person who will have even less

szanse zrozumienia.

chances of understanding.

No to też

Well, that too.

było ponownie negocjowane,

it was renegotiated,

oczywiście w międzyczasie jeszcze doszły

of course in the meantime there were also some additions

zapisy dotyczące RODO,

records regarding GDPR,

dotyczące wykonania

regarding the execution

i wykorzystania wizerunku, czyli na przykład

and the use of images, meaning for example

sfotografowania tej osoby przy

photographing this person at

nagraniu. Jakby widać, też tutaj są

in the recording. As you can see, they are here too.

bardzo konkretne zmiany. Ale

very specific changes. But

no myślę, że chyba najważniejsza jest

Well, I think the most important thing is probably

ta jakby dobra wola,

it's like goodwill,

z którą my działamy i przede wszystkim

with which we operate and above all

troska o to, żeby to nie było puszczone

care to ensure that it is not let go

na żywioł. Dlatego są te wszystkie ograniczenia,

on a whim. That’s why there are all these restrictions,

o których mówimy. Nie dlatego, że my limitujemy

about which we are talking. Not because we are limiting

dostęp do archiwum. No limitujecie,

access to the archive. You are limiting it,

tylko jakieś są intencje.

only some intentions exist.

Tak, to chciałem powiedzieć.

Yes, that's what I wanted to say.

I no jak sobie spojrzymy

And if we take a look at it

na przykład na archiwum Spielberga.

for example, in Spielberg's archive.

Jeden z największych zbiorów archiwum

One of the largest collections of the archive.

historii mówionej.

oral history.

Ponad 50 tysięcy nagrań.

Over 50 thousand recordings.

1500 nagrań w języku polskim.

1500 recordings in Polish.

To dostęp

It's access.

do niego też nie jest otwarty. Więcej

He is not open to it either. More.

ten dostęp jest na miejscu

this access is on site

w wybranych lokalizacjach.

in selected locations.

Przez jakiś czas Dom Spotkań z Historią

For a while, the House of Meetings with History.

udostępniał archiwum Spielberga.

shared Spielberg's archive.

Przyjęło to Muzeum POLIN, które jest

The POLIN Museum has adopted this, which is

naturalnym miejscem do tego, żeby udostępniać

a natural place to share

ten zbiór.

this collection.

Ale wcześniej, jeśli ktoś chciał

But earlier, if someone wanted

tutaj z Polski skorzystać

here from Poland to take advantage

z tego zbioru, musiał pojechać do Berlina albo do Pragi.

From this collection, he must have gone to Berlin or to Prague.

Bo tam były punkty

Because there were points there.

takie dostępowe do archiwum Spielberga.

such access to Spielberg's archive.

Chodzi też o pewien

It’s also about a certain

efekt psychologiczny. To znaczy

psychological effect. That means

stworzenie takiej

creating such a

bariery, która fizycznie barierą

a barrier that is physically a barrier

nie jest. Jak stworzenie

It is not. Like a creature.

konta, po prostu wpisanie swojego

accounts, just enter your own

maila i ustanowienie hasła.

email and setting a password.

To jest taka

This is such a

bariera bardziej psychologiczna niż

a barrier more psychological than

odpowiedzialna. Ale ta bariera pozwala nam

responsible. But this barrier allows us

zwiększyć prawdopodobieństwo,

increase the probability,

że osoby, które będą korzystały

that the people who will be using

z naszych zbiorów będą robiły to

from our collections will do this

odpowiedzialnie.

responsibly.

Przy czym odpowiedzialność finalna

With that, the final responsibility

oczywiście na końcu

of course at the end

spoczywa na tym, który

it rests on the one who

zbiór wykorzystuje. Bo jak

The collection is used. Because how

z każdym dokumentem historycznym

with every historical document

możemy powiedzieć, że tutaj mamy do czynienia

we can say that we are dealing with here

właśnie ze źródłem, bo może słowo

just with the source, because maybe the word

dokument nie jest adekwatne.

the document is not adequate.

Można je wykorzystać w sposób

They can be used in a way

rzetelny i nierzetelny. To znaczy możemy

reliable and unreliable. It means we can

sobie wyobrazić, że ktoś wypożycza

to imagine that someone is renting

całościowe nagranie i układa z niego opowieść,

a complete recording and arranges it into a story,

której w nim nie ma. To znaczy buduje narrację,

which is not in it. That means it builds a narrative,

która jest niezgodna

which is inconsistent

z intencją. Robi coś tendencyjnie

with intention. He/she is doing something in a biased manner.

pod jakąś tezę. No i

under some thesis. And then

wtedy... Oczywiście to jest jakieś

then... Of course, this is something

złe wykorzystanie, no ale zakładam, że

misuse, but I assume that

to osoba, która to zrobiła,

that is the person who did it,

ona jest odpowiedzialna za to, że to uczyniła.

She is responsible for having done it.

No ale oczywiście... No to tak czy siak jest

Well, of course... So it's there one way or another.

odpowiedzialna. To już nie...

responsible. It's no longer...

To i tak te zabezpieczenia pewnie przejdzie.

And it will probably go through those security measures anyway.

Bez problemu. To nie o to chodzi. No ale dobrze.

No problem. That's not the point. But okay.

Rozumiem, że

I understand that

już mniej więcej rozumiem, jakie są intencje

I already roughly understand what the intentions are.

ochrony tych

protection of these

nagrań. No bardzo dobrze, że są

of recordings. Well, it's very good that they are.

chronione. To jest najważniejsze i

protected. This is the most important and

że osoby, które przychodzą

that people who come

nagrywać kolejne, mają

record the next ones, they have

poczucie bezpieczeństwa, prawda?

a sense of security, right?

Że te

That these

nagrania będą udostępniane

the recordings will be shared

w taki sposób, a nie w inny.

in this way, not in another.

No ale dobrze, jeśli na przykład

Well, if for example

ktoś... Teraz

someone... Now

dużo podcastów powstaje, prawda?

A lot of podcasts are being created, right?

To znaczy mamy dużo nadawców w tej chwili.

That means we have a lot of broadcasters at the moment.

To znaczy każdy może stać się

That means anyone can become.

nadawcą. Do tej pory

the sender. Until now

to było tak, że było Polskie Radio

It was that there was Polish Radio.

i pewnie parę stacji

and probably a couple of stations

komercyjnych, radiowych,

commercial, radio,

które nadawały. No w tej chwili

which were broadcast. Well, at this moment

podcasting umożliwił

podcasting enabled

nadawanie każdemu, kto ma mikrofon

broadcasting to anyone who has a microphone

i dostęp do internetu.

and internet access.

Ale

But

tworzą się też

they are also forming

reportaże na przykład w ten sposób, prawda?

reportages in this way, right?

Powstają reportaże

Reports are being created.

jako podcasty

as podcasts

i być może ktoś by chciał skorzystać

and perhaps someone would like to take advantage.

z tych materiałów, które są

from the materials that are available

u was zgromadzone, żeby

you were gathered to

no nie wiem, wesprzeć jakąś opowieść

I don't know, support some story.

reportażową. Mógłby

reportage. He could

to zacytować, mógłby powiedzieć, że o tam

To quote, he could say that over there.

ktoś o tym mówił, ale na pewno

Someone mentioned it, but for sure.

lepiej byłoby użyć samego tego słowa,

it would be better to use just that word.

prawda? Czy jest szansa, że

Is it true? Is there a chance that

uzyska od was taką zgodę

obtain such consent from you

na takie wykorzystanie? Sprawdzamy

for such use? We are checking.

wtedy zapisy w deklaracji, jeśli

then entries in the declaration, if

tam nie ma przeciwwskazań, które podniósł

There are no contraindications that he raised.

nasz rozmówca,

our interlocutor,

to jak najbardziej. Tylko zawsze

Absolutely. Just always.

prosimy o to, żeby podać źródło,

we kindly ask you to provide the source,

z którego pochodzi takie nagranie i to jest

from which such a recording comes and it is

dobra praktyka przy

good practice in

wykorzystywaniu jakichkolwiek

the use of any

źródeł z jakichkolwiek archiwów,

sources from any archives,

że podaje się

that it is stated

taki adres źródłowy.

such a source address.

No, to zależy od licencji, prawda?

No, it depends on the license, right?

To znaczy licencja tutaj byłaby pewnie

That means the license would probably be here.

taka właśnie, że trzeba podać źródło.

That's just the way it is; you need to provide a source.

No tak, jeśli się

Well, if you do

odnosimy rzeczywiście do tego języka

We really refer to this language.

licencji Creative Commons, jak rozumiem, tak?

Creative Commons license, as I understand it, right?

No tak, no licencja to jest

Well, yes, it is a license.

jak gdyby zgoda,

as if in agreement,

okej, możesz używać, ale pod takimi

Okay, you can use it, but under such conditions.

warunkami, prawda? Więc to jest jeden z warunków,

conditions, right? So this is one of the conditions,

tak? Rozumiem wtedy udostępnienia

Yes? I understand then the sharing.

takiego nagrania. No tak, tak.

Such a recording. Yes, yes.

Rozumiem, no tak, bo można to robić

I understand, well yes, because you can do it.

bez, tak? Są takie

Without, right? There are such.

możliwości, ale no nam się też to

possibilities, but this is also happening to us

po prostu wydaje ważne, nie tylko jako powód

It simply seems important, not just as a reason.

do chwały, ale takie wskazanie, że

to glory, but such an indication that

istnieje takie miejsce, w którym...

there is a place where...

To jest też ważna informacja dla innych, którzy

This is also important information for others who

chcieliby skorzystać, więc nie tylko... Czyli taką

They would like to take advantage, so not only... So such a

zgodę wtedy można uzyskać od was na

consent can then be obtained from you for

wykorzystanie tego, tak? To znaczy trzeba się jakoś

Using this, right? That means we need to somehow...

indywidualnie zgłosić w tej sprawie. No my przede wszystkim

individually report on this matter. Well, we, above all

jesteśmy za tym, żeby popularyzować

we support popularizing

ten zbiór, bo my po to to wszystko robimy.

This collection, because we do all of this for it.

To znaczy, żeby zachować tę historię, opowiedzieć

It means to preserve this story, to tell it.

przyszłym pokoleniom i żeby te historie żyły,

to future generations, and so that these stories live on,

więc absolutnie

so absolutely

nie chodzi nam o to, żeby gromadzić

we're not looking to accumulate

duży zbiór, który będzie martwy,

a large collection that will be dead,

tylko żeby był wykorzystywany

just so that it is being used

i to chyba jest najważniejsze.

And this is probably the most important thing.

Mhm. No dobrze, no to

Mhm. Alright, so...

skoro zabezpieczacie, no to chciałbym zapytać

Since you are securing it, I would like to ask.

o to, w jaki sposób zabezpieczacie,

about how you secure,

bo rozumiem, że są te nagrania,

because I understand that there are these recordings,

są te taśmy magnetofonowe,

there are these tape recordings,

potem są CD nagrywane

Then CDs are recorded.

z tego prawdopodobnie, są przechowywane

probably, they are stored

na dyskach te nagrania.

The recordings are on the disks.

No ale w jaki sposób one są zabezpieczone

But how are they secured?

przed tym, że na przykład,

before the fact that, for example,

no nie wiem, że taka,

Well, I don't know that such a thing,

taki dysk padnie, bo to się zdarza,

such a disk will fail, because it happens,

prawda, że taka płyta

It's true that such a record exists.

CD, która została nagrana 20

CD that was recorded on the 20th.

lat temu, już nagle się nie da

years ago, suddenly it can no longer be done

od niej odtworzyć. Czy

recreate from her. What

one są, no w jaki sposób one są

they are, well in what way are they

zabezpieczane? No tak,

secured? Well, yes,

płyty CD nie są tłoczone, tylko

CDs are not pressed, they are only

są wypalane, więc są nietrwałe, są

they are burned, so they are not durable, they are

jakby taką trzecią formą

as if it were a third form

zabezpieczenia. Poza tym

security. Besides that

nagrania na płytach są już

The recordings on the discs are ready.

kompresowane, więc przede wszystkim

compressed, so above all

to zabezpieczenie jest na macierzach dyskowych,

this backup is on disk arrays,

na serwerach, gdzie po prostu są

on servers where they just are

dwie kopie tego samego

two copies of the same

zbioru, na wypadek gdyby ta jedna część

the collection, in case that one part

no z powodów

well, for reasons

technicznych padła, to druga jest

the technical fell, the second is

podtrzymywana. Poza tym mówiliśmy o tym, że jest dom

supported. Besides that, we talked about the fact that there is a house.

spotkań z historią ośrodek Karta

Meetings with History Karta Center

i co jakiś czas wymieniamy

And every now and then we exchange.

się zawartością tych zbiorów, więc

with the content of these sets, so

w założeniu one są w dwóch

In principle, they are in two.

lokalizacjach. No i tak powinno

locations. And it should be like that

być w każdym dużym archiwum, że jest coś,

to be in every major archive that there is something,

co jest nazywane repozytorium, czyli

what is called a repository, that is

jest kopia zbioru

it is a copy of the set

w innym miejscu na wypadek

somewhere else just in case

właśnie jakiegoś

just some

kataklizmu.

cataclysm.

No i to wygląda tak w założeniu, to

Well, it looks like this in principle, it...

tak byłoby idealnie, ale oczywiście są

Yes, that would be ideal, but of course there are.

jakieś momenty trudne, kiedy

some difficult moments, when

mamy jakieś problemy

we have some problems

techniczne, a to kwestia

technical, and that is a matter

wykonywania kopii, może chcielibyśmy to robić

making copies, perhaps we would like to do it

częściej.

more often.

To są kwestie, które się

These are issues that are

rozbijają. To kosztowne jest, prawda?

They are breaking it. It's expensive, right?

Właśnie, o sprawie natury

Exactly, about a matter of nature.

finansowej, organizacyjnej.

financial, organizational.

Ale mamy tego świadomość i myślę, że

But we are aware of it, and I think that

nie jest źle, ale mogłoby być

It's not bad, but it could be better.

jeszcze lepiej. O, tak to ujmę.

Even better. Oh, that's how I'll put it.

Myślę, że te problemy z zabezpieczeniem

I think that these security issues...

zbioru powiększyły

the collection has increased

się ostatnio w związku

has recently been in a relationship

z tym, że

with the exception that

postęp

progress

technologii

technology

mają taki efekt, że te nagrania

have such an effect that these recordings

mają coraz większą

they have an increasing

objętość,

volume,

większy ciężar.

greater weight.

My też ostatnio

We too recently.

skupiliśmy się na tak, właśnie

we focused on yes, exactly

chciałam to powiedzieć,

I wanted to say that,

że my tutaj mówimy ciągle CD, CD, CD

that we keep saying CD, CD, CD here

i tak mówimy o tym

And so we talk about it.

dyktafonie i każdy może nagrać na telefon,

dictaphones and anyone can record on their phone,

natomiast my się ostatnio

However, we recently...

zaczęliśmy skupiać na nagraniach

We started focusing on the recordings.

wideo, dlatego, że

video, because

obraz też dostarcza nam bardzo ważnych

the image also provides us with very important

informacji o danej osobie. Poza tym

information about a given person. Besides that

to jest dużo wdzięczniejszy

this is much more graceful

materiał później, jeśli chodzi o dalsze

material later, as for the further

wykorzystanie, czy do jakiegoś filmu,

utilization, whether for some movie,

czy dokumentu, czy nawet do celów

whether of the document or even for purposes

edukacyjnych. Lepiej jest, kiedy

educational. It is better when

widzimy osobę, która do nas mówi,

we see a person who is speaking to us,

niż kiedy ją tylko słyszymy.

than when we only hear it.

Natomiast te nagrania

On the other hand, these recordings

wideo oczywiście od samego początku

the video, of course, from the very beginning

były cięższe, zajmowały więcej

they were heavier, took up more

miejsca na

places for

serwerze, na macierzach, niż

server, on arrays, than

nagrania audio,

audio recordings,

a teraz dodatkowo

and now additionally

jak mamy lepszy

how we have better

sprzęt, lepszą kamerę,

equipment, a better camera,

to powstała

it was created

potrzeba w ogóle zabezpieczenia

the need for any security

dużo większej

much bigger

ilości danych.

amounts of data.

Tak, dużo większej ilości danych.

Yes, a much larger amount of data.

I też ja chciałam

And I wanted to as well.

tutaj też

here too

to podkreślić, że pewnym elementem

to emphasize that a certain element

zabezpieczenia jest także to, że

the security also is that

te

you

te nagrania istnieją

these recordings exist

przynajmniej w dwóch wersjach,

at least in two versions,

tej oryginalnej, ciężkiej

this original, heavy

i bardziej użytkowej,

and more practical,

czyli w przypadku audio to

so in the case of audio, that

archiwalne pliki

archival files

są wavami, natomiast

they are waves, however

my na co dzień nie pracujemy na wavach, my

We don't usually work with waves, we

na co dzień pracujemy na

We work on a daily basis on

dobrej jakości mp3-kach.

high-quality mp3s.

W przypadku video

In the case of the video

te formaty archiwalne są

these archival formats are

różne, natomiast na co dzień

various, however on a daily basis

korzystamy z mp4-ek.

We use mp4s.

I to jest tak, że

And it is like this that

oczywiście wartość

of course, value

taką największą

such a greatest

ma to źródło ciężkie,

it has a heavy source,

ten ciężki plik, natomiast

this heavy file, however

gdyby coś mu się stało,

if something happened to him,

to ten plik

this is the file

lżejszy, też

lighter, too

można nim operować.

It can be operated.

W przypadku video, gdybyś

In the case of the video, if you...

chciał zrobić produkcję na wielki ekran,

he wanted to make a production for the big screen,

to już byłby problem,

that would be a problem,

a ja tylko dodam, powiedziałeś,

and I will just add, you said,

że właśnie, że

that just, that

telefonem, no telefonem już też można nagrywać

With a phone, well, you can also record with a phone.

wideo i to w 4K,

video and in 4K,

natomiast przy nagraniach video,

on the other hand, with video recordings,

wspomnieliśmy o tym na początku rozmowy, że

we mentioned this at the beginning of the conversation, that

w tych pierwszych latach tego

in those first years of this

wideo było znacznie mniej, no i to jest przyczyn

The video was significantly less, and that is the reason.

oczywistych, dlatego, że

obvious, because

wideo było domeną profesjonalistów

video was the domain of professionals

i tylko profesjonaliści mieli sprzęt.

And only professionals had the equipment.

To się potem trochę zmieniało,

It changed a bit later.

bo można było już profesjonalistów wynajmować,

because it was already possible to hire professionals,

ale dzień zdjęciowy

but a photo shoot

operatora ze sprzętem,

operator with equipment,

lata temu, to było około 1000 złotych.

Years ago, it was around 1000 zlotys.

Niezależnie od tego, czy nagrało się

Regardless of whether one has recorded it

3 godziny,

3 hours,

czy nagrało się 7 godzin,

Did it record for 7 hours?

jeśli chciało się wrócić do rozmowy następnego

if one wanted to return to the conversation the next

dnia, to trzeba było mieć te kolejne

On that day, one had to have the next ones.

1000 złotych. I dodam jeszcze tylko,

1000 zlotys. I will just add,

że my zachęcamy do tego, żeby

that we encourage to

nagrywać w pojedynkę,

recording solo,

ale mamy też świadomość, że profesjonalna

but we are also aware that professional

realizacja, w szczególności przy wideo,

implementation, especially with video,

to jest też profesjonalne oświetlenie,

this is also professional lighting,

profesjonalny dźwięk.

professional sound.

I jeśli myślimy o

And if we think about

wideo, czyli o takiej

video, that is, about such a

wielogodzinnej relacji biograficznej,

a multi-hour biographical account,

a o takich mówimy cały czas,

and we talk about such things all the time,

to

to

tutaj jest na przykład pewien

Here is, for example, a certain

problem dotyczący światła.

issue regarding light.

Jeśli kogoś sadzamy na krześle,

If we put someone on a chair,

zaczynamy go nagrywać, zaczynamy przed południem,

we're starting to record it, we start in the morning,

a kończymy o godzinie 18,

and we finish at 6 PM,

zmiany światła, jeśli tego

light changes, if so

profesjonalnie nie zabezpieczymy,

we won't secure it professionally,

oznaczają, że potem w jakimś

mean that later in some

montażu, na przykład na potrzeby wystawy,

assembly, for example for exhibition purposes,

mamy też techniczny problem.

We also have a technical problem.

No tak.

Well yes.

I to jest pytanie, czy nagrywać wideo

And that is the question, whether to record a video.

nieprofesjonalnie, bez ekipy,

unprofessionally, without a team,

czy nie? I myślę, że

don't you think? And I think that

odpowiedź jest prosta. Nagrywać,

The answer is simple. Record.

bo zawsze można zdjąć dźwięki,

because you can always turn off the sounds,

korzystać tylko z dźwięku,

only use sound,

a jednak mamy dodatkowy

and yet we have an extra

wymiar tej opowieści, właśnie wizualny.

the dimension of this story, precisely the visual one.

Tak, jeżeli stoimy przed wyborem,

Yes, if we are faced with a choice,

czy nagrywać

to record

mniej profesjonalnie,

less professionally,

czy

whether

tracić możliwość utrwalenia tej

losing the opportunity to solidify this

historii, oczywiście pierwszeństwo ma ta

history, of course, the priority is given to this one

historia. Natomiast

history. However

no... Czyli audio ma pierwszeństwo,

No... So audio takes precedence,

rozumiem, tak? W ogóle?

I understand, right? At all?

Nie, nie, nie. Chodzi mi o to, że

No, no, no. What I mean is that

jeżeli nie możemy

if we cannot

w danej chwili zrealizować

to execute at this moment

w pełni profesjonalnego

fully professional

nagrania wideo, to lepiej

video recordings, it's better

jest chociażby nagrać

is to record, for example.

taką osobę na dyktafon, niż w ogóle

I'd rather have such a person on the dictaphone than not at all.

nie utrwalić jej historii, jeśli

do not preserve her story, if

nie mamy pewności, że w

we are not sure that in

perspektywie jakiegoś krótkiego czasu,

in the perspective of some short time,

będziemy rzeczywiście mogli

we will indeed be able to

to nagranie

this recording

tej najwyższej jakości

of the highest quality

zrealizować, a no

to implement, well

wielokrotnie zgłaszają się do nas osoby,

We are frequently approached by individuals,

które są w takim wieku

which are of such an age

i czasami w takim stanie zdrowia, że

and sometimes in such a state of health that

no niestety nie mamy pewności,

Well, unfortunately we don't have certainty,

czy będziemy mogli

will we be able to

za ten rok, czy miesiąc

for this year, or month

nawet to nagranie

even this recording

zrealizować. I tutaj

to implement. And here

najważniejsze jest, żeby utrwalić

The most important thing is to solidify.

tę historię. Natomiast nasze doświadczenia

this story. However, our experiences

są takie, że

they are such that

naprawdę praca

really work

operatora kamery

camera operator

wymaga,

requires,

no jest

well, it is

nie do przecenienia, to znaczy dobry

invaluable, it means good

operator

operator

naprawdę

really

jest

is

taką wartością dodaną do tych nagrań

such added value to these recordings

i to nie jest

and this is not

tylko tak, to w przypadku

only like that, in case

osób, które się tym nie zajmują,

people who are not involved in it,

są spoza tej branży,

they are from outside this industry,

to może się wydawać, że wystarczy

It may seem that it's enough.

postawić kamerę na statywie i przycisnąć

Set the camera on the tripod and press.

przycisk. Nie wystarczy przycisnąć

button. It's not enough to just press.

przycisku i nawet można przejść

button and you can even go through

jakieś przeszkolenie i samemu

some training and by oneself

amatorsko próbować zrealizować

amateurly try to accomplish

jakiś film. I

some movie. I

to będzie też na pewno lepsze niż sam głos,

it will also definitely be better than just the voice,

ale to wciąż jeszcze nie będzie

but it still won't be

to samo, co kiedy osoba,

the same as when a person,

która ma tę wiedzę i ma

who has this knowledge and has

te umiejętności stanie za kamerą.

These skills will stand behind the camera.

To jest nie tylko

This is not only

jakość dźwięku, oświetlenia,

sound quality, lighting

to jest też kadr, to jest reagowanie

this is also a frame, this is reacting

na różne sytuacje nieprzewidziane

to various unforeseen situations

w trakcie nagrania.

during the recording.

To jest mnóstwo różnych rzeczy, które składają się

There are a lot of different things that make up

na to, że potem uzyskujemy

that we then obtain

nagranie

recording

nie sprawiające problemu

not problematic

potem przy dalszym wykorzystaniu.

then with further use.

Mówiąc krótko, jeśli wszystko jest dobrze,

In short, if everything is fine,

to nie zauważamy, że za tym jest profesjonalista,

we do not notice that there is a professional behind it,

a jeśli nie jest dobrze, to wtedy

And if it's not good, then

myślimy sobie, że zabrakło

we think that there was a lack

tutaj kogoś ważnego.

here someone important.

I jeśli nagrywam

And if I'm recording

relacje i mam się skupić na

relationships and I should focus on

opowieści mojego rozmówca, jednocześnie obsługiwać

the stories of my interlocutor, while also serving

kamerę wideo, zerkać, czy mój

video camera, to peek, if my

rozmówca nie uciekł z kadru, czy

the interlocutor did not escape the frame, did they?

się tam coś nie wydarzyło ze światłem, no to wtedy

if something didn't happen with the light there, then

nie jestem w pełni w tej rozmowie.

I am not fully in this conversation.

Dlatego raczej te role

Therefore, rather those roles

powinny być rozdzielane. I też myślę

They should be separated. And I also think.

o naszych projektach

about our projects

dokumentacyjnych wyjazdowych.

documentary trips.

Tak jak Polacy na Wschodzie, w którym

Just like the Poles in the East, where

uczestniczyłem, gdzie właśnie

I participated, where exactly.

nagraliśmy przez 6 lat trwania projektu, wyjeżdżaliśmy

We recorded for 6 years of the project, we went away.

za wschodnią granicę

beyond the eastern border

obecnej Polski

current Poland

do Ukrainy, Białorusi, Litwy, Łotwy,

to Ukraine, Belarus, Lithuania, Latvia,

Kazachstanu, Rosji.

Kazakhstan, Russia.

To było wielkie przedsięwzięcie. Powstało

It was a great undertaking. It was created.

nieco ponad 1000 nagrań. Było w to zaangażowanych

slightly over 1000 recordings. It was involved in this

mnóstwo osób, wiele wyjazdów,

a lot of people, many trips,

bardzo intensywny czas, kiedy myśmy

a very intense time when we

przyjeżdżali gdzieś na tydzień i nagrywali.

They would come somewhere for a week and record.

Gdyby w to wszystko chcieć zaangażować

If you wanted to get involved in all of this

operatorów kamery, to

camera operators, it

budżet tego projektu byłby niebotyczny.

The budget for this project would be astronomical.

Poza tym ilość wiedzy przeszła.

Besides, the amount of knowledge is overwhelming.

To były nagrania audio tylko, tak?

They were only audio recordings, right?

Tak. I oczywiście teraz jak sobie o tym

Yes. And of course now that I think about it...

myślę, no to bardzo żałuję, że nie ma tam

I think, well, I really regret that it's not there.

ani jednego nagrania wideo.

not a single video recording.

No nie ma, ale myślę, że to w ogóle

Well, there isn't, but I think that it's in general...

było jakby

it was as if

sprawą sukcesu, że to się wszystko udało

the matter of success that everything worked out

i że można było to zorganizować. I ja myślę, że

and that it could have been organized. And I think that

myśmy w tamtym czasie oczywiście mogli siedzieć

At that time, we could certainly sit.

i się zastanawiać. Ojej, nie robimy wideo.

And to wonder. Oh dear, we are not making a video.

No to szkoda, to nie warto.

Well, it's a pity, it's not worth it.

A tu czas umyka. Myśmy to robili

And here time slips away. We did that.

i teraz te nagrania są bezcenne. Oczywiście...

And now these recordings are priceless. Of course...

No dużo łatwiej jest zrobić audio niż

Well, it's much easier to make audio than

wideo. No to o czym mówicie, tak?

Video. So what are you talking about, right?

Że trzeba zaangażować profesjonalistę,

That you need to engage a professional,

bo amatorzy często

because amateurs often

no potrafią zepsuć takie

They can ruin such things.

nagranie. Wręcz odwrotnie, prawda? Bo jeśli

recording. Quite the opposite, right? Because if

mają obrazek, no to już

They have a picture, well, that's it.

samo audio nie jest takie ważne.

The audio alone is not that important.

I wtedy mamy niby

And then we supposedly have

dobrej jakości video,

high-quality video,

ale nie mamy dobrej jakości

but we don't have good quality

audio, bo mikrofon

audio, because of the microphone

jest w kamerze i jest dosyć daleko

It is in the camera and quite far away.

na przykład, prawda? Tak, tak.

For example, right? Yes, yes.

Warto też zwrócić uwagę na to,

It is also worth noting that,

że nasze nagrania powstają

that our recordings are being made

przede wszystkim, w większości,

first of all, mostly,

w warunkach naturalnych, które

in natural conditions, which

nie zawsze sprzyjają rozmowie. Tutaj jesteśmy

not always conducive to conversation. Here we are.

w studio, które ma wyciszenie.

in a studio that is soundproofed.

My często spotykamy się w domach naszych

We often meet at our homes.

rozmówców

conversation partners

i musimy sobie znaleźć odpowiednie miejsce.

And we need to find the right place for ourselves.

I czasami zmienić trochę plan,

And sometimes change the plan a little.

ale też staramy się, żeby ta osoba

but we also strive to ensure that this person

czuła się komfortowo. To znaczy, jeśli

she felt comfortable. That is, if

chce przyjąć nas w pokoju, który ma taki

I want to welcome us in the room that has such.

dla niej charakter reprezentacyjny, no to nie powinniśmy

For her, a representative character, well then we shouldn't.

przenosić nagrania do kuchni.

to transfer recordings to the kitchen.

Z różnych innych względów też nie powinniśmy nagrywać

For various other reasons, we also shouldn't record.

w kuchni, chociażby dlatego, że jest agregat

in the kitchen, if only because there is a refrigerator

i lodówka. I o takich rzeczach,

and the fridge. And about such things,

jeśli kogoś szkolimy, też

if we are training someone, too

opowiadamy. Ale to

we narrate. But it

też ma znaczenie.

it also matters.

I czasami po prostu trzeba się

And sometimes you just have to...

pogodzić z takim dobrodziejstwem inwentarza.

to come to terms with such a wealth of resources.

Tego, że jakaś tam kukułka wyskoczy, coś będzie.

That a certain cuckoo will pop out, something will happen.

Słychać ktoś...

Can anyone hear...?

I tak, ma to swój urok.

And yes, it has its charm.

Ja przez lata byłem przekonany, że to jest jakiś błąd,

I was convinced for years that this was some kind of mistake.

a aż dostrzegłem, że po latach

and I finally noticed that after years

to nabiera pewnej dodatkowej

it gains a certain additional

wartości. I mogę sobie wyobrazić,

values. And I can imagine,

że za lat sto ktoś przyjdzie do archiwum i będzie

that in a hundred years someone will come to the archive and will be

się interesował tylko tymi dźwiękami, bo

was only interested in those sounds because

one już nie będą istniały. Bo wszystkie samochody

they will no longer exist. Because all cars

będą elektryczne na ulicach i nie będzie słychać

There will be electric ones on the streets and they won't be heard.

silników spalinowych.

internal combustion engines.

I to będzie fascynujący temat. Tak jak ktoś przyszedł

And it will be a fascinating topic. Just as someone came.

do Archiwum Wschodniego

to the Eastern Archive

po latach, żeby posłuchać opowieści

after years, to listen to the stories

ludzi o przyrodzie.

people about nature.

I myślę, że ludzie, którzy nagrywali w tamtym czasie

And I think that the people who were recording at that time

te historie, jednak byli

These stories, however, were.

skoncentrowani na tej historii politycznej,

focused on this political story,

na represjach. Nie sądzili, że ktoś kiedyś

on reprisals. They did not think that someone would ever

będzie się interesował historią

he will be interested in history

przyrody i na podstawie opisów

of nature and based on descriptions

przyrody, na przykład syberyjskiej,

nature, for example, Siberian,

będzie próbował wysnuć jakieś wnioski,

he will try to draw some conclusions,

czy zbudować swoją opowieść. Także

whether to build your story. Also

to jest też ta interdyscyplinarność historii.

this is also the interdisciplinarity of history.

I tutaj przydaje się ten etap

And this is where this stage comes in handy.

spisywania i opublikowania

of recording and publishing

nagrania razem z tekstem,

recordings along with the text,

co ma miejsce w przypadku serwisu

what happens in the case of the service

relacjebiograficzne.pl, gdzie

biographicalrelations.pl, where

nagranie audio bądź wideo

audio or video recording

jest połączone z tekstem

it is connected with the text

takim mechanizmem, że tekst jest podzielony

with a mechanism that the text is divided

na akapity i po pierwsze

into paragraphs and first of all

przewija się w trakcie...

it scrolls during...

Napisy do filmu.

Subtitles for the movie.

To nie są napisy do filmu, dlatego, że napisy

These are not subtitles for a movie, because subtitles

do filmu lecą na ekranie. Tymczasem tutaj

to the movie is playing on the screen. Meanwhile, here

mamy to rozdzielone. Jest osobno player

We have it separated. There is a separate player.

i osobno jest okno

and there is a separate window

z transkrypcją, która się przesuwa

with a transcription that moves

w miarę postępu nagrania.

as the recording progresses.

Poza tym jest

Besides that, there is.

okno wyszukiwania, kiedy wpiszemy

search window, when we type in

dane słowo, dane hasło,

data word, data password,

kiedy odnajdziemy w tekście,

when we find in the text,

ten tekst jest interaktywny, gdy go

this text is interactive when you

klikniemy, wówczas włącza się

we will click, then it will turn on

nagranie, się przyłącza do początku

the recording is joining at the beginning

danego akapitu i możemy słuchać

of a given paragraph and we can listen

wyłącznie

exclusively

wybranego fragmentu

selected fragment

gdzieś ze środka nagrania, co ma

somewhere from the middle of the recording, which has

znaczenie, kiedy nagranie całe na przykład

meaning, when the recording is whole for example

ma 14 godzin.

It has 14 hours.

Wtedy można coś wyszukać. I właśnie

Then you can search for something. And exactly.

taka wyszukiwarka działa, tak?

Such a search engine works, right?

Tak. Relacjebiograficzne.pl

Yes. Relacjebiograficzne.pl

Tak, relacjebiograficzne.pl. Tutaj

Yes, relacjebiograficzne.pl. Here.

ta wyszukiwarka działa na

this search engine works on

dwa sposoby. Po pierwsze na poziomie

Two ways. First at the level of

pojedynczej relacji.

single relationship.

Pomiędzy playerem, a

Between the player and

tekstem transkrypcji jest okno

The text of the transcription is a window.

do wyszukiwania.

for searching.

Po drugie

Secondly

jest osobna zakładka

There is a separate tab.

Wyszukaj. I w tej

Search. And in this

zakładce jest możliwe przeszukiwanie

the tab allows for searching

całego zbioru, czyli wszystkich transkrypcji

the entire collection, that is, all transcriptions

naraz. I też można włączyć

at once. And it can also be turned on.

opcję przeszukiwania w opisach zdjęć,

the option to search in photo descriptions,

ponieważ może warto

because it might be worth it

to podkreślić, że

to emphasize that

przez

through

lata gromadzenia nagrań

years of collecting recordings

dźwiękowych my też zgromadziliśmy

we also gathered sound ones

pokaźny zbiór ikonograficzny.

a significant collection of iconography.

To znaczy osoby, które

That means people who

udostępniały

shared

nam swoje zdjęcia

give us your photos

zgodziły się

they agreed

na to, żebyśmy my je

for us to have them

skopiowali. My mamy tylko kopie

They copied. We only have copies.

cyfrowe. Nie przechowujemy

digital. We do not store

archiwaliów oryginalnych.

original archives.

I

I

staramy się jak najbardziej te

we try our best to make them

kopie cyfrowe udostępniać.

share digital copies.

I właśnie je publikujemy także

And we are also publishing them.

w tym serwisie RelacjeBiograficzne.pl

in this service RelacjeBiograficzne.pl

i one też do pewnego stopnia poddają się

And they also give in to a certain extent.

przeszukiwaniu. Oczywiście

searching. Of course

osoba, która szuka jakiejś konkretnej rzeczy

a person who is looking for something specific

czasami przeżywa

sometimes experiences

frustrację, że trudno jej dotrzeć do tego.

frustration that she finds it hard to reach that.

Problem polega na tym, że

The problem is that

te mechanizmy

these mechanisms

przeszukiwania opierają się

searches are based on

o takie systemy indeksowania,

about such indexing systems,

gdzie często trzeba

where it is often necessary

w przypadku

in the case of

tagów trzeba wiedzieć, że ktoś będzie

You need to know that someone will be there.

chciał tego szukać, żeby to tagować.

he wanted to search for it in order to tag it.

A w przypadku wyszukiwania

And in the case of searching

książki słownikowej,

dictionary book,

no to niestety ludzie szukają konkretnego słowa,

Well, unfortunately, people are looking for a specific word,

a świadek może mówić o tym

and the witness can speak about it

bardzo długo, o danym zagadnieniu,

for a very long time, on a given topic,

nie używając tego konkretnego słowa.

without using that specific term.

Więc oczywiście przeszukiwanie tego zasobu

So, of course, searching this resource

nie jest łatwe. Natomiast myślę, że to jest

it's not easy. However, I think that it is

nie do przeskoczenia jednak.

however, it is insurmountable.

Myślę, że takim ideałem,

I think that such an ideal,

tak mi się wydaje, do którego archiwum

I think so, to which archive?

pewnie będzie dążyć w miarę

It will probably strive gradually.

możliwości czasowych i finansowych,

time and financial possibilities,

to jest po prostu spisanie

this is simply a written record

wszystkich

everyone

nagrań, które są w zbiorze

recordings that are in the collection

i umieszczenie ich, jak sądzę, w przyszłości

and placing them, as I believe, in the future

właśnie w serwisie Relacje Biograficzne.

just in the Biography Relations service.

Plus dodatkowo

Plus additionally

te tagowania, o których wspominała

the tagging you mentioned

Jasia, ale ono też nie jest łatwe,

Jasia, but it's not easy either,

bo właśnie trzeba sobie wyobrazić, jakie tagi byłyby

Because you really have to imagine what tags there would be.

ważne. Oczywiście ustanowienie

important. Of course, the establishment

kategorii waria jako tagu

category of variance as a tag

to jest zabójstwo dla całej tej idei tagowania,

this is a murder for the whole idea of tagging,

bo tam można wrzucić wszystko.

because you can throw everything in there.

No ale tak, przykładowo ktoś może

Well, for example, someone can

opowiadać

to tell

o więzieniu,

about the prison,

o tym, że był poddany represji, ale nie używać słowa

about being subjected to repression, but not to use the word

represje. Więc to jest miejsce,

repressions. So this is the place,

w którym może być tag represje,

in which there may be a repression tag,

który możemy wtedy...

which we can then...

No bo nazwiska fajnie byłoby też,

Well, surnames would also be nice,

żeby były w tych tagach, prawda? Ja szukam teraz

So that they are in those tags, right? I'm looking for them now.

wiadomości o Zygmuncie

news about Zygmunt

Jurskim i tak ciekaw jestem,

I'm curious anyway, Jurski.

w jaki sposób mogę wrzucić

how can I upload

w Domów Spotkań z Historią nazwisko

at the House of Meetings with History, the surname

Jurski. Nazwisko to akurat najprostsza rzecz

Jurski. This surname is actually the simplest thing.

do zrobienia,

to do

bo nazwisko jest rzeczą charakterystyczną.

because a surname is a characteristic thing.

Nazwy własne w ogóle są

Proper names are in general

nazwami charakterystycznymi.

characteristic names.

Nie, tutaj muszę

No, I have to here.

sprostować. Jeśli chodzi o tagi,

to clarify. As for the tags,

to tagi występują w przypadku

These tags occur in the case of

zdjęć. My nie tagujemy całej

photos. We do not tag the whole thing.

historii w relacjach biograficznych.

history in biographical accounts.

My mieliśmy takie podejście do tego,

We had that approach to it,

to znaczy w momencie, kiedy otwieraliśmy ten

it means at the moment when we were opening this

projekt, to też zakładaliśmy

the project, we also assumed that

otagowanie wszystkich

tagging everyone

relacji. To zostało

relationship. It has been

dofinansowane przez Ministerstwo,

financed by the Ministry,

została utworzona specjalna

a special one has been created

aplikacja do tego i

an application for this and

oczywiście te nagrania, które wówczas zostały

of course, those recordings that were left at that time

otagowane, nadal są otagowane,

tagged, they are still tagged,

natomiast my już nie korzystamy z tego

however, we no longer use this

narzędzia, ponieważ ono okazało się

tools, because it turned out

nieużyteczne. Bogactwo

useless. Wealth

treści po prostu, które

contents simply, which

występują w tych relacjach

they occur in these relationships

jest tak duże, że

it is so large that

nie dało się tego ująć w tagi.

It couldn't be captured in tags.

Poza tym też zawsze jest problem taki, że

Besides that, there is always the problem that

no to trzeba ocenić,

Well, it needs to be assessed,

czy dana wzmianka

is a given mention

przyda się użytkownikowi, czy nie,

whether it will be useful to the user or not,

bo co z tego, że my otagujemy absolutnie

because what good is it if we tag absolutely

wszystkie miejsca, gdzie będzie słowo

all the places where there will be a word

Warszawa, jeżeli to

Warsaw, if that's the case

jeżeli w efekcie

if as a result

uzyskamy kilkanaście tysięcy odsyłaczy,

we will obtain several thousand backlinks,

które będą tylko

which will only be

wymieniać to słowo, a nie będą mówić

to exchange the word, and they will not speak

coś ciekawego, będą powiadały jakąś

Something interesting, they will say something.

historię o Warszawie, czy o jakiejś części.

a story about Warsaw, or about some part of it.

To może być klęska urodzaju i nadmiar,

It can be a bumper crop and excess.

w którym ciężko się poruszać.

in which it is difficult to move.

Ale akurat z nazwiskiem jest prosta sprawa.

But it's actually a simple matter with the last name.

Gdyby cały zbiór był

If the entire set was

stranskrybowany, przy założeniu, że jest to zrobione

transcribed, assuming it is done

właśnie dobrze i mamy zaufanie do transkrypcji,

we are doing well and we trust the transcription,

co jest osobnym problemem.

which is a separate issue.

Ale też wielu rzeczy

But also many things

się tutaj nauczyliśmy,

we learned here,

to po prostu wszedłby pan

He would simply walk in.

na stronę relacji biograficznej, wpisał

on the biographical profile, he wrote

nawet nie jurski, tylko jurs.

Not even Jurassic, just Jurs.

I dostałby odpowiedź, w których

And he would get an answer, in which

relacjach. Tak zrobię, niewątpliwie.

in relationships. I will do that, undoubtedly.

W tych relacjach biograficznych jest

In these biographical accounts, there is

w tym momencie spisanych

at this moment written

ile dokładnie? Ponad

how much exactly? Over

480 nagrań.

480 recordings.

I wszystkie nagrania w relacjach biograficznych

And all the recordings in the biographical accounts.

są spisane, w przeciwieństwie do

they are written down, unlike

audio historii, gdzie są te surowe ścieżki

audio history, where are those raw tracks

też w tej wersji

also in this version

archiwalnej, czyli

archival, that is

nie połączone w jedno nagranie.

not combined into a single recording.

W relacjach biograficznych te ścieżki zostały

In biographical accounts, these paths have been

połączone w jedno nagranie.

combined into one recording.

A cały zbiór liczy 6000.

The entire collection consists of 6000.

W związku z tym w relacjach biograficznych

In relation to this in biographical accounts

no mamy

Well, we have.

500, tak?

500, right?

Dlatego to cały czas jeszcze nie jest idealna

That's why it still isn't perfect yet.

sytuacja. W audio historii

situation. In the audio story

może pan też jednak szukać, dlatego, że tam

"Maybe you can also search because there..."

są streszczenia

there are summaries

bardzo dużej części nagrań.

a very large part of the recordings.

To była taka forma

It was such a form.

pośrednia między brakiem opisu,

intermediate between the lack of description,

a brakiem transkrypcji, która

and the lack of a transcript, which

była czasochłonna i kosztowna.

It was time-consuming and expensive.

Przez lata robiliśmy streszczenia z minutnikiem.

For years we have been summarizing with a timer.

Czyli każda zmiana wątku

So every change of topic.

była zaznaczana i wtedy w takim

it was marked and then in such a way

streszczeniu można czasami znaleźć to nazwisko.

Sometimes you can find that surname in the summary.

Można też znaleźć to nazwisko w ogólnym

You can also find this surname in the general one.

opisie nagrania,

description of the recording,

ale tu mniejsze prawdopodobieństwo, bo taki

but there is less likelihood here, because such

ogólny opis raczej nie schodzi do poziomu

The general description tends not to go down to the level.

nazwisk, tylko bardziej

surnames, just more

haseł. Może

pass. Maybe

być też w jakimś wybranym

to also be in some chosen

fragmencie dźwiękowym, więc w ogóle warto próbować.

sound fragment, so it is definitely worth trying.

Ale to niestety nie oznacza, że

But unfortunately, it does not mean that

jeśli pan nie znalazł, to nie ma ani

If you haven't found it, then there is none.

jednej jeszcze relacji w całym tym

one more relationship in all of this

zbiorze, gdzie to nazwisko nie zostałoby wymienione.

collection where that surname would not be mentioned.

Czyli po jakimś czasie znowu trzeba

So after some time, you have to again.

spróbować. Albo za jakiś

try. Or in some time

czas po prostu. I jeszcze chciałem spytać

Just time. And I wanted to ask еще.

o taką rzecz na koniec.

for such a thing at the end.

Jak wygląda

What does it look like?

proces nagrywania? To znaczy, ja rozumiem,

the recording process? I mean, I understand,

że można się do was zgłosić albo

that one can contact you or

zgłosić nagranie. Lepiej się

report the recording. It's better to

zgłosić, że ktoś chce opowiedzieć,

report that someone wants to tell a story,

niż samo nagranie, niż samemu

than just the recording, than by oneself

wykonywać to nagranie. Chociaż lepiej pewnie

to make the recording. Although it’s probably better

zrobić to nagranie, jeśli

to make this recording if

miałoby nic nie być zrobione, prawda?

Nothing would be done, right?

Więc to też przy okazji

So this is also, by the way.

zachęcamy do tego, żeby te nagrania

we encourage that these recordings

robić jednak, bo

to do however, because

można was zaprosić do takiego nagrania.

You can be invited to such a recording.

Ile to trwa wtedy czasu?

How long does it take then?

No i czy przyjeżdżacie z kamerą, czy

So, are you coming with a camera, or

tylko z dyktafonem?

only with a dictaphone?

Jak to wygląda? No powiedzmy, mam

How does it look? Well, let's say I have.

dziadka, który no fajną ma

grandpa, who has a cool one

historię i on chce o tym opowiedzieć.

the history and he wants to tell about it.

Zgłaszam się do was.

I am reporting to you.

Jak szybko mogę liczyć?

How quickly can I count?

No on jest z Polski, on nie jest z Warszawy,

No, he is from Poland, he is not from Warsaw.

żeby było trudniej.

to make it harder.

Tak jak pan do nas napisze ze Szczecina,

Just as you write to us from Szczecin,

to prawdopodobnie nie będziemy mogli przyjechać,

we probably won't be able to come.

bo...

because...

Po pierwsze, Dom Słonecznej Strony jest

First of all, the House of the Sunny Side is

instytucją miasta Warszawy.

the institution of the city of Warsaw.

Karta nie.

Not a card.

I mamy przeróżne nagrania w tym zbiorze.

And we have various recordings in this collection.

Łącznie z nagraniami z Argentyny,

Including recordings from Argentina,

Kazachstanu, Rosji,

Kazakhstan, Russia,

Libanu.

Lebanon.

Ale rzeczywiście, jeśli nie mamy

But indeed, if we don't have

jakiegoś projektu, który by nam na to pozwolił,

some project that would allow us to do that,

to jest po prostu no

this is just no

trudne, tak? Czyli wtedy samemu

Difficult, right? So that means alone then.

trzeba zrobić to nagranie?

Do we need to make this recording?

I wysłać do was?

And send it to you?

Raczej tak. Ja myślę, że

Rather yes. I think that

lepiej mieć to nagranie zrobione

it's better to have this recording done

nieprofesjonalnie, narażając się na pewne

unprofessionally, exposing oneself to certain

błędy, niż nie nagrać.

mistakes rather than not record.

Ewentualnie przeszkolić się u was, jak robić takie nagrania.

Alternatively, I could get trained by you on how to make such recordings.

Tak. I my takie szkolenia prowadzimy.

Yes. We conduct such training as well.

Prowadzimy warsztaty.

We conduct workshops.

Też mogę jeszcze wspomnieć o takiej instytucji,

I can also mention such an institution.

która była współzakładana

which was co-founded

przez Kartę.

through the Card.

Bodaj 3 lata temu. Czyli Centrum

About 3 years ago. So, Centrum.

Archiwistyki Społecznej. W tym centrum

Social Archiving. In this center

pracuje część ludzi, którzy przeszli

Some people who have passed work.

właśnie przez

just through

Kartę, przez Archiwa Karty

The card, through the Card Archives.

i też mają warsztat.

and they also have a workshop.

I tam też są szkolenia dotyczące

And there are also trainings related to

właśnie

exactly

historii mówionej

oral history

i dotyczące nagrań.

and regarding the recordings.

I budowania archiwów społecznych.

And building social archives.

I tak, my

And yes, we

możemy się podzielić swoją wiedzą.

We can share our knowledge.

Powiedzieć, jak to zrobić możliwie

Say how to do it possibly.

najlepiej. No, ale też

the best. Well, but also

pewnie będziemy zachęcali do tego, żeby takie nagranie

we will probably encourage such a recording

zdeponować w archiwum.

deposit in the archive.

Jeśli nie naszym, to jakimś

If not ours, then whose?

innym. Dlatego, że jeśli to nagranie tylko zostanie

others. Because if this recording is the only thing that remains

w archiwum prywatnym, no to nikt go nie ujrzy.

In a private archive, no one will see it.

O to chodzi. No i też jest niestety

That's what it's about. Well, unfortunately, it is too.

zawsze jakieś ryzyko, że ono gdzieś tam

There is always some risk that it is somewhere out there.

razem z tym dyskiem twardym przepadnie.

Along with this hard drive, it will be lost.

Ktoś gdzieś je zagubi. Minie czas.

Someone will lose them somewhere. Time will pass.

Ktoś zapomni, gdzie miał to, o czym

Someone will forget where they had what they were talking about.

rozmawialiśmy jeszcze przed audycją. Że takie

We talked even before the broadcast. That such

sytuacje mają miejsce.

Situations take place.

Więc myślę, że warto zawsze znaleźć takie

So I think it's always worth finding something like that.

miejsce, któremu ufamy. Które dobrze działa.

a place we trust. That works well.

Tak, żeby zachować tę opowieść

Yes, to preserve this story.

dla przyszłych pokoleń.

for future generations.

No to chyba wyczerpaliśmy

Well, I guess we've exhausted it.

jakąś tam część tematów

some part of the topics

oczywiście tylko.

of course only.

Bardzo dziękuję za

Thank you very much for

wizytę w studiu. Pani

a visit to the studio. Ma'am

Joanna Rączka była moim gościem.

Joanna Rączka was my guest.

Dziękuję. I pan Dominik Czapigo.

Thank you. And Mr. Dominik Czapigo.

Dziękuję.

Thank you.