Hayvanlar Nasıl Düşünür?

Samsung Z Flip 6'nın sunduğu ortamlarda satılacak bilgi başlıyor.

The information about the environments where the Samsung Z Flip 6 will be sold is starting.

Herkese merhaba, hoş geldiniz. Ben Merve.

Hello everyone, welcome. I'm Merve.

Bugün hayvanların nasıl düşündüğünü konuşacağız arkadaşlar.

Today we will talk about how animals think, friends.

Sizi bayağı şaşırtacak araştırmalar ve bilgilerle geldim hayvanlar hakkında.

I have come with research and information about animals that will truly surprise you.

O zaman hazırsanız şimdi hayvanların büyüleyici dünyasına doğru şöyle kısa bir yolculuğa çıkalım.

If you are ready, let's take a short journey into the fascinating world of animals now.

Önce Yunuslar'la başlamak istiyorum.

I want to start with the Dolphins first.

Yunuslar biliyorsunuz dünyanın en zeki canlılarından biri.

Dolphins, as you know, are one of the most intelligent creatures in the world.

Problem çözme, öğrenme kabiliyetleri, duygusal zekaları oldukça yüksek canlılar.

They are beings with very high problem-solving skills, learning abilities, and emotional intelligence.

Ve Yunuslar karanlık sularda tıpkı bir yarasa gibi avlanabiliyor arkadaşlar.

And dolphins can hunt in the dark waters just like a bat, my friends.

Peki zifiri karanlıkta göz gözü görmüyorken bunu nasıl başarıyorlar?

So how do they manage to do this when it's pitch dark and you can't see anything?

Ve bu av esnasında kaçan balık sürüleri bir anda beraberliklerini bozup dağılmaya başlıyorlar.

And during this hunt, the fleeing schools of fish suddenly break their unity and start to scatter.

Ve hiç direnmeden Yunuslara teslim oluyorlar. Bu da enteresan.

And they surrender to the dolphins without any resistance. That's interesting too.

Yunusların o zifiri karanlıkta,

In that pitch black darkness, the dolphins...

avlarının yerini nasıl bulduğu bilim insanları tarafından yıllarca araştırılıyor.

Scientists have been researching for years how they find the location of their prey.

Araştırmalara göre Yunuslar sonar sinyalleri yayıyorlar.

According to research, dolphins emit sonar signals.

Ve bu sinyaller balıklara çarpıp yansıyarak Yunus'un işitme organları tarafından algılanıyor.

And these signals hit the fish and reflect back to be detected by the dolphin's auditory organs.

Bir Yunus'la yapılan deney var çok enteresan.

There is a very interesting experiment conducted with a dolphin.

Yunus'un gözlerini bağlıyorlar ve yaklaşık 12 metre uzaklıktan suya madeni bir para atıyorlar.

They blindfold Yunus and throw a coin into the water from about 12 meters away.

Ve Yunus o madeni parayı daha suyun dibine bile inmeden hemen buluyor.

And Yunus finds that coin before it even reaches the bottom of the water.

Gözleri bağlıyken yapıyor.

She/he is doing it while blindfolded.

Ekolokasyon sistemi sayesinde yani gönderilen sinyallerin yansımalarının yardımıyla cisimlerin yerini saptıyor Yunuslar.

Dolphins determine the location of objects thanks to the echolocation system, which uses the reflections of the emitted signals.

1961 senesinde yine enteresan bir deney var.

There is an interesting experiment again in 1961.

Bir deniz biyoloğu olan Kenneth Norris bir Yunus'un gözlerini bağlıyor.

A marine biologist named Kenneth Norris is blindfolding a dolphin.

Onu tel ve kablolardan oluşan bir deniz labirentine bırakıyor arkadaşlar.

They are leaving him in a sea maze made of wires and cables.

Ve Yunus hiçbir şey görmemesine rağmen 0,2 milimetre kalınlığındaki telleri seziyor.

And although Yunus sees nothing, he senses the wires that are 0.2 millimeters thick.

Onlara hiç dokunmadan aralarından süzülüp geçiyorlar.

They glide through them without touching them at all.

Geçmeyi başarıyor.

He/She is managing to get through.

Bakın 0,2 milimetre kalınlığındaki telleri gözleri kapalı iken seziyor.

Look, he senses wires that are 0.2 millimeters thick with his eyes closed.

Bu nasıl bir şey ya gerçekten mucizevi canlılar.

What is this? They are truly miraculous creatures.

Gelelim Güney Brezilya'ya.

Let's come to Southern Brazil.

Güney Brezilya'da küçük bir sahil kasabası var Laguna diye.

There is a small coastal town in southern Brazil called Laguna.

Burası Yunuslarıyla ünlenmiş bir yer.

This is a place famous for its dolphins.

Çünkü buradaki Yunuslar bölgedeki yerel balıkçılarla adeta kanki olmuşlar diyebilirim.

Because I can say that the dolphins here have essentially become buddies with the local fishermen in the area.

Yunuslar balıkçılara avlanırken yardım ediyorlar.

Dolphins help fishermen while they are hunting.

Çünkü balıkçılar tekil avlamaya çalışıyorlar ama su o kadar alevyonlu ve o kadar bulanık ki.

Because the fishermen are trying to catch individually, but the water is so turbulent and so murky.

Yani ağ atacakları yeri göremiyorlar.

So they can't see where to cast their net.

Balıkları göremiyorlar.

They cannot see the fish.

Tecrübeli balıkçılar sabırla Yunusların yardıma gelmesini bekliyorlar.

Experienced fishermen are patiently waiting for the dolphins to come to their aid.

Çünkü Yunuslar bir tekir sürüsünü fark ettikleri anda o balıkları kıyıya doğru sürmeye başlıyorlar.

Because dolphins start driving the fish towards the shore as soon as they notice a school of striped fish.

Yani balıkları balıkçılara doğru itmeye başlıyorlar.

So they start pushing the fish towards the fishermen.

Tekirler kıyıya yeterince yaklaştıklarında da Yunuslar kafalarını ya da kuyruklarını

When the dolphins got close enough to the shore, they raised their heads or tails.

denizin yüzeyine çarpa çarpa balıkçılara haber veriyorlar.

They are notifying the fishermen by hitting the surface of the sea.

Balıkçılar da hemen ağlarını atıp tekirleri yakalıyorlar.

The fishermen immediately cast their nets and catch the striped fish.

Yunuslarla balıkçılar arasında gördüğünüz gibi bir işbirliği var.

As you can see, there is a cooperation between dolphins and fishermen.

Aslında bu işbirliği yeni değil.

In fact, this cooperation is not new.

Yaşlı Pilinus'un M.S. 77 yılında yayınlanan Doğa Tarihi kitabında da böyle bir hadise var arkadaşlar.

There is a similar incident in the Natural History book published by the old Pliny in A.D. 77, friends.

Fransa'nın güneyinde yılın belli zamanlarında yine tekir balıkları aynı bu şekilde bu işbirliği sayesinde avlanıyormuş.

In the south of France, at certain times of the year, striped fish are still caught in this way thanks to this collaboration.

Bakın M.S. 77 dedim o zamanlarda da var Yunus-İnsan işbirliği.

Look, I said A.D. 77, and even at that time, there was a collaboration between Yunus and Humans.

Tekirler gölün dar ağzına doğru yaklaşınca balıkçılar haykırmaya başlıyorlar.

As the fishermen approach the narrow mouth of the lake, they begin to shout.

Yunusları hemen çağırıyorlar.

They are calling the dolphins immediately.

Yunuslar da hemen tekirlerin geçiş yolunda toplanıyorlar.

Dolphins are also gathering right in the passageway of the tabby cats.

Orayı kapatıyorlar ve tekirlerin geri açık denize dönmelerine engel oluyorlar.

They are closing it off and preventing the mullets from returning to the open sea.

Böylece balıkçılar çok kolay bir şekilde tekir avlamayı başarıyorlar.

In this way, fishermen easily succeed in catching flatfish.

Peki Yunuslar bu işi vedavaya mı yapıyor zannettiniz?

So, did you think Dolphins do this job for fun?

Hayır arkadaşlar.

No, friends.

Bunun karşılığında şaraba batırılmış ıslak ekmek veriyorlarmış.

In return, they were giving wet bread soaked in wine.

Bu arada Yunuslar da tam denizlerin Tom amcası gibi bence.

By the way, I think dolphins are just like the Uncle Tom of the seas.

Bu hikayede yanan tekir balıkları oldu gördüğünüz gibi.

As you can see, there were burning tabby fish in this story.

Tekir balıkları.

Sole fish.

Tekir balıkları iki vahşi yırtıcının arasındaki işbirliğinden kaynaklı çıkarın arasında sıkışıp kalıyor her defasında geçmişten günümüze.

The mullet fish gets trapped each time in the squeeze between two wild predators due to their collaboration, from past to present.

Bu arada bir Yunus davranış bilimcisi 2002 yılında bir araştırma yapıyor ve Laguna'daki 50 Yunus türünden sadece 3 türün balıkçılarla işbirliği yaptığını keşfediyor.

Meanwhile, a dolphin behavior scientist conducted a study in 2002 and discovered that only 3 out of the 50 dolphin species in Laguna cooperated with fishermen.

Diğerleri Tom amca değil insanlardan uzak duruyorlar.

The others are staying away from people, not Uncle Tom.

Peki ama bunun nedeni ne olabilir?

Well, what could be the reason for that?

Aynı türün mensubu olan Yunus gruplarında

In groups of dolphins belonging to the same species

Anne Yunuslar yavrularına bildiklerini aktarıyorlar ve sonra birlikte avlanıyorlar.

Mother dolphins pass on their knowledge to their calves and then they hunt together.

Yunuslar balıkçıların davranış şekillerini öngörebiliyormuş arkadaşlar ve avlanma periyotlarını ezberleyebiliyorlarmış.

Dolphins can predict the behavior of fishermen and can memorize their hunting periods, friends.

Ayrıca tüm bu bilgileri aralarında iletişim kurarak bir şekilde birbirlerine aktarabiliyorlar.

They can also share all this information with each other by communicating among themselves in some way.

Hayvan zekası gerçekten şaşırtıcı düzeyde ve insanlığa kıyasla bu zeka hakkında bence çok az şey biliyoruz.

Animal intelligence is truly astonishing, and compared to humanity, I think we know very little about this intelligence.

Ve her dönem hayvanların zekasına inananlar var.

And throughout every era, there are those who believe in the intelligence of animals.

Ve her dönem hayvanlarla buna karşı çıkanlar arasında bir tartışma yaşanmış görüyoruz ki.

And we see that there has been a debate between those who oppose this and animals throughout every period.

Bu tartışmalardan en ünlüsü hiç şüphesiz La Fontaine ve Descartes arasında geçen tartışmadır.

The most famous of these debates is undoubtedly the one that took place between La Fontaine and Descartes.

17. yüzyılın bu iki dehası pek çok konuda fikir ayrılığı yaşıyor arkadaşlar.

These two geniuses of the 17th century have disagreements on many issues, my friends.

Özellikle de hayvanların zekası konusunda.

Especially regarding the intelligence of animals.

Çünkü Descartes diyor ki hayvanların dili yoktur.

Because Descartes says that animals do not have a language.

Onlar uzuvlarının konumlanışına göre hareket ederler ve bu onların doğasıdır der.

They move according to the position of their limbs, and this is their nature, they say.

Hayvanların dürtüleri davranışsal olarak cevap vermelerine neden olur ve uyum sağlama becerileri de tamamen içgüdüseldir der.

It is said that animals' instincts cause them to respond behaviorally, and their ability to adapt is entirely instinctive.

Bu işte zeka diye bir şey yoktur der.

He says there is no such thing as intelligence in this job.

Descartes böyle söylüyor.

Descartes says this.

La Fontaine de bunu duyunca çok bozuluyor.

La Fontaine gets very upset when he hears this.

Yani makine hayvan kuramına karşı çıkmıştır Descartes'in La Fontaine.

So the machine opposed the theory of animal, according to Descartes' La Fontaine.

Çünkü Descartes'e göre zeka akıl ve düşünceden ayrı düşünülemez ve hayvanlarda zeka diye bir şey yoktur.

Because according to Descartes, intelligence cannot be considered separately from reason and thought, and there is no such thing as intelligence in animals.

Descartes böyle düşünüyor ki kendi döneminin birçok naturalisti,

Descartes thinks that many naturalists of his time,

insan ve hayvanların,

humans and animals,

hayvan arasındaki pek çok fiziksel benzerliği işaret etmiştir.

He pointed out many physical similarities among the animals.

Hayvan ve insan arasındaki fark Descartes'e göre metafiziksel doğadır arkadaşlar.

The difference between animals and humans is, according to Descartes, a metaphysical nature, my friends.

Ona göre insan tanrıya hayvanlardan çok daha yakındır ve Descartes hayvanlar için der ki

According to him, humans are much closer to God than animals, and Descartes says about animals that

bu yaratıklar insanlara göre yalnızca akıl noksanlığı çekmezler.

These creatures suffer not only from a lack of intelligence compared to humans.

Onlar insana nazaran hiçbir şeye sahip değillerdir.

They possess nothing compared to a human.

La Fontaine'in ünlü fablarını bilirsiniz arkadaşlar.

You know La Fontaine's famous fables, friends.

İnsanların muhakeme yeteneğini,

The ability of people to reason,

ya da işte insanların içinde düşecekleri hataları hayvanlara atıf eder.

or it refers to the mistakes that people will make as being attributed to animals.

Misal karga ile tilki fablı.

For example, the fable of the crow and the fox.

Bunu bilirsiniz.

You know this.

İşte çok kurnaz bir tilki var.

Here is a very cunning fox.

Bir karga görüyor.

He sees a crow.

Karganın ağzında da peynir var.

There is cheese in the crow's mouth as well.

O peyniri düşürüp yemek için türlü türlü kurnazlıklar yapıyor değil mi o kurnaz tilki?

Isn't that cunning fox making all sorts of tricks to drop and eat that cheese?

La Fontaine insanların kusurlarını hayvanlar vasıtasıyla yansıtmaya çalışmıştır.

La Fontaine tried to reflect human faults through animals.

Yoksa hani tilki niye kurnaz olsun değil mi?

Otherwise, why should the fox be clever, right?

La Fontaine'e göre hayvanların belirli bir bilinci ve hissetme yetisi vardır arkadaşlar.

According to La Fontaine, animals have a certain awareness and ability to feel, my friends.

Peki ama hangisi haklıydı?

Well, but which one was right?

Descartes mi? La Fontaine mi?

Descartes or La Fontaine?

Bunu görmek için aradan neredeyse bir asır geçmesi gerekiyordu.

It took almost a century for this to be seen.

Derken tarih sahnesine 19. yüzyılda Darwin çıktı.

Then Darwin emerged onto the stage of history in the 19th century.

Darwin hayvan zekasına yönelik sorular hakkında bazı kanıtlar ortaya koydu.

Darwin presented some evidence regarding questions about animal intelligence.

1871 yılında yayınlanan İnsanın Türeyişi adlı kitabında

In the book titled "The Descent of Man" published in 1871

insanlarla hayvanların, akli melekelerinin, ahlaki durumlarının ve entelektüel davranışlarının

the mental faculties, moral conditions, and intellectual behaviors of humans and animals

gelişme biçimlerini karşılaştırıyor.

It is comparing ways of development.

Ve kitapta diyor ki bu bölümde insanlar ve en üst basamaktaki memeliler arasında entelektüel zeka açısından

And the book says that in this section, in terms of intellectual intelligence between humans and the highest-ranking mammals.

temel farklılıklar bulunmadığını anlatmayı amaçlıyorum diyor.

He says that he aims to explain that there are no fundamental differences.

Ve yine aynı kitabında şöyle söylüyor.

And again, he says the following in the same book.

Yine de insan ve en üst basamaktaki memeliler arasındaki zeka farkı tür değil kesinlikle seviye farkıdır diyor.

Still, it says that the intelligence difference between humans and the highest-level mammals is not a difference in species, but definitely a difference in level.

Darwin'e göre hayvanlarda büyüklük ya da hız meselesi gibi

According to Darwin, matters such as size or speed in animals are like...

zeka da doğal seçilimin konusudur.

Intelligence is also a subject of natural selection.

Mesela bir ceylanın hayatta kalabilmesi için çok hızlı olması gerekiyor değil mi?

For example, a deer needs to be very fast to survive, right?

Aksi takdirde aslanlara yem olur.

Otherwise, it will become food for the lions.

O yüzden ceylanlar yırtıcıların hareketlerini öğrenmiştir.

That’s why the deer have learned the movements of predators.

Onları aşağı yukarı yorumlamayı becerirler ki belgesellerde bunu görüyoruz.

They manage to interpret them more or less, which we see in documentaries.

İşte bu sebeple sürü içinde en yüksek zekaya sahip olanın

This is why the one with the highest intelligence in the herd...

hayatta kalma ve üreme şansı daha düşük bilişsel becerilere sahip olan türdeşlerinden her zaman var.

There are always those with lower cognitive abilities who have a reduced chance of survival and reproduction compared to their peers.

Darwin türler içindeki farklılıkları böyle ifade ediyor.

Darwin expresses the differences among species in this way.

George John Romanes de Darwin'in izinden giderek

Following in the footsteps of Darwin, George John Romanes

1882'de insan olmayan varlıklarla insanların davranışları arasında bir takım benzerlikler olduğunu ima ediyor.

It implies that there are certain similarities between the behaviors of non-human entities and those of humans in 1882.

Öznel çıkarım teorisi olarak ortaya attığı hayvan zekası adlı bir çalışması var.

He has a study called animal intelligence, which he proposed as a subjective inference theory.

Bunu yayınlıyor.

This is being published.

Ondan sonra yapılan çalışmalarında önünü açmıştır bu.

This has paved the way for the work done afterwards.

Ve nihayetinde şu sonuca varılıyor.

And ultimately, this conclusion is reached.

Hayvanlarla zeka, kültür, duyarlılık, duygusallık,

Intelligence, culture, sensitivity, emotion with animals.

gibi pek çok özelliği paylaşıyoruz aslında.

In fact, we share many features like this.

O kadar farklılık yok.

There isn't that much difference.

Size dahiler neden dahi diye bir bölüm yapmıştım bundan önce.

I had made a section earlier on why geniuses are called geniuses.

Orada IQ testlerinin kökenini ve neden bu testlerin aslında geçersiz olduğunu anlatmıştım.

I had explained the origins of IQ tests there and why these tests are actually invalid.

Bu testler akademik zekayı ölçmeye yönelik demiştik değil mi?

We said that these tests are aimed at measuring academic intelligence, didn't we?

Diğer zeka türlerini ölçemiyor.

It cannot measure other types of intelligence.

Hayal gücü, duygular, merak, işte entelektüel, bilişsel beceriler bunlar IQ testleriyle ölçülmüyor.

Imagination, emotions, curiosity, these are intellectual, cognitive skills that are not measured by IQ tests.

Zeka demek kısaca bireylerin yeni durumları.

Intelligence, in short, means individuals' ability to handle new situations.

Yeni durumlara adapte olabilme becerisidir der bu konuda çalışan araştırmacılar.

It is the ability to adapt to new situations, say the researchers working on this subject.

Bilişsel süreçlerle beraber yeni durumlara adapte olabilme becerisidir zeka.

Intelligence is the ability to adapt to new situations along with cognitive processes.

Yeni durumları kavrayabilme ve bu durumlara adapte olabilme becerisi.

The ability to comprehend new situations and adapt to them.

Peki arkadaşlar hayvanlar bu hikayenin neresinde yer alıyor?

So friends, where do animals fit into this story?

20. yüzyılın yarısından itibaren pek çok araştırmacı hayvan zekası üzerinde çalışmaya başlıyor.

Starting from the mid-20th century, many researchers began to study animal intelligence.

Ve bazılarının keşfi bu konudaki algılarımızı sonsuza dek değiştirecek.

And the discovery of some will change our perceptions on this matter forever.

Mesela Alman etalog Carl von Frisch tarafından tanımlanan arıların dansı gibi.

For example, like the dance of bees described by German ethologist Carl von Frisch.

Arıların dansı da ne Merve?

What about the dance of the bees, Merve?

Şimdi kolonideki önce arılar yiyecek rezervlerini keşfetmek için bir dans yapıyorlar.

Now the bees in the colony are dancing to discover their food reserves.

Buna arıların dansı deniyor kısaca.

This is briefly called the dance of the bees.

Yani arılar diğer arılara yiyecek yerini tarif edebilmek için dans ediyorlar.

So, bees dance to be able to describe the location of food to other bees.

Hayvanlar arasında iletişimde çığır açan bir olaydır bu, bu arı dansı.

This is a groundbreaking event in communication among animals, this bee dance.

Bal arılarının iki tür dansı var.

There are two types of dances performed by honey bees.

Birincisi yuvarlak dans.

The first is a circle dance.

Eğer yiyecek kaynağı yakınsa yani 50 ila 100 metre arasında ise işçi arı yuvarlak bir şekilde dans ediyor.

If the food source is nearby, meaning between 50 to 100 meters, the worker bee dances in a circular manner.

Bir de kuyruk dansı yapıyorlar.

They also perform a tail dance.

Bu da arkadaşlar kovanlarını yırtıcı eşek arılarına karşı uyarmak için yapmış oldukları bir dans türü.

This is a type of dance that friends do to warn their hives against predatory wasps.

Kuyruk dansı.

Tail dance.

Direkt dansına falan geçmeyeceğim merak etmeyin.

I won't jump straight into the dance, don't worry.

Carl von Frisch bu keşfiyle 1973 yılında Nobel tıp ödülünü kazandı.

Carl von Frisch won the Nobel Prize in Physiology or Medicine in 1973 for this discovery.

1960'lı yıllara baktığımız zaman maymunlar üzerinde yapılan bir araştırma.

When we look at the 1960s, a study conducted on monkeys.

Önemli bir araştırma.

Important research.

NASA'nın ihtiyaçları doğrultusunda 10 aylıkken Afrika'dan alınan ve büyütülen bir maymun var.

There is a monkey that was taken from Africa and raised when it was 10 months old according to NASA's needs.

Bu maymuna 250'den fazla işaret dili üretiliyor ve araştırmacılarla bu şekilde iletişim kurabiliyor.

More than 250 signs of sign language have been produced for this monkey, and it can communicate with researchers in this way.

Hayvanlara neredeyse gerizekalı diyecek olan Descartes ağlıyor hocam.

Descartes, who almost calls animals stupid, is crying, my teacher.

Hayvanlar konuşabilseydi bizim kendimizi böyle üstün ürk görüp nimetten saymamız onlara bence çok komik gelirdi.

If animals could talk, I think it would be very funny for them to see us considering ourselves superior beings and counting ourselves as a blessing.

Uzamsal hafızadan örnek verecek olursak.

For example, if we were to give an example of spatial memory.

Bilissel bir harita formundaki uzamsal hafıza oldukça karmaşık bilgi işleme süreçleri gerektiriyor.

Spatial memory in the form of a cognitive map requires quite complex information processing processes.

Yön bulma, yolu hatırlama gibi şeyler uzamsal hafızamızla alakalı.

Things like navigation and remembering routes are related to our spatial memory.

Ve uzamsal hafıza yalnızca memelilere has bir şey değil arkadaşlar.

And spatial memory is not something unique to mammals, my friends.

Zekaları çok az olan türlerde bile olabiliyor.

It can occur even in species with very low intelligence.

Pek çok hayvan yuvalarına geri dönebilmek için çok basit sistemler kullanıyor ve çoğu zaman kimyasal işaretler bırakıyorlar arkalarında.

Many animals use very simple systems to return to their nests, and they often leave chemical markers behind.

Mesela suda yaşayan bir salyangaz türü.

For example, a species of snail that lives in water.

Arkasında mukus tarzı birikintiler bırakıyor ve o şekilde geri dönüş yolunu bulmayı başarıyor.

It leaves behind mucus-like deposits and manages to find its way back that way.

Ahtapotlarınsa en zayıf noktası barınaklarıdır arkadaşlar.

The weakest point of octopuses, my friends, is their shelters.

Çünkü ahtapotlar üreme dönemi dışında yalnız ve bölgesel hareket eden bir hayvan.

Because octopuses are solitary and move regionally outside of the breeding season.

Ve saklanmak için, avlanmak için, üremek için kullanmış olduğu bölgeyi yani barınağını, evini bütün tehlikelere karşı korur.

And it protects its territory, that is, its shelter and home, which it uses for hiding, hunting, and breeding, against all dangers.

Ahtapotlar bu konuda çok savunmacıdırlar ve her gün bu yuvalarından çıkıp gezinirler ve arkasından hemen geri dönerler.

Octopuses are very defensive about this and they leave their nests to wander every day and then return immediately after.

Ama onlar salyangozlar gibi arkalarında böyle kimyasal bir şey bırakmadıkları için kayboluruz diye çok uzağa gidemezler.

But they can't go too far because we would get lost since they don't leave behind such a chemical thing like snails do.

Ama enteresan bir şekilde de yönlerini bulmayı başarıyorlar.

But interestingly, they manage to find their directions.

Peki ama nasıl?

Well, but how?

Bir ahtapotun barınağını ve referans noktasını ortadan kaldırsanız bile yine de çevresinin diğer karakteristik özelliklerini takip ederek kolayca evine dönebilir.

Even if you remove an octopus's shelter and reference point, it can still easily find its way home by following other characteristic features of its surroundings.

Bu yüzden ahtapotların bilissel haritaları sadece eve dönüş yolları için gerekli bilgileri verir.

Therefore, octopuses' cognitive maps only provide the necessary information for return paths home.

Bu arada eğer hala izlemediyseniz daha önce de önermiş olduğum bir belgesel var.

By the way, if you still haven't watched it, there is a documentary that I recommended before.

Onlar hatırlayacaktır ama yeni gelenler için tekrar önermek istiyorum.

They will remember, but I want to suggest it again for the newcomers.

Ahtapot'tan Öğrendiklerim.

What I Learned from the Octopus.

Bu belgeseli mutlaka izleyin.

Make sure to watch this documentary.

Malum platformda var.

It's available on the known platform.

Tükenmişlik yaşayan Craig Foster adında bir adam var.

There is a man named Craig Foster who is experiencing burnout.

Hayatına anlam katmak için bir yolculuğa çıkıyor, bir arayışa çıkıyor.

They embark on a journey to add meaning to their life, to seek.

Ve Atlantik kıyısındaki su altı ormanlarında karşılaşmış olduğu bir ahtapotta yolları kesişiyor ve dost oluyorlar.

And they cross paths with an octopus they encounter in the underwater forests on the Atlantic coast, becoming friends.

Sonunda ağlamış olduğum bir belgesel.

A documentary that I ended up crying about.

Hani bir ahtapotta ağlayacağım hiç aklıma gelmemişti.

I never thought I would cry over an octopus.

Foster ahtapotun zekasından, onun hayatta kalma mücadelesinden o kadar etkileniyor ki.

Foster is so affected by the intelligence of the octopus and its struggle for survival.

Çünkü hayatında da benzer noktalar var.

Because there are similar points in your life as well.

Neredeyse her gün bu küçük dostunu ziyaret edebilmek için dalış yapıyor.

He dives almost every day to be able to visit his little friend.

Doğaya bakış açınızı kökten değiştirecek bir belgesel olduğunu düşünüyorum.

I think it's a documentary that will radically change your perspective on nature.

Bu arada o mercan resifleri, o su altı ormanı o kadar güzel görünüyordu ki büyülendim.

Meanwhile, that coral reef, that underwater forest looked so beautiful that I was mesmerized.

Çekim kalitesi muazzamdı.

The shooting quality was magnificent.

Bir de ahtapot gibi hiç yerinde durmayan bir canlıyı çektim.

I also filmed a creature that never stays still, like an octopus.

Çekmek bence kolay değil.

I don't think pulling is easy.

Ben bazen kedimi bile zor çekiyorum Merve dediğinizi duyar gibiyim.

I can barely handle my cat sometimes, I can hear you saying Merve.

Samsung Galaxy Z Flip 6 kullananların böyle bir problemi yok biliyorsunuz.

Those using the Samsung Galaxy Z Flip 6 don't have such a problem, you know.

Flexcam ile fotoğraf çekmek çok kolay.

Taking photos with Flexcam is very easy.

Telefonu uzaktan istediğiniz açıya göre ayarlayıp,

Adjust the phone to the desired angle from a distance,

Flexcam'in sizi kadraja otomatik oturtması sayesinde hayvanlarla ya da evcil hayvanınızla

Thanks to Flexcam's automatic framing feature, with animals or your pets.

hiç olmadığı kadar kolay ve güzel fotoğraflar çekebiliyorsunuz.

You can take photos that are easier and more beautiful than ever.

Eller serbest bir kamera deneyimi sunan kapak ekranı bence çok havalı.

The cover screen that offers a hands-free camera experience is really cool, in my opinion.

Galaxy AI desteği ve 50 MP geniş açılı arka kamerasıyla fotoğraflarınızda üstün kaliteyi ve netliği yakalayabiliyorsunuz.

With Galaxy AI support and a 50 MP wide-angle rear camera, you can capture superior quality and clarity in your photos.

Yine en sevdiğim özelliklerden biri fotoğraf asistanı.

One of my favorite features again is the photo assistant.

Fotoğraf asistanı sayesinde fotoğraflarınızdaki bütün nesneleri taşıyabilirsiniz.

With the help of the photo assistant, you can move all the objects in your photos.

Yeniden boyutlandırabilirsiniz, silebilirsiniz ya da arka planı değiştirebilirsiniz.

You can resize, delete, or change the background.

Yani oldukça yaratıcı düzenlemeler yapabiliyorsunuz.

So you can make quite creative arrangements.

Hatta çektiğiniz fotoğraflara dilediğiniz objeyi ekleyebiliyorsunuz.

You can even add any object you want to the photos you take.

Z Flip 6 yabancı dil konusunda da bize destek oluyor.

The Z Flip 6 is also supporting us in terms of foreign languages.

Adeta kişisel tercümanımız gibi.

It is like our personal translator.

Üstelik hem iç hem de ön ekrandan takip edilebiliyor.

Moreover, it can be monitored from both the inner and outer screens.

Mesela diyelim ki Fransızca konuşan biriyle karşılaştınız ve siz o dile çok hakim değilsiniz.

For example, let's say you encountered a French-speaking person and you are not very proficient in that language.

Ekranı yarı açık şekilde tutarak koyuyorsunuz.

You are placing it with the screen half open.

Karşınızdaki kişi Fransızca konuşuyor ve ekranda kendi konuştukları Fransızca olarak ona görünüyor.

The person in front of you is speaking French, and what they are saying appears in French on the screen for them.

Sizin ekranınızda ise canlı olarak onun söyledikleri kendi dilinize tercüme ediliyor anında.

What he says is being translated into your language live on your screen.

Bu arada çok yakında Türkçe dil desteği de gelecek.

By the way, Turkish language support will be coming very soon.

Ve yine en beğenilen özelliklerinden biri tabi ki chat asistanı.

And of course, one of its most liked features is the chat assistant.

Yapay zekanın gündelik hayatımızı nasıl kolaylaştırdığını tam anlamıyla deneyimleyebileceğimiz harika bir özellik.

A wonderful feature that allows us to fully experience how artificial intelligence simplifies our daily lives.

Chat asistanıyla doğrudan flex windowdan mesaj gönderebiliyorsunuz.

You can send messages directly from the flex window with the chat assistant.

Ekranı açmanıza gerek yok.

You don't need to open the screen.

Mesela marketten çıktınız, yürüyorsunuz, eliniz kolunuz dolu ve o an çok önemli bir mesaj aldınız.

For example, you left the market, you're walking, your hands are full, and at that moment you received a very important message.

Anında cevap vermeniz lazım.

You need to respond immediately.

Ne yapacaksınız?

What will you do?

Hemen yanıt önerilerinden yardım alıyorsunuz.

You are immediately getting help from response suggestions.

Gelen mesajın içeriğine uygun olacak şekilde size yanıt önerileri sunuyor.

It offers you response suggestions that are suitable for the content of the incoming message.

Hemen yanıtınızı ekrandan seçiyorsunuz, dokunup yolluyorsunuz.

You immediately select your response from the screen, touch it, and send it.

Öyle bir saat çık çık yazmanıza gerek yok arkadaşlar.

There’s no need to write it down, friends.

Katlanabilir akıllı telefonun en şık halini deneyimlemek isteyenlere Samsung Galaxy Z Flip 6 hakkında daha detaylı bilgi almak için açıklamalardaki linke davet ediyorum.

I invite those who want to experience the most stylish version of the foldable smartphone to check the link in the description for more detailed information about the Samsung Galaxy Z Flip 6.

Hadi devam edelim.

Let's continue.

Şimdi en son yön saptama olayından bahsediyorum.

Now I am talking about the latest navigation event.

Ahtapotlarda başka hayvan türlerinde de yön saptama olayı var.

There is a directional navigation phenomenon in octopuses as well as in other animal species.

Mesela çöl karıncaları 50 santigrat dereceye geçen hava sıcaklığında yaşıyorlar ve evlerine dönmek için kimyasal koku iz bıraksalar bile o iz anında buharlaşabilir o sıcakta.

For example, desert ants live at temperatures exceeding 50 degrees Celsius, and even if they leave a chemical scent trail to return home, that trail can evaporate instantly in that heat.

Koskocaman bir kum denizinde nasıl yuvalarına geri dönüyorlar.

How they return to their nests in a vast sea of sand.

Çölde biliyorsunuz insanlar bile kaybolabiliyor.

As you know, even people can get lost in the desert.

Rudiger Wehner karıncalar konusunda önde gelen uzmanlarından biri.

Rudiger Wehner is one of the leading experts on ants.

Karıncaların yiyecek ararken maksimum derecede zemine temas edip yiyecek bulma şanslarını artırmak için rastgele zikzaklar çizerek ilerlediklerini gözlemliyor.

They observe that ants move forward by randomly zigzagging to maximize ground contact and increase their chances of finding food.

Yuvalarına dönebilmek için düz bir yol izledikleri de görülmüş çünkü enerji sarfiyatını en az seviyede tutmak istiyorlar.

It has also been observed that they follow a straight path to be able to return to their nests because they want to keep energy expenditure at the lowest level.

Bu çöl karıncaları eve dönüş sırasında izleyeceği yolu kat edeceği uzaklığı hesaplayabiliyor.

These desert ants can calculate the distance they will cover on their way back home.

Kat edeceği tahmini yolu hava bulutlarla kaplı bile olsa gün ışığını göz önünde bulundurarak hesaplayabiliyorlar.

Even if the estimated path they will take is covered with clouds, they can calculate it by taking daylight into account.

Ve güzergahlarını güneşe göre kaydediyorlar arkadaşlar.

And they are recording their routes according to the sun, my friends.

Güneşin gün içindeki hareketlerini hesaplayabiliyorlar.

They can calculate the movements of the sun throughout the day.

Ve bu karıncaların uzamsal konumları hakkında herhangi bir bilgileri yok.

And these ants have no information about their spatial positions.

Bilişsel haritaları yok.

There are no cognitive maps.

Ama pusulaya benzeyen yönlendirme sistemleri sayesinde bakın neleri hesaplayabiliyorlar.

But thanks to navigation systems that resemble compasses, look at what they can calculate.

Adeta adım sayar gibi kat edecekleri mesafeyi ayarlayabiliyorlar.

They can adjust the distance they will cover as if counting their steps.

Gerçekten inanılmaz bir beceri.

It’s truly an incredible skill.

Beyinleri hesap makinesi gibi çalışıyor.

Their brains work like calculators.

Ve bir araştırma yapıyorlar.

And they are conducting a research.

Bu çöl karıncalarının yuvalarından 10 metre uzağa yiyecek koyuyorlar arkadaşlar.

They place food 10 meters away from the nests of these desert ants, my friends.

Sonra karıncaların bacak boylarını değiştiriyorlar.

Then they change the leg lengths of the ants.

İlk gruptaki karıncaların bacaklarını domuz kılı vasıtasıyla uzatıyorlar.

The ants in the first group are extending their legs through the use of pig bristles.

Aynı böyle cambaz gibi.

Just like this, like a tightrope walker.

İkinci grubun bacaklarını ise kısaltıyorlar.

They are shortening the legs of the second group.

Buraya bir dipnot atmam lazım.

I need to add a footnote here.

Bu çalışma 2006 yılı öncesinde yapılmış.

This study was conducted before 2006.

Yani henüz hayvanların acı halkısıyla ilgili bir konsensüs yapılmamış.

So there has not yet been a consensus reached regarding the suffering of animals.

Yani hayvan hakları gündemi pek yok.

So there isn't much of an agenda for animal rights.

Üçüncü grupta ise hiçbir oynama yapılmıyor.

In the third group, no changes are made.

Karıncaların bacakları aynı kalıyor.

The legs of the ants remain the same.

Dediğim gibi 10 metre öteye yiyecek koyuyorlar.

As I said, they put food 10 meters away.

Araştırmanın sonunda bacakları uzatılan karıncalar 15,30 metre.

At the end of the study, the ants' legs were extended to 15.30 meters.

Bacakları kısaltılanlar 5,75 metre.

Those with shortened legs are 5.75 meters.

Hiçbir değişiklik yapılmayanlar 10,20 metre mesafe kat ediyor.

Those who do not make any changes cover a distance of 10.20 meters.

Araştırmacılar karıncaların bacak boylarıyla oynayarak onları şaşırtmayı başarıyor gördüğünüz gibi.

As you can see, researchers manage to surprise ants by playing with their leg lengths.

Ve adımlarının uzunluğunu değiştirerek onları eve giden yolu daha uzun ya da daha kısa sürede değiştiriyorlar.

And they change the path home to take longer or shorter by adjusting the length of their steps.

Çıkan sonuca bakın.

Look at the result that came out.

Hesap makinesi gibi çalışıyor kafaları gerçekten çok enteresan.

They really work like a calculator; their minds are very interesting.

Karıncaların beyni insanlarınkinden 14 milyon kat daha küçük arkadaşlar.

Ants' brains are 14 million times smaller than humans', my friends.

Gelelim bir başka hayret verici canlıya.

Let's come to another astonishing creature.

Zıplayan kaya balıkları.

Jumping rock fish.

Bilmiyorum daha önce gördünüz mü?

I don't know if you've seen it before?

Bunlar kayalıklardaki küçük su geliklerinde takılıyorlar.

They are stuck in the small water pools on the rocks.

Bir su geliğinden diğerine atlayıp duruyorlar.

They keep jumping from one water lily to another.

Ama o esnada ne oluyor?

But what is happening at that moment?

Uçan yırtıcı kuşlara bazen yem oluyorlar.

They sometimes become prey to soaring birds of prey.

Tam atlarken kuş bunları kapıp götürüyor.

Just as it jumps, the bird snatches them up and flies away.

En yakın su deliğinin nerede olduğunu göremiyorlar.

They cannot see where the nearest water hole is.

O yüzden eğer ki bodoslama atlarlarsa ya kayalara çarpıp hayatlarını kaybediyorlar ya da nefessiz kalıyorlar.

That's why if they jump in headfirst, they either crash into the rocks and lose their lives or they suffocate.

Peki nasıl oluyor da bu kaya balıkları bir zıplayışta o su deliğini tutturmayı başarıyorlar?

So how do these rock fish manage to hit that hole in the water in one jump?

Şöyle sudaki gel git halinde suyun sakinleşeceği anı biliyorlar arkadaşlar.

They know the moment when the water will calm down in the ebb and flow.

Ve su seviyesi alçaldığında durgunlaşan o kayalardaki çöküntüleri hafızalarına kaydedip zıplıyorlarmış.

And when the water level decreased, they were jumping while recording the depressions on those rocks that became stagnant in their memories.

Bakar mısınız?

Excuse me, could you please take a look?

Yani zihinlerinde o gel git'in bir uzamsal simgesini oluşturup o şekilde zıplıyorlar.

So they create a spatial symbol of that ebb and flow in their minds and bounce in that way.

Kaya balığı deyip geçmeyim.

Don't underestimate the rockfish.

Gelelim bir başka şaşırtıcı balığa.

Let's move on to another surprising fish.

Somon balıkları.

Salmon fish.

Somon balıklarının hafızası inanılmaz arkadaşlar.

The memory of salmon fish is incredible, friends.

Somonlar 7 yıl denizde kaldıktan sonra yetişkin olanlar üremek için kitleler halinde doğdukları nehre geri dönüyorlar.

After staying in the sea for 7 years, the adult salmon return in masses to the river where they were born to spawn.

Nasıl oluyor da 7 yıl sonra o yolu buluyorsunuz değil mi koskoca denizde?

How is it that you find that way after 7 years, right in the middle of that vast sea?

Arkadaşlar somonlar doğdukları nehrin kokusunu asla unutmuyorlarmış.

Friends say that salmon never forget the scent of the river where they were born.

O şekilde buluyorlarmış.

They found it that way.

Hatta 2013 yılında yapılan bir keşifte manyetik yolların onlara rehberlik ettiği de keşfedildi.

It was even discovered in a 2013 study that magnetic paths guided them.

Yani dünyanın manyetik izolasyonu ve su akıntılarını hatırlayıp o şekilde geri dönüyorlar.

So they remember the Earth's magnetic isolation and water currents and return that way.

Yani navigasyon gibiler diyebiliriz.

So we can say they are like navigation devices.

Bundan sonra birine balık hafızalı derken bence 40 kere düşünmemiz gerekiyor.

From now on, I think we need to think 40 times before calling someone fish-brained.

Somon balıkları hafızaları sayesinde binlerce kilometrelik yol kat edip ondan sonra navigasyon yapıyorlar.

Salmon fish travel thousands of kilometers thanks to their memory and then navigate.

Bundan sonra navigasyonsuz bir şekilde gördüğünüz gibi geri dönebiliyorlar.

From now on, as you can see, they can turn back without navigation.

Bir diğer şaşırtan canlıya gelecek olursak kargalar tabii ki.

As for another surprising creature, of course, crows.

Hafıza deyince direkt aklıma karga geliyor nedense.

When I think of memory, for some reason, a crow comes to my mind directly.

Bu arada kargalar ortalama 200 yıl yaşıyor.

Meanwhile, crows live on average 200 years.

Hani bir kargaya böyle hakaret edecek olursanız Kurtuluş Savaşı'nı falan görmüş olabilir.

If you were to insult a crow like that, it might have witnessed the War of Independence or something.

Hatta Demirel'in dediği gibi dikkatli olun.

In fact, be careful as Demirel said.

İntikam alabilir.

He can take revenge.

Arkadaşlar eğer bir kargayı gözlemleme şansınız olursa ağzındaki fındığı böyle bulunması imkansız olabilir.

Friends, if you have a chance to observe a crow, it may be impossible to find the hazelnut in its mouth like this.

Fındığı olan yerlere sakladığını göreceksiniz.

You will see that it hides where there are hazelnuts.

Tıpkı ninelerimizin altınları sakladığı kadar böyle gizli saklı yerlere gömüp ondan sonra o yiyecekleri gidip buluyorlar.

Just like our grandmothers hid gold, they bury it in such secret places and then go find the food later.

Bu çok önemli gelmemiş olabilir size ama şunu söyleyeyim.

This may not seem very important to you, but let me say this.

Araştırmacılar bir kargaya fıstık ve larva veriyor.

Researchers are giving a crow peanuts and larvae.

Larvalar 5 günden fazla yaşayamaz.

Larvae cannot live more than 5 days.

Hemen tüketilmesi lazım.

It needs to be consumed immediately.

Fıstık da baya duran bir şey biliyorsunuz, dayanıklı.

Pistachios are quite a durable thing, you know.

Karga hem neyi nereye sakladığını buluyor hem de o sakladıklarını dayanıklılık süresine göre seçip saklıyormuş.

The crow not only finds what it has hidden, but also chooses and hides those items according to their durability period.

Yani buzdolabında hani eti çözdürdüysek onu bir tüketme süresi vardır ya bir iki gün içinde onu yememiz gerekiyor.

So, if we've thawed the meat in the refrigerator, it has a consumption period, and we need to eat it within a couple of days.

Biz bunu biliriz.

We know this.

Kargalarda da durum böyleymiş.

It seems that the situation is the same with crows.

Yani son kullanım tarihine göre tüketiyorlarmış ve saklıyorlarmış yiyeceklerini.

So they are consuming their food according to the expiration date and they are storing it.

Bu çok enteresan ki zaten kargaların zeka seviyesi biyologlara göre 7 yaşında bir çocuğunkine eşittir arkadaşlar.

It is very interesting that the intelligence level of crows is equivalent to that of a 7-year-old child, according to biologists, friends.

Harika aletler yapabiliyorlar.

They can make wonderful tools.

Hatta bir deneyde karga ulaşması zor olan bir yiyeceği bir telin ucunu kıvırıp almaya çalışıyordu hatırlarsanız.

In fact, in one experiment, the crow was trying to reach a food that was difficult to access by bending the end of a wire, if you remember.

Cevizleri kırmak içinse çok yüksek bir yerden aşağı atıyorlar.

They throw them down from a very high place to break the walnuts.

Ya da bir arabanın o cevizin üzerinden geçmesini bekliyorlar.

Or they are waiting for a car to drive over that walnut.

Ve kırılan cevizleri kırmızı ışık yandıktan sonra gidip topluyorlar.

And they go and collect the broken walnuts after the red light turns on.

İnanabiliyor musunuz?

Can you believe it?

Bu arada kargalar insanların yüzünü hatırlıyorlarmış, unutmuyorlarmış.

In the meantime, crows remember human faces; they do not forget.

Aman diyeyim.

I warn you.

Dikkatli olun.

Be careful.

Hafıza demişken fil hafızasını bence pas geçmemeliyiz.

Speaking of memory, I think we should not overlook the memory of elephants.

20 yıl sonra karşılaşmış olduğu seyisinden intikam alan o filin hikayesini duymuşsunuzdur.

You may have heard the story of the elephant that took revenge on its handler, whom it encountered after 20 years.

Bakın bu sınıf.

Look at this class.

Bu sadece hafıza değil, intikam güdüsü.

This is not just memory, but the instinct for revenge.

2000 ile 2003 yılları arasında fillerin uzun dönem sosyal hafızaları üzerine bir takım araştırmalar yapılıyor.

Between 2000 and 2003, a series of studies were conducted on the long-term social memory of elephants.

Ve fillerin her birinin çıkardığı sesler nüans farklılıklarına dayanıp farklı akustik özelliklerine sahip olmalarına rağmen

And although the sounds made by each elephant vary in nuances and have different acoustic properties,

farklı ailelerden ve klanlardan gelen 100 türdeşin çağrılarını tanıyabilme becerisine sahip olduklarını keşfediyorlar.

They discover that they have the ability to recognize the calls of 100 peers from different families and clans.

Hatta bir grup file 12 yıl önce ölmüş olan bir fil arkadandı.

In fact, there was a group of elephants behind who had died 12 years ago.

O arkadaşlarının çıkardığı sesi dinletiyorlar ve görüyorlar ki filler o arkadaşlarını hala unutmamış ona aynı sesle karşılık veriyorlar.

They are listening to the sound made by their friends and seeing that the elephants have not forgotten their friends and respond to them with the same sound.

Bu arada yunuslar da birbirini unutmuyor.

Meanwhile, dolphins do not forget each other.

20 yıl geçse bile birbirlerini unutmayan yunuslar var.

There are dolphins that do not forget each other even after 20 years.

2013 yılında bir araştırma yapılıyor.

A study is being conducted in 2013.

6 farklı yunus parkında yaşayan 43 yunusun yerlerini değiştiriyorlar.

They are changing the locations of 43 dolphins living in 6 different dolphin parks.

Sonra hoparlörlerle eski su parkındaki arkadaşlarının seslerini dinletiyorlar.

Then they play the voices of their friends from the old water park through the speakers.

Ve yunuslar o tanıdık sese hemen reaksiyon gösteriyor.

And the dolphins immediately respond to that familiar sound.

Hatta en yakın iletişimde olduğu hangisi ise eski su parkında ona daha çok reaksiyon gösteriyor.

In fact, the one he has the closest communication with reacts to him more at the old water park.

Daha az samimi olduklarına ise daha az tepki veriyorlar.

They respond less to those they are less intimate with.

Hatta 25 yaşında olan yunus Bailey daha bebekken 4 yaşındayken Ellie adlı bir yunusla birlikte yaşıyor aynı su parkındalarmış.

In fact, the 25-year-old dolphin Bailey lived with a dolphin named Ellie in the same water park when he was just a baby at the age of 4.

Sonra bu iki yunus ayrılıyor.

Then these two dolphins part ways.

Bailey 4 Ellie 2 yaşında ve aradan seneler seneler geçiyor.

Bailey is 4 years old and Ellie is 2 years old, and years are passing by.

25 sene sonra Bailey'e bebeklik arkadaşı Ellie'nin sesini dinletiyorlar ve hemen tanıyor arkadaşlar.

25 years later, they are playing the voice of Bailey's childhood friend Ellie, and the friends recognize her immediately.

İnanılmaz kalıcı bir sosyal hafızaları var yunusların.

Dolphins have an incredible long-lasting social memory.

Aklıma şu an ne geldi?

What came to my mind right now?

Hani iki arkadaş vardı böyle bebekken bir aslanı alıyorlar evlerinde bakıyorlar.

There were two friends who, when they were babies, took a lion and raised it at their home.

Sonra biraz büyüğü aslan hayvanat bahçesine vermek zorunda kalıyorlar.

Then they have to give the slightly bigger lion to the zoo.

Ve seneler sonra o hayvanat bahçesine gidiyorlar direkt içeri giriyorlar.

And years later, they go to that zoo and go directly inside.

Hatta yetkililer diyorlar ki yapmayın sizi tanımayabilir, sizi parçalayabilir.

In fact, the authorities say don't do it, they may not recognize you, they may tear you apart.

Ama bu iki arkadaş yetkililer.

But these two are friends of the authorities.

İçeri dinlemiyor ve hiçbir güvenlik olmadan içeri giriyorlar.

They are not listening inside and are entering without any security.

Derken aslan uzaktan görünüyor.

Meanwhile, the lion appears from afar.

Benim tabi betim benzi mi attı onları görünce.

My bet looks like it fainted when it saw them.

Ben açıkçası adamları yiyeceğini düşündüm.

To be honest, I thought he would eat the men.

Hani o kadar şevkle koşuyordu ki.

He was running with such enthusiasm.

Ama onları unutmamış böyle koştu sarıldı.

But she hadn't forgotten them, so she ran and embraced.

Çok etkileyici bir video.

Very impressive video.

Bakıcısını unutmayan aslan yazınca çıkıyor izleyebilirsiniz.

The lion that doesn't forget its caregiver shows up when written. You can watch it.

Gelelim dil meselesine.

Let's come to the language issue.

Dil konusunda Campbell maymunları üzerine yapılan araştırmalar var.

There are studies on language regarding Campbell monkeys.

Campbell maymunları bir leopar yani bir yırtıcı gördükleri zaman.

When Campbell monkeys see a leopard, that is a predator.

Crack diye bir ses çıkarıyorlar.

They make a sound like a crack.

Kartal gördükleri zamansa hok diye bir ses çıkarıyorlar.

When they see an eagle, they make a sound like "hok."

Crack o derlerse bir yırtıcıdan gelen tehdit var anlamına geliyor.

If they say "crack," it means there is a threat coming from a predator.

Hock o derlerse havadan gelen tehdit var anlamına geliyor.

If they say "hock," it means there is a threat coming from the air.

Boom ise mesela bir dal düştü yere korktular.

For example, when a branch fell to the ground, they were scared.

Tehlike mi acaba diye düşündüler.

They wondered if it might be dangerous.

O zaman boom diyorlarmış hani tehlike yok anlamında.

They used to say "boom" back then, meaning there's no danger.

Ve 21'e kadar ses dizilimi yapabiliyorlar.

And they can do sound arrangements up to 21.

Birbirlerine bir şekilde bilgi vermeyi başarıyorlar.

They manage to convey information to each other in some way.

Çıkardıkları sesleri tonlamalarla ayarlıyorlar.

They adjust the sounds they make with intonations.

Sanki böyle sohbet ediyormuş gibi yani konuşurken birbirlerini dinliyor gibi bir halleri var.

It seems like they are having a conversation as if they are listening to each other while talking.

Çok enteresan.

Very interesting.

Crack boom boom demek leopar gitti korkmayın anlamına geliyor.

"Crack boom boom means the leopard is gone, don't be afraid."

Yani biraz daha zorlasalar konuşacaklarmış gördüğünüz gibi.

So if they pushed a little harder, they would have been talking, as you can see.

Bu keşif insanların kullandığı basit öncü dillerin evrimini anlamakta önemli arkadaşlar.

This discovery is important for understanding the evolution of the simple proto-languages used by humans, friends.

Kambur balinalara baktığım zaman onlar da biliyorsunuz şarkı söylüyorlar.

When I look at humpback whales, you know, they also sing.

Aklıma şu an Jeffrey Dahmer psychosu geldi.

I'm currently thinking of the Jeffrey Dahmer psycho.

Balina sesinden artık korkuyorum.

I'm now afraid of the sound of whales.

Onun yüzünden hani yatmadan önce dinliyordu ya.

He was listening before going to bed because of him.

Kanalımda Dahmer podcasti var arkadaşlar.

I have a Dahmer podcast on my channel, friends.

Seri katil bölümü yok mu acaba diyenler onu dinleyebilirler.

I wonder if there isn't a section for serial killers, those who say that can listen to him.

Bu arada yaşaldıkça balinaların şarkıları değişiyormuş.

Meanwhile, it turns out that whales' songs change as they age.

Hatta balinaların yaşadığı coğrafi bölgeye göre şarkılardaki aksanları bile değişiyormuş arkadaşlar.

In fact, even the accents in the songs change according to the geographical area where the whales live, friends.

Ve genelde üreme zamanlarında kur yapmak için erkek balinalar şarkı söylüyorlar.

And generally, during mating season, male whales sing to court.

Ama sadece onlar şarkı söylemiyor.

But they are not just singing.

Anne ve bebek balinalar arasında da böyle bir iletişim var.

There is such communication between mother and baby whales as well.

Ve balinaların şarkıları genellikle birkaç kilometre uzaklıktan duyulabilirken

And while the songs of whales can usually be heard from several kilometers away,

anne ve bebeğinin iletişim kurmak için çıkarmış olduğu sesler

the sounds made by the mother and her baby to communicate

çok büyük bir gizliliğe sahip olduğu için 100 metrenin ötesine yayılmıyormuş.

It is said that it does not spread beyond 100 meters due to having a very high level of secrecy.

Anne balina yavrusunu diğer yırtıcılardan korumak için

A mother whale protects her calf from other predators.

onunla daha çok böyle fısıltı halinde bir sohbet yapıyormuş.

He was having more of a whispering conversation with her.

Yerim ben sizi diyeceğim ama olmayacak balina yani.

I would say I love you, but it won't be possible, whale.

Benim talasofobimin nedenlerinden biri.

One of the reasons for my thalassophobia.

Hani açık denizde önümden böyle balina geçse aklımı yitiririm gerçekten.

If a whale were to swim past me like that in open water, I would really lose my mind.

Bilinçaltımda Pinokyo'nun denize düşen babası var herhalde bilmiyorum.

I guess my subconscious has Pinocchio's father who fell into the sea, I don't know.

Ve balinaların şarkılarını mutlaka dinleyin arkadaşlar.

And be sure to listen to the songs of the whales, friends.

Bakalım siz de korkacak mısınız?

Let's see if you will be scared as well.

Ben yine ufaktan bir yunuslara dönmek istiyorum arkadaşlar.

I want to turn back into a dolphin a little bit again, friends.

İnsanlara en yakın olan deniz canlıları, yunuslar biliyorsunuz.

The sea creatures closest to humans are dolphins, you know.

Yaşlı Pilinus'un Doğa Tarihi kitabında bir yunustan bahsediliyor.

The History of Nature by the elderly Pliny mentions a dolphin.

Afrika kıyılarındaki bu yunus insanlardan yiyecek alan, kendini insan şefkatine bırakan ve insanların sırtında kalan bir yunus.

This dolphin, found off the coasts of Africa, is one that takes food from humans, surrenders itself to human compassion, and rests on the backs of people.

İnsanların sırtında dolaşmasına izin veren bir yunusmuş.

It was a dolphin that allows people to ride on its back.

Hatta bu yunusun Hormias adında bir çocuğu sırtında denizde dolaştırdığı ve aniden çıkan bir fırtınada bu çocuğun hayatını kaybettiğini ve çocuğun naaşını kıyıya geri getirdiği söyleniyor burada.

It is said here that this dolphin, named Hormias, used to carry a child on its back in the sea, and during a sudden storm, the child lost his life, and the dolphin brought the child's body back to the shore.

Bu talihsiz olaydan sonra yunus kendini suçluyor ve bir daha asla denizlere dönmüyor.

After this unfortunate event, the dolphin blames itself and never returns to the seas again.

Kumda kendini ölüme terk ediyor.

He is surrendering himself to death in the sand.

Yunusların böyle şeyleri var daha önce anlatmıştım size.

Dolphins have such things, I had told you before.

Yunusların öğrenme kabiliyetleri oldukça sıra dışı.

Dolphins' learning abilities are quite extraordinary.

1960'lı yılların başında Rus ve Amerikan askeri birlikleri yunusları kendi lehine kullanabileceklerini keşfediyorlar ve hatta soğuk savaş döneminde yunusları kullanıyorlar.

In the early 1960s, Russian and American military forces discover that they can use dolphins to their advantage and even utilize them during the Cold War.

Suyun altındaki madenlerin keşfinde, kalıntıların bulunmasında hatta düşman gemilerine patlayıcı yerleştirmede yunusları kullandıkları söyleniyor.

It is said that they used dolphins in the discovery of the mines under the water, in the finding of remains, and even in placing explosives on enemy ships.

Ve şimdi 1948 yılına Japonya'ya gidiyoruz arkadaşlar.

And now we are going to Japan in 1948, friends.

Japon makakları üzerinde yapılan bir araştırma.

A study conducted on Japanese macaques.

Bir grup Japon makağına çok sevdikleri tatlı patateslerden ve buğdaylardan veriyorlar ve birkaç kayanın üstüne bunları yerleştiriyorlar.

They are giving a group of Japanese macaques their favorite sweet potatoes and wheat, and placing them on top of several rocks.

Sonra yiyecek dağıtım noktalarının sayısını sahilde çaktırmadan azaltıyorlar.

Then they are discreetly reducing the number of food distribution points on the beach.

Hani bakalım bu durumda sosyal yapıları ne olacak, akrabalık ilişkileri, baskınlık durumları ne olacak diye kontrol etmeye çalışıyorlar.

They are trying to check what will happen to social structures in this situation, what will happen to kinship relations, and what will happen to dominance situations.

Ama o esnada hiç beklemedikleri bir olayla karşılaşıyorlar.

But at that moment, they encounter an unexpected event.

Sahilde yiyecekler genellikle kumlarla kaplı oluyor arkadaşlar.

Food on the beach is usually covered with sand, friends.

Kimse kumlu bir şey yemekten hoşlanmaz maymunda olsa.

No one likes eating something sandy, even if it's a monkey.

Imo adı verilen 1,5 yaşındaki dişi makak insanların sahile bırakmış oldukları tatlı patatesleri denize açılan küçük bir su birikintisinde yıkamaya başlıyor.

A 1.5-year-old female macaque named Imo begins to wash the sweet potatoes that people left on the beach in a small puddle of water leading to the sea.

Ve zaman içinde bu davranış çeşitleniyor.

And over time, this behavior diversifies.

1958'de 11 yetişkinden ikisi yiyeceklerini yıkamayı benimsiyor.

In 1958, two out of eleven adults adopt washing their food.

19 gençten 15'e yiyeceklerini yıkıyor.

15 out of 19 young people are washing their food.

Ve 1962 yılına gelindiğinde 2 yaşın üstünde olan 45 maymundan 36'sı yıkıyor.

And by the year 1962, 36 out of 45 monkeys over the age of 2 are destroying.

Artık yiyeceği de yıkamadan yemiyor.

Now he/she doesn't eat food without washing it either.

Yıkamadan yiyenler ise genelde yaşlı maymunlar.

Those who eat without washing are usually old monkeys.

13 yaşlı makaktan 11'i yaşlı ve yıkamadan yiyor.

The 13-year-old monkey eats 11 of them old and without washing.

Bu da bize neyi gösteriyor?

What does this show us?

Gruptaki farklı maymunlara yeni davranışların aktarılmasında cinsiyet, yaş ve aile bağları gibi etkenlerin etkisi büyük.

The influence of factors such as gender, age, and family bonds is significant in the transmission of new behaviors among different monkeys in the group.

Ve gördüğünüz gibi davranış nesilden nesile aktarıldı.

And as you can see, the behavior was passed down from generation to generation.

Ve son olarak size dünyanın en üç kağıtçı, en hilekar kuşu olan durumu.

And finally, I present to you the situation of the world's most deceitful and fraudulent bird.

Her gün kalahari çölünün tam ortasında mirket grupları sabah uyanır ve o kupkuru arazide gündelik ihtiyaçlarını karşılayacak yiyecek ararlar.

Every day, meerkat groups wake up in the middle of the Kalahari Desert and search for food to meet their daily needs in that arid terrain.

İşte bu esnada kimileri kumun içinde larva arar, böcek arar, bir şeyler ararlar yemek için.

Meanwhile, some search for larvae in the sand, hunt for insects, and look for something to eat.

Kimileri ise bir köşede durup etraftaki yırtıcıları gözlemler.

Some, on the other hand, stand in a corner and observe the predators around them.

Ama mirketler için esas tehlike daima gökyüzünden gelir.

But the main danger for meerkats always comes from the sky.

Çünkü kartallar onlar için hep bir tehlike arz eder.

Because eagles always pose a threat to them.

O yüzden bu nöbetçi mirketlerin grup içindeki rolü hayatidir.

That's why the role of these sentinel meerkats within the group is vital.

Eğer etrafta herhangi bir tehlike yoksa her şeyin yolunda gittiğini anlatmak için düzenli sesler çıkarır bu mirketler.

If there is no danger around, these meerkats make regular sounds to indicate that everything is going well.

Ama eğer ki bir yırtıcı yaklaşıyorsa hemen grubun geri kalanına haber vermek için bir alarm çığlığı atarlar.

But if a predator is approaching, they immediately let out an alarm call to alert the rest of the group.

Ve bu çığlık düşmana göre farklılık gösterir.

And this scream varies depending on the enemy.

Eğer kartalsa başka bir çığlık atıyorlar, yılansa başka.

If it's a hawk, they're screaming differently; if it's a snake, another way.

İşte bu tehlikeli oyunda üçüncü bir aktör daha vardır arkadaşlar.

Here, there is a third actor in this dangerous game, friends.

Mirketler böyle pür telaş yiyecek ararken tam tepelerinde bir ağaca tüneyen durongo kuşu.

While the meerkats frantically search for food, a durongo bird perches right above them in a tree.

Bu böcekçil kuş avını avlamak için en ufak bir fırsatı nasıl avantaja çevireceğini çok iyi bilen bir hilekardır.

This insectivorous bird is a trickster that knows very well how to turn the slightest opportunity to catch prey into an advantage.

Parlak durongo çok sayıdaki şeyi taklit edebilir arkadaşlar.

Bright durongo can imitate many things, friends.

45 farklı çağrıya kadar taklit edebiliyorlar.

They can mimic up to 45 different calls.

Ve bunların arasında o zavallı mirketler de var.

And among them, there are those poor meerkats as well.

Durongolar bir yırtıcı fark ettiklerinde gökten gelen tehlikeye karşı

When they notice a predator, the durongolar react to the threat coming from the sky.

mirketlerin çıkardığı sesi rahatlıkla taklit edebiliyorlar.

They can easily mimic the sound made by meerkats.

Bu arada gerçekten bir tehlike vardır ve durongo kuşu mirketleri bu tehlikeden korumuş olur.

Meanwhile, there is indeed a danger, and the durongo bird would protect the meerkats from this danger.

Bunu birkaç kez tekrar eder.

He/She will repeat this a few times.

Yani her tehlike anında onlara haber verir, gözcülük yapar.

So at every moment of danger, it alerts them and keeps watch.

O esnada mirketler yiyecek toplama devam ederler tabii.

At that time, the meerkats continue to gather food, of course.

Sonra durongo yine bir alarm sesi, bir taklit sesi çıkarır.

Then the durongo makes a sound again, a sound of an alarm, a mocking sound.

Ama bu sefer ortada kartal falan yoktur.

But this time there is no eagle or anything like that.

Yani sahte alarm veriyor.

So it's giving a false alarm.

Ve mirketler kaçıyor.

And the meerkats are running away.

Durongo da onların o binbir zahmetle topladığı bütün yiyecekleri böyle bir güzel mideye indiriyor.

Durongo is consuming all the food they painstakingly gathered in such a beautiful stomach.

Hiçbir zahmet çekmeden.

Without any trouble.

Sonra yine ağacın tepesine çıkıyor.

Then he climbs to the top of the tree again.

Ve tehlike yok gelin sesi çıkarıyor.

And it makes a sound like a bride with no danger.

Mirketlerin taklitini yapıyor.

They are imitating meerkats.

Bunlar bir geliyorlar yemekleri gitmiş.

They come, and their food is gone.

Gerçekten insanlara benziyor değil mi?

It really looks like people, doesn't it?

Bu kurnazlık, bu sinsilik.

This cunning, this treachery.

Sırf kendi çıkarları için insanların birbirini kandırması, manipüle etmesi, aklın ve vicdanın menfaatler uğruna hizmet veriyorlar.

People deceiving and manipulating each other solely for their own interests are serving the interests at the expense of reason and conscience.

Vicdanın menfaatler uğruna hiçe sayılması.

The disregard for conscience in favor of interests.

Bakın bunu bir kuş da yapıyor.

Look, a bird does this too.

Yaşadığımız döneme bir isim verecek olsaydım şu an durongo derdim herhalde.

If I were to name the period we are living in, I would probably call it "durongo."

Doğanın dilsiz bilgeliğini görmezden gelmeyelim arkadaşlar.

Let's not ignore the silent wisdom of nature, friends.

Samsung Galaxy Z Flip 6 ortamlarda satılacak bilgiyi sundu.

Samsung Galaxy Z Flip 6 will be offered for sale in markets.

Bu cumartesi yepyeni bir bölümle tekrar görüşmek üzere.

See you again this Saturday with a brand new episode.

Bu arada bu ay 12 bölüm çıkacak.

By the way, 12 episodes will be released this month.

O yüzden beni hangi platform üzerinden dinliyorsanız takip etmeyi unutmayın.

So don't forget to follow me on whatever platform you are listening to me on.

Instagram'a da bekleriz.

We also look forward to seeing you on Instagram.

Görüşmek üzere.

See you soon.

Hoşçakalın.

Goodbye.

Bay bay.

Goodbye.