Non Compos Mentis 001 / Karar Vermek

MÜZİK

MUSIC

Herkese merhaba. Non-Composmentis podcast serisine hoş geldiniz.

Hello everyone. Welcome to the Non-Composmentis podcast series.

Bölüme başlamadan önce kısaca Non-Composmentis nedir onu anlatmaya çalışacağım.

Before starting the section, I will briefly try to explain what Non-Composmentis is.

Non-Composmentis latince bir ifadedir ve akıl sağlığı yerinde olmayan anlamına gelir.

Non-Composmentis is a Latin term meaning not of sound mind.

Bu ifade bir kişinin hukuki olarak akıl sağlığının yerinde olmadığını belirtmek için kullanılır.

This expression is used to indicate that a person's mental health is not sound in a legal sense.

Bu durumda kişi normal zihinsel işlevselliği eksik olduğu için hakkında yasal işlemler yapılamaz.

In this case, legal proceedings cannot be initiated against the person due to a lack of normal mental functionality.

Yani halk arasında daha çok bilinen şekliyle 46 rapordur.

So it is more widely known among the public as the 46 report.

Bu ilk bölümde sizlerle karar vermek konusu hakkında konuşmak istiyorum.

In this first section, I would like to talk to you about the subject of decision-making.

Çünkü bu konu hayatımızın her anında biz ne kadar farkında olmasak da bizleri çepeçevre sarmış bir olgudur.

Because this issue is a phenomenon that surrounds us all the time, whether we are aware of it or not.

Nasıl ki hayatınızın her anına karar vermek sizin elinizde ise,

Just as it is up to you to make decisions for every moment of your life,

bu konunun farkındalığını da bir o kadar az umursuyoruz.

We care just as little about the awareness of this issue.

Belki de kimimiz aldığımız bu kararların çoğunu farkına varmadan alıyor.

Perhaps some of us make many of the decisions we take without even realizing it.

Peki karar almak nedir?

So what does it mean to make a decision?

Nasıl karar alınır ve hayatımızı etkileyen nelerdir?

How are decisions made and what factors affect our lives?

Bu soruların her biri birimsel ve felsefi açısından incelenecek olursa birer sezonluk podcast çıkar.

If each of these questions is examined from a unitary and philosophical perspective, it could lead to a podcast for each season.

Ben ise analitik düşünceyi kaybetmeden bu sorulara daha yüzeysel değinmek istiyorum.

I, however, would like to touch on these questions more superficially without losing analytical thinking.

Konu hakkındaki genel görüşleri sizlerle paylaşıp hemen akabede bu görüşler hakkında karşıda örneklemler ile sorular soracağım.

I will share the general opinions on the subject with you and then immediately ask questions about these opinions with examples.

Haydi başlayalım.

Let's get started.

Karar almak bir seçim yapmak veya bir davranışta bulunmak anlamına gelir.

Making a decision means making a choice or taking an action.

Karar alırken birçok faktöre dikkate alınmalıdır der çoğu kaynak ve bazı faktörleri ekler.

Most sources say that many factors should be taken into account when making a decision and add some factors.

İşinin değerleri, inançları, deneyimleri, duyguları ve beklentileri gibi birçok şeyi içerebilir.

It can include many things such as the values, beliefs, experiences, emotions, and expectations of your work.

Fakat biz sağlıksız zihinler ne de olsa hepimiz ucundan kıyısından non-compostmentist mentalitesindeyiz.

However, we all have a non-compostmentist mentality to some extent, after all, we have unhealthy minds.

Bir karar verirken gerçekten bunları düşünür müyüz?

Do we really think about these things when making a decision?

En azından bunların tamamına odaklanabilmek mümkün müdür?

Is it possible to focus on all of these at least?

Karar almak hayatımızın her anında önemlidir.

Making decisions is important in every moment of our lives.

Evet bu bir gerçek.

Yes, this is a fact.

Günlük rutinlerimizden iş hayatımıza kadar her adımda bir karar vermemiz gerekmektedir.

We need to make a decision at every step, from our daily routines to our work life.

Ancak bazı kararlar diğerlerinden daha önemli ve sonuçları daha derin olabilir.

However, some decisions may be more important than others and have deeper consequences.

Örneğin herhangi kariyer yolunu seçeceğimiz, kiminle evleneceğimiz, nereye taşınacağımız gibi kararlar hayatımızı önemli ölçüde etkileyebilirler.

For example, decisions such as which career path we choose, who we marry, and where we move can significantly impact our lives.

Buna bir örnek vererek biraz beyin fırtınası yapalım.

Let's brainstorm a bit by giving an example of this.

Düşünün ki çok ama çok başarılı bir arkeoloji öğrencisi olacaksınız.

Imagine that you will be a very, very successful archaeology student.

Ve daha okulunuz bitmeden inka tapınaklarını incelemek için size Latin Amerika'dan bir iş teklifi geldi.

And before you even finish your school, you received a job offer from Latin America to study the Inca temples.

Türkiye'de ise çok iyi giden bir ilişkiniz, bir kız arkadaşınız veya erkek arkadaşınız var.

In Turkey, you have a very good relationship, a girlfriend or boyfriend.

Fakat eğer ki şimdi bu işi kabul edip Latin Amerika'ya giderseniz bu ilişkiyi sürdüremeyeceksiniz.

However, if you accept this job now and go to Latin America, you will not be able to maintain this relationship.

Ve sonuç olarak vazgeçmiş olacaksınız.

And as a result, you will have given up.

Eğer yok Türkiye'de kalırsanız da bu kariyeriniz için bir iş teklifi var.

If you stay in Turkey, there is a job offer for you for your career.

Mükemmel kötü bir hamle olacak.

It would be a perfect bad move.

Peki ne karar verirdiniz?

So what would you decide?

Şimdi çok basit gibi görünen bu karar gelecekte çocuğunuzun adına, oturacağınızın eve, alacağınız maaşa, yaşayacağınız ülkeye, tatil yapacağınız vokasyona bir etki verecek.

Now, this decision that seems very simple will have an impact on your child's name, the house you will live in, the salary you will earn, the country you will live in, and the vacation you will take in the future.

Bundan dolayı şimdi tekrardan soruyu düşünüp öyle karar verin.

Therefore, think about the question again and make your decision accordingly.

Karar Alırken Genel Düşünce

General Thought When Making Decisions

Genel düşünceye göre birçok insanın içinde bulunduğu en büyük zorluk karar vermek için yeterli bilgiye sahip olmamaktadır.

According to general opinion, the biggest challenge many people face is not having enough information to make a decision.

Bu durumda araştırma yapmak, bilgi edinmek ve uzman görüşlerine başvurmak faydalı olabilir.

In this case, conducting research, acquiring information, and consulting expert opinions can be beneficial.

Ancak bazen tam olarak doğru karar vermek mümkün değildir.

However, sometimes it is not possible to make the right decision.

Bu durumda kişinin kendi değerleri ve inançlarına uygun olanı seçmesi daha mantıklı olabilir.

In this case, it may be more reasonable for the person to choose what aligns with their own values and beliefs.

Peki bu durumun tam karşılık noktasından ele alabileceğimiz bir örneğe bakalım.

Well, let's look at an example that we can approach from the exact opposite point of this situation.

Genel inanç sisteminde kahve içmenin ve kahve içilen bir ortamda bulunmanın çok kötü bir gözle bakıldığı bir durum hayaldir.

It is a delusion that drinking coffee and being in an environment where coffee is consumed is looked upon very negatively in the general belief system.

Hayatınızın neredeyse yarası gitmiş, kırka merdiven dayamış bir insansınız.

You are a person whose almost half of your life has gone by, leaning on the ladder of forty.

Bir kariyeriniz var ve diyelim ki öyle önemli bir göreviniz var ki o görevi yarın sabah 6'ya kadar yapmazsanız 10 kişi ölecek ve son 12 saatiniz kalmış.

You have a career, and let's say you have such an important task that if you don't complete it by tomorrow morning at 6, 10 people will die, and you have only 12 hours left.

Dün gecede bebeğiniz çok ağladığı için iyi bir uyku uyumadınız.

You didn't get a good night's sleep last night because your baby cried a lot.

Ve aşırı yorgunsunuz.

And you are extremely tired.

Sabah 6'ya kadar elinizdeki bu görevi bitirmeniz için vücudunuz size imkan vermeyecek gibi.

It seems that your body won't allow you to finish this task in your hands by 6 in the morning.

Evinizde kahve yok çünkü inancınızdan ötürü tüketmiyorsunuz.

You don't have coffee at home because you don't consume it due to your beliefs.

Ama komşunuzdan isteme şansınız var.

But you have a chance to ask your neighbor.

Bilimsel olarak biliyorsunuz ki kafein uykuya karşı çok etkili.

Scientifically, you know that caffeine is very effective against sleep.

Ve başka yollarla bunu şu an için olamıyorsunuz.

And you cannot do this right now in other ways.

Bu durumda değer inanç sistemlerine göre karar vermek ne kadar doğrudur?

In this case, how right is it to make a decision according to value belief systems?

Etik midir?

Is it ethical?

10 kişinin ölümü sizin günaha girmenizden daha mı iyidir?

Is the death of 10 people better than you committing a sin?

Karar alma sürecinde bir diğer önemli faktör de duygulardır.

Another important factor in the decision-making process is emotions.

Duygusal durumumuz karar verme yeteneğimizi etkileyebilir.

Our emotional state can affect our decision-making ability.

Örneğin stresli bir durumda karar vermek daha zor olabilir.

For example, making a decision in a stressful situation can be more difficult.

Bu nedenle karar alma sürecinde duygusal durumunuzu kontrol etmek ve objektif kalabilmek önemlidir.

For this reason, it is important to control your emotional state and remain objective during the decision-making process.

Burada daha spesifik bir örnek verebilirim.

I can give a more specific example here.

Örneğin siyaseti ve siyasetçileri ele alalım.

For example, let's consider politics and politicians.

Siyasetçiler için rasyonel insanlar diyebiliriz.

We can say that politicians are rational people.

Bence büyük bir çoğunluğu için hayır.

I don't think so for the vast majority.

Hemen hepsi pek çok duygusal açıdan yaklaşırlar siyaset kurumuna.

Almost all of them approach the political institution from many emotional perspectives.

Bu maddi bir duygusallık da olabilir.

This could also be a materialistic sentiment.

İdeolojik veya dogmatik bir duygusallık da.

An ideological or dogmatic sentiment as well.

Peki bu insanlar rasyonel olmayan bir taraftan karar verdiklerinde?

Well, what about when these people make decisions from an irrational standpoint?

Ve bu karar bizim hayatımızı olumsuz bir şekilde etkilediğinde karar mekanizması olan bu siyasetçiler karar mı vermiş olurlar?

And when this decision negatively affects our lives, do these politicians who are part of the decision-making mechanism actually make a decision?

Yoksa ümit mi etmiş olurlar?

Or would they have hoped?

Çünkü verilen karar yalnızca onların zihinlerindeki ümidin dışa vurumu değil midir?

Isn't the decision made merely an expression of the hope in their minds?

Karar almanın hayatımıza bireysel etkileri de oldukça büyüktür.

The effects of decision-making on our lives are quite significant.

İyi bir karar almak hayat kalitemizi arttırabilirken,

Making a good decision can enhance our quality of life,

kötü bir karar almak da hayatımızı olumsuz etkileyebilir.

Making a bad decision can also negatively affect our lives.

Ancak her kararın sonucunu önceden tahmin etmek mümkün değildir.

However, it is not possible to predict the outcome of every decision in advance.

Ve bazen kötü bir karar da bize yeni fırsatlar sunabilir.

And sometimes a bad decision can offer us new opportunities.

Hiç T anında verdiğinizi düşündüğünüz kötü bir kararınızın ardından,

After a bad decision you think you made at the moment,

T artı bir anında bu kararın aslında iyi olduğunu düşündünüz mü?

Did you ever think that this decision was actually a good one at the moment?

Sadece bir kişi bile bu duygu yaşadıysa karar vermiş olmak durumu için,

If even just one person has experienced this feeling, it means a decision has been made.

göreceli diyebilir miyiz?

Can we say relative?

Ki zaten şu anda konuştuğumuz durum,

In fact, the situation we are discussing right now,

sadece tek bir insanın yaşadığı bir dünyada,

in a world where only a single person lives,

bu kararın kimseyi etkilemediği gerçeğini varsayarsak doğrudur.

Assuming that this decision does not affect anyone, it is right.

Aksi halde herhangi bir karar,

Otherwise, any decision,

herhangi bir anda,

at any moment,

herhangi bir kişi tarafından olabilir.

It could be by any person.

Fakat ikinci bir kişinin hayatının yine herhangi bir zaman dilimini de etkileyebilir.

However, it can also affect any time period of another person's life.

Podcast'ın sonunda,

At the end of the podcast,

bununla alakalı bir de film önerim olacak.

I will also have a movie recommendation related to this.

Sonuç olarak karar almak hayatımızın her anında önemli bir rol oynamaktadır.

In conclusion, making decisions plays an important role at every moment of our lives.

Karar alırken kişinin içinde bulunduğu durum,

The situation the person is in while making a decision,

değerleri, inançları, deneyimleri, duyguları ve beklentileri gibi birçok faktöre dikkate alınmalıdır.

Many factors such as values, beliefs, experiences, emotions, and expectations should be taken into consideration.

Karar alma sürecinde doğru bilgi edinmek,

Gaining accurate information in the decision-making process,

duygusal durumumuzu kontrol etmek ve objektif kalmak da önemlidir.

It is also important to control our emotional state and remain objective.

Karar alma süreci sonunda,

At the end of the decision-making process,

alınan kararların hayatımıza önemli etkileri olabilir.

The decisions made can have significant effects on our lives.

Ancak her kararın sonucunu önceden tahmin etmek mümkün olmadığı için her zaman doğru karar vermek de mümkün değildir.

However, it is not always possible to make the right decision because it is impossible to predict the outcome of every decision in advance.

Peki ya her kararınızın ve diğer herkesin her kararının mükemmel olduğu bir dünya olsaydı?

What if there was a world where your every decision and everyone else's every decision was perfect?

Bu durumda ne olurdu?

What would happen in this case?

Buna şöyle bir örnek vermek muhakkak olacaktır.

It will certainly be appropriate to give an example of this.

Matematiksel bir ifade olan sıfır toplamında oyun,

In a mathematical expression, a zero-sum game,

yani Zero Sum Game,

that is, Zero Sum Game,

oyun teorisi ve ekonomide sıkça karşımıza çıkar.

Game theory often appears in economics.

Peki toplam sıfır olan ile olmayan oyunun farkı nedir?

So what is the difference between a game with a total of zero and one without?

Her katılımcının kazanç veya kaybının,

The earnings or losses of each participant,

diğer katılımcıların kazanç veya kayıpları ile dengelendiği durumun

the situation where the gains or losses of other participants are balanced

matematiksel temsiline denir sıfır toplamlı oyun,

It is called a zero-sum game in mathematical representation.

yani Zero Sum Game.

I mean Zero Sum Game.

Katılımcıların toplam kazançları etkilenip,

The total earnings of the participants are affected,

kayıpları çıkarıldığında,

when the losses are deducted,

sonuçlar toplamı sıfır olacaktır.

The total of the results will be zero.

Sıfır olmayan toplam,

Non-zero total,

yani Non-Zero Sum Game ise,

that is, if it is a Non-Zero Sum Game,

tarafların toplam kazanç ve kayıplarının

the total gains and losses of the parties

sıfırdan az veya fazla olabileceği bir durumu tanımlar.

It describes a situation that can be less than or greater than zero.

Sıfır toplamlı bir oyun kesinlikle rekabetçi bir oyundur.

A zero-sum game is definitely a competitive game.

Ancak sıfır toplamlı olmayan oyunlar rekabetçi olmayabilir.

However, non-zero-sum games may not be competitive.

Eğer hayatı bir oyun olarak görürsek,

If we see life as a game,

ve biz insanlarda verdiğimiz kararlar ile

and we humans, with the decisions we make

bu oyunun oyuncularıysak,

if we are the players of this game,

kesinlikle şunu söyleyebiliriz ki,

we can definitely say that,

insanlığın bu noktaya gelmesinde en büyük etmen,

the biggest factor in humanity reaching this point,

herkesin aynı anda kazanamıyor oluşu

the fact that not everyone can win at the same time

ve bundan doğan rekabettir.

and it is the competition that arises from this.

Örneğin, M.Ö. 40.000 yılında

For example, in 40,000 BC.

Afrika savunmasında yaşayan ve

Living in the African savannah and

tırnak içinde söylüyorum,

I'm saying this in quotes,

arkadaş olan iki atamız olsun.

Let there be two ancestors who are friends.

Bu iki atamızı,

These two appointments,

verdikleri kararların sonuçlarından dolayı

due to the consequences of the decisions they made

birer haftalık giyecekleri üstünden

one week's worth of clothes on them

kar-zarar analizi yapalım.

Let's do a profit-loss analysis.

Ki bu karar da aşırı derecede basit olsun.

So this decision should be extremely simple.

Mesela birisi doğu yönüne,

For example, someone to the east,

diğeri ise batı yönüne doğru hava çıksın.

the other one is for the air to come out towards the west direction.

Doğuya giden Humo-Humo bir geyiklişi bulsun.

Let Humo-Humo, who is heading east, find a deer.

Batıya giden Duno-Duno ise bulamasın.

May the Duno-Duno going to the West not find it.

Duno-Duno bu kararlarından dolayı

Duno-Duno for these decisions.

zayıf düşsün ve ölsün.

May you weaken and die.

Fakat Humo-Humo yaşasın.

But long live Humo-Humo.

Peki bu iki avcı toplayıcı

Well, these two hunter-gatherers.

mükemmel kararlar veriyor olsaydı

if they were making perfect decisions

ne olurdu?

What would happen?

Öncelikle ikisinin de aynı yöne doğru gitmesi

First of all, both of them should go in the same direction.

ve aynı anda geyiklişinin görmüş olması gerekirdi.

And at the same time, he should have seen the deer.

Aralarında kavga çıkmayacağını düşünebiliriz.

We can think that there won't be a fight among them.

Çünkü mükemmel bir dünyada yaşadığımızı varsaydık.

Because we assumed we were living in a perfect world.

Sonuç olarak bu geyik,

As a result, this deer,

bir sonraki leşi bulana kadar

until the next carcass is found

iki senede yetmek zorunda kalırdı.

She would have to manage in two years.

İlk senaryoda Humo-Humo,

In the first scenario, Humo-Humo,

bir tüm geyik ile

with a complete deer

bir sonraki leş bulma zamanına kadar

until the next time of finding a carcass

daha kolay dayanabilirdi.

It could have been easier to endure.

Fakat bu senaryoda ikisi de

However, in this scenario, both of them

ikinci bir leş bulma zamanına kadar

until the time of finding a second corpse

zorluk altında yaşayacaklar.

They will live under difficulty.

Ki bir süreden sonra

After a while

bu zayıflığı gören yırtıcılar

predators that see this weakness

ikisini de avlayacaklardır.

They will hunt both of them.

Sonuç olarak iki atamız da

As a result, both of our ancestors

mefta olacaktır.

it will be a source of salvation.

Sadece insanlar arasında oynanan

Played only among people.

non-zero-sum game

non-zero-sum game

denkleme diğer avcı hayvanları da ekleyince

when other predator animals are added to the equation

hayvanlar lehine bir

pro-animal

zero-sum game'e çevrildi.

It turned into a zero-sum game.

Yani kaybeden insanlar oluyor.

So there are people who lose.

Fakat hali hazırda

However, currently.

rekabetçi zero-sum game

competitive zero-sum game

insanları için olduğunda

when it is for people

en azından insanlık için

at least for humanity

iyi bir gelişme meydana geldi

A good development has occurred.

ve Humo-Humo

and Humo-Humo

hayatına devam etti.

He continued with his life.

Ve belki de Humo-Humo'nun

And perhaps Humo-Humo's

büyük, büyük, büyük, büyük torunu

great, great, great, great grandchild

bu podcast satandırıyor.

This podcast is making a sale.

Nihayetinde

Ultimately

aldığımız kararların sonucu

the result of the decisions we made

hiçbir zaman mükemmel değildi.

It was never perfect.

Şu anda da değil ve büyük ihtimalle

Not right now and probably not ever.

hiçbir zaman da olmayacak.

it will never be.

Kararlarımızın sonuçları

The consequences of our decisions.

bizi rekabete yiten en önemli faktör

the most important factor that caused us to lose in the competition

ve bu rekabet de insanlığın

and this competition is also humanity's

şu anki duruma gelmesine

to reach the current situation

sebep oldu.

It caused.

Son olarak T artı 1

Finally T plus 1

anında gelen bir edildi.

It was done instantly.

İyi ki doğuya gittin

I'm glad you went to the east.

Tuna Tuna.

Tuna Tuna.

Ve podcastimizi

And our podcast

bitirirken

finishing

film önerisi olarak

as a movie suggestion

Kelebek Etkisi.

Butterfly Effect.

İzlediğiniz için teşekkürler.

Thank you for watching.

Bir sonraki videoda görüşmek üzere.

See you in the next video.

Hoşça kalın.

Goodbye.