zeka nedir?

Altyazı M.K.

Subtitle M.K.

Bu konu üzerine eğitim sosyolojisi diyebileceğim bir kapsamda ilerleyen bir teori üzerine çalışıyorum.

I am working on a theory that progresses within a framework that I could call educational sociology regarding this topic.

Bu bölümde zeka nedir konusunu ele alacağım.

In this section, I will address the topic of what intelligence is.

Zeka nedir? Bu soruyu bu bölümde en geniş bağlamsal perspektiften incelemeye çalışacağım.

What is intelligence? In this section, I will try to examine this question from the broadest contextual perspective.

Öyle ki Ambrose'nin de belirttiği gibi zeka veya üstün zeka nedir gibi sorular antropolojik, sosyolojik, psikolojik, biyolojik ve hatta atom altı düzeyde bile incelenip cevaplanabilir.

As Ambrose also stated, questions such as what intelligence or superior intelligence is can be examined and answered at anthropological, sociological, psychological, biological, and even subatomic levels.

İşte burada ilk istorisiz şerhimi koymaya izin verin lütfen.

Here, please allow me to put my first commentary without a story.

Benim anlayışım nörobilimci, röveri.

My understanding is a neurobiologist, a reverie.

Robert Sapolsky'nin davranış nedir sorusuna cevap verirken tek bir disiplini kullanmanın, evet tek bir disiplini kullanmanın yeteceği düşüncesiyle paralel.

The idea that using a single discipline to answer the question of what behavior is, yes, using a single discipline would be sufficient.

Fakat diyor Sapolsky, bu tek disiplin diğer tüm disiplinleri kapsamalıdır.

However, Sapolsky says that this single discipline should encompass all other disciplines.

Bir nörobilimci ile antropoloğun davranış nedir sorusuna üretecekleri cevap takdir edersiniz ki birbirinden farklı olacak.

The response that a neuroscientist and an anthropologist would produce to the question of what behavior is, will undoubtedly be different.

Ben de üstün zekaların eğitimi alanında çalıştığım için genellikle eğitsel bir perspektiften bakacağım.

Since I also work in the field of education for gifted individuals, I will generally approach it from an educational perspective.

Yine de zeka üzerine farklı görüşleri ve teorileri inceleme amacımıza bağlıydım.

Still, I was committed to our goal of examining different views and theories on intelligence.

Bu konuyu daha doğal olarak eklektik olarak kullanabileceğiz.

We will be able to use this topic more naturally and eclectically.

Sapolsky'nin de dediği gibi insanların arkadaşını anlamak ve yordamak, zekayı anlamak ve yordamak oldukça zor.

As Sapolsky said, understanding and predicting a friend's behavior is quite difficult, just like understanding and predicting intelligence.

Zeka nedir sorusu cevaplanması oldukça zor bir soru.

The question of what intelligence is is a very difficult question to answer.

Bu zorluğu dolayısıyla bu soruya kolay kolay cevap verilemeyeceği aşikar.

It is clear that this question cannot be easily answered due to this difficulty.

Muğlak bir yapı öyle ki bazı araştırmacılar tanımı olmayan bir şeyden para kazanıyorum diyerek bu konuya nükteden bir şekilde yaklaşıyorlar.

It is a vague structure in such a way that some researchers approach this subject in a witty manner by saying they make money from something that has no definition.

Tanımı yok derken kastettiğim şu, üzerinde herkesin hem fikir olduğu bir tanımı yok.

What I mean when I say there is no definition is this: there is no definition that everyone agrees on.

Dolayısıyla zeka yapısını işlevsel hale getirip kullanabilmek istiyorlar.

Therefore, they want to activate and utilize the structure of intelligence.

Dolayısıyla zeka yapısını işlevsel hale getirip kullanabilmek için son yüzyılda oldukça fazla cevap üretilmiştir bu soruya.

Therefore, a substantial number of answers have been produced to this question in the last century in order to make the structure of intelligence functional and usable.

Bugün bazı araştırmacılar artık zeka ölü bir alan derken bazıları hayır, zekayı kullanmaya devam etmeliyiz diyor.

Today, some researchers say that intelligence is a dead field, while others say no, we should continue to use intelligence.

Zeka testlerini kullanmalıyız çünkü bireyin gelecekte başarılı olabilme potansiyelini çok iyi yorduyorlar argümanına karşı.

We should not use intelligence tests against the argument that they predict an individual's potential for future success very well.

Hayır, zeka testleri gelecekteki potansiyeli yordamaktansa bireyin o anki performansının anlık bir resmini çekiyor.

No, intelligence tests capture a snapshot of an individual's current performance rather than helping to assess future potential.

Argümanı öne sürülüyor.

The argument is being put forward.

Bu şekilde tartışma uzayıp gidiyor.

The discussion is dragging on like this.

Bu yordama tartışması,

This algorithm debate,

Zeka testlerinin kullanımında ana tartışmalardan sadece biri.

It's just one of the main discussions in the use of intelligence tests.

Diğer tartışmalara değinmeden önce şimdi kısaca zekanın ve ölçülmesinin tarihine bir göz atalım.

Before touching on other discussions, let's briefly take a look at the history of intelligence and its measurement.

Geçmişe bugüne bir çapa atarak gidelim.

Let's anchor ourselves in the past and move to the present.

Bugünün en yaygın zeka teorisi Kettlehorn-Carroll'ın bilişsel yetenekler teorisidir.

The most common intelligence theory today is the Cattell-Horn-Carroll theory of cognitive abilities.

Bu teori bir beceri taksonomisi olarak dizayn edilmiştir.

This theory is designed as a skill taxonomy.

Bu teori yapısı ve ismi teoriye katkı sağlayan 3 ismin 1940 ile 1990 yılları arasında yaptıkları katkılarla oluşturulmuştur.

This theory was formed by the contributions of three individuals who contributed to the theory between the years 1940 and 1990, along with its structure and name.

Bugüne kadar bilişsel yeteneklerin yapısının en kapsamlı ve amperik olarak desteklenen psikometrik teorisi olarak kabul görüyor bu teori.

This theory is recognized as the most comprehensive and empirically supported psychometric theory of the structure of cognitive abilities to date.

Bu özelliğinden dolayı zeka ve biliş ile ilgili birçok önemli başlığın temel taşı durumunda.

Due to this feature, it serves as a cornerstone for many important topics related to intelligence and cognition.

Bu teorinin güncel versiyonu 3 büyük katkıyla oluşturulmuştur.

The current version of this theory has been developed with three major contributions.

İlk katkı Spirman'ın 1904'te önerdiği GTX.

The first contribution was the GTX proposed by Spirman in 1904.

Teorisidir.

It is a theory.

1946'da Raymond McKean Kettle akıcı ve kristalize yani G ve S general and specific zeka olarak 2 farklı beceriden yola çıkan bir teori ortaya koydu.

In 1946, Raymond McKean Kettle proposed a theory based on two different abilities, namely fluid and crystallized intelligence, which he referred to as G and S general and specific intelligence.

Bunlardan akıcı olanı kişinin daha önce öğrenmediği konularda tecrübeyle edinmediği becerileri sergileme olarak tanınmaktadır.

The fluent one among these is recognized as showcasing skills that the person has not acquired through experience in previously learned topics.

Yani biyolojik ve nörolojik temeller oturtulmuştur.

So, biological and neurological foundations have been established.

Kristalize zeka ise yaşam sürecinde kazanılan bilgilerin ve kültürleşmeyle edilen tecrübelerin işe koşulmasıdır.

Crystalized intelligence is the application of knowledge gained throughout the life process and the experiences acquired through culturalization.

Carroll ise 1993 yılında Spirman ve Kettle'nin katkısıdır.

Carroll is the contribution of Spirman and Kettle in 1993.

Bu katkılarından yola çıkan 3 katmanlı bir teori ortaya koydu.

He put forward a three-layered theory based on these contributions.

3 katmanlı teorinin Spirman'ın 1904'teki ilk teorisiyle, G teorisiyle başladığını söylemiştim.

I had mentioned that the three-layer theory began with Spearman's first theory in 1904, the G theory.

Peki Spirman'ı hazırlayan ilk düşünceler nelerdi?

So what were the initial thoughts behind preparing Spirman?

Spirman'dan yaklaşık 40 gün önce oldukça tartışmalı bir dahi olan Sir Francis Galton zeka alanına önemli fikirler verdi.

About 40 days before Spirman, the highly controversial genius Sir Francis Galton contributed significant ideas to the field of intelligence.

Galton'un ailesi birçok başarılı insanla doluydu.

Galton's family was filled with many successful people.

Büyük babası Perasmus Darwin'di.

His grandfather was Erasmus Darwin.

Charles Darwin'in ise yarı kuzeniydi.

He was Charles Darwin's half-cousin.

Yani annesi Darwin'in kuzeniydi.

So his mother was Darwin's cousin.

Bu secereye baktığında Galton'un birçok başarılı insanla doluydu.

When she looked at this list, it was full of many successful people according to Galton.

Galton kendisinin de mutlaka başarılı olması gerektiğini düşünüyordu.

Galton believed that he must undoubtedly be successful as well.

Bu düşünce onun ileride benimseyeceği fikirlere temel oluşturacaktı.

This idea would lay the foundation for the beliefs he would adopt in the future.

Yarı kuzeni Charles Darwin, Origin of Species'i yayınlamıştı.

His half-cousin Charles Darwin published the Origin of Species.

Galton ile mektuplaştılar.

They corresponded with Galton.

Galton ona hayranlığını dile getiriyordu.

Galton was expressing his admiration for him.

Kitabı okuduktan sonra kendisinin de bazı düşüncelerinin belirdiğini söylüyordu.

He was saying that after reading the book, he had some thoughts of his own.

Acaba en güçlü olanın hayatta kalması insanlar için de geçerli miydi?

I wonder if the survival of the strongest also applied to humans?

İnsan türünün davranışlarını incelemeye başladı.

He started to examine the behaviors of the human species.

Galton da Darwin gibi mütevazi sayılabilirdi.

Galton could have been considered modest like Darwin.

Aklına gelen bu düşüncesini hemen yayınlamadı.

He didn't publish this thought that came to his mind right away.

Darwin'den de.

From Darwin too.

Tam 10 yıl sonra yayınladı.

He published it exactly 10 years later.

1869 yılında artık Galton'un düşünceleri berraklaşmıştı.

By 1869, Galton's thoughts had become clear.

Bunları kalıtsal deha, Hereditary Genius isimli bir kitapta topladı.

He compiled these in a book titled Hereditary Genius.

Ve bu kitapta önemli düzeyde zekada kalıtımın rolünü vurguluyordu.

And this book emphasized the role of heredity in intelligence at a significant level.

Darwin ona aynı yıl bir mektup yazdı ve bu kitabın şimdiye kadar okuduğu en iyi ve en orijinal çalışmalardan biri olduğunu söylüyordu.

Darwin wrote him a letter the same year, saying that this book was one of the best and most original works he had read so far.

Galton kalıtımı temele koysa da çok katı davranmıyordu.

Although Galton laid the foundation for heredity, he was not very rigid.

Bir noktada çevrenin de etkisini kabul ediyordu.

At one point, he was also acknowledging the influence of the environment.

Fakat bunu o kitapta bulmak çok zordu.

But it was very difficult to find this in that book.

Neredeyse kalıtımdan başka hiçbir düşünceye,

Almost no thought other than inheritance,

fırsat vermiyordu.

He was not giving a chance.

Darwin, Galton'a yazdığı mektupta Galton'un bu kadar kalıtımcı olmasını neredeyse eleştiriyordu.

In the letter he wrote to Galton, Darwin was almost criticizing Galton for being so hereditarian.

Genel olarak baktığımızda Galton,

When we look at it in general, Galton,

öjeni gibi tehlikeli düşüncelere sebep olmuş olsa da,

although it has led to dangerous thoughts like eugenics,

üstün zekalar eğitimi alanında yaptığı katkılarla birçok kişinin hayatının değişmesinde önemli bir rol oynamıştır.

He has played an important role in changing the lives of many people with his contributions to the education of gifted individuals.

Bu üstün zekalar eğitimi uzmanlarınca kabul görmüş bir düşüncedir.

This is a thought accepted by experts in the education of gifted individuals.

Öyle ki, perihsel farklılıkların altını ilk kez ciddi ciddi hoş izmiştir.

So much so that, for the first time, he has seriously admired the nuances of peripheral differences.

Böylelikle zekayı ölçmenin yolunu açmıştır.

Thus, it has paved the way for measuring intelligence.

Ardından doğa mı yetiştirme mi tartışmasını ortaya atarak bilimcilere sağlam bir,

Then, by bringing up the debate of nature versus nurture, a strong argument for scientists.

tartışma zemin oluşturmuştur.

It has created a ground for discussion.

Doğrudan üstün zekalar hakkında çalışma yapmasa da Galton, birçok kişiye ilham olmuştur.

Although Galton did not conduct direct studies on individuals with exceptional intelligence, he has inspired many people.

İşte Spearman'ı hazırlayan Galton'un düşüncedeniydi.

It was Galton's idea that prepared Spearman.

Galton daha sonra sahneye Alfred Binney çıkıyor.

Later, Alfred Binney comes on stage.

20. yüzyılın başlarında Alfred Binney ile birlikte öğrencisi Theodore Simon

In the early 20th century, Alfred Binney, along with his student Theodore Simon.

ve daha sonra Lewis Madison Turner gibi isimlerin çalışmaları,

and later the works of names like Lewis Madison Turner,

konu hakkındaki araştırmalar ilme kazanıyor.

Research on the subject is gaining momentum.

Spearman, G-teorisi temelinde.

Spearman, based on G-theory.

Thurman'ın zeka ve üstün zekalara ilgili çalışmaları da kayda değer ikinci başlangıç noktasıdır.

Thurman's studies on intelligence and giftedness are also a notable second starting point.

Bu gruptaki çalışmalar birinci nesil zeka kuramları olarak adlandırılabilir.

The studies in this group can be referred to as first-generation intelligence theories.

Bu ilk nesil yaklaşık 1950'ye kadar kendine önemli yer buluyor.

This first generation finds an important place for itself until around 1950.

Hatta bugün bile araştırma amacına bağlı olarak G-teorisini benimseyen çalışmalar var.

Even today, there are studies that adopt G-theory depending on the purpose of research.

Bu ilk nesilde zekanın tanılanması, bileşenlerinin ortaya konması ve zeka ölçümüyle ilgili araştırın geliştirilmesi,

The identification of intelligence in this first generation, the establishment of its components, and the development of research related to intelligence measurement,

ile birlikte çoğunlukla genel zeka faktörüne dayanan biyolojik temelli bir bakış açısı hakimdi.

A biologically-based perspective primarily based on the general intelligence factor was dominant.

Yine, historicist olarak bizi bakmaya yönlendiren şey, bu bakış açılarının geçmişte üretilmiş,

Once again, what directs us to look at it from a historicist perspective is that these viewpoints were produced in the past.

daha sonra gelişmiş ve bir sonraki aşamaya geçtiğinde terk edilen düşünceler olmayışı.

The absence of abandoned thoughts when it has developed further and moved on to the next stage.

August Comte'un üç aşama yasasından da bakarsak, zekaya dair anlayışlar teolojik, metafizik ve pozitivist aşamalarla ilerlemedi.

Looking at August Comte's law of three stages, our understanding of intelligence did not progress through theological, metaphysical, and positivist stages.

Tanımı zor bir yapı olduğundan, her disiplin için yeniden yorumlanabiliyor ve disipline göre değişken,

Because it is a structure that is difficult to define, it can be reinterpreted for each discipline and varies according to the discipline.

aşamalarda olabiliyor.

It can be at stages.

Zekanın tanımı konusunda bugün genel bir kabul olmadığını söylüyoruz.

We say that there is no general consensus today on the definition of intelligence.

1921'de düzenlenen Zeka Üzerine Bir Sempozyum'da 17 psikolog şunu tartıştı.

In a symposium on Intelligence held in 1921, 17 psychologists discussed the following.

Zeka nedir? En iyi nasıl ölçülür?

What is intelligence? How is it best measured?

Bu sempozyumda kimse hemfikir olamadı.

No one could agree at this symposium.

Thorndike dedi ki, zeka nokta nokta nokta olmaktır, diye başlayan her cümle anlamsızdır.

Thorndike said that any sentence starting with "intelligence is..." is meaningless.

Aradan zaman geçti, zekaya dair bilgimiz arttı.

Time passed, and our knowledge of intelligence increased.

1968'de yine bir toplantı düzenlendi.

A meeting was held again in 1968.

Bu toplantıda da araştırmacılar hemfikir olamadı.

In this meeting, the researchers could not agree.

Hemfikir olamayınca, Westman şunu dedi, bundan 50 yıl önce bir fikir birliğine varılamamıştı.

When they couldn't reach a consensus, Westman said that 50 years ago, a consensus could not be reached.

Bugün hala fikir birliği yok.

There is still no consensus today.

Lakin zeka ölçülmeye ve hayatımızda yer almaya devam etti.

However, intelligence continued to be measured and to have a place in our lives.

Zekaya dair anlayışlar, zeka testlerinin ölçüm yöntemlerine yansıdı.

Understandings of intelligence have reflected in the measurement methods of intelligence tests.

Psikometrik ölçümler sonrası elde edilen IQ puanları, her zaman zeka teorileriyle maalesef uyumlu olmadı.

The IQ scores obtained after psychometric measurements have unfortunately not always been consistent with intelligence theories.

Zekanın kalıtımsal olduğunu benimseyip, çevreye uyum sağlayıp, problemleri çözmek şeklinde gören zeka teorileri,

the intelligence theories that embrace the idea that intelligence is hereditary, adapt to the environment, and view problem-solving as a form of intelligence,

bu anlayışlarını testlere sorularla,

with questions in the tests to test their understanding,

aktardığında ortaya, acaba bu soru gerçekten zekayı ölçüyor mu sorusu çıktı.

When it was conveyed, the question of whether this question really measures intelligence arose.

Bu sorunu gören Boring, 1923'te şunu dedi,

Seeing this problem, Boring said in 1923,

Zeka, zeka testlerinin test ettiği şeydir.

Intelligence is what intelligence tests measure.

Dolayısıyla, teorik tanımlarıyla operasyonel tanımlar arasında uyumsuzluk olmasına rağmen,

Therefore, despite the inconsistency between theoretical definitions and operational definitions,

zeka testi sonuçları zeka olarak kabul edilmek zorunda kalındı.

The IQ test results had to be accepted as intelligence.

Öyle ki zeka testi, CHC'yi, G ve S'i veya G'yi benimsemesine rağmen aynı ifadeyle temsil ediliyor.

So much so that the intelligence test represents CHC, G and S, or G with the same expression despite adopting them.

IQ, Intelligence Quotient.

IQ, Intelligence Quotient.

IQ'yu tanımlamak için,

To define IQ,

IQ, her zeka testinin zeka olarak kabul ettiği teoriyi en iyi temsil ettiği düşünülen sorularda gösterilen performans olarak açıklanabilir.

IQ can be explained as the performance shown in questions that are considered to best represent the theory of intelligence accepted by every intelligence test.

Birazdan detaylı açıklamaları yapacağım.

I will provide detailed explanations shortly.

80 IQ, 130 IQ, 150 IQ ne demek oluyor?

What does 80 IQ, 130 IQ, 150 IQ mean?

Üstün zeka, sıklıkla bilişsel testlerden belirli düzeyde yüksek puanlara ulaşır.

High intelligence often achieves a certain level of high scores on cognitive tests.

13'ten bu yana üstün zeka yerine özel yetenek kelimesi kullanılıyor.

Since 13, the term "special talent" has been used instead of "gifted intelligence."

Böylelikle yukarıda bahsettiğim deterministik zeka anlayışı yerine Türkiye'de farklı becerileri de bağlamsal olarak değerlendirmek hedefleniyor.

Thus, instead of the deterministic understanding of intelligence mentioned above, the goal is to evaluate different skills contextually in Turkey.

Öte yandan üstün zekaya ek olarak üstün yetenek terimi de kullanılabiliyor.

On the other hand, the term "exceptional talent" can also be used in addition to "exceptional intelligence."

Bu terim ise resim, sanat, müzik veya akademik beceri gibi alanlarda akranlarına göre üstün performansı ifade edebiliyor.

This term can express superior performance compared to peers in fields such as art, music, or academic skills.

Örneğin Türkiye'de üstün zekalara hizmet veren bilim ve sanat merkezlerinde genel zihinsel yetenek, resim ve müzik olarak 3 ayrı alanla tanınılma yapılmaktadır.

For example, in Turkey, gifted individuals are recognized in three separate areas of general mental ability, art, and music at science and art centers.

Bir öğrenci en fazla 2 programa tanınılabiliyor.

A student can be enrolled in at most 2 programs.

Öğretmenlerin aday göstermesi sonrası aday gösterilen öğrencilere bir tarama testi yapılıyor.

After the teachers nominate candidates, a screening test is conducted for the nominated students.

Bu tarama sonrası öğrencilere 3. aşam olarak benimsenen tanınılma anlayışına göre değişmekle birlikte bir seçme prosedürü uygulanıyor.

After this scan, a selection procedure is applied to the students, which varies according to the understanding of recognition adopted as the third stage.

Bu seçme aşamasında sıklıkla kısaltılmış veya tam ölçek zeka testleri uygulanıyor.

During this selection stage, abbreviated or full-scale intelligence tests are often applied.

Zeka testinde norma ve ölçekleme yöntemine göre değişmek üzere genelde 130 IQ ve üstü bölümde bulunan bireyler üstün zekalı olarak tanınılıyor.

Individuals with an IQ of 130 and above are generally recognized as gifted, depending on the norm and scaling method used in the intelligence test.

Lakin bu bilsemde uygulanan bir süreç.

However, this is a process that is applied even if I know it.

Literatürde Münih, Axel, Enter, Discover gibi farklı tanınılma modelleri de var.

In the literature, there are different recognition models such as Munich, Axel, Enter, and Discover.

Genel anlayış 130 ve üstü IQ'nun üstün zeka olduğudur.

The general understanding is that an IQ of 130 and above is considered to be outstanding intelligence.

Bu oldukça dogmatik bir anlayış çünkü ilk eleştiri şu olur.

This is quite a dogmatic understanding because the first criticism would be this.

129 IQ üstün zeka değil mi?

Isn't 129 IQ considered superior intelligence?

Yukarıda Galton, Spearman ve Cattle'dan bahsetmiştim.

I mentioned Galton, Spearman, and Cattell above.

Bu araştırmacılar yaklaşık 150 yıl önceden başlıyor.

These researchers start from about 150 years ago.

Bu araştırmacılar yaklaşık 150 yıl önceden başlayarak bugüne kadar evrilen zekanın çoğunlukla kalıtımsal olduğu anlayışını benimsiyordu.

These researchers embraced the understanding that intelligence, which has evolved from about 150 years ago to the present day, is largely hereditary.

Bugün hala söze geçse de üstün zekadaki aşırı bilişsel vurgular günümüze yaklaştıkça daha bağlamsal anlayışlara yerini bırakmıştır.

Although it still manifests in speech today, the excessive cognitive emphasis on superior intelligence has gradually given way to more contextual understandings as we approach the present day.

Yani kalıtım kadar çevre de üstün zekada etkin hale gelmiştir.

So, both genetics and environment have become influential in superior intelligence.

Kalıtım ve çevre tartışmasını da ilk olarak Sir Francis Galton'un ortaya attığını unutmayalım.

Let's not forget that the discussion of heredity and environment was first introduced by Sir Francis Galton.

Geçmişte zeka testleri üstün zekalı olarak tanılanmak için ön koşulken bugün çevre, eğitime yapılan yatırımlar, kültürel sermayeler yani çevresel faktörler,

In the past, intelligence tests were a prerequisite for being classified as gifted, whereas today environmental factors such as the environment, investments in education, and cultural capital are considered.

afektif özellikler ve bireysel özellikler de göz önünde alınmaya başlamıştır.

Affective characteristics and individual traits have also begun to be taken into consideration.

Böylece üstün zeka tanımlarının kapsamı genişletilmiştir.

Thus, the scope of definitions of superior intelligence has been broadened.

Böylelikle zeka testleri bir amaç olarak değil, üstün zekalara yapılacak eğitsel, maddi ve manevi yatırımlara aday belirleme süreçlerine araç olarak görülmeye başlamıştır.

Thus, intelligence tests have begun to be seen not as an objective in themselves, but as tools for the process of identifying candidates for educational, material, and spiritual investments to be made for individuals with high intelligence.

Fakat neden hala IQ'yu kullanmak zorundayız?

But why do we still have to use IQ?

Bilinçsel olarak normal dağılım eğrisinin bu aynı zamanda Gauss eğrisi, Chan eğrisi, normal dağılım eğrisi olarak bilinir.

Cognitively, this is known as the normal distribution curve, which is also referred to as the Gauss curve, Chan curve, or normal distribution curve.

Bu eğrinin üst yüzde 10'luk diliminde değerlendirilen bireyler üstün zekalı olarak kabul edilir.

Individuals evaluated in the upper 10% of this curve are considered gifted.

Bu National Association of Gifted Children'ın kabulüdür.

This is the acceptance of the National Association of Gifted Children.

Lakin araştırmacılar benimsedikleri zeka veya üstün zeka teorisine veya tanılama modellerine göre üst yüzde 1 veya üst yüzde 25 arasında değişen percentilleri üstün zeka olarak kabul edebilmektedir.

However, researchers can consider percentiles ranging from the top 1% to the top 25% as gifted intelligence, depending on the intelligence or giftedness theories or diagnostic models they adopt.

Tanılama yaparken,

When diagnosing,

aday gösterme, derecelendirme ölçekleri, yetenek testleri, problem çözme envanterleri veya bir veya birden fazla zeka testi kullanılabiliyor.

Nomination, rating scales, ability tests, problem-solving inventories, or one or more intelligence tests can be used.

Bu bölümün konusu zeka nedir olduğu için zeka testlerinden ve IQ'dan bahsedeceğim.

The subject of this section is what intelligence is, so I will talk about intelligence tests and IQ.

Zeka testleri, anlamlandırma, problem çözme, uzamsal düşünme, işleyen bellek gibi zihinsel becerileri ölçmektedir.

IQ tests measure mental skills such as comprehension, problem-solving, spatial thinking, and working memory.

Öte yandan yetenek testlerinde ise akademik beceri, örneğin üst sınıf konularından hazırlanmış sınavları çözme, resim veya müzik alanındaki performanslarla ölçülüyor.

On the other hand, in aptitude tests, academic skills are measured through solving exams prepared from advanced subjects, performances in art or music.

Uygulanan zeka testlerinde yer alan sorular, testi hazırlayan ekip tarafından istatistiksel yöntemlerle belirli bir norma göre puanlanıyor.

The questions in the intelligence tests are scored according to a specific norm determined by the team that prepared the test using statistical methods.

Farklı yaş veya sosyoekonomik durumdaki bireyleri kapsayacak şekilde geliştiriliyor.

It is being developed to encompass individuals from different ages or socioeconomic backgrounds.

Böylelikle örneğin 6 ile 16 yaş arası zeka testi veya 2 ile 85 yaş ve üstü zeka testi olarak tanıtılıyor.

Thus, for example, it is introduced as an intelligence test for ages 6 to 16 or an intelligence test for ages 2 and over 85.

Bu zeka testlerinde yapılan hesaplamayla sorulara verilen cevaplardan yola çıkan bir indeks puanı hesaplanıyor.

An index score is calculated based on the answers given to the questions through the calculations made in these intelligence tests.

Bu puan, testin yapıldığı normda hangi düzeyde performans gösterildiğini,

This score indicates the level of performance demonstrated in the norm where the test was conducted.

bağlı olarak hesaplanmak sonucu elde edilen puan.

score obtained as a result of being calculated based on.

Yani alınan puan bir performans bölümünü temsil ediyor.

So the score obtained represents a performance section.

Dolayısıyla 130 IQ testin geliştirildiği norma göre belirlenen bir zeka bölümünü açıklamak için kullanılıyor.

Therefore, it is used to explain an intelligence quotient determined according to the norm for which 130 IQ tests have been developed.

Bazı testlerin en yüksek puanı 160 iken, örneğin Stanford 1000'e 5'in 225'tir.

While the highest score for some tests is 160, for example, the score of 5 out of 1000 in Stanford is 225.

Yani bu puanlar, testlerin hazırlanış sürecindeki kapsayıcılık hedefleri, uyguladıkları istatistiksel hesaplamalara göre değişebilir.

So these scores may vary according to the inclusivity goals in the test preparation process and the statistical calculations they apply.

Hesaplama yöntemini değiştirerek puanların yorumlama şeklini de etkileyecek bölüm aralıklarını değiştirebiliyor.

By changing the calculation method, it can also alter the range intervals that affect the interpretation of the scores.

120 IQ üstün zeka olarak değerlendirilebiliyor veya 140 IQ üstün zeka sınırı olarak belirlenebiliyor.

A 120 IQ can be considered as superior intelligence or a 140 IQ can be designated as the threshold for superior intelligence.

Örneğin norma katılan katılımcılığı da değiştirerek 150 IQ'yu ortalama haline getirebiliyoruz.

For example, we can make 150 IQ an average by changing the participation of those involved in the norm.

Hesaplamadaki standart sapma da yorum aralıklarının anlamını bize gösteriyor.

The standard deviation in the calculation also shows us the meaning of the confidence intervals.

Zeka testlerinin tanıtımında örneğin bu testin ortalaması 100, standart sapması 15'tir şeklinde bir bilgilendirme olur.

In the introduction of intelligence tests, there is information such as this test has an average of 100 and a standard deviation of 15.

Dolayısıyla 130 IQ altın sayı değildir.

Therefore, an IQ below 130 is not a golden number.

Ortalaması 100, standart sapması 15 olan bir zeka testinde 130 IQ'dur.

A score of 130 IQ is in a intelligence test with an average of 100 and a standard deviation of 15.

100 IQ normal dağılımda artı 2 standart sapmada olduğunu gösterir bireyin.

A person with an IQ of 100 is at plus 2 standard deviations in a normal distribution.

Bunu üniversitedeki çan sistemi gibi de düşünebilirsiniz çünkü hesaplama aynıdır.

You can think of this like the grading system at the university because the calculation is the same.

Normal dağılım 1809'da Carl Frederick Gauss tarafından ortaya atılmıştır.

The normal distribution was introduced by Carl Frederick Gauss in 1809.

Gök cisimlerinin hareketleri kitabında doğadaki dağılımların normal yani %68'inin çan eğrisinin ortalama puanının en yakın sağında ve solundaki eksi 1 ve artı 1'lik ortalama alanda toplandığını söylemiştir.

In the book on the movements of celestial bodies, it is stated that 68% of the distributions in nature are concentrated in the area of minus 1 and plus 1, which is to the immediate left and right of the average score of the bell curve.

Peki normal dağılımda bu dağılımda artı tarafında,

Well, in the normal distribution, on the positive side of this distribution,

artı tarafında 130 IQ yani artı 2 standart sapma toplumun yüzde kaçına denk geliyor?

A 130 IQ on the plus side, which corresponds to what percentage of the population at plus 2 standard deviations?

Bu ürünü hesaplayalım.

Let's calculate this product.

Normal dağılım eğrisi araştırmacıların belirli aralıklar içinde yer alan bireylerin oranlarını hesaplamada kullanılıyor.

The normal distribution curve is used by researchers to calculate the proportions of individuals within certain intervals.

Bu 68, 95, 99.7 kuralı olarak biliniyor.

This is known as the 68, 95, 99.7 rule.

Belirli bir test için popülasyon ortalaması ve standart sapması biliniyorsa bireylerin çoğunluğunun veya azınlığının konumu hızlı bir şekilde bulunabiliyor.

If the population mean and standard deviation are known for a specific test, the position of the majority or minority of individuals can be quickly determined.

Gauss'un formülüne göre bireylerin çoğunluğunun eğrinin en yüksek bölgesinde yani ortalamanın etrafında olduğu ortaya çıkıyor.

According to Gauss's formula, it turns out that the majority of individuals are located in the highest region of the curve, that is, around the average.

68, 95, 99.7 kuralına göre popülasyondaki bireylerin yaklaşık yüzde 68'i 85 ile 115 arasındaki bir IQ'ya sahiptir.

According to the 68, 95, 99.7 rule, approximately 68% of individuals in the population have an IQ between 85 and 115.

Yani eksi 1 ve artı 1 standart sapma aralıklarındadır.

So it is within the range of minus 1 and plus 1 standard deviations.

Bu aralıktaki değerler en sık rastlanan değerlerdir.

The values in this range are the most frequently occurring values.

Normal dağılıma göre nüfusun yaklaşık yüzde 95'i 70 ile 130 IQ arasındadır.

According to the normal distribution, approximately 95% of the population has an IQ between 70 and 130.

Yani bunlar eksi 2 ve artı 2 standart sapma aralıklarındadır.

So these are within the ranges of minus 2 and plus 2 standard deviations.

Nüfusun yaklaşık 99.7'si 55 ile 145 IQ puanına sahiptir.

Approximately 99.7% of the population has an IQ score between 55 and 145.

Nüfusun yaklaşık yüzde 0,3'ü bu aralığın dışında IQ'ya sahiptir.

Approximately 0.3% of the population has an IQ outside this range.

55 IQ'dan az, 145 IQ'dan yüksek.

Less than 55 IQ, more than 145 IQ.

Dolayısıyla bu dağılımın baz alındığı normlarda IQ testlerinin yüzde 30'a sahiptir.

Therefore, IQ tests have 30% of the norms based on this distribution.

130 ve üstü IQ dediği bölüm toplumun üst yüzde 5'lik dilimi.

An IQ of 130 and above refers to the top 5% segment of society.

Neden üst dedim? Çünkü 70 ve IQ altında ise bu alt yüzde 5'lik dilim oluyor.

Why did I say upper? Because if it's 70 and below IQ, it falls into that lower 5% percentile.

Özetle 130 IQ normal ve hesaplamaya göre değişmek üzere zeka düzeylerinin toplumda normal dağıldığını varsayarak

In summary, assuming that an IQ of 130 is considered normal and that intelligence levels vary according to calculations, it is believed that these levels are normally distributed in society.

üst yüzde 5'lik dilimde yer alan bireyleri ifade eder.

It expresses individuals in the top 5 percentile.

Bu gördüğünüz gibi oldukça fazla varsayımı doğru kabul ederek hazırlanmış bir teklif.

This is a proposal prepared by accepting quite a few assumptions as correct, as you can see.

Ya zeka normal dağılmıyorsa? Peki ya bu 130 ve üzeri IQ'su olan 1000 kişiyi Mars'a yollarsak?

What if intelligence doesn't follow a normal distribution? What if we send these 1000 people with an IQ of 130 and above to Mars?

Oradaki kişiler arasında da normal dağılım olduğu varsayılabilir mi?

Can it be assumed that there is a normal distribution among the people there?

Yani bu kişiler dünyadaki norma göre üstün zekalı iken onları ayrıca yeniden normlarsak?

So what if we re-normalize these people who are exceptionally intelligent according to the world's norms?

130 IQ bu 1000 kişi için de en düşük bölüm mü olacak?

Is 130 IQ the lowest score for these 1000 people?

Ya da lokal ve ulusal normlara değinecek olursak?

Or if we are to mention local and national norms?

Bu Mars örneğinden yola çıkarak İstanbul'da üstün zekalı olan biri Ankara'daki norma göre üstün zekalı olmayabilir.

Based on this Mars example, someone who is gifted in Istanbul may not be considered gifted according to the norm in Ankara.

Veya tam tersi eğer lokal norm benimsenmişse böyle bir sorun ortaya çıkabilir.

Or conversely, if a local norm has been adopted, such a problem may arise.

Peki ulusal normlara bakalım. Amerika'da normlanmış bir test.

Well, let's look at the national norms. A standardized test in America.

Ulusal normlarına göre hazırlanmış bir test Türkiye'de ne kadar uygulanabilir?

How applicable is a test prepared according to national norms in Turkey?

Bir ilçede yapılan zeka ölçümü tüm Türkiye'yi temsil edebilir mi?

Can an intelligence measurement conducted in one district represent all of Turkey?

Bir de Flynn etkisi var. Yani IQ'nun her 10 yılda toplam olarak 3 puan arttığını söyleyen bir etki.

There is also the Flynn effect. It is an effect that says IQ increases by a total of 3 points every 10 years.

1990'da normu yapılan bir zeka testinde 130 IQ üstün zeka iken 30 yıl sonra 139 IQ üstün zeka olarak kabul edilmeli diyor Flynn etkisi.

The Flynn effect states that in a standardized IQ test from 1990, an IQ of 130 was considered gifted, while 30 years later, an IQ of 139 should be considered gifted.

IQ'ya dair kesin konuşmak işte bu yüzden zor. X ülkesinin ortalama IQ'su 89'muş şeklinde yapılan bir haber her açıdan yanlış.

That's why it's difficult to speak definitively about IQ. A report stating that the average IQ of country X is 89 is wrong in every way.

Zeka 100 yıl önce IQ gibi tek bir gösterge kullanılarak ölçülebiliyordu.

Intelligence used to be measured by a single indicator like IQ 100 years ago.

Fakat bugün birini üstün zekalı olarak etiketlemek oldukça bağlamsal bir değerlendirme ihtiyaç duyuyor.

However, labeling someone as exceptionally intelligent today requires a contextual assessment.

Bu nedenle çocuğunuzun zekasını ölçtürmek için IQ testi yaptırmanız eğer elde edilmiş sonuçlarla ona ihtiyacı olan eğitimi verecek bir program yoksa size bir fayda sağlamaz.

Therefore, having your child's intelligence measured through an IQ test will not be beneficial if there is no program that will provide the education they need based on the results obtained.

Hangi test ne zaman normlandı? Hangi katılımcılarla normlandı? Test uygulama sürecinde testin standarizasyonu iyi takip edildi mi?

Which test was standardized when? With which participants was it standardized? Was the standardization of the test closely monitored during the test administration process?

Ek olarak çoğu zeka testi dikkat eksikliği, öğrenme güçlüğü veya otizm yeteneği var.

Additionally, most intelligence tests have a tendency to display attention deficits, learning difficulties, or autism.

Öğrenme güçlüğü veya otizm gibi spesifik norm grupları göz önünde bulundurulmadan geliştiriliyor.

It is developed without considering specific norm groups such as learning disabilities or autism.

Zeka testi sonucu ile otizm tespit edilemeyeceği gibi zeka testinden alınan düşük veya yüksek puanın otizm dolayısıyla olduğu da söylenemiyor.

It cannot be said that autism can be diagnosed through the results of an intelligence test, nor can it be claimed that a low or high score on the intelligence test is due to autism.

Yani bir nedensellik bağı kurulamıyor.

So a causal relationship cannot be established.

Örneğin yayınladığımız bir makalede tam ölçek IQ'su 85 olan bir birey savan serdaromuna sahipti.

For example, in an article we published, an individual with a full-scale IQ of 85 had a savant syndrome.

Bu katılımcı zeka testinin işleyen bellek testinde 6 düzeyli testin 6. düzeyinin son sorusuna kadar doğru cevap vererek tavan performansı gösterdi.

This participant demonstrated ceiling performance on the working memory test of the intelligence test by answering correctly up to the last question of the 6th level of the 6-level test.

Yani sergili değil.

So, it's not on display.

Zeka testinde gösterdiği performans tam anlamıyla bir Rain Man performansıydı ve hepimizi şaşırttı.

The performance he showed on the intelligence test was truly a Rain Man performance and surprised us all.

Lakin bir alt testte gösterdiği performansı diğer alt testlerde gösteremedi.

However, it could not demonstrate the performance it showed in one subtest in the other subtests.

Bu katılımcının açıkça muhteşem bir işleyen bellek hafızası ve işleyen belliği kullanabilme performansı olduğunu gösteriyordu.

This participant clearly demonstrated an impressive functioning memory and the ability to utilize working memory effectively.

Dolayısıyla zayıf yanlarına odaklanmaktansa güçlü yanlarına odaklanan hafızası ve işleyen belliğini geliştirebileceği ve kullanabileceği bir eğitim hazırlanmalıydı.

Therefore, an education should be prepared that focuses on their strengths rather than their weaknesses, allowing them to develop and utilize their memory and functioning skills.

Zeka testini bireyi tanımak için kullanmak en makbulüydü.

Using the intelligence test to understand the individual was the most acceptable approach.

Şimdi hazır zeka testlerinden ve alt testlerinden bahsetmişken verin size makalede Adam olarak isimlendirdiğimiz katılımcının performansının ne anlama geldiğini gösterebileceğim bir örnek vereyim.

Now that we've mentioned ready-made intelligence tests and subtests, let me give you an example that can demonstrate what the performance of the participant we referred to as Adam in the article means.

Bu yapacağım uygulama sözlü işleyen belleği ölçmek için kullanılıyor.

This application I am going to make is used to measure verbal working memory.

Sizden yapmanızı isteyeceğim şey şu.

What I would like to ask you to do is this.

Söyleyeceğim cümleleri dikkatle dinleyin.

Listen carefully to the sentences I will say.

Cümleleri okumayı bitirdiğimde her cümlenin son kelimesini doğru sırayla sayın.

When I finish reading the sentences, count the last word of each sentence in the correct order.

Kadınlar müzik yapıyor.

Women are making music.

Doktor hasta bakıyor.

The doctor is seeing a patient.

Yapıyor, bakıyor.

He/She is doing, looking.

Evet hazırsanız sizin cümleleriniz geliyor.

Yes, if you are ready, your sentences are coming.

Soğuk havalarda üşümekten korkarım.

I am afraid of getting cold in cold weather.

Kırmızı arabanın freni sağlam.

The red car's brakes are solid.

Dolma kalemin ucu kurudu.

The tip of the fountain pen is dry.

Tabipler Birliği bildiri yayımladı.

The Medical Association published a statement.

Deniz ve Mehtap sordular seni.

Deniz and Mehtap asked about you.

Evet kaçını hatırlayabildiniz?

Yes, how many could you remember?

Hiç önemli değil.

It's not important at all.

Bu elbette adam akıllı bir test değil.

This is certainly not a proper test.

Sadece bir alt testinin nasıl olabileceğini göstermek istedim.

I just wanted to show how a sub-test could be.

Burada 5 kısa cümle vardı.

There were 5 short sentences here.

Seviyeler arttıkça her bir bölgedeki cümle sayısı ve cümle uzunluğu giderek artıyor.

As the levels increase, the number of sentences and the length of sentences in each region gradually rise.

Katılımcımız 6 uzun cümlenin son kelimelerini okuyacak.

Our participant will read the last words of 6 long sentences.

Yani göstermek istediğim şu.

So what I want to show is this.

Zekanın ölçülebilmesinde ve birine yüksek IQ'lu diyebilmek için önemli düzeyde bilgi sahibi olmak ve bunları yorumlayabilecek kadar uzman olmak gerekiyor.

To measure intelligence and to be able to call someone high IQ, it is necessary to have a significant level of knowledge and to be an expert enough to interpret this information.

Bu alanın en önemli çalışmalarından birinde Laris Madison Thurman bile oldukça eleştirilen hatalar yaptı.

In one of the most significant works in this field, Laris Madison Thurman made quite a few criticized mistakes.

Gelin şimdi tarihte biraz daha geriye gidelim ve Genetic Studies of Genius'ı konuşalım.

Now let's go a little further back in history and talk about Genetic Studies of Genius.

Alfred Mine 1905 yılında Fransa Milli Eğitim Bakanlığı'nın sınıflarla özelliklerinden bahsetti.

Alfred Mine talked about the characteristics of classrooms in 1905 at the French Ministry of Education.

Fransa Milli Eğitim Bakanlığı'nın sınıflarda özel eğitime ihtiyaç duyabilecek öğrencileri belirlemek için bir test istemesiyle öğrencisiyle birlikte bir zeka testi geliştirdi.

He developed an intelligence test with his student at the request of the French Ministry of National Education to identify students who may need special education in classrooms.

Öğrencisi Theodor Simon'la geliştirdiği bu test, Bine-Simon testi olarak bilinir.

The test developed with his student Theodor Simon is known as the Binet-Simon test.

Daha sonra 1916'da Laris Madison Thurman'ın üniversitesi olan Stanford'un ve Alfred Mine'nin soyadıyla birleştirilmesiyle oluşan Stanford-Bine ismi üretildi.

Later in 1916, the name Stanford-Bine was created by combining the surname of Stanford, the university of Laris Madison Thurman, and the surname of Alfred Mine.

Bu test Galton ve Spearman'ın görüşlerinden etkilenerek hazırlanmıştı.

This test was prepared influenced by the views of Galton and Spearman.

Thurman üstün zekalı öğrencileri tanılamak için bu testi kullandı.

Thurman used this test to identify gifted students.

Ve gelecek bölümlerde de bahsedeceğim gibi daha farklı kriterler ve yöntemler istedi.

And as I will mention in future sections, it wanted different criteria and methods.

Gelecek bölümlerde bu çalışmayla ilgili ilginç anekdotlar aktaracağım.

In the upcoming chapters, I will share interesting anecdotes related to this study.

Burada ise IQ kavramıyla ilişkili olan ikinci rapordan bahsedeceğim.

Here, I will talk about the second report related to the concept of IQ.

1926 raporunda, Stern 1912'de Almanca olarak Intelligence Quotient kelimesini kullandı.

In the 1926 report, Stern used the term Intelligence Quotient in German in 1912.

Bu hesaplama IQ'nun yaş bazlı hesaplamasıydı.

This calculation was an age-based calculation of IQ.

Bunu artık kullanmıyoruz.

We no longer use this.

Alınan ve beklenen puan hesaplamalarını kullanıyoruz.

We use the calculations of obtained and expected scores.

1926'daki ikinci raporda,

In the second report of 1926,

Geçmişte yaşayan nübilim insanları,

The nübilim scientists who lived in the past,

IQ'ları retrospektif olarak hesaplandı.

Their IQs were calculated retrospectively.

Bunu Thurman ve öğrencisi Catherine Cox yaptı.

This was done by Thurman and his student Catherine Cox.

Tarihsel kitleşimler beni her zaman heyecanlandırır.

Historical intersections always excite me.

Bu arada İstanbul Üniversitesi'ne 1954 yılına dönmem gerekiyor.

Meanwhile, I need to go back to 1954 at Istanbul University.

Bu tarihte İstanbul Üniversitesi'ne daha önce Stanford'da ve daha sonra Yale'da hocalık yapan bir profesör ziyarete geldi.

On this date, a professor who previously taught at Stanford and later at Yale came to visit Istanbul University.

Walter Barr Miles.

Walter Barr Miles.

1954 ve 1957 yılları arasında Türkiye'de çalışan bu isim,

this person who worked in Turkey between 1954 and 1957,

Türkiye'de Denizsel Psikolojinin temellerinin asılmasında önemli bir rol oynamıştır.

It has played an important role in laying the foundations of Marine Psychology in Turkey.

Üstün zeka alanıyla ona ilgimi çeken kesişim ise,

The intersection that piques my interest in the field of superior intelligence is,

eşi Catherine Cox Miles'ın da Türkiye'ye geldiği,

that his wife Catherine Cox Miles also came to Turkey,

fakat İstanbul Üniversitesi'nin ona yaptığı kadro teklifini reddettiği oldu.

However, there was a time when he rejected the position offer made to him by Istanbul University.

İşte Cox, üstün zekalar alanında yaklaşık 200 ünlü bilim insanı ve sanatçının zekalarını retrospektif olarak inceledi

Here, Cox retrospectively studied the intellects of about 200 famous scientists and artists in the field of high intelligence.

ve bugün James Stuart Mill'in IQ'su 200'müş diyebilmemize yardımcı olan veya sebep olan kişi

and the person who helps or causes us to say that James Stuart Mill's IQ was 200 today.

ve Lewis Madison Thurman'ın öğrencisi.

and he is a student of Lewis Madison Thurman.

Bu hesaplamayı bir IQ testi kullanmadan yapmak zorundalardı.

They had to make this calculation without using an IQ test.

Bunun yerine de bu ünlü bilim insanlarının mektuplarını,

Instead, the letters of these famous scientists,

çocuklarına dair anılarını,

memories of your children,

çalışmalarını kullandılar.

They used the studies.

Örneğin Sir Francis Galton 4 yaşındayken,

For example, when Sir Francis Galton was 4 years old,

mentörü olan ablası Adele bir mektup yazıyor bu mektupta.

Her mentor sister Adele is writing a letter in this letter.

4 yaşında olduğunu,

that you are 4 years old,

herhangi bir İngilizce kitabı okuyabildiğini,

that you can read any English book,

temel toplama ve çıkarma işlemlerini yapabildiğini,

that he/she can perform basic addition and subtraction operations,

basit düzeyde Latince ve Fransızca bildiğini ve saati bildiğini yazıyor.

It says that he/she knows basic Latin and French and knows how to tell the time.

Bu bilgileri ve benimsedikleri zeka tanımı da kullanarak

Using this information and the definition of intelligence they adopt

Cox, Galton'ın yaklaşık 200 IQ'da olduğunu tahmin etti.

Cox estimated that Galton had an IQ of around 200.

Bunu tarihteki birçok önemli isim içinde yaptı.

He did this among many important figures in history.

Peki, zekayı böyle performanslara bakarak tahmin ettin mi?

So, did you estimate intelligence by looking at such performances?

Neden bu kadar zor ve tanım yapılmaz bir kavramla uğraşmak zorunda kalıyoruz?

Why do we have to deal with such a difficult and undefinable concept?

İşte burada sorun bu araştırmanın retrospektif bakması.

The problem is that this research has a retrospective view.

İleriye dönük bir ortamı yapmak oldukça zor.

Creating an environment for the future is quite difficult.

Bunu yaparken geçerliliğe tehdit oluşturabilecek tüm sorunları

All issues that could pose a threat to validity while doing this

ya elimine etmeliyiz ya da kontrol etmeliyiz.

We must either eliminate it or control it.

Peki nasıl?

Well, how?

Darwin'in kuramı bugün kadın erkek ilişkilerinde hala geçerli.

Darwin's theory is still valid in today's male-female relationships.

Gibi bir söyleme yakınlarda yapılan bir araştırmaya göre

According to a recent study similar to such a statement,

sosyal psikologların yaklaşık %80'i katılmıyor.

Approximately 80% of social psychologists do not agree.

Katılmamalarının sebebi bence Darwin'i doğrudan reddetmek değil.

I don't think the reason for their non-participation is to directly reject Darwin.

Son 100 yılda insanların birbiriyle iletişimleri sürecine, etkileşimleri sürecine

In the last 100 years, the process of communication and interactions among people.

sadece biyolojik faktörlerle açıklanamayacak değişkenler girmesi olduğunu naifçi umuyorum.

I hope that there are variables that cannot be explained solely by biological factors.

Aynı soruyu zeka kalıtımsal mıdır şeklinde soralım ve detaya inelim.

Let's ask the same question as whether intelligence is hereditary and delve into the details.

Az önce de bahsettiğimiz üzere Galton zekanın oldukça kalıtımsal olduğunu söylüyor.

As we just mentioned, Galton states that intelligence is largely hereditary.

Fakat Darwin bunun tam olarak böyle olmayabileceğini söylüyor.

However, Darwin says this may not be exactly the case.

Peki Galton zekayı nasıl tanımlıyordu? Şöyle

Well, how did Galton define intelligence? Like this:

Kişinin çevreye uyum sağlaması, çevresini şekillendirmesi veya seçmesini sağlayan zihinsel yeteneği,

the mental ability that allows a person to adapt to their environment, shape it, or choose it,

yargılama, kavrama ve muhakeme yeteneği, insanları, nesneleri ve sembolleri anlama ve bunları manipüle etme becerisi,

the ability to judge, comprehend, and reason, the skill to understand and manipulate people, objects, and symbols,

maça yönelik hareket etme ve rasyonel düşünme ve çevreye yetkili bir şekilde başa çıkma becerisi.

Ability to act towards the match, think rationally, and deal with the environment authoritatively.

İşte Galton zekayı bu şekilde tanımlıyordu.

Here is how Galton defined intelligence.

Peki bugün zekayı nasıl tanımlıyoruz ki?

Well, how do we define intelligence today?

Bunların çok eski ve kalıtımcı olduğunu söyleyebiliyoruz.

We can say that these are very old and hereditary.

Evet, bugün yine sosyal psikologlara sorsak,

Yes, if we were to ask social psychologists again today,

%80'i zekanın kalıtımsal olduğunu düşünmez fakat kadın erkek ilişkilerinde de olduğu gibi,

80% do not believe that intelligence is hereditary, but just like in relationships between men and women,

kalıtımın zekada hiç payı olmadığını düşündükleri için değil,

not because they think that heredity has no role in intelligence,

tek bir neden açıklanmasındaki risklerden dolayı böyle bir reddedişte bulunabilirler.

They may refuse in such a way due to the risks of explaining a single reason.

Zeka teorileri için de durum böyleyken,

While this is the case for intelligence theories,

en günçen üstün zeka teorilerinde artık ancak bağlamsallığın ve kaotikliğin çözülebildiği kadar ve

In the most advanced theories of intelligence, it is now only to the extent that context and chaos can be resolved.

bunları ne kadar yönetebildiğimiz kadar zekanın sosyal ve kültürel yansımalarını anlayabiliyoruz.

We can understand the social and cultural reflections of intelligence to the extent that we can manage these.

Kültürel yansımalar aynı zamanda kültürel yanlılıklar da oluşturuyor ve bu bizim tahminlerimizi geçersiz kılabiliyor.

Cultural reflections also create cultural biases, which can invalidate our predictions.

Az önce söylediğim gibi, ileriye dönük yordam yapabilmek oldukça kaotik ve zor bir süreç.

As I just mentioned, being able to proceed forward is quite a chaotic and difficult process.

Bunu açıklarken Cohen ve Swartlik'in 2013'teki kitaplarında şu harika örneği görmüştüm.

While explaining this, I had seen this wonderful example in Cohen and Swartlik's book from 2013.

Onu sizin de paylaşmama izin verin lütfen.

Please allow me to share it with you as well.

1975'te Williams tarafından Siyahlar İçin Kültürel Homojenik Zeka Testi,

In 1975, the Cultural Homogeneous Intelligence Test for Blacks was developed by Williams.

isimli bir zeka testi geliştiriliyor ve yüklü bir fon alıyor.

A intelligence test named is being developed and is receiving a large fund.

Bu teste şöyle bir soru var.

There is a question like this in this test.

Böyle bir soru bir bölgede yaşayan ve belirli bir ırkın üyelerine özgü slang haline gelmiş ifadeden içerdiği için

Since such a question contains an expression that has become slang specific to members of a certain race living in a region.

bu kültüre aşina olmayanlar bunu anlamsız bir soru olarak görebilir.

Those who are not familiar with this culture may see it as a meaningless question.

Bu sorunun cevabı sosyal yardım çekinin geldiği gün olacak ve Williams daha sonra bu testi beyazlara uyguladığında oldukça düşük soruşlar aldıklarını gösterdi.

The answer to this question will be the day the social assistance check arrives, and Williams later showed that when he applied this test to whites, they received very low scores.

Bunu yaklaşık 50 yıl önce yaptı ve evet bu çok eski, bunu söylediğinizi duyar gibiyim.

He did this about 50 years ago, and yes, that's very old; I can almost hear you saying that.

Size şunu hatırlatmama izin verin o halde.

Then let me remind you of this.

Belki de en popüler zeka testlerinden biri olan ve Türkiye'de sıklıkla kullanılan hatta Aygaz, Selpak gibi marka isminin ürün ismi haline gelmesinin bir örneği olabilecek test Vizcar'dır.

One of the most popular intelligence tests, which is often used in Turkey and could serve as an example of a brand name becoming a product name, is the Vizcar test.

Bu test 1974'te geliştirilmiştir ve 1995'te Savasır ve Şahin tarafından Türkçe'ye uyarlanmıştır ve normlanmıştır.

This test was developed in 1974 and adapted and standardized into Turkish by Savaşır and Şahin in 1995.

Yani Williams'ın 1975'teki testiyle neredeyse aynı dönemde geliştirilmiştir.

It was developed almost at the same time as Williams' test in 1975.

Bu nedenle zeka testi uygulamasına geleceğiniz zaman şu sorular sorulması gerekiyor.

Therefore, the following questions need to be asked when you come to take the IQ test.

Hangi test, hangi versiyonu, normu, nerede yapıldığı gibi.

Which test, which version, the norm, where it was conducted, etc.

Zeka testleri Amerikan Psikoloji Derneği tarafından uygulamasında ve yorumlamasında tam uzmanlık gereken C sınıfı testlerdir.

Intelligence tests are Class C tests that require full expertise in their application and interpretation by the American Psychological Association.

İnternetten belki de hiç eğitim edemezsiniz.

You may not be able to receive any education from the internet at all.

Zeka testlerine tabi olmadan 1940'larda yapılan eski testleri alsanız da bunlar eski oldukları için iyi sonuç vermeyeceklerdir ve yeni testleri uygulamak için de yeterli uzmanlığa sahip olmayabilirsiniz.

Even if you take the old tests conducted in the 1940s without being subjected to IQ tests, they will not yield good results because they are outdated, and you may not have sufficient expertise to administer new tests.

Zeka, bir sayı ile ifade edilmeyecek kadar karmaşık, en iyi testte bile ölçüldüğünde mutlaka eksik yanıları olabilecek bir yapıdır.

Intelligence is a structure that is too complex to be expressed by a number, and even when measured by the best tests, it can definitely have shortcomings.

Dolayısıyla zeka ölçümü onun uzmanları tarafından yapılmalıdır.

Therefore, intelligence measurement should be conducted by its experts.

Peki, Cattelorn Carence Öğresinde hangi beceriler var?

Well, what skills are there in Cattelorn Carence's teachings?

Bu teori, üç ismin birbirini izleyen çalışmaları sonrası oluşturulmuştu.

This theory was developed after the successive works of three names.

Son katkıyı Carroll 1993 yılında yapmıştı.

Carroll made the last contribution in 1993.

Bu teste dair açıklamaları Contemporary Intellectual Assessment Theories, Tests and Issues kitabının dördüncü basamındaki Schneider ve McRaven bölümünden aktaracağım.

I will convey the explanations regarding this test from the Schneider and McRaven section in the fourth edition of the book "Contemporary Intellectual Assessment Theories, Tests and Issues."

Örneğin, bir ana beceri, kısa süreli işleyen bellik.

For example, a key skill is short-term working memory.

Bu, hafızadan geri çağırma becerisiyle karıştırılmamalı.

This should not be confused with the ability to recall from memory.

Çünkü bu beceri, aktif dikkatli bilgiyi koruma ve değiştirme yeteneği olarak tanımlanıyor.

Because this skill is defined as the ability to maintain and modify active attentional information.

Hafızadan geri çağırma ise, bireylerin uzun süreli bellikte depolanan bilgilere erişme hızı ve akıcılığı olarak tanımlanıyor.

Recall from memory is defined as the speed and fluency with which individuals access information stored in long-term memory.

Yani, kısa süreli işleyen bellik zihnin, karalama defteri veya çalışma tezgahı olarak kullanılması olarak görünüyor.

So, it seems to be seen as the use of the working memory of the mind as a sketchbook or a workspace.

Bu beceriye dair az önce bir örnek uygulama yapmıştık.

We just did a practical example regarding this skill.

Bu ana beceri, alt beceriler de mi var? Onlar neler?

Is there a sub-skill for this main skill? What are they?

Örneğin, kısa süreli işleyen bellik.

For example, a short-term working memory.

Örneğin, kısa süreli işleyen bellik becerisinin eşitsel kısa süreli depolama adında bir alt becerisi var.

For example, the short-term working memory skill has a sub-skill called equal short-term storage.

Bu beceri, sözel bilgiyi bilincil bellikte kodlama ve koruma yeteneği olarak tanımlanıyor.

This skill is defined as the ability to encode and preserve verbal information in conscious awareness.

Bir diğeri, görsel uzamsal kısa süreli depolama alt becerisi.

Another one is the sub-skill of visual-spatial short-term storage.

Yani, görsel bilgiyi bilincil bellikte kodlama ve koruma yeteneği.

In other words, the ability to encode and preserve visual information in conscious awareness.

Bir diğer ana beceri, tepki verme ve karar verme hızı.

Another key skill is the speed of reaction and decision-making.

Bu beceri, ögeler birer birer sunulduğunda çok basit kararlar verme veya yargılarda bulunma hızı olarak tanımlanıyor.

This skill is defined as the speed of making very simple decisions or judgments when items are presented one by one.

Bunları uygun prosedürleri uygulaması zor olsa da uygulayıp bir şekilde ölçebiliyoruz.

Although it is difficult to apply these with the appropriate procedures, we can implement them and measure them somehow.

Peki ya şöyle bir beceriyi nasıl ölçeceğiz?

So how will we measure a skill like this?

Kokulardaki anlamlı bilgileri algılama ve işleme.

Perception and processing of meaningful information in scents.

Bu olfaktöri koku yetenekleri ana becerisi olarak sınıflanıyor.

This olfactory scent ability is classified as a primary skill.

Açıklamasında ise, bu becerilerin şu anda CHC modelinde istenilenlerden daha dar yetenekler içermesi muhtemeldir şeklinde bir ifade yer alıyor.

In the statement, there is a phrase indicating that these skills may currently involve narrower abilities than those desired in the CHC model.

Daha önce karşılaşılan ayırt edici kokuları tanımlama yeteneği,

The ability to describe distinctive scents encountered before,

standart olarak ölçülmesi zor bir beceri.

A skill that is difficult to measure as a standard.

Testin ana beceri açıklamasında açık kapı bırakılıyor.

The main skill description of the test leaves room for interpretation.

Çünkü tamamen kokusuz bir ortam oluşturulsa bile ayırt edilebilir ve isimlendirilebilir.

Because even if a completely odorless environment is created, it can still be distinguishable and named.

Sah bir kokuyu her bireye aynı düzeyde sunabilmek oldukça zor.

It is quite difficult to present a scent at the same level to every individual.

Açık radyoda Vedat Ozan'ın koku programına baktığınızda bunun ne kadar zor olduğunu görebileceksiniz.

When you look at Vedat Ozan's scent program on Açık Radio, you will see how difficult this is.

Kültür değişkenleri kontrol edebilme, teoriye uygun test hazırlama,

Controlling cultural variables, preparing theory-compliant tests,

zekanın her 10 yılda bir artabileceğini söyleyen klinik etkisi,

the clinical effect that intelligence can increase every 10 years,

normlama, savant, otizm gibi farklı zihinleri kapsayabilme derken,

when we talk about being able to encompass different minds such as normalization, savant, and autism,

zekanın neden zor tanımlandığı ve neden zor ölçülediğini açıklayabilmişimdir umuyorum.

I hope I have been able to explain why intelligence is difficult to define and why it is hard to measure.

İlerleyen bölümlerde yine bu noktalara değineceğim.

I will touch on these points again in the following sections.

Lakin zeka ve üstün zekanın neden farklı olduğunu buyurun konuşalım.

However, let's talk about why intelligence and giftedness are different.

Bugün üstün zekalılıkta sistem yaklaşımı açısından bakıldığında,

Today, when viewed from the perspective of a systems approach to giftedness,

THERMA'nın üstün zekalılar üzerine yaptığı boylantılar araştırmasında,

In THERMA's research on the gifted individuals,

bu örneklemin akranlarından daha başarılı,

more successful than its peers in this sample,

kariyerlere sahip olması ya da daha fazla para kazanmalarının sadece üstün zekalı olma özelliklerinden dolayı değil,

having careers or earning more money not solely because of their gifted intelligence but rather,

içinde yaşadıkları dönemin şartlarıyla ilgili olduğu söylenebiliyor.

It can be said that it is related to the conditions of the period they lived in.

Benzer şekilde gelişimsel yaklaşımlarda, örneğin Ganya'da,

In a similar way, in developmental approaches, for example in Ghana,

sadece bilişsel özelliklere odaklanıldığında bireyin bu tahsilinin performansa dönüşmesinde

when only cognitive traits are focused on, in the individual's transition of this education into performance.

bazı katalizörlerin yatsınma tehlikesi olduğunu işaret ediyor.

It indicates that some catalysts have a risk of lying down.

İnsan bu tahsilinin sabit bir kapasite olarak değil, bireysel gelişim bağlamında ele alınması,

Human education should be considered not as a fixed capacity but in the context of individual development.

alıtım, çevre ve her ikisinin ortak etkisiyle değerlendirilebiliyor.

Citation can be evaluated through the common impact of the environment and both.

Zeka ve üstün zekayı birbirinden ayırabilmek için,

In order to distinguish intelligence from giftedness,

üstün zekanın nasıl bir yapı olduğunu şu dört soruyla açıklayabiliriz.

We can explain what the structure of high intelligence is like with these four questions.

Heller, üstün zekaların tanılanmasına ilişkin şu soruları soruyor.

Heller is asking the following questions regarding the identification of gifted individuals.

Ne tanılanmalıdır? Yani neyi üstün zeka olarak kabul edeceğiz?

What should be recognized? In other words, what will we consider as superior intelligence?

Yaratıcılığı mı? Problem çözmeyi mi? Mantıklı düşünmeyi mi?

Creativity? Problem-solving? Logical thinking?

Genel zihinsel yeteneği mi? Kısa süreli işleyen belli mi?

Is it general mental ability? Is short-term functioning clear?

Güçlü sosyal iletişimleri mi?

Strong social communications?

İlerleyen bölümlerde neyin üstün zeka olduğuna dair farklı görüşleri tartışacağız.

In the upcoming sections, we will discuss different perspectives on what constitutes superior intelligence.

Fakat saydığım gibi zeka, yani genel zihinsel yetenek,

However, as I mentioned, intelligence, that is, general mental ability,

bu neyin üstün zeka olarak kabul edilebileceği özelliklerden sadece biri.

This is just one of the traits that can be considered as a hallmark of higher intelligence.

İkinci soru şu. Neden tanılama yapılmalıdır?

The second question is this: Why should diagnosis be made?

Tanılama hangi amaçla yapılmalıdır? Neden biri üstün zeka olarak etiketlenmelidir?

What purpose should diagnosis serve? Why should someone be labeled as gifted?

Ona bir eğitim verecek miyiz?

Will we give him/her training?

Bu gibi sorular neden tanılama yapılmalıdır sorusunun önemini bize anlatıyor.

Questions like these illustrate the importance of why diagnosis should be made.

Durduk yere hiçbir ihtiyaç yokken zekanın tanılanması neden önemlidir?

Why is it important to recognize intelligence without any need or reason?

Ve Heller keyfi tanılama yapılmamasını öneriyor.

And Heller suggests that no diagnostic testing be done.

Nasıl tanılama yapılmalıdır? Üçüncü soru bu.

How should diagnosis be made? This is the third question.

Tanılamada ne tür bilgiler, araçlar ve yöntemler kullanılmalıdır?

What kind of information, tools, and methods should be used in the diagnosis?

Zeka testi mi uygulayacağız? Yetenek testi mi uygulayacağız?

Are we going to conduct an IQ test? Are we going to conduct a skills test?

Lokal norm mu kullanacağız? Ulusal norm mu kullanacağız?

Will we use local norms? Will we use national norms?

Yoksa yüzdelik dilim mi kullanacağız?

Or will we use percentage ranges?

Dördüncü soru şu. Ne zaman tanılama yapılmalıdır?

The fourth question is this: When should diagnosis be made?

Tanılama eğitim sürecinin hangi aşamasında olmalı?

At what stage should the diagnostic training process be?

Bir defa da mı yoksa devam eden bir süreç şeklinde mi olmalı?

Should it be a one-time event or a continuous process?

Yukarıda Nature When You Are Child tartışmasından bahsetmiştim.

I mentioned the discussion of Nature When You Are a Child above.

Tek seferde yapılan bir tanılamada üstün zekalı öğrencinin üstün zekasının ömür boyu devam edebileceğini öngörmek söz konusu.

It is possible to predict that a gifted student's giftedness can continue for a lifetime in a diagnosis made in a single session.

Çünkü yılda bir, üç ayda bir veya beş yılda bir yeniden üstün zeka testi çoğu programda özellikle ekonomik nedenlerden dolayı yapılmıyor.

Because retesting for gifted intelligence one time a year, every three months, or every five years is not conducted in most programs, particularly due to economic reasons.

Dolayısıyla bir kez tanınan öğrenci hep üstün zekalı olacaktır.

Therefore, a student recognized once will always be gifted.

Fakat bağlamsal teoriler bunun böyle olmaması gerektiğini, tek atış tanılamanın zararlı olabileceğini ilerleyen bölümlerde konuşacağımız üzere zekanın artabilir bir yapıda olabileceğini söylüyor.

However, contextual theories suggest that this should not be the case, that single-shot diagnosis can be harmful, and as we will discuss in the following sections, intelligence may have a mutable structure.

Evet, toparlayacak olursak. Bu bölümde oldukça geniş bir konuyu, farklı yönleri anlatmaya çalıştım.

Yes, to summarize. In this section, I have tried to explain a broad topic from different perspectives.

Lakin yine de söyleyecek çok şey var.

But still, there is a lot to say.

Bunları ilerleyen bölümlerde konuşacağız.

We will discuss these in the upcoming sections.

Sorularınızı MehmetBıçakcı.com'u ziyaret ederek, ulaşabileceğiniz iletişim bilgilerimi kullanarak bana gönderebilirsiniz.

You can send your questions to me by using my contact information, which you can find by visiting MehmetBıçakcı.com.

Bir sonraki bölümde görüşmek dileğiyle. Hoşçakalın.

Looking forward to seeing you in the next chapter. Goodbye.