Oyun teorisi

AÇIK BİLİNÇ

OPEN CONSCIOUSNESS

GÜVEN GÜZEL DERE İLE BİLİM VE FELSEFE SOHBETLERİ

Conversations on Science and Philosophy with Güven Güzel Dere

Günaydın Güven Bey, merhabalar.

Good morning Mr. Güven, hello.

Günaydın Ömer Bey.

Good morning, Mr. Ömer.

Günaydın.

Good morning.

Günaydın Özdeş.

Good morning, Özdeş.

Evet, bugün Açık Bilinç'te Prof. Dr. Remzi Samver'le görüşüyoruz galiba ve matematikte oyun teorisi değil mi?

Yes, I think we are meeting with Prof. Dr. Remzi Samver on Açık Bilinç today, and it's about game theory in mathematics, right?

Siz takdimi yapar mısınız lütfen?

Could you please make the presentation?

Tabii memnuniyetle. Öncelikle hoş geldin Remzi, merhaba.

Of course, with pleasure. First of all, welcome Remzi, hello.

Hoş bulduk, teşekkür ederim.

Thank you, it's good to be here.

Merhabalar, hoş geldiniz.

Hello, welcome.

Hoş bulduk efendim, hoş bulduk, teşekkür ediyorum.

Thank you, sir, it's good to be here, thank you.

Remzi Samver yayınımıza Paris'ten katılıyor şu anda.

Remzi Samver is currently joining our broadcast from Paris.

Ben kendisini kısaca tanıtayım, daha sonra uzman olduğu oyun teorisi ve matematiğin iktisattaki uygulamaları konusundan bahsedeceğiz bugün.

Let me introduce him briefly, and then we will talk about the applications of game theory and mathematics in economics today.

Remzi Samver Galatasaray Lisesi'nden sonra Boğaziçi Üniversitesi.

Remzi Samver after Galatasaray High School, Boğaziçi University.

Boğaziçi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümünden mezun.

Graduated from the Department of Industrial Engineering at Boğaziçi University.

Daha sonra da 1998'de yine Boğaziçi Üniversitesi'nin Ekonomi Bölümünde doktorasını tamamlıyor.

Later, in 1998, he completed his doctorate in the Department of Economics at Boğaziçi University.

Bilimsel araştırmaları uluslararası alanda bilinen, tanınan ve çok atıf alan bir bilimcimiz.

He is a scientist known internationally for his scientific research, recognized and highly cited.

Aynı zamanda bilimsel yayın organlarında editörlük görevi de yapıyor.

He is also serving as an editor in scientific publication journals.

Şu anda da Fransa'nın...

Right now, France's...

Bir nevi TÜBİTAK gibi bir kuruluşu olan Bilimsel Araştırma Milli Merkezi, CNRS diye geçiyor.

The Scientific Research National Center, which is a kind of organization like TÜBİTAK, is referred to as CNRS.

Orada araştırma direktörü olarak görev yapmakta.

He is serving as the research director there.

Remzi Samver'in hem akademik hem akademi idareciliği görevlerinde bulunduğunu görüyoruz.

We see that Remzi Samver has served both in academic and administrative roles in the academy.

1998-2015 arasında İstanbul Bilgi Üniversitesi'nde öğretim üyeliği yapıyor.

He served as a faculty member at Istanbul Bilgi University between 1998 and 2015.

Aynı zamanda 2011-2015 arasında da...

At the same time, between 2011-2015...

Bilgi Üniversitesi'nin rektörlüğünü yapıyor.

He/She is the rector of Bilgi University.

Hatta belki Türkiye'deki en genç rektör de sen misindir acaba?

Could it be that you are perhaps the youngest rector in Turkey?

Olabilir, bilmiyorum bakmadım ama...

It might be, I don't know, I haven't looked.

Gençler arasındayımdır en azından.

At least I'm among the youth.

En azından gençler arasındasın, evet.

At least you are among the young people, yes.

Şimdi bugün de Remzi Samver'in uzmanlık ve çalışma alanlarından birisi olan...

Now today, one of the areas of expertise and work of Remzi Samver is...

İktisatta matematiksel uygulamalardan bahsedeceğiz.

We will talk about mathematical applications in economics.

Ben daha önce birkaç...

I have done a few before...

Programda mesela bu oyun teorisi denen şeyden kısaca bahsetmiştim.

In the program, for example, I briefly mentioned this thing called game theory.

Benim alanım değil ama şunu görüyorum.

It's not my field, but I see this.

Tarih boyunca insanlar, matematiğe eğilimli insanlar...

Throughout history, people have been inclined towards mathematics...

Bir takım insan davranışlarını matematiksel modellerle ne şekilde açıklayabiliriz diye uğraşıyorlar.

They are trying to explain certain human behaviors using mathematical models.

Yani oyun teorisi denen şeyin oyun teorisi ismiyle bilinmesi belki 1950'lerden bu yana falan geliyor olsa da...

In other words, even though the thing known as game theory has been called game theory since perhaps the 1950s...

Aslında bu çabanın...

In fact, this effort...

Tarihi daha eskiye gidiyor diye anlıyorum.

I understand that the history goes back further.

Burada tabii yani konu işte finansla alakalı parasal kararlar olduğu zaman insan düşüncesi ne şekilde işliyor?

Of course, the question is how does human thought process work when it comes to financial decisions related to money?

Bunun mekanizmaları nasıl çalışıyor diye çalışan psikologlar var.

There are psychologists studying how the mechanisms of this work.

İşte iktisatçılar var, davranışsal iktisatçılar var.

Here are economists, there are behavioral economists.

Bu konuyu matematiksel olarak modelleyip anlamaya çalışan matematikçiler de var.

There are also mathematicians who try to model and understand this issue mathematically.

Matematiksel modellemek...

Mathematical modeling...

Modelleme önemli diye düşünüyorum.

I think modeling is important.

Çünkü aslında herhangi bir durumda nasıl davranacağımız her zaman belirli olmuyor.

Because in fact, how we should behave in any situation is not always clear.

Bir de davranışımızı belirleyen şey bir tek bizim kararımız değilse...

What if the thing that determines our behavior is not just our decision...?

Mesela iki kişiyi ilgilendiren bir etkileşim varsa ve karşımızdakinin nasıl davranacağını bilmiyorsak...

For example, if there is an interaction involving two people and we don't know how the other person will behave...

Karşımızdakinin davranışı da bir değişken haline geliyor.

The behavior of the person opposite us also becomes a variable.

Dolayısıyla karşımızdakinin nasıl davrandığına göre bizim...

Therefore, depending on how the other person behaves...

Nasıl davrandığımız sonucu belirliyor.

How we behave determines the outcome.

Burada acaba ne şekilde sonucu istediğimiz yönde maksimize ederiz falan...

Here, how can we maximize the result in the direction we want, I wonder...

Bunları da matematikçiler, senin gibi insanlar çalışıp bize anlatıyorlar.

Mathematicians, people like you, work on these and explain them to us.

Şimdi istersen bu genel çerçeve içinde sen mesela nasıl ilgi duydun...

Now, if you want, within this general framework, how did you become interested, for example...?

Oyun teorisi ve benzeri matematiksel çalışmalara...

To game theory and similar mathematical studies...

Endüstri Mühendisliği...

Industrial Engineering...

İktisada doğru giderken aslında doğal bir şekilde temas ettiğin bir alan olsa gerek.

It must be an area you naturally come into contact with while heading towards economics.

Buradan bu soruyla başlayalım ve daha sonra da bu alan hakkında genel olarak ne söylemek istersin?

Let's start with this question and then what would you like to generally say about this field?

Özel olarak kendi yaptığın çalışmalardan da bilahare bahsedebiliriz.

We can also discuss your own work that you've done later.

Çok teşekkür ediyorum.

Thank you very much.

Bu benim işimi çok kolaylaştıran giriş için.

This is an introduction that makes my job much easier.

Benim bu konuya ilgi duyduğum...

I am interested in this topic...

Günü çok iyi hatırlıyorum.

I remember that day very well.

Boğaziçi Endüstri Mühendisliği'nde son sınıf öğrencisiydim.

I was a senior student in the Industrial Engineering department at Boğaziçi University.

Ve bir tane social elective tabir ettikleri sosyal seçmeli ders almam lazımdı.

And I had to take one of the social elective courses they call a social elective.

Bana dediler ki ekonomi bölümünde Murat Sertel diye çok dahi birisi var.

They told me that there is a very talented person named Murat Sertel in the economics department.

Onun dersleri çok ilginçtir.

His classes are very interesting.

Onu alırsan seversin.

If you take it, you will love it.

Ve ben Murat Sertel'in 321 kodlu matematical economics dersine bir endüstri mühendisliği son sınıf talebesi olarak girdim.

And I entered Murat Sertel's Mathematical Economics course coded 321 as a senior industrial engineering student.

Ve ilk gün aşık oldum.

And I fell in love on the first day.

Hayran oldum.

I was amazed.

Yani o bizim sosyal hayatın meseleleri dediğimiz konuları böyle formüle edip tahtaya matematik diline döküşü...

So, the way he formulates the issues we refer to as matters of social life and translates them into mathematical language on the board...

Tabi Murat Sertel'i tanıyanlar da bilir.

Of course, those who know Murat Sertel know him too.

Müthiş karizmatik sadece çok önemli bir bilim adamı değil.

He is not only an incredibly charismatic scientist but also a very important one.

Çok müthiş karizmatik bir hocaydı da.

He was a very amazing and charismatic teacher.

İşte dedim ben bu işi yapacağım.

Here, I said I would do this job.

Ve işte 92 senesiydi o zaman.

And it was the year '92 at that time.

92 denemdi bu yana.

It has been 92 attempts since.

Heyecanla matematiksel modeller.

Exciting mathematical models.

Matematiksel modellerin...

Mathematical models...

İnsan davranışlarında ve karar vermenin anlaşılmasında kullanılmasıyla uğraşıyorum.

I am working on the use of it in understanding human behavior and decision making.

Evet Murat yani ben de Boğaziçi Üniversitesi'nde öğrenciydim.

Yes Murat, I was also a student at Boğaziçi University.

Murat Sertel sahiden efsanevi bir hali havası olan bir hocaydı.

Murat Sertel was truly a teacher with a legendary aura.

Allah rahmet eylesin diyelim.

Let us say, may Allah have mercy.

Çok genç kaybettik.

We lost someone very young.

Ve yıllar geçtikçe ne kadar büyük bir bilim adamı ve Türkiye'nin büyük hizmetleri olduğunu daha çok anlıyorum gerçekten.

And as the years pass, I truly understand more how great a scientist he was and the significant services he provided to Turkey.

Evet.

Yes.

Peki biraz da...

Well, a little more...

Bu yaptığın işin ne olduğundan, belki tarihçesinden ve şu anda bu konunun nasıl çalışıldığından bahsedelim.

Let's talk about what this work you're doing is, maybe its history, and how the subject is being handled right now.

Peki bir örnekle gitmek lazım.

Well, we need to go with an example.

Önce güzel bir giriş yaptın.

You made a nice introduction first.

Kararlar veriyoruz.

We are making decisions.

Bu kararları verirken bir amacımız var.

We have a purpose when making these decisions.

Bir amaca erişmeye veya o amaca yaklaşmaya çalışıyoruz.

We are trying to achieve a goal or get closer to that goal.

Ama bizimle birlikte aynı sistem içinde başka insanlar da var.

But there are other people in the same system with us.

Onlar da kararlar veriyorlar.

They are also making decisions.

Onlar da aynı amaca ya da benzeri bir amaca ulaşmaya çalışıyorlar.

They are also trying to achieve the same or a similar goal.

Ve bizim tek bir doğru kararımız...

And our only right decision...

Kararımız yok.

We have no decision.

Bizim doğru kararımız öbürlerinin ne yaptığıyla alakalı.

Our right decision is related to what others do.

Bunun herhalde en mükemmel ve tanıdık örneği satrançtır değil mi?

Surely the most perfect and familiar example of this is chess, isn't it?

Karşılıklı güvenle satranç oynuyoruz.

We are playing chess with mutual trust.

Ben onun şahını almaya çalışıyorum.

I am trying to take his king.

Benim amacım o.

My goal is that.

O da benim şahımı almaya çalışıyor.

He's also trying to capture my king.

Onun da amacı o.

His aim is that too.

Benim oyunun bazı kuralları var.

My game has some rules.

Yapabileceğim hamleler var.

I have moves that I can make.

Yapamayacağım hamleler var.

There are moves I cannot make.

Ama neyi yapıp neyi yapamayacağım da mutlak değil.

But what I can do and what I cannot do is not absolute either.

Mutlak kısımları da var ama bir de güvenin ne yaptığıyla da...

There are also absolute parts, but there's also what trust does...

...alakalı.

...related.

Doğru hamlem nedir?

What is my correct move?

E mutlak bir doğru yok.

There is no absolute truth.

Güvenin ne yaptığına bağlı.

It depends on what trust does.

Dolayısıyla ben bir hamle yapıyorum.

Therefore, I am making a move.

Benim o hamlemi gördükten sonra güven dönüyor.

After seeing my move, trust is restored.

Kendine göre bir doğru hamle yapıyor.

He is making a correct move according to himself.

Ben onunkine bakıyorum bir hamle daha yapıyorum.

I'm looking at his/her move and making one more move.

Ve aslında bunu bu şekilde kelimenin gerçek manasıyla oynuyoruz.

And actually, we are playing with this in the true sense of the word.

Şimdi güzel olan ve heyecan verici olan...

Now what is beautiful and exciting...

...mesela biz bilgisayarlara satranç oynatabiliyoruz.

...for example, we can make computers play chess.

Yani bunu bilgisayara programlayabiliyoruz.

So we can program this into the computer.

Yani...

So...

...aslında satranç oyununun matematiği kullanarak modelleyebiliyoruz.

...actually, we can model the game of chess using mathematics.

İşte bu bütün karar verme süreçleri için geçerli bir durum.

This is a valid situation for all decision-making processes.

Yani satranç tamam sözlük anlamında da oyun ama...

So chess is indeed a game in the literal sense, but...

...aslında insanları içeren karar verme süreçlerinin...

...actually the decision-making processes involving people...

...tümünde veyahut büyük çoğunluğunda da satranç ya da satranç benzeri bir oyun oynama hali var.

...in all of them or in the vast majority of them, there is a state of playing chess or a chess-like game.

Ya mesela açık artırmaya gittiğimizi düşünelim.

For example, let's imagine that we went to an auction.

Değil mi?

Isn't it?

Satıyorum Picasso'nun tablosu.

I'm selling a painting by Picasso.

İşte...

Here it is...

...Güven Bey'le Güven Bey'e satacağım.

I will sell it to Mr. Güven and to Mr. Güven.

Yok mu artıran diyorum açık artırmayla gidecek.

I’m asking if there’s anyone who wants to increase it; it will go to auction.

Şimdi burada tek bir doğru yok.

There is no single truth here now.

Güven Bey diyor ki 10.000 dolar diyor.

Mr. Güven says it's 10,000 dollars.

Şimdi Güven Bey'in 10.000 dolarına bakıp Ömer Bey diyor ki 20.000 diyor.

Now Mr. Ömer is looking at Mr. Güven's 10,000 dollars and says he wants 20,000.

Ama belki Güven Bey 30.000 deseydi Ömer Bey başka bir şey demek durumunda olacaktı.

But maybe if Mr. Güven had said 30,000, Mr. Ömer would have had to say something different.

Mesela bu da satranç gibi bir oyun.

For example, this is a game like chess.

Bu da aslında matematiksel olarak modellenebilir bir oyun.

This can actually be modeled mathematically as a game.

Şimdi bu örnekleri çok artırmak mümkün.

Now it is possible to greatly increase these examples.

Yani tabii ki her oyun...

So of course every game...

...tabii olmuyor benzeri oyunlarda.

...of course it doesn't happen in similar games.

Mesela tavlada bir oyun orada şans faktörü var.

For example, in backgammon, there is a factor of chance involved.

Yani her kararımı vermeden önce biz bu tavlada zar atıyoruz.

So we roll the dice on this board before making any of our decisions.

Şans bir şey yaptırıyor bize ve ona göre oynama durumumuz oluyor.

Luck makes us do something, and we end up playing accordingly.

Veyahut illaki satranç gibi veyahut açık artırma gibi olmayabilir kapalı artırmalar vardır.

Or it doesn't necessarily have to be like chess or an auction; there are also closed auctions.

Diyorum ki satıyorum bu tabloyu.

I'm saying that I'm selling this painting.

Güven Bey, Ömer Bey lütfen bir zarfa buna kaç para vermek istediğinizi yazıp da verin.

Mr. Güven, Mr. Ömer, please write down how much you would like to give for this on an envelope and hand it over.

Açacağım zarfları. Kim daha çok para vermişse ona vereceğim tabloyu.

I will open the envelopes. I will give the painting to whoever has paid the most money.

Tabii o zaman Güven Bey bunu yazarken Ömer Bey'in ne yazacağını tahmin etmeye çalışacak.

Of course, then Mr. Güven will try to guess what Mr. Ömer will write while he is writing this.

Ömer Bey, Güven Bey'in ne yazacağını tahmin etmeye çalışacak.

Mr. Ömer will try to guess what Mr. Güven will write.

Yani birçok sosyal karar verme meselesi, hali...

So many social decision-making issues, in fact...

...satranç ya da tavla gibi farklı şekillerde ifade edilebilen oyunlar...

...games that can be expressed in different forms such as chess or backgammon...

...bunlar matematiksel olarak modellenebilir.

...these can be modeled mathematically.

Zaten oyunlar kuramı da esas itibariyle matematiğin...

Game theory is fundamentally a branch of mathematics...

...bunları modellemekle uğraşan, ilgilenen alanı.

...the field that deals with modeling these.

Evet yani diyelim işte Picasso'nun tablosu için zarf yöntemiyle...

Yes, let's say for Picasso's painting using the envelope method...

...ve tek bir şeyle, teklif vererek bir alım yapmaya çalışıyoruz.

...and we are trying to make a purchase by making an offer with just one thing.

Benim tabii burada amacım hem tabloyu satın almak...

Of course, my goal here is both to buy the painting...

...dolayısıyla Ömer Bey'in vereceği teklifin üstünde bir teklif vermek...

...therefore making an offer higher than the one that Mr. Ömer will make...

...ama hem de verebileceğim en düşük teklifi vermek.

...but also to give the lowest offer I can.

Mesela işte ne bileyim 8 milyon dolar veriyorum desem...

For example, if I say I'm giving 8 million dollars...

...ve tabloda o kadar etmiyorsa alabilirim tabloyu ama...

...and if it doesn't cost that much in the table, I can take the table, but...

...çok bir para vermiş olabilirim.

...I may have given a lot of money.

Şimdi işte 100 lirayı alayım desem Ömer Bey büyük ihtimalle...

Now, if I were to say I want to take 100 lira, Mr. Ömer would most likely...

...daha fazla bir para verecek, tabloyu alamayacağım.

...I will not be able to get the painting, it will cost more.

Dolayısıyla karşımdakinin nasıl davranacağını bir şekilde...

Therefore, I somehow have to figure out how the person in front of me will behave...

...tahmin etmeye çalışmam lazım herhalde.

...I guess I need to try to guess.

Bu gibi durumlarda yani bunlar senin de anlattığın gibi...

In such situations, as you have described...

...çıkça karşımıza çıkacağın durumlar.

...situations where you will clearly face us.

Ve işte belki adı oyun teorisi diye bir oyun sözcüğü geçiyor...

And perhaps the word game theory includes the word game...

...matematikte ya da iktisatta ama oyun değil aslında.

...not in mathematics or economics, but actually not a game.

Hayatın kendisi bu gibi durumlarla bizi karşı karşıya getiriyor.

Life itself presents us with situations like this.

Buralarda ne yapsam amacıma en optimal şekilde yaklaşabilirim.

Whatever I do around here, I can get closer to my goal in the most optimal way.

Yani mesela bu tablo alma durumunda hem tabloyu satın alayım istiyorum...

So, for example, in the case of buying this painting, I want to buy the painting as well...

...Ömer Bey'in vereceği tekliften daha yukarı bir teklif vererek...

...by making a higher offer than the one that Mr. Ömer will give...

...hem de çok çok çok yüksek bir teklif de vermeyeyim.

...and I shouldn't make a very, very, very high offer either.

O verebileceğim en düşük teklifi vereyim istiyorum.

I want to make the lowest offer I can give.

Yani bilsem ki mesela Ömer Bey 10 bin dolar verecek...

So, if I knew that Mr. Ömer would give 10 thousand dollars...

...ben de 10 bin 1 dolar vererek tabloyu alabilirim.

...I can also buy the painting by giving 10 thousand 1 dollars.

Ama tabi bunu bilmiyorum ve bu belirsizlik zaten bütün mesele.

But of course, I don't know this, and this uncertainty is already the whole issue.

Matematikçiler de bu konuyla ilgilenen, iktisadın bu kısmıyla ilgilenen...

Mathematicians are also those who are interested in this subject, who are concerned with this part of economics...

...matematikçiler de anladığım kadarıyla işte bu işin matematiksel olarak...

...mathematicians, as far as I understand, are mathematically involved in this matter...

...nasıl optimize edileceğini anlamaya ve modellemeye çalışıyorlar galiba değil mi?

...they are trying to understand and model how it can be optimized, right?

Bu verdiğimiz müzayede örneği sadece örneklerden bir tanesi ama doğrudur.

This auction example we provided is just one of the examples, but it is correct.

Bugün iktisat literatüründe auction theory, müzayede teorisi tabir edilen...

Today in the economics literature, auction theory...

...üzerinde çok zengin araştırmalar, çalışmalar olan bir alan var.

There is a field with very rich research and studies on it.

Ve bu alan biraz nasıl bir müzayede mekanizması kurarsanız...

And this area is like how you set up a bidding mechanism...

...aslında daha çok para elde edebilirsiniz.

...actually, you can earn more money.

Yani satacağınız, daha ziyade satıcının perspektifinden buna bakılır.

So what you will sell is looked at more from the seller's perspective.

Nasıl bir müzayede mekanizması kurarsanız...

How would you set up an auction mechanism...?

...bunu almak isteyenlerden azami parayı toplayabilirsiniz.

...you can collect the maximum money from those who want to take this.

Çünkü birçok müzayede yapma yöntemi var.

Because there are many methods of conducting auctions.

Açık arttırma yapabilirsiniz, kapalı zarf usulüyle yapabilirsiniz.

You can conduct an auction, or you can do it by sealed bid.

Mesela Hollanda müzayedesi denilen bir dönemde lale satımı için kullanılan bir yöntem var.

For example, there is a method used for the sale of tulips during a period known as the Dutch auction.

O da şöyle, satacağım ben size mesela...

I'll sell this to you, for example...

...satacağım.

...I will sell.

Hiç olmayacak kadar yüksek bir fiyattan başlıyorum.

I'm starting at an unreasonably high price.

Kimsenin vermeyeceği, 1 milyon dolar diyorum.

I'm saying 1 million dollars, which no one will give.

Herkes fiyata bakıyor.

Everyone is looking at the price.

Sonra fiyatı yavaş yavaş indirmeye başlıyorum.

Then I start to gradually lower the price.

İndiriyorum, indiriyorum, indiriyorum.

I'm downloading, I'm downloading, I'm downloading.

İniyor, iniyor fiyat.

The price is going down.

Bir yerde birisi dur diyor.

Someone is saying stop somewhere.

Dur diyen, dur dediği anda dur dediği fiyata alıyor.

The one who says stop buys at the price they said stop.

Şimdi gördüğünüz gibi farklı farklı şeyler var.

As you can see now, there are different things.

Müzayede yapma yöntemleri var.

There are methods for conducting auctions.

Hangi yöntemler altında insanlar nasıl davranırlar...

Under which methods do people behave...

...bunun matematiksel analizini yapmak mümkün.

...it is possible to make a mathematical analysis of this.

Müzayede teorisi de bununla uğraşıyor.

Auction theory deals with this as well.

Ama sadece müzayede diye düşünmeyin.

But don't think of it just as an auction.

Mesela siyaset bilimciler de bunu çok kullanıyorlar.

For example, political scientists use this a lot as well.

Siyasi partilerin pozisyon almaları.

The positioning of political parties.

Veyahut Cumhurbaşkanlığı seçimine giriyorsunuz.

Or you are entering the presidential election.

Adaylar siyasi yelpazede belirli pozisyonlar alıyorlar.

Candidates are taking specific positions on the political spectrum.

Milliyetçilik pozisyonları alıyorlar, ekonomi pozisyonları alıyorlar.

They are taking nationalist positions, they are taking economic positions.

Bunları alırken aslında diğer adayların pozisyonlarına bakarak da bunu yapıyorlar.

They actually do this by looking at the positions of the other candidates while taking these.

Mesela bu da çok açık oyunlar kuramının incelediği bir sahne.

For example, this is a scene that the theory of very clear games examines.

Yani benim bir kararım var.

So, I have a decision.

Fakat aynı sistem içerisinde bir başkasının da kararı benim doğru kararımı etkiliyor.

However, the decision of another person within the same system also affects my correct decision.

Ama benimki de onunkini etkiliyor.

But mine is affecting hers too.

Bu etkileşimin matematiksel modellenmesi.

Mathematical modeling of this interaction.

Konuşmamın başında söylediğim gibi satranç.

As I mentioned at the beginning of my speech, chess.

Yani bunun en bilimlik ve en temiz örneği tahmin ediyorum.

So I guess this is the most scientific and clean example of it.

Evet bu çok güzel bir örnek oldu.

Yes, this has become a very nice example.

Tabii yani bu işi en optimal şekilde nasıl yapacağını insan her zaman bilemiyor.

Of course, a person can never always know how to do this job in the most optimal way.

Ve aslında bu davranışsal ekonominin falan bize öğrettiği anladığım kadarıyla her zaman en rasyonel kararı da vermiyoruz.

And actually, what I understand is that this behavioral economics teaches us that we don't always make the most rational decision.

İşte birtakım duyguların güdümünde bazen optimallikten uzak şeyler de yapıyoruz.

Sometimes we do things that are far from optimal, guided by certain emotions.

Bu batık batık bir şeyden bahsetmiştim mesela.

I was talking about something sunk, for example.

Bazen verdikçe veriyoruz işte ya bu kadar uğraştım hadi biraz daha bari vereyim diye.

Sometimes we just keep giving because I've put in so much effort, thinking, come on, let me give a little more at least.

Artık vermek istemeyeceğimiz yerlere gidebiliyoruz.

We can now go to places we no longer want to give.

Bu işin en hayırlısı Ömer Bey siz söyleseniz bu Picasso tablosunu kaç paraya alacaksınız?

The best thing about this job, Mr. Ömer, if you were to say, how much will you buy this Picasso painting for?

Ben de onun bir dolar üstünü versem de bu işi böyle huzur içinde halletsek.

I wish we could settle this peacefully even if I give him one dollar change.

Ne diyorsunuz?

What do you say?

Yani müzayede dışında da hayatın çeşitli alanlarında özellikle de siyasette, siyaset biliminde falan da çok yaygın olarak kullanılan bir şey olduğunu biliyorum.

So I know that it is something that is widely used in various areas of life outside of auctions, especially in politics and political science, etc.

Ama peki bütün bu dünyanın özellikle son zamanlarda,

But what about this whole world, especially lately,

içinde olduğu kaotik dip noktaya varan kaotik durumun oyun teorisiyle izahı nasıl olabilir diye Remzi Bey'e de bir soru sormak isterim doğrusu.

I would actually like to ask Mr. Remzi a question about how the chaotic situation that reaches its chaotic low point can be explained through game theory.

Şimdi şöyle oyunlar kuramına taşıyabileceğinden fazla bir yük yüklememek lazım.

Now, we shouldn't load it with more than it can carry in terms of game theory.

Yani biz oyunlar kuramıyla uğraşıyoruz diye böyle işte bütün insan davranışlarını biliyoruz, herkesin ne yapacağını kestiriyoruz falan elbette ki öyle bir şey yok.

So just because we deal with game theory, it doesn't mean that we know all human behaviors or can predict what everyone will do. Of course, there is no such thing.

Yani bu daha ziyade

So this is more of a

anlamaya, kavramsallaştırmaya ve o kavramlar arasındaki ilişkileri yani bu konuya karar vermeye dair kavramlar arasındaki ilişkileri daha net görebilmeye yarayan bir disiplin.

A discipline that helps to better understand, conceptualize, and see the relationships between those concepts, that is, the relationships between the concepts related to making decisions on this topic.

Hani böyle bir ground teori büyük bir oyunlar kuramı var ve bu oyunlar kuramı bütün davranışları açıklıyor.

There is a foundational theory of games like this, and this game theory explains all behaviors.

Elbette ki öyle değil.

Of course not.

Yani mesela müzayede teorisi bu açıdan rasyonalite varsayımlarının daha geçerli olduğu hani insanların daha kendi optimalleri olduğu,

So for example, auction theory is such that the assumptions of rationality are more valid in this regard, where people have more of their own optimality.

bireysel optimallerini bulmaya yakın oldukları bir alan.

An area where they are close to finding their individual optimals.

Ama biraz evvel Güven'in söylediği gibi eğer müsaade ederseniz bahsetmek isterim.

But as Güven just said, if you allow me, I would like to mention it.

Hani bu bizim oyunlar kuramının çoğu zaman kabul ettiği o mutlak rasyonalite de her zaman insan davranışlarında yok.

However, that absolute rationality, which is often accepted by our game theory, is not always present in human behavior.

Biz tabii ki bunun farkındayız.

We are of course aware of this.

Bugün mesela bir deneysel iktisat diye bir literatür var bütün bu rasyonalite varsayımlarını test ediyor.

For example, today there is a literature called experimental economics that tests all these rationality assumptions.

Bunların tam tutmadığını biliyoruz.

We know that these don't really hold.

Kısıtlı rasyonalite modelleri geliştiriyoruz.

We are developing models of bounded rationality.

Kısıtlı rasyonalite altında nasıl davranılacağını anlamaya çalışıyoruz.

We are trying to understand how to behave under limited rationality.

Mesela bunun çok sevimli örneklerinden bir tanesi ultimatum oyunudur.

For example, one of the very cute examples of this is the ultimatum game.

Ultimatum oyunu şudur.

The ultimatum game is as follows.

Ömer Bey bana 100 lira veriyor ve diyor ki Remzi sen bu 100 lirayı Güven'le senin aranda paylaştır.

Mr. Ömer is giving me 100 lira and says, "Remzi, you divide this 100 lira between you and Güven."

Ben size hediye ediyorum diyor bu ikinizin 100 lirası.

"I am giving you this 100 liras as a gift."

Sen bu 100 lirayı Güven'le senin aranda paylaştır.

You split this 100 liras between you and Güven.

Ben bir paylaşma öneriyorum.

I suggest a sharing.

Diyorum ki 70 bana 30 Güven'e.

I'm saying 70 for me and 30 for Güven.

Güven de bunu ya kabul ediyor ya etmiyor.

Güven either accepts this or doesn't.

Eğer Güven kabul ederse benim önerdiğim paylaşma gerçekleşiyor.

If Güven accepts, the sharing I proposed happens.

Yani ben 70'e 30 dedim Güven peki dedi ben 70 Güven 30 aldım.

So I said 70 to 30, Güven said okay, I took 70 Güven, 30.

Ama Güven eğer hayır derse o zaman Ömer Bey 100 lirasını geri alıyor ikimiz de hiçbir şey almıyoruz.

But if Güven says no, then Mr. Ömer gets his 100 liras back and neither of us gets anything.

Bunun adı ultimatum oyunu.

This is called the ultimatum game.

Şimdi rasyonalite şunu söylüyor.

Now rationality says this.

Ben 100 lirayı Güven'e 99 1 bile paylaştırsam Güven evet der.

If I share 100 liras with Güven, even if I give him 99.1, Güven will agree.

Niye ben diyorum ki Güven'cim 99'a 1 paylaşalım.

Why do I say that we should split it 99 to 1, my dear Güven?

Evet derse 1 lira alacak.

Yes, he will receive 1 lira for the lesson.

Hayır derse Ömer Bey parayı geri aldığı için 0 alacak.

If Mr. Ömer says no, he will receive a 0 because he took the money back.

Dolayısıyla Güven 99'a 1'e evet der.

Therefore, Güven says yes to 99 to 1.

Ben de Güven'in 99'a 1'e evet diyeceğini bildiğim için o zaman hiç böyle 70'e 30 50'ye 50'ye gerek yok 99'a 1 derim.

Since I know Güven will say yes to 99 to 1, then there's no need for 70 to 30 or 50 to 50; I'll just say 99 to 1.

Yani bunu rasyonalite ile çözdüğümüz zaman.

So when we solve this with rationality.

Ben bu 100 lirayı 99'a 1 öneririm.

I would suggest this 100 lira to 99 to 1.

Güven de 1'e peki der.

Trust also says okay to 1.

Fakat bunun deneyleri yapılıyor.

However, experiments are being conducted on this.

İnsanlara bu oyun gerçekten oynatılıyor.

People are really being made to play this game.

Ve bunun böyle olmadığını görüyoruz.

And we see that this is not the case.

Kültürüne bağlı olarak ülkesine bağlı olarak mesleğine bağlı olarak mesela hukuk talebeleriyle oynatıldığında daha böyle 50 50 paylaştırıldığını görüyoruz.

Depending on their culture, country, and profession, for example, when law students are involved, we see that it is distributed more like 50-50.

İşte ön yargı getirmeksizin NBA öğrencileriyle oynatıldığında daha rasyonel çözümlere gidildiğini görüyoruz.

Here we see that when NBA students play without prejudice, more rational solutions are reached.

Neticede ağırlıklı olarak 3'te 2 3'te 1'lik bir paylaşım olduğunu görüyoruz.

As a result, we see that there is predominantly a two-thirds to one-third distribution.

Şimdi rasyonalite bize bunu söylemiyor.

Now rationality is not telling us this.

Bunun başka psikolojik kültürel etkileri var.

It has other psychological and cultural effects.

Yani demem o ki elbette ki rasyonalitenin mutlak rasyonalitenin kısıtlarının olduğunu biz de farkındayız.

What I mean is that of course we are aware that there are limitations to rationality and absolute rationality.

Bunları test eden de bir alan var.

There is also a field that tests these.

Ve buna göre de modellerimizi geliştirmeye çalışıyoruz.

And accordingly, we are trying to improve our models.

Ama hani böyle büyük sorulara büyük cevaplar değil küçük soruları cevaplamakla gidiyoruz.

But you know, we are addressing small questions instead of providing big answers to such big questions.

Alt alanları çok olan bir disiplin oyunlar kuramak.

A discipline with many subfields is establishing games.

Evet bu ultimatum oyununda benim en sevdiğim yan çalışmalardan birisinde diyorlar ki işte bu şeyi kabul edecek ya da etmeyecek olan kişiye yani burada bana.

Yes, in one of my favorite side missions in this ultimatum game, it says that this thing will be accepted or not by the person, meaning here me.

Biz bilgisayardan işte bir şey çıkarttık.

We extracted something from the computer at work.

Tesadüfi bir sayı çıkarttık.

We generated a random number.

Bilgisayar karşıya 99 lira sana 1 lira vermeyi sağladı.

The computer allowed you to receive 1 lira while it costs 99 lira.

Seçti.

He/She chose.

Kabul ediyor musun?

Do you accept?

Böyle durumlarda kabul etme ihtimalim yükseliyor benim.

In such situations, my likelihood of acceptance increases.

E tamam madem bilgisayar öyle demiş diyorum.

Well, since the computer said so, I agree.

Ama işte karşındaki kişi kendisine 99 alacak sana 1 verecek kabul ediyor musun dedikleri zaman yok canım istemiyorum falan diye böyle sana ders vermeye çalışıyor.

But when the person in front of you says, "Are you accepting that I will get 99 and give you 1?", you're like, "No, I don't want that," and they are trying to teach you a lesson like that.

Beni de cezalandırmak istiyorsun.

You want to punish me too.

Evet.

Yes.

Seni hiç tanımadığım halde halbuki rasyonalite varsayımıyla benim iki durumda da tamam peki.

Even though I don't know you at all, the assumption of rationality suggests that I'm okay with both situations.

2 vereyim 1 lira mı gideyim demem lazım.

I need to say whether to give 2 for 1 lira or not.

0 liradan 1 lira daha iyi değil mi?

Isn't 1 lira better than 0 lira?

Tabi.

Of course.

Ama bunu bilgisayar yaptı ve rastgele çıktı dediğimiz zaman e ne yapalım şansın buymuş diyorsun.

But when we say that the computer did this and the output was random, you are saying that this was your luck.

Ama bunu beni tanımasan bile bir insan yaptı dediğin zaman ona belirli bir tepki gösterme ihtiyacını da hissedebiliyorsun.

But when you say that a person did this even if you don't know me, you may feel the need to react to it in a certain way.

Yani biraz o karşındakini de cezalandırma duygusu olabiliyor.

So there can be a feeling of punishing the person in front of you a little bit as well.

Bu arada bunun şöyle psikolojik açıklamaları da var.

Meanwhile, there are also psychological explanations for this.

Hani biraz kolay lokma görünmemek.

You know, it’s about not wanting to seem like an easy target.

Çünkü bir de bir şey literatürü vardır.

Because there is also a literature on a subject.

Repeated games tabir edilen.

The term "repeated games" is used.

Yani tekrar edilen oyunlar.

So repeated games.

Birçok durumda biz aynı oyunu sürekli oynuyoruz.

In many cases, we are constantly playing the same game.

Dolayısıyla ben sana bir kere 99'da 1'e evet dersen sen bana o zaman sen bana kolay lokma olduğun intibanı uyandıracağın için yarın seninle oynayacağımız oyunda da ben sana ters çıkabilirim.

Therefore, if I say yes to you once in 99, you will give me the impression that you are an easy target, and I might go against you in the game we will play tomorrow.

Ama bir kere bana dersimi verirsen hayır diyerek belki yarın ben sana başka türlü davranırım.

But if you teach me a lesson once, by saying no, maybe tomorrow I will treat you differently.

Yani bu açıdan oyunların tekrar ediliyor olma hali de bizim analizimizi etkileyebilen bir durum.

So, from this perspective, the fact that games are repetitive is also a situation that can affect our analysis.

Evet.

Yes.

Yani burada pek çok değişken var.

So there are many variables here.

Aslında benim kararımı etkileyen.

Actually, it's something that affects my decision.

Burada duygusal etkenler de var.

There are emotional factors here as well.

İşte kolay lokma gözükmek istememek gibi etkenler de var.

There are also factors such as not wanting to appear as an easy target.

Daha sonra oynarsak ne olacak diye geleceğe dair projeksiyonlar da var.

There are also projections about the future regarding what will happen if we play later.

Dolayısıyla burada ben şunu anlıyorum.

Therefore, what I understand here is this.

Yani tek bir formülle kolayca bu işleri halledemiyoruz.

So we can't easily handle these tasks with just one formula.

Çünkü işte pek çok değişkenlik armaştırma bakmaktayız.

Because we are looking at many variables in this job.

Elbette.

Of course.

Peki şimdi son yaklaşık 4-5 dakikamız kaldı.

Well, now we have about 4-5 minutes left.

Ben sözü sana bırakayım.

I'll leave the word to you.

O kadar da kalmamış olabilir.

It may not have been that long.

Ne demek istiyorsan benim kronometreme göre evet.

Whatever you mean, according to my stopwatch, yes.

2 dakikamız var evet.

We have 2 minutes, yes.

3.5 dakikamız var ama tamam.

We have 3.5 minutes, but it's okay.

O zaman belki öncelikle bana bu fırsatı verdiğiniz için çok teşekkür ediyorum.

Then perhaps I would like to thank you very much for giving me this opportunity in the first place.

Gerçekten çok heyecan duyduğum bir alanı böylesine seçkin bir zeminde paylaşabilme imkanını bulmaktan.

I am truly excited to have the opportunity to share an area that I am very passionate about on such a distinguished platform.

Belki son olarak şunu söyleyebilirim.

Perhaps I can say this last thing.

20. asrın bence en önemli gelişmelerinden bir tanesi gitgide artan bir şekilde sosyal bilimlerde matematiğin kullanılması.

I think one of the most important developments of the 20th century is the increasingly widespread use of mathematics in social sciences.

Matematik böyle sayılar ve hesaplamaktan ibaret bir disiplin değil.

Mathematics is not just a discipline of numbers and calculations.

Matematik aslında kavramlar ve kavramların birbiriyle olan ilişkisi üzerine bir disiplin.

Mathematics is actually a discipline based on concepts and the relationships between those concepts.

Ve bizim sosyal bilimlerde yaptığımızda sosyal bilimlerin sorularını kavramsallaştırıyoruz.

And what we do in social sciences is we conceptualize the questions of social sciences.

Onu matematiğin diline taşıyoruz.

We are translating it into the language of mathematics.

Matematikte yapıldığı gibi.

As done in mathematics.

Ondan sonra analizimizi matematik dilini kullanarak yapıp o sonuçları yine gerçek hayata geri getiriyoruz.

After that, we perform our analysis using the language of mathematics and then bring those results back to real life.

Şu söyleniyor.

It is said.

Hayat, insan o kadar karmaşık ki matematik buna yetmez.

Life is so complex that mathematics is not enough for it.

Tabii insan çok karmaşık hiç şüphesiz.

Of course, humans are very complex without a doubt.

Ama matematikte gitgide gelişiyor.

But he is gradually improving in math.

Neticede matematik bir dil.

As a result, mathematics is a language.

Bakın bunu şey içinde söylüyorlardı.

Look, they were saying this in the thing.

Von Neumann'la Morgenstern kitaplarının, Theory of Games kitaplarının genel olarak.

The books by Von Neumann and Morgenstern, generally the Theory of Games books.

Game, Zen, Economy, Behavior kitaplarının ön sözünde derler.

They say in the foreword of the books Game, Zen, Economy, Behavior.

Kalkülüs bulunmadan önce fizik içinde denirdi ki yani matematik o kadar karmaşık ki evreni modellemek mümkün değil.

Before calculus was discovered, it was said within physics that mathematics is so complex that it is impossible to model the universe.

Ama kalkülüs geldi.

But calculus came.

E tabii ki o modellemeleri Newton yapabildi.

Of course, Newton was able to make those models.

Yani matematiğin gelişmesiyle birlikte bu daha çok emekleme sahasında bir disiplin.

So with the development of mathematics, this is more of a discipline in the crawling field.

Ama sosyal bilimlerde matematiğin kullanılmasında önemli mesafelerin kat edilebileceğini düşünüyorum.

But I believe that significant distances can be covered in the use of mathematics in social sciences.

Her halükarda bunun entelektüel açıdan çok heyecan verici bir disiplin oldu.

In any case, it has become a very exciting discipline from an intellectual standpoint.

Sizlere tekrar teşekkür ediyorum efendim.

I thank you again, sir.

Biz de teşekkür ederiz.

We thank you too.

Buyurun Ömer Bey.

Here you go, Mr. Ömer.

Yok ben de çok illa bir kendi çıkarımız için bir yorum yapmak zorunda değiliz.

No, we don't have to make a comment strictly for our own benefit either.

Bu oyun teorisinde sadece zihinsel bir egzersiz olarak da ilginç.

This game theory is also interesting as just a mental exercise.

Ama asıl ciddi bir teoriye de bu kaotik dünya gidişatı konusunda daha başka bir teoriye de ihtiyacımız var.

But we also need another theory on this chaotic world trend, a serious theory.

Deyip öyle bitirebiliriz.

We can end it by saying that.

Dilerim onları da geliştirebiliriz günün birinde. Sağ olun efendim.

I hope we can develop them one day as well. Thank you, sir.

Çok teşekkür ederiz.

Thank you very much.

Ben teşekkür ediyorum.

I thank you.

Peki o zaman böylece bitiriyoruz.

Well then, we are finishing like this.

Bugün konuğumuz iktisatçı, matematikçi Prof. Remzi Sanverdi.

Today, our guest is economist and mathematician Prof. Remzi Sanverdi.

Kendisi Fransa Bilimsel Milli Araştırma Merkezi'nde araştırma direktörü olarak görev yapıyor.

He serves as a research director at the French National Centre for Scientific Research.

Çok teşekkür ediyoruz Remzi.

Thank you very much, Remzi.

Ben teşekkür ediyorum. Sağ olun var olun. Görüşmek üzere. Hoşça kalın.

I thank you. Thank you and take care. See you soon. Goodbye.

Görüşmek üzere. Hoşça kalın.

See you soon. Goodbye.

El Fatiha.

The Opening.