Sanal ve artırılmış gerçeklik teknolojileri günlük hayatın parçası olacak mı? – Hakan Ürey’le söyleşi

Meraklısına Bilim programının kaydını yapıyoruz bugün, Bilim Akademisi'nin popüler bilim yayını Meraklısına Bilim.

We are recording the Meraklısına Bilim program today, the popular science publication of the Science Academy, Meraklısına Bilim.

Ben Sarkaç'ın Sosyal Bilimler Editörüyüm, Hüseyin Maz Sabancıoğlu adım.

I am the Social Sciences Editor of Sarkaç, my name is Hüseyin Maz Sabancıoğlu.

Bugün biraz kendi alanımın dışına çıkacağım ama yakından tanıdığımız, iyi bildiğimiz bir üyemizle kısa bir söyleşi gerçekleştireceğiz.

Today, I will step a little outside of my field, but we will have a short interview with a member we know closely and well.

Hakan Ürey ile biz şimdiye kadar Sarkaç'la beraber çalışmışız, Meraklısına Bilim programları yapmışız.

So far, we have worked with Hakan Ürey on Sarkaç and created programs for Curious Minds in Science.

2018'de sanal ve artırılmış gerçeklik teknolojisinde olmazla olmazlar ve bunlar nedir diye iki yazısı yayınlanmış Hakan Hoca'nın Kaan Akşit'le beraber.

In 2018, a two-part article was published by Hakan Hoca along with Kaan Akşit about the essentials of virtual and augmented reality technology and what they are.

İki de Meraklısına Bilim programımız var.

We also have a science program called "For the Curious."

Onlar da biri 2018'de, biri de 2022'de bir buçuk sene kadar önce yapmışız.

We made one in 2018 and another one about a year and a half ago in 2022.

Gene sanal gerçeklik, insan bilgisayarlar iletişimi, etkileşiminin geleceği.

Again, virtual reality is the future of human-computer interaction.

Bir de biraz daha değişik bir konuya girmişiz bir noktada geçen sene.

We also entered a slightly different topic at some point last year.

Mühendisler nörolojik hastalıklara nasıl çözümler bulunuyor?

How are engineers finding solutions to neurological diseases?

Bugün bu programı yapmamızın nedeni sizinle son zamanlarda bir hızlı bir gelişmeler oldu.

The reason we are doing this program today is that there have been some rapid developments with you lately.

Daha günlük hayata gireceğine dair bu teknolojinin zaten bir perspektif vardı.

There was already a perspective that this technology would enter daily life more.

Siz bu programlarda yazılardı bunu anlatıyorsunuz ama bir takım şeyler realize oldu.

You are explaining this in the programs, but certain things have been realized.

Başlamadan ben sizi tanıtayım hemen.

Let me introduce you right away before we start.

Hakan Ürey lisans eğitiminin Ortadoğu Teknik Üniversitesi'nde elektrik elektronik mühendisliğinde tamamladı.

Hakan Ürey completed his undergraduate education in Electrical and Electronics Engineering at Middle East Technical University.

Yüksek lisans ve doktora derecesini Adlandacı Hoca'ya tekten aldı.

He obtained his master's and doctoral degrees from Adlandacı Hoca in one go.

ABD'de Microvision şirketinde çalıştı.

He worked at Microvision company in the USA.

2001 yılından itibaren Koç Üniversitesi'nde öğretim üyesi olarak görev yapıyor.

Since 2001, he has been serving as a faculty member at Koç University.

Ekran ve görüntüleme sistemleri sensörler ve mikro teknoloji alanlarında 50'den fazla patente sahip.

Screen and display systems hold over 50 patents in the fields of sensors and microtechnology.

200'den fazla makale, 30'dan fazla davetli konuşmacı olarak katıldığı organizasyon.

More than 200 articles, an organization with over 30 invited speakers.

Ve 2013 yılında ise gelecek nesil giyilebilir ve 3 boyutlu ekran teknolojileri geliştirme çalışmaları için

And in 2013, for the development of next-generation wearable and 3D display technologies.

Avrupa Araştırma Konseyi ERC tarafından verilen prestijli ileri seviye araştırma ödüllerini kazandı.

He won the prestigious advanced research awards given by the European Research Council (ERC).

Söylediğim gibi Hakan Hoca bilim akademisinin de üyesi, üyelerimizden birisi.

As I mentioned, Hakan Hodja is also a member of the science academy, he is one of our members.

Şimdi bir ilk soruyla başlayayım ben.

Let me start with a first question.

Kişisel bilişim devriminin aşamaları var.

There are stages of the personal computing revolution.

Kişisel bilgisayarlar girdi, web gelişti, mobil cihazlar hayatımızı domine etti.

Personal computers entered, the web developed, and mobile devices dominated our lives.

Bir görüşe göre şimdi iki şey aynı anda yaşanıyor ve bu daha önce pek olan bir şey değil diyorlar.

According to one perspective, two things are happening at the same time now, and they say this is not something that has often occurred before.

Hem yapay zeka hem de metaverse teknolojileri.

Both artificial intelligence and metaverse technologies.

Bu ikisi aynı anda mı oluyor? Paralel şekilde mi gidiyor?

Are these two happening at the same time? Are they proceeding in parallel?

Bu değerlendirme ile ilgili sizin görüşünüz nedir?

What is your opinion on this evaluation?

Merhabalar.

Hello.

Yapay zeka konusunda, metaverse konusu da aslında geniş perspektifinden bakarsak yeni değil.

When we look at the topic of artificial intelligence, the subject of the metaverse is actually not new when viewed from a broad perspective.

İkisi de 50 yıl önce aşağı yukarı ilk ortaya atılmış değişik yerlerde akademik çalışma olarak.

Both were roughly first proposed as academic work in different places about 50 years ago.

Ve özellikle de yapay zeka böyle birkaç defa dalga dalga gelmeye başladı.

And especially, artificial intelligence started to come in waves like this a few times.

Başlamış, çalışmış, sonra o dalga işte istenilen hedeflere yeterince hızla ulaşılamamış, tekrar geri adım atılmış, bir süre uykuya yatmış, sonra tekrar canlanmış ve ama bu son gelen dalga bir anda çok hızlı bir şekilde kasıp kavurdu ortalığı resmen.

It had started, worked, then that wave couldn't reach the desired goals quickly enough, a step back was taken again, it lay dormant for a while, then it revived again, but this last wave suddenly swept through everything very quickly.

Yani hem akademik çevrelerde hem eğitim çevrelerinde işlerde işte işlerimizi elimizden alacak mı ne olacak diye herkesin de paniklediği bütün toplumun artık duymayanın kaldığı.

So, everyone is panicking about whether it will take our jobs in both academic and educational circles, and there are hardly any people left in society who haven't heard about it.

Bir hale geldi.

It has become a state.

Hani bunlar son dalga belki işte 10 yıldır var ve gittikçe de hızlanarak devam ediyor.

Well, these are the last wave maybe, they've been around for 10 years and continue to accelerate.

Hayatımızda da önemli bir yer halihazırda aldı ve kalıcı.

It has already taken an important place in our lives and is permanent.

Metaverse kavramı da bilişim devrimleriyle biraz paralel olarak başlamış diyebiliriz.

We can say that the concept of the Metaverse has begun somewhat parallel to the revolutions in information technology.

Özellikle de internetin hayatımıza girmesiyle başlıyor.

It especially starts with the entry of the internet into our lives.

Metaverse deyince de bu kendi içinde biraz geniş bir kavram.

The term Metaverse is somewhat of a broad concept in itself.

Bir sürü şeyi içeriyor ama bunun önemli bir bölümü benim de aslında araştırma alanımla çok yakından ilgili bu akıllı gözlükler işte sanal gerçeklik artırılmış gerçeklik gözlükleriyle sanal bir dünyanın içerisine girdiğiniz veya işte akıllı gözlükler acaba cep telefonlarının yerini alabilir mi tartışmalarının olduğu bu alan.

It encompasses a lot of things, but a significant part of it is actually closely related to my field of research; these smart glasses, like virtual reality and augmented reality glasses, are in a domain where discussions are held about whether smart glasses could replace mobile phones as you enter a virtual world.

Bu akıllı gözlük alanı ve oradaki devrimede bakarsanız orada da bir üçüncü veya dördüncü.

If you look at the area of these smart glasses and the revolution over there, you will see a third or fourth as well.

Dalgayı yaşıyoruz aslında yapay zekaya da son gelen dalga çok güçlü geldi ve kalıcı olduğunu herkes kabul ediyor yerini pekiştirdi bir bu akıllı gözlüklerle ilgili bu üçüncü veya dördüncü dalga denilebilir ilk olarak böyle 1960'ların sonlarında başlıyor yani 1960'larda akıllı gözlük çalışmaları yapılıyor derseniz birçok insan inanmaz muhtemelen ne vardı ki teknolojik olarak diye düşünebilir ama ilk olarak 1968'de yapılan çok önemli böyle tavandan zincir

We are actually experiencing the wave; the latest wave of artificial intelligence is very powerful and everyone agrees that it is permanent. It has solidified its place. This can be referred to as the third or fourth wave regarding smart glasses. It all began around the late 1960s, meaning that if you say that smart glasses research started in the 1960s, many people would probably not believe it and would wonder what the technology was like back then. However, the most important event occurred in 1968 with a significant ceiling chain.

Asılak kocaman bir kask var yani siz kaskı giymiyorsunuz kask sizi giyiyor gibi ağır çünkü ama onun iki kenarından böyle asılmış ekranlar var orada zamanlar kullanılan teknoloji bu türlü televizyonlar kullanıyorduk haliyle görüntü teknolojisi olarak başka bir şey yoktu onların böyle küçültülmüş mini siyati diyorlardı yaklaşık böyle bir iki üç santimetre boyunda ekran önüne bir büyüteç gibi lensler konuluyordu.

There is a huge helmet, so you are not wearing the helmet; the helmet is wearing you because it is heavy. However, there are screens hanging from its two sides that were used in those times; we were using such televisions, and naturally, there was nothing else in terms of display technology. They were called mini silhouettes, about one to three centimeters in height, and lenses like a magnifying glass were placed in front of the screen.

O şekilde büyüterek 2.

Enlarging it that way 2.

görüntü gösteren. Ama bir yandan da

showing an image. But on the other hand,

arka tarafını da gördünüz. İlk

You saw the back side too. First.

örneği yapılmıştı. Onunla

It had been made as an example. With it

hani gelecekte işte

you know, in the future, at work

sanal dünyanın içerisinde yer alabileceksiniz.

You will be able to take part in the virtual world.

İşte efendim grafik displeyin üzerinde

Here you go, sir, on the graphic display.

gösterebildiğiniz görüntüler

the images you can show

gerçek dünyayla üst üste

overlapping with the real world

örtüşebilecek gibi insanlar

people who could overlap

spekülasyonlar yapmaya başladılar. Sonra

They started to make speculations. Then

1990'lı yıllarda ben de içerisinde

In the 1990s, I was also in it.

bizzat yer aldım. Doktoram sonrası

I took part personally. After my doctorate.

çalıştığım firmada.

at the company I work for.

Akıllı gözlükler geliştirdik.

We have developed smart glasses.

Fakat orada da

But there too

başka teknolojiler yetmedi.

Other technologies were not enough.

Yani optik olarak veya

So optically or

alt kullanılan

lower used

ekran teknolojisi olarak belli bir yere

a certain place in screen technology

gelmişti. Biz lazer tarayıcı

It had come. We had a laser scanner.

ekran denilen bir teknoloji geliştirmiştik

We had developed a technology called a screen.

çalıştığım firmada.

at the company I work for.

LCD'ler teknolojileri yavaş yavaş

LCD technologies are gradually

gelişmeye başlamıştı. OLED teknolojileri

it had begun to develop. OLED technologies

yavaş yavaş ismi duyulur

Slowly, the name becomes known.

hale gelmişti. Onları kullanmaya

She had come to use them.

başladık. Bu CRT işte mini CRT

We started. This is a mini CRT.

denilen tüplü şeylerden kurtulunuyordu.

They were getting rid of the so-called tubular things.

Fakat bu sefer de bilgisayarlar

But this time the computers

özellikle taşınabilir bilgisayar

especially laptop

teknolojileri yeterli değildi.

The technologies were not sufficient.

Pil teknolojisi yeterli değildi. İşte ergonomik

The battery technology was insufficient. Here is the ergonomic.

sorunları zaten vardı falan. O dalga

They already had problems, etc. That was a joke.

böyle yani bir sürü firmalar kuruldu

So, in this way, many companies were established.

vesaire kaldı. Sonra 2010'da

and so on. Then in 2010

tekrar bir dalga geldi. Orada

A wave came again. There.

gene işte Google Glass'da

Here we go again with Google Glass.

belki birçok insan ilk olarak Google Glass'ı

maybe many people initially thought of Google Glass.

duydu 2012 yılında.

He/She heard it in 2012.

Akıllı gözlük deyince.

When it comes to smart glasses.

O zamana kadarkinleri duyanlar daha az böyle.

By that time, those who heard it were fewer.

Biraz silikon vadisi etrafında kalan

A little around Silicon Valley.

bir hikayeydi. Biz Seattle'daydık.

It was a story. We were in Seattle.

Hani Amerika'nın batısı da özellikle

You know, especially the west of America.

domine ettiği. Fakat

dominated it. However

2012'den sonra bütün dünyada

after 2012 all over the world

çok firmalar kuruldu. Silikon vadisi

Many companies have been established. Silicon Valley.

de başta olmak üzere. Ben kendim

starting from the beginning. I myself

de bu alanda faaliyet gösteren

but operating in this field

iki tane firma kurdum. Laboratuvarımla

I started two companies. With my laboratory.

o zamana kadar geliştirdiğimiz teknolojileri

the technologies we have developed by that time

ticaretleştirmekle uğraştık. Fakat

We were engaged in commercializing. However,

bu dalga böyle geldi ve hani kalıcı

this wave came like this and you know it's permanent

bir şekilde akıllı gözlükler geldi. Hala

Somehow, smart glasses have arrived. Still.

diyemiyoruz maalesef. Yani bu dalga

Unfortunately, we can't say that. I mean, this wave...

böyle hani şu anda bıçak sırtı.

It's like walking a tightrope right now.

Acaba bir uykuya yatacak tekrar?

I wonder if she will go to sleep again?

Bir on sene sonra çıkacak mı?

Will it be released in ten years?

Herkesin beklediği son birkaç

The last few that everyone is waiting for.

senedir pek iyi haberler gelmiyordu.

Good news had not been coming for a long time.

İşte Microsoft HoloLens projesini

Here is the Microsoft HoloLens project.

bitirdi. Google Glass ve derivasyonu olan

finished. Google Glass and its derivative

projeleri kapattı. İki tane

He closed the projects. Two of them.

firma şu anda. Bir sürü start-up'lar

The company right now. A lot of start-ups.

battılar. Benim kendi firmalarım da böyle yön

They sank. My own companies are also heading this way.

değiştirdi. Akıllı gözlük işinden

He changed. From the smart glasses business.

ziyade teknolojileri başka yerlerde

technologies elsewhere

kullanmak üzere devam etti.

continued to use.

Dediğim gibi bir sürü böyle onlarca

As I said, there are dozens of them like that.

firma da bu arada battı.

The company went bankrupt in the meantime.

Neyi bekledi herkes?

What was everyone waiting for?

Apple'ın Vision Pro denilen

Apple's Vision Pro called

işte yaklaşık bir ay

here is about a month

önce çıkan teknolojisi

emerging technology

acaba başarılı olacak mı? Yani

I wonder if it will be successful? I mean

virtual reality, sanal gerçeklik

virtual reality

alanında çok başarılı örnekler var.

There are very successful examples in the field.

Ama artırılmış gerçeklik

But augmented reality

o da tam artırılmış gerçek de değil.

It's not exactly augmented reality either.

Onun ayramına belki gireriz. Nedir artırılmış

Maybe we will fit into his separation. What is augmented?

gerçeklik? Nedir sanal gerçeklik? Ama

Reality? What is virtual reality? But

bu Apple Vision Pro'nun çıkması önemli bir

The release of the Apple Vision Pro is significant.

milattır. Bir aydır

It has been a month since the beginning of the era.

çok konuşuluyor.

It's being talked about a lot.

Bunun başarısı aslında

The success of this, in fact,

bunun kalıcı olup olmayacağını da belirleyecek

this will also determine whether it will be permanent or not

önemli bir kilometre dışı olacak.

It will be an important milestone.

Biraz uzun süre verdim ama

I took a little long, but...

ilk ikisinin hikayesinin

the story of the first two

gerektiğini biliyordum.

I knew it was necessary.

Ne gerekiyordu?

What was needed?

Güzel de bir yere geldik aslında. Ben bu

Actually, we've come to a nice place. I...

programı hazırlanırken Apple Vision Pro

while preparing the program Apple Vision Pro

VR mı AR mı sorularını

The questions of VR or AR

gördüm. Ve evet bu çok

I saw it. And yes, this is very.

güzel bir soru.

A beautiful question.

Ve soru cevaplar da benim hemen anlayabileceğim

And the questions and answers are also something I can understand right away.

gibi bir cevaplar vermiyordu insanlar.

People weren't giving answers like that.

Çünkü Metaverse zaten

Because the Metaverse already

benim çok yani

I have a lot.

AR VR biraz daha iyi bildiğim

AR and VR are something I know a bit better.

kavramlardı. Bir noktada

They were concepts. At one point.

Silco Bank'sında yaşadığımız için ama

But because we live in Silco Bank.

Metaverse sanki yeni

The metaverse seems so new.

çıktı gibi düşünüyordum. Hayır öyle dediğin

I thought it was like an output. No, that's not what you said.

şemsiye bir kavram mı Metaverse?

Is the Metaverse an umbrella concept?

AR VR arttırılmış

AR VR augmented

gerçeklik, sanal

reality, virtual

gerçeklik, Metaverse'ün

reality, of the Metaverse

Türkçesi var mı? Bütün bunları böyle bir

Is there a Turkish version? All of this in such a way.

toparlayabilir miyiz?

Can we wrap it up?

Metaverse'ün Türkçesi var mı?

Is there a Turkish equivalent for Metaverse?

Bilmiyorum. Yani denersek de böyle genelde

I don't know. I mean, if we try, it'll usually be like this.

çok kalıcı

very permanent

olmuyor. İngilizcesi herkesin

It doesn't work. Everyone's English.

kulağı dili kısa sürede alışıyor.

The ear gets used to the language in a short time.

Söylemesi de zor değil. Dolayısıyla

It's not hard to say it either. Therefore

sanki Türkçeye girdi ve kaldı gibi.

It feels like it entered Turkish and stayed.

Metaverse

Metaverse

az önce bahsettiğim

I just mentioned.

sanal gerçeklik, arttırılmış gerçeklik,

virtual reality, augmented reality,

yani Metaverse dünyasının içine nasıl gireceksin?

So how will you enter the world of the Metaverse?

Bunun için araç olan teknolojiler bunlar

These are the technologies that serve as tools for this.

olacak. Ha telefonla

It will happen. So, on the phone.

veya bilgisayarın karşısında otururken de

or while sitting in front of the computer

Metaverse'in içine girebiliyor musunuz? Girebiliyorsunuz.

Can you enter the Metaverse? Yes, you can.

Yani bu yeni bir deneyim sunan

So this offers a new experience.

bir dijital teknolojiden

from a digital technology

bahsediyoruz. İşte kendimizin

we are talking. Here is ourselves

yerine avatarlarımızın mesela

for example, instead of our avatars

bir araya geldiği, el sıkıştığı,

came together, shook hands,

toplantıya girdiği, müze gezdiği, dünyaya

attended a meeting, visited a museum, to the world

gezdiği, işte çıkarttığınız zaman da

when it travels, when you take it out of work too

gerçek dünyaya döndüğünüz bir

a time when you returned to the real world

şey hayal ediliyor. Yani

Something is being imagined. So

biz fizik,

we are physics,

kanunları açısından bakarsak

if we look at it in terms of laws

şu an bildiğimiz kadarıyla

as far as we know right now

teleportation mümkün değil.

Teleportation is not possible.

Işınlanma. Fakat

Teleportation. But

başınıza gözlüğü taktığınız zaman

when you put on the glasses on your head

anında bir yere ışınlanmış oluyorsunuz.

You are instantly teleported to a place.

Dolayısıyla bir

Therefore, a

gerçek üstülük var. Belki o anlamda

There is surrealism. Maybe in that sense.

Meta denmesi, Metaverse dönmesi

Saying Meta, turning into the Metaverse

mantıklı olabilir. Yani fizik kanunlarını bir bakıma

It could be logical. In a way, the laws of physics...

arkasından

behind

dolanmış oluyoruz. Kendimizi başka yere

We are getting tangled up. We find ourselves elsewhere.

ışınlamış oluyoruz başka bir dünyaya.

We are being teleported to another world.

Bu şekilde insanların

In this way, people...

süper güçler elde edilmesi, işte bir süper

gaining superpowers, here is a super

kahraman gibi ortalıkta dolanması. Oyunlar

Roaming around like a hero. Games.

oynarken zaten bunlar hani

"These are already present while playing."

yıllardır vardı. Daha da

It has existed for years. Even more.

fazlası. Biraz da hani gözlüğü çıkardığınız

excess. A bit also when you take off your glasses.

zaman böyle gerçeklikle sanal arasındaki

time between reality and virtual

çizginin

of the line

inceldiği ve

it has thinned and

insanların kafa karışıklıklarının

the confusion of people's minds

olabileceği tahmin ediliyor. Bence bu

it is predicted to be possible. I think this

riskler içerisinde biraz

a little among the risks

sayılan risklerden.

risks that are counted.

Artı şeyler

Plus things

var. İşte beyin dalgalarını

There are. Here are the brain waves.

okuyarak acaba biz böyle bir

I wonder if we can do something like this by reading.

bilgisayarla veya cihazla etkileşmeye

to interact with a computer or device

başlayabilir miyiz? Şu anda pek işte

Can we start? I'm not really busy right now.

beyin dalgalarını direkt şey yapamıyoruz. Hala daha

We can't directly do anything with brain waves. Still more.

elimizin veya dilimizin

of our hand or tongue

komut vermesi gerekiyor

He needs to give the command.

bilgisayarlara. Ama beyinden iletişimle

to computers. But through communication with the brain.

direkt komut verebilecek miyiz? Bunlar

Will we be able to give direct commands? These are

çalışılan

worked

Human Computer Interface denilen

called Human Computer Interface

alan, insan bilgisayar etkileşimi alanı.

the field of human-computer interaction.

Aslında bir yandan

Actually, on one hand

bakarsanız belki daha çevreci yaklaşımlar

if you look, perhaps more environmentally friendly approaches

diyelibiliriz. Yani teknolojiyi

we can say. So, technology

savunmak için işte bir yere gerçekten uçağa

To defend, here is somewhere really on the plane.

atlayıp gitmeniz gerekmiyor.

You don't need to jump and leave.

Toplantılar, seyahatlerin

Meetings, your travels

azalması açısından karbon

carbon in terms of its reduction

ayak izimizi azaltıyor bu teknolojiler

These technologies are reducing our footprint.

diye

because

düşünebiliriz. Bir de metaversiyince

We can think about it. Also, when it comes to the metaverse.

şeyi anlayanlar var. Bu yeni ekonomi

There are those who understand it. This new economy.

işte NFT, kripto

here is NFT, crypto

gibi alanları. Bunlar da aslında

like areas. These are actually

metaversinin içerisinde bahsedilen

mentioned within the metaverse

konular bence. Dolayısıyla çok geniş

I think the topics. Therefore, they are very broad.

bir kavramdan bahsediyoruz.

We are talking about a concept.

Yani bu sürekli canlı

So this is constantly alive.

paylaşımın son derece

the sharing is extremely

yüksek olduğu, sonsuza kadar

it is high, forever

yaşayan hatta insanlar öldükten sonra

even living people after they die

bile işte avatarları

even the avatars

yapay zeka sayesinde sizin

thanks to artificial intelligence you

davranışınızı, konuşmanızı, hareketlerinizi

your behavior, your speech, your actions

yerine göre karar vermenizi

make your decision according to the place

öğrendiği için aslında avatarlarınızla

because it learned with your avatars.

hani artık dünyada olmayan

"you know, the one that is no longer in the world"

insanların bile yaşatılabileceğini

that even people can be made to live

düşünülüyor. Bu da tabii biraz

It is being considered. This is of course a bit

hem korkutucu hem de

both scary and

çok cazibesi yüksek bir şey.

It's something very attractive.

Yani insanların ayrıldığı

So, it means the people have separated.

sevgilisiyle hala bir arada

still together with her boyfriend

görmek de isteyebilir kendini.

He may also want to see himself.

Böyle tahmin

Such prediction

etmediğimiz başka

we didn't do anything else

yollara gidebilir buradaki

It can go to the roads here.

tecrübeler.

experiences.

Genel kapsam böyle.

The general scope is like this.

Metaversin.

The metaverse.

Son bir ay önce çıkan akıllı gözlük

The smart glasses that were released a month ago.

Apple'ın gözlüğü

Apple's glasses

ve 200 bin kadar da

and about 200 thousand more

sattı söyleniyor Amerikan marketinde

It is said that it was sold in the American market.

şimdi. Belli ki dünyaya yayılacak

Now. It is clear that it will spread to the world.

ve tonu belirleyecek.

and will determine the tone.

Ona benzer şeyler çıkacak.

Things like that will come up.

Hemen ardı sıra. Orada bir

Right after that. There is a

başka bir konuşmanızda bahsediyordunuz

You mentioned it in another conversation.

bundan. Bir tür boyut meselesi

It's a kind of dimension issue.

var. Eskiden

There is. In the past.

oda büyüklüğündeydi

It was the size of a room.

bilgisayarlar. Televizyonlar

computers. Televisions

bir çeşit ekran

a type of screen

teknolojisi diye düşünürsek

if we think of it as technology

büyüklerdi, hacimdilerdi ve ağırlardı.

They were big, they were bulky, and they were heavy.

Sonra onlar inceldi.

Then they became thin.

Daha hafifledi. Sonra

It got lighter. Then

bilgisayar ekranları büyüdü.

Computer screens have grown larger.

Arada telefonların küçük

Sometimes the phones are small.

ekranına geçtik. Birden akıllı

We moved to the screen. Suddenly, smart

saatler çıktı. Bir böyle büyük ve

The clocks have come out. One this big and

küçük ekranlar arasında bir gidiş geliş

A back and forth between small screens.

var ve aslında bu bütün deneyimlerimizde

there is and actually in all our experiences

belirleyen bir şey. Bu akıllı gözlüğün

a determining factor. This smart glasses

bu deneyimin içinde yerini

your place within this experience

acaba nasıl görmekteyiz?

I wonder how we see it?

Ya şimdi şöyle her şey

Well, everything is like this now.

küçülüyor ama gözlerimiz küçülmüyor

It is shrinking, but our eyes are not shrinking.

veya görmek istediğimiz görüş alanımız

or the field of view we want to see

küçülmüyor. Dolayısıyla

it is not shrinking. Therefore

küçük bir telefon ekranına işte gözümüzde

"Right in front of our eyes on a small phone screen."

en fazla yirmi beş otuz santimetre

a maximum of twenty-five to thirty centimeters

yani en yakın o

so it's the closest one

mesafeden bakmamız gerekiyor göz sağlığımız için.

We need to look from a distance for our eye health.

Dolayısıyla hani

Therefore, you know.

görüş açısı olarak

as a point of view

bakarsanız çok limitledik kendimizi

If you look closely, we have limited ourselves a lot.

küçük ekranlara geçmekte.

going to the small screens.

Geçerek ama mobilite

Passing through but mobility

ekran boyutunu yendi bence.

I think it outgrew the screen size.

Mobiliteyi de

Mobility too

daha çok seviyoruz. Yani yer yer hatta

We love more. I mean here and there even.

işte cep telefonunuza bakmayı

here, look at your mobile phone

tercih ediyorsunuz. Önünüzde

You prefer. In front of you.

bilgisayar olduğu halde.

despite being a computer.

Çünkü işte daha rahat oturuyorsunuz

Because you sit more comfortably here.

vesaire.

etc.

Şimdi ama

But now

akıllı gözlüklerin en büyük

the biggest of smart glasses

sunduğu şeylerden bir tanesi

one of the things it offers

büyük ekran tecrübesini hatta

even the big screen experience

şimdiye kadar hiç olmadığı kadar büyük ekran.

A screen larger than ever before.

Yani üç yüz altmış derece etrafınızı sarabilen

That is, something that can surround you in a three hundred sixty-degree manner.

ekranları

the screens

önünüze getirebiliyor.

can bring it to you.

Vision Pro'yu da ben geçen hafta

I also tried the Vision Pro last week.

Amerika'da deneyimledim.

I experienced it in America.

Bazı açılardan muhteşem. Yani şimdiye kadar

In some ways, it's magnificent. I mean, so far.

gördüğüm en iyi

the best I've ever seen

gözlük açık ara.

glasses are far ahead.

Ve onlar

And they

çok önemli bir karar vererek

making a very important decision

şeyden vazgeçtiler. Yani

They gave up on the thing. I mean

anladığımız anlamda bu

this is what we understand

artırılmış gerçeklik. Yani arkasını görebildiğin

augmented reality. So you can see behind it.

ekran

screen

şeyinden vazgeçerek

by giving up on something

bir kamerayla

with a camera

dış görüntüyü çekiyorlar.

They are capturing the exterior view.

O kamerada çektiği görüntüyü

The footage he/she shot with that camera.

ekrana yansıtıyor.

it reflects on the screen.

Yani sanalla

So, virtually.

gerçekliği

the reality

kendi istediği gibi birleştirmiş oluyor.

It ends up being combined as he/she wishes.

İsterse birini daha parlak yapıyor,

It makes one of them brighter if it wants.

daha şey yapıyor. Birisi öbürü bir sanal

It's doing more things. One is a virtual one.

obje efendim

object, sir/madam

gerçek objenin önüne geçmişse

if it has overshadowed the real object

uygun şekilde işte objelerin birbirini

appropriately at work, the objects are互相.

hani bir şey bir şeyin arkasındaysa

if something is behind something else

onu göremezsiniz ya.

You cannot see him/her.

Onda da algoritmik olarak, dijital olarak

In it, algorithmically, digitally.

yapabildiği için birçok

many because it can do

önemli avantajlar var. Artı

There are significant advantages. Plus.

bu artırılmış gerçeklik yaptığınızda

when you do this augmented reality

önü şeffaf camlı. Orada işte

It has a transparent glass front. It's there, you see.

eee

umm

optik teknolojiler

optical technologies

gerçekten çok zor. Benim alanımda

It's really very difficult. In my field.

olduğu için inanılmaz zor

because it is incredibly difficult

bir problem. Küçültemiyorsunuz.

A problem. You cannot minimize it.

İşte eee

Here it is, umm.

bu görüş açısını çok büyük

This perspective is very broad.

olan ekranlar yapamıyorsunuz vesaire.

You can't make the existing screens, and so on.

Onlar böyle bilinen çok büyük

They are known to be very big.

problemlerin bir anda üstesinden geliyorlar.

They overcome problems all of a sudden.

Ama tabii ki orada başka bir

But of course, there is another one there.

zor problem çözmeleri

solving difficult problems

gerekiyor. O da latency dediğimiz

It is necessary. That is what we call latency.

böyle görüntüdeki gecikmeler.

delays in such appearances.

Ben şimdi ellerimi koyduğum

I am now where I put my hands.

zaman hakikaten ellerim

time truly is in my hands

sanal gözlükten bakıyorum ama ellerim

I'm looking through virtual glasses but my hands...

geliyor. Odaya birisi girdi onu

Someone is coming in the room.

görüyorum. Ellerimi şöyle hareket ettiriyorum. Hızlı hızlı

I see. I'm moving my hands like this. Quickly.

hakikaten böyle arkada hani iz bırakmadan

"Indeed, like this, leaving no trace behind."

böyle bir gecikme olmadan

without such a delay

çok hızlı kameralarla çekip

filming with very fast cameras

onu doğru perspektiften yani çünkü

from the right perspective, that is because

kamera gözümün tam olarak olduğu yerde değil.

The camera is not exactly where my eye is.

Perspektif farkı insanı çok

The difference in perspective makes a person a lot.

şaşırtan ve işte mide bulantısına

surprising and causing nausea

baş dönmesine sebebiyet verebilen bir şey.

Something that can cause dizziness.

Doğru perspektiften yani gözümün

From the right perspective, that is, from my eye.

görmesi gereken perspektiften

from the perspective that needs to be seen

her şeyi göstermeyi çok güzel yapmışlar.

They have done a great job of showing everything.

Çok başarılı.

Very successful.

Yani oralarda yani başka bir

So there, I mean somewhere else.

verdikleri bu büyük teknolojik karar

the big technological decision they made

başka zor problemleri çözmelerini

to solve other difficult problems

gerektirmiş ama güzel orayı yapmışlar.

They had to do it, but they have made it beautiful there.

İkinci çok güzel yaptıkları

The second thing they did really well.

bilgisayarla etkileşim

interaction with the computer

kısmı. Microsoft HoloLens'in

part. Microsoft HoloLens's

böyle çok gelişmiş gözlüğü vardı.

He had such advanced glasses.

İşte elinizi şöyle getiriyordunuz. Şöyle

Here is how you were bringing your hand. Like this.

klikliyordunuz. İşte büyük hareketler

You were clicking. Here are the big moves.

yapmanız gerekiyordu havada. Şimdi burada

You had to do it in the air. Now here.

hiç elimi hani burada ekranda göstermem

I never show my hand here on the screen.

zor ama kucağınızda eliniz dururken böyle çok hafif

It's difficult, but while your hand is resting in your lap, it's very light like this.

bir hareketle şöyle yapıyorsunuz. Şunu

With a gesture, you do it like this. This.

yapıyorsunuz. Tutup şöyle yapıyorsunuz. İşte

You're doing it. You're holding it like this. Here you go.

normal bir mouse ile touchpad ile

with a normal mouse and touchpad

yaptığınız hareketleri yapıyorsunuz.

You are doing the actions you are doing.

Böyle aşağı bakan kameralar ver ve o

Give such downward-looking cameras and that.

hareketleri çok müthiş algılıyor.

They perceive movements very amazingly.

Çok da güzel çalışıyor. Bence o alanlarda

It works very well too. I think in those areas.

yaptıkları

what they have done

çok çok başarılı. Ama

very very successful. But

hala daha hani bir yarım saat kullandım. Ben

I still haven't used it for half an hour. I.

çıkarttığım zaman böyle bir oh dedim.

When I took it out, I said such a sigh of relief.

Yani

So

bütün gün hani kafanıza takın

"Keep it in mind all day."

unutun durumu yok bence.

I don't think there is a situation to forget.

Yani bu biraz şeye benziyor. Gözlük

So this is a bit like something. Glasses.

takan kişiler tamam yani alışmış

The people who wear them have gotten used to it, I mean.

takıyorlar ama bir gözlük 20 gram

They wear them, but a pair of glasses weighs 20 grams.

işte bilemediniz 30 gramdır.

Well, you didn't know, it's 30 grams.

Ama 100 gramlık bir gözlük taktığınız zaman

But when you wear a 100-gram pair of glasses

yani veya işte hani

I mean, or you know.

havuzda taktığınız gözlüğü

the goggles you wear in the pool

çıktığınız anda bir an önce çıkartmak istersiniz.

As soon as you go out, you want to take it off as soon as possible.

Kimse onda dolaşmaz yani. Onun çünkü

Nobody wanders around in it, you see. Because of that.

ne kadar yaparsanız yapın

No matter how much you do.

çok rahat olma ihtimali yok.

There is no possibility of being too comfortable.

Dolayısıyla biraz ona benziyor.

So it looks a bit like that.

Yani işiniz bitince bir an önce çıkartmak

So it's about getting it out as soon as you finish your work.

istiyorsunuz hala da. Bu ergonomik

You still want it. This is ergonomic.

problemler bence en büyük

I think problems are the biggest.

engeller. Ağırlıktan kurtulmak için

barriers. To get rid of the weight

gene Apple işte bütün ağırlığı

Again, Apple is putting all the weight.

oraya koymayıp ayrıca böyle kenarda

not putting it there and instead leaving it like this on the side

bir kenarda duran cebinize koyabileceğiniz kabloyla

a cable that you can put in your pocket lying on one side

bağlı bir pil

a connected battery

şeyi yapmış. O da bence

He has done it. I think so too.

yani yerinde bir karar.

so a timely decision.

Kafada olsaydı o ağırlık daha da

If it were in the head, that weight would be even more.

fazla zorardı. Ergonomik olarak

it became too difficult. Ergonomically

yorardı rahatlatmadığına.

It tired you because it didn't relieve you.

Ama yani bu büyük bir kilometre

But I mean this is a big mileage.

taşı dediğim gibi. Hani 10 sene

As I said, the rock. You know, ten years.

dayanırlarsa ve ilerlemelere

if they endure and make progress

devam edilirse bence

I think if it continues.

uzun saatler kullanabileceğimiz bir yere

a place where we can use for long hours

gelebilir. Ama böyle şeydeyiz.

It can happen. But we are in such a situation.

Biraz bıçak sırtı. Yani

It's a bit of a razor's edge. I mean

Jury Hulk ve kullanıcılıklarımızın

Jury Hulk and our functionalities

200 bin kişi iyi bir rakam ama

200 thousand people is a good number, but

yani bir

that is one

son tüketici ürününden bahsediyorken

when talking about the end consumer product

böyle 10 milyonlar 100 milyonlar

such millions 10 million 100 million

adetlerinde gelmesi gerekiyor.

It needs to arrive in quantities.

Yani başarılı bir ürün kategorisi olması

In other words, it should be a successful product category.

için telefonlar gibi

like for phones

telefon milyarlarca adetlerde satılıyor

Phones are sold in billions of units.

biliyorsunuz. En basit

You know. The simplest.

telefon modeli bile yani birkaç

even the phone model, that is, a few

milyonlardan bahsediyoruz.

We are talking about millions.

Dolayısıyla yani hala daha epey

So, that means there's still quite a bit.

bir uzun yolu var.

It has a long way.

Ya hep hız

Either always fast

hızdan bahsediyoruz. Bütün bu teknolojiye

We're talking about speed. All this technology.

şeylerin aslında gelmeden

before things actually come

önce enerji teknolojileri tabii

First, energy technologies of course.

çok ayrıman başka bir konu ama

That's a completely different matter, though.

Vision Pro'nun

of Vision Pro

bataryası pili

battery cell

ile ilgili özel bir durum var mı?

Is there a special situation related to it?

Onun ne kadar dayandığını ve onun ne kadar

How much he endures and how much he

gelişebileceğine dair bir perspektif var mı?

Is there a perspective that it can develop?

Yani pil teknolojilerinde

So in battery technologies

çok yoğun çalışılıyor. Yani araç, arabalar

There is a lot of intense work going on. I mean vehicles, cars.

için de böyle. Efendim drone'lar için de böyle.

It's the same for that as well. Sir, it's the same for drones too.

Drone ve benzeri otonom

Drone and similar autonomous

sürüş teknolojileri için de

for driving technologies as well

cep telefonu için pil

battery for mobile phone

yani çözüldüğü gibi

I mean, just as it is solved.

hani şikayetimiz yok.

We have no complaints.

İşte bütün gün idare ediyor. Hani bir yere

Here, they manage all day. You know, to a place.

geldi. İnsanları

came. People

rahatsız etmeyen. Ama

not disturbing. But

gözlüklerde hala da hani ağır

The glasses are still, you know, heavy.

ve yeterince uzun

and long enough

gitmiyor. Çünkü şöyle düşünün.

It's not going. Because think like this.

Vision Pro'da tam sayısını bilmiyorum ama

I don't know the exact number on Vision Pro, but

10 tane falan kamera var üzerinde. Yani bugün

There are about 10 cameras on it. I mean today.

en iyi cep telefonunda herhalde 4-5 tane

I guess there are 4-5 in the best mobile phone.

kamera var. Bunda 2 tane

There is a camera. There are 2 in it.

display var. Her biri 8K.

There are displays. Each one is 8K.

Yani televizyon

So television.

alırken hani 4K televizyonları en

While buying, you know the best 4K televisions.

gelişmiş televizyon diye alıyoruz. Her bir

We buy them as advanced televisions. Each one

gözünüzün önünde. 2 tane

in front of your eyes. 2 of them

yani 2 tane 8K display var üzerinde.

So there are two 8K displays on it.

Dolayısıyla

Therefore

inanılmaz bir algoritmik yük

incredible algorithmic burden

şeyin üzerinde. Göz takip

on the thing. Eye tracking

sistemleri var. Arka planda sürekli

They have systems. In the background, constantly.

onlar çalışıyor.

They are working.

Yapılan iş

The work done

algoritma olarak, hesap olarak çok

as an algorithm, very much in terms of calculation

kompleks. Yani anca Apple

Complex. So only Apple.

gibi kendi çiplerini üreten ve

like those producing their own chips and

en gelişmiş teknolojiyi kullanan bir firma

a company that uses the most advanced technology

hani bu seviyede yaptı. Çok

"Did he/she really do it at this level? Very."

iyi. Ama hala

Good. But still.

daha gidecek yolu var.

There is still a long way to go.

Bıçak sırtı demenizde şaşırdım ben. Bana

I was surprised that you said "on the edge of a knife." To me

bu ürünün piyasaya çıkmasıyla ha tamam

With the release of this product, oh okay.

yani işte sizinle meraklısını bilim

So, I'm curious about you.

programını 2018'de yapmışız 6 yıl

We did the program in 2018, 6 years ago.

önce. O noktada siz diyorsunuz ki

First. At that point, you are saying that

yani bu olacak. Akıllı gözlükler

So this will happen. Smart glasses.

geliyor belli ki. Bana

It is clear that it is coming. To me.

milat demenizde o yüzden oturuyor

That's why it sits there when you say "milestone."

kafamda. Tamam bu iş oldu diye bakıyordum

In my head. I was thinking this job is done.

ben. Bıçak sırtı

I. On the edge of a knife.

beklemediğim, değerlendiğim oldu. Hala yürüyecek

I experienced something unexpected, I was valued. It will still walk.

yolu var.

There is a way.

Bence öyle.

I think so.

Bence öyle. Yani heyecanlı insanlar

I think so. I mean, excited people.

büyük bir

a big

hevesle bekledikleri için işte ilk

Because they were eagerly waiting, here is the first one.

çıktığı gün birkaç gün içerisinde 200 bin

Within a few days of its release, 200 thousand.

adet sattılar falan ama

They sold a certain number, or something like that.

yani

that is

alıp bütün gün kullanmadıktan

after taking it and not using it all day

sonra hani alıp bir kenara koyacağınız

then you know, the one you would set aside

ya da her gün bir yarım saatlik oyun

or half an hour of play every day

konsolu gibi insanların kullanacağı bir cihaza dönüşür.

It turns into a device that people will use like a console.

O da tam bir tutuk edici

He is quite an arresting figure.

ürünü anlamına gelmez.

It does not mean the product.

Yani şu anda ben demoda gördüğüm

So right now I see what I saw in the demo.

şeylerde beni en çok heyecanlandıranlar

the things that excite me the most

işte 3 boyutlu bir doğum günü

here is a three-dimensional birthday

videosu var mesela. Gerçekten

For example, there is a video. Really.

içinde oluyorsunuz. İşte bir tane dağın

You are in it. Here is one mountain.

tepesinde ip üstünde yürüyen bir cambaz var.

There is a tightrope walker walking on a rope at the top.

Onun yanında

Next to him/her.

olduğunuz bir video yapmışlar. İnanılmaz heyecanlı.

They made a video of you. It's incredibly exciting.

Ben düşeceğim diye böyle şey oldum.

I became like this because I thought I would fall.

Koltuğun kenarına tutundum.

I held on to the edge of the armchair.

Deneyimler

Experiences

olarak muhteşem.

as magnificent.

Veya işte bir şey izliyorsunuz heyecanlı

Or you're watching something exciting.

bir şey. Arkadan o sırada odaya birisine girdi.

Something. At that moment, someone entered the room from behind.

Onu algılıyor kameralar. Hemen sizin

The cameras are perceiving it. Right now your...

izlediğiniz görüntünün ortasında bir anda böyle bir

sudden occurrence in the middle of the footage you are watching.

pencere açılıyor. Gelen kişiyi

The window is opening. The person coming in.

görüyorsunuz veya ellerinizi havaya kaldırdınız

you see or you raised your hands in the air

mesela. Hemen elleriniz böyle sahnenin içerisine

For example. Right away, your hands like this into the scene.

giriyor. Çok müthiş

It's entering. Very amazing.

güzel şeyler ama hani ben

Beautiful things, but you know, I...

bilgisayarda yaptığım işi

the work I do on the computer

toplantı yapmak için, maç

to hold a meeting, match

izlemek için inanılmaz bir deneyim. Yani

an incredible experience to watch. So

işte NBA basket maçını efendim

Here is the NBA basketball game, sir.

hemen koltuğun yanındaki

next to the chair immediately

en pahalı sandalyeden izleyebilirsiniz.

You can watch from the most expensive chair.

Ve çok da gerçekçi hissedilir.

And it feels very realistic.

Efendim futbol maçı aynı şekilde antrenörün

Sir, the football match is the same way as the coach's.

ya da yedek kulübesinden bir futbol

or a football from the substitute bench

maçını veya hakemin gözünden neredeyse

almost from the referee's perspective of the match

takip ediyor olabilirsiniz.

You may be following.

Hani bunlar şu anda mümkün

"These are possible right now."

olmayan ve insanların da gerçekten

not existing and people really

para harcamaktan çekinmediği

not hesitant to spend money

özel deneyimler. Bence

special experiences. I think

buralarda çok başarılı olacağını düşünüyorum.

I think you will be very successful here.

Gerçekten ama Apple ilk

Really, but Apple first.

tanıtırken işte bunu

this is what I introduce.

daha verimli olacağınız bir

a more efficient one

çalışma ortamınızın,

your work environment,

bilgisayarınızın bir devamı

a continuation of your computer

bunu takıp çalışacaksınız,

you will wear this and work,

işinizi burada yapacaksınız gibi lanse etmişti.

He had presented it as if you would be doing your job here.

O tarafını

That side of yours.

bilmiyorum. Hala benim şüphelerim var.

I don't know. I still have my doubts.

Belki çok özel tasarım yapan insanlar,

Maybe people who do very special designs,

mimarlar, iç tasarımcılar vesaire

architects, interior designers, etc.

onlar kullanabilirler de

They can also use it.

böyle

like this

kullanır hale gelmeme sanki vakit var gibi geldi.

It seems like there is time for me to become usable.

Son bir soru.

One last question.

Bütün bunlar deneyimimizle

All of this with our experience.

ilgili hız ve zamanla

related to speed and time

aslında zamanı kullanma biçimimizle

actually with the way we use time

etkili. Onunla

effective. With him/her

ilgili bütün bu. Ben şimdi sosyal

That's all related. I'm now social.

bilimcim biraz oradan bakıyorum. Siz

I'm looking from there a bit, my scientist. You?

çok işin içinde birisiniz.

You are someone who is deeply involved in a lot of work.

Teknoloji işte bir

Technology is just one.

söyleşinizde şey diyorsunuz. Bana mesela çok

In your interview, you say something like this. For example, a lot to me.

hızlı oluyor bütün bunlar gibi geliyor. Siz

It all feels like it's happening quickly. You

o teknolojinin kendi içinde

within that technology

aslında ağır gittiğinden bahsediyorsunuz.

Actually, you are talking about the fact that it is going slowly.

Buradaki algı farkı da bir şey değil.

The perception difference here is nothing.

Arkamızın kayda hani bana çok çok

I can't believe you recorded behind my back.

hızlı gibi geliyor ve hazır değilim ben.

It feels fast and I'm not ready.

Mesela yapay zeka

For example, artificial intelligence.

tamam çıktı. Hani kendi

It came out fine. What about yours?

açmazlarıyla geliyor ama ben

"She's coming with her dilemmas, but I..."

daha onun ne olduğunu anlarken Google'da

before he even understood what it was, on Google.

çıkartıyor ve sonra bir şey daha bir şey

removes and then one more thing

daha geliyor. Sizin aslında

it's coming more. Actually, yours.

bu işler ağır gidiyor demenizden kasıt

What you mean by saying that these things are progressing slowly.

ne?

What?

Güzel bir soru. Şimdi akademik olarak

A beautiful question. Now, academically speaking.

araştırma dünyasında işin içinde olduğunuz

you are involved in the research world.

zaman dediğim gibi yani

As I said, time.

yapay zekanın hikayesi 60 senelik

The story of artificial intelligence is 60 years old.

efendim bu artırma

Sir, this is an increase.

almış gerçeklik sanal gerçekliklerin

"the reality has taken the virtual realities"

hikayesi 1968'lerde 60'larda

its story is from the 1960s.

başlıyor. Ve

It is starting. And

dalga dalga teknolojinin

wave after wave of technology

farklı çok kritik

very critical different

kısımları geliştikçe

as the parts develop

ilerliyor.

It is progressing.

Bazen o dalgalar şimdi sadece

Sometimes those waves are now just

akademik araştırmayla gitmiyor tabi. Büyük bir

Of course, it's not going with academic research. It's a big one.

sermaye ihtiyacı var bu teknolojilerin

These technologies need capital.

hayata geçip son tüketici

implemented and end consumer

ürünü olabilmesi için yani günümüzde

to be a product, that is, in today's world

çok milyar dolarlardan bahsediyoruz

We're talking about very billions of dollars.

böyle bir şeyin hayatımıza

such a thing in our lives

girmesi için. Hani bu sermaye

to enter. You know this capital

sahiplerinin de bu işe yatırım yapacak insanların

the owners of those who will invest in this business

da inanacağı bir teknolojik

a technological one that he/she would believe in

olgunluğa gelmesi gerekiyor. Hatta

It needs to mature. In fact,

inandıkları halde olmayabiliyor

It may not exist despite believing in it.

ve tekrar fail ediyor. Geri çekiliyor.

And it fails again. It withdraws.

Bir on yılda yeni araştırma

New research in a decade

faaliyetleri devam ediyor. Hani bunun

activities are ongoing. You know, this...

içerisinde yer alan insanlar için

for the people involved

yavaşta görünebilir ya da

it may seem slow or

işte başarısız

here is a failure

oldu. Geri çekildi. İşte onlar

It happened. He/She withdrew. Here they are.

da bir grup insan araştırma alanlarını

"there a group of people their research fields"

değiştirdiler. Başka şeylerle

They changed it. With other things.

uğraşmaya başladılar. Sonra tekrar döndüler.

They started to struggle. Then they turned back again.

Popüler olunca. Çünkü araştırmaları alanları da

When you become popular. Because the fields of your research also...

hep hani fon neredeyse orada

Wherever there is a fund, it is almost always there.

gitmek zorundasınız. Kendi başınıza oturup

You have to go. Sit alone.

araştırma yapmıyorsunuz. Yani öğrenci

You are not doing research. So, a student.

için laboratuvar çalışmalarınız

for your laboratory studies

için sürekli fonlara ihtiyaç var.

There is a constant need for funds.

Onlar da böyle işte şeyleri takip etmeye

They also follow such things.

çalışıyor. Teknolojik

It works. Technological.

şeyler nerededir?

Where are the things?

Moda teknolojiler nerededir?

Where are fashion technologies?

Yatırımdan işte bir on sene önce

About ten years ago from the investment.

yirmi sene önce araştırma faaliyetleri

research activities twenty years ago

başlıyor. Yatırım yapılacak hale gelmeden.

It starts. Before it is ready to be invested in.

Dolayısıyla yani öyle bakarsanız

So, if you look at it that way.

evet bu fikirler

yes, these ideas

şeyler çok önce de vardı.

Things existed a long time ago too.

Veya bilim kurgu filmlerinde birçok şeyi

Or in science fiction movies many things

ilk kez görüyoruz.

We are seeing it for the first time.

Ondan sonra bazen

After that sometimes

yirmi yıl, bazen otuz yıl, bazen de

twenty years, sometimes thirty years, sometimes also

iki üç sene geçmesi yeterli olabiliyor ama

Two or three years can be enough, but...

hani o çerçeveden bakarsanız

if you look from that frame

yani son tüketicinin, kullanıcının,

that is, the end consumer, the user,

halkın kullanıp

used by the people

heyecanlanacağı hale gelene kadar aslında

until it gets to the point of excitement

çok uzun bir geçmişi var.

It has a very long history.

Yani bunların hiçbirisi böyle birkaç

So none of these are just a few like this.

yıllık araştırmayla çıkan

resulting from an annual research

teknolojiler değil. Ama bir çıktığı

Not technologies. But something it has produced.

zaman da bazen yani etkisini görmek

Sometimes to see its effect over time.

o andan itibaren çok süper

From that moment on, very super.

hızlı oluyor. Eksponansiyel bir hızla

It's fast. At an exponential speed.

yayılıyor. Dolayısıyla hani

It is spreading. Therefore, you know...

bir yandan

on one hand

şunu kabul ediyorum tabii ki.

I accept that, of course.

Teknolojik değişim hız, hayatımızı etkileme hızı

The speed of technological change, the speed of its impact on our lives.

gerçekten şu oldu. Eskiden on sene

What really happened is this: It was ten years ago.

önce, yirmi sene önce ben ilk

Twenty years ago, I first...

hoca olduğum zamanlar hani hangi

When I was a teacher, you know, which one...

konularda çalışalım vesaire

Let's work on the topics, etc.

öğrenciler tavsiye sorduğu

students asking for advice

zaman işte doktora yapacağım

I will do my doctorate in time.

hangi alanlar ya da ne okuyayım

Which fields or what should I study?

diye çok daha kolaydı cevap

It was much easier to answer that way.

vermek. Şimdi

to give. Now

açıkçası bu tür sorulara cevap

To be honest, answers to these kinds of questions...

vermek. Beş sene sonra

to give. After five years

şu anda öğrendiğim bilgiler

the information I have learned right now

eskimiş mi olacak yoksa daha da

Will it be old or even more?

önemli hale mi gelecek? Bunları

Will they become important? These?

tahmin etmek çok daha güçleşti.

It has become much more difficult to predict.

Çok güzel bir şey söylüyorsunuz. Son

You are saying something very beautiful. The end.

bir şey söyleyeceğim. Bütün bunlar

I will say something. All of this

deminden beri toparlamaya çalıştığım şey şu

What I've been trying to say since a while ago is this.

zamanla ilişkimizle çok

very much with our relationship over time

alakalı. Deneyimlerimizi değiştiriyor

Relevant. It's changing our experiences.

bu teknolojik ürünler. Benim

these technological products. My

aklıma gelmez de elimde bir telefon

I wouldn't think of it, but I have a phone in my hand.

kare bir nesne ve böyle

a square object and like this

sürekli başım aşağıda. Siz

I constantly have my head down. You

bu akıllı gözlerinizle

with these clever eyes of yours

tutuklarla ilgili verdiğiniz bir konuşmada

in a talk you gave about the detainees

başımız dik olacak artık diyorsunuz.

You say our heads will be held high from now on.

O güzel bir metafor da

That's a beautiful metaphor too.

değil aslında doğrudan olacak olan şey

it's not actually what will happen directly

söylüyorsunuz.

You are saying.

Yani hız hız zaman

So speed speed time.

bütün bunların okur yazarlığı

literacy of all this

gerekmiyor mu? Bunlar çok hızlı

Isn't it necessary? These are very fast.

giriyor hayatımıza. Çok hızlı

It is entering our lives. Very quickly.

yayılıyorlar ve ben aslında

they are spreading and I actually

neyin içine girdiğimi dahi önden bilgi

I don't even have prior information about what I'm getting into.

alsam daha iyi değil mi? Bu tür bir

Wouldn't it be better if I took it? This kind of

organizasyonel vardır herhalde bunu

There must be an organizational aspect to this.

yapanlar. Hani bu

those who do. You know this

nasıl bir teknoloji?

What kind of technology?

Değiştirecek hayatımızda. Hani bu

It will change in our lives. You know this.

bir deneyimimiz vardı. Şimdi o video yerine

We had an experience. Now instead of that video

başka bir deneyim geliyor. Var mı

Another experience is coming. Is there?

bunu çalışanlar? Vardır. Sivil

Are there any employees? Yes. Civil.

toplum, devletler

society, states

belki okur yazarlığı nasıl

Maybe how literacy

olmalı bu işin?

What should this job be?

Güzel bir

A beautiful

soru sordunuz. Açıkçası

You asked a question. To be honest

net olarak şudur

this is clearly it

bu diyeceğim bir

This will be one.

cevabım da yok.

I have no answer either.

Tabii bilim insanı olarak

Of course, as a scientist

bizim en önemli şeyimiz peynirimiz

Our most important thing is our cheese.

ekmeğimiz merak. Dolayısıyla

Our bread is curiosity. Therefore

meraklı olmak ve

to be curious and

işte bir sürü

here are a lot

kaynaktan olan bitenleri takip

Follow the events from the source.

etmek. Yani bu

to do. So this

işte şu an

here right now

çıkan akıllı gözlük ne yapıyor

What does the newly released smart glasses do?

ziyade henüz çıkmayanlar

especially those that have not been released yet

insanlar neylerle uğraşıyor acaba şu anda

I wonder what people are dealing with right now.

laboratuvarlarda ne tür teknolojiler pişiyor

What kind of technologies are brewing in the laboratories?

gibi

like

işte daha vizyoner, fütürist

here is more visionary, futuristic

insanların araştırıp

people researching

işte sağdan soldan derleyerek

collecting from the right and left

anlattıkları konuşmaları dinlemek

to listen to the conversations they describe

bu TED konuşmalısı

this TED speaker

gibi yapılan konuşmaları dinlemek

listening to conversations like this

veya daha derin bilgi içeren konuşmaları dinlemek

or listening to conversations that contain deeper information

bence hani en kendinizi

I think you present yourselves the best.

güncel tutmanın ve neler olacağını

keeping up to date and what will happen

takip etmenin yolu o.

The way to follow is that.

En iyi söyleyebileceğim bu. Biz de üniversitede biraz

The best I can say is this. We also had a bit at the university.

öğrenmeyi öğretiyoruz diyoruz zaten.

We say we are teaching how to learn.

Öğrettiğimiz şeyler mezun olduğunuzdan itibariyle

The things we teach you from the moment you graduate.

eski de kalabilir yer yer ama

It can sometimes remain old, but...

yani analitik becerilerinizi yüksek

that is, your analytical skills are high.

olsun diye uğraşıyoruz. İşte bir mühendislik

We're striving for it to happen. Here is an engineering.

fen eğitimi alıyorsanız efendim

If you are receiving science education, sir.

öğrenmeyi öğretiyoruz diyoruz.

We say we teach learning.

Ondan sonrası artık kişilerin

After that, it's up to individuals.

kendine kalmışlar.

They are left to themselves.

Bilim iletişimcileri var tabi artık

Of course, there are science communicators now.

dünyada. Onlara galiba çok fazla iş düşüyor.

In the world. Apparently, a lot of work falls on them.

Bilim insanlarının yaptıklarına

What scientists do

böyle bilimle ilgili olmayan insanlara

to such people who are not related to science

aktarmak için gazeteci de olmayan

not even a journalist to convey

bilim gazetecisi de diyorlar.

They also call them science journalists.

Popüler bilim yazarlığı

Popular science writing

bilim akademisinin yeri

the place of the science academy

konumu o yüzden de çok önemli

That's why its location is very important.

bence Türkiye'de.

I think in Turkey.

Çok önemli. Yani

Very important. I mean.

hani televizyonlarda görüp eleştiriyor

"Remember how they criticize what they see on television?"

insanlar işte her konuyu bilen insanlar

People are those who know everything about every subject.

çıkıyorlar konuşuyorlar saatlerce ama

they go out, they talk for hours but

ondan ziyade işte

rather than that job

uzmanların görüşlerini

the opinions of the experts

uzmanlar da genelde işte arada bir

Experts usually only occasionally at work.

konuştuğu için onlar da tam olarak nasıl ifade

because they spoke, how exactly do they express it.

edeceğini çok iyi bilemiyor mu?

Doesn't he/she know very well what he/she will do?

O yüzden bana böyle şeyi

That's why don't do things like this to me.

başlığı da oturacak.

The title will also sit.

Sizin gibi bunun

Like you, this.

tercümesini yapacak.

They will translate it.

İnsanlarıyla herkesin anlayacağı

With their people, everyone will understand.

dil arasında kişilere çok

between languages a lot for people

ihtiyaç var. Tamam bu konuya devam edelim

There is a need. Alright, let's continue with this issue.

biz. Akıllı gözlükler mesela göz

We. Smart glasses, for example, eyes.

sağlığını nasıl etkileyecek diye ben kişisel

How will it affect your health, I personally wonder.

olarak merak ediyorum. Akıl o dejenerasyonu

I wonder as a mind that degeneration.

gibi bir hastalık için.

for a disease like that.

Akıllı gözlükler bir tür çare olabilir

Smart glasses could be a type of solution.

mi? Bir sonraki programda onu yapmak

Huh? To do that in the next program.

istiyoruz. Yine bir üyemizle

we want. Again with one of our members

konuşacağız.

We will talk.

Son olarak Türkiye'ye

Finally to Turkey.

dair bir şeyler söylemek ister misiniz? Bütün

Would you like to say something about it? Everything.

bu teknolojinin bilimsel gelişmelerin

the scientific developments of this technology

ve ekonomik

and economic

olarak Türkiye nasıl bir yerde

What kind of place is Turkey?

yani üyemiz

that is, our member

Çarpıcı bir

Striking a

tespiti var. Önümüzdeki

There is a determination. In front of us

bir süre dilimi de veriyor. 10 ya da

it also gives a time frame. 10 or

20 yıl gibi yapay zeka ve bu tür

Artificial intelligence and similar things like 20 years.

teknolojilerin gelişimini yakalayamazsa

if it cannot keep up with the development of technologies

Türkiye.

Turkey.

Ülke olarak. Belki biraz

As a country. Maybe a little.

başı derde girecek diyor.

He says he will get into trouble.

Nasıl bir yerdeyiz?

What kind of place are we in?

Seyirci miyiz? Yok hayır katılıyoruz.

Are we just spectators? No, we are participating.

Biraz bütün bunların

A little bit of all this.

içinde rolümüz var. Ne olur

We have a role in it. Please.

en genel değerlendirmeniz?

What is your overall assessment?

Bence seyirci değiliz.

I don't think we're just spectators.

Yani araştırma

So research.

faaliyetleri olarak bakarsanız

if you look at it as activities

aslında hani bunun önemli bir

actually, you know this is important

halkası da şeyden geliyor. Türkiye'deki

The ring also comes from that. In Turkey.

vakıf üniversitelerinin Bilkent'in önderliği

the leadership of Bilkent among foundation universities

ile kurulmuş olması ve arkasından gelen

its establishment and the subsequent

güçlü vakıf üniversiteleri ile

with strong foundation universities

devlet üniversitelerinin de oradaki

the state universities there

rekabeti

the competition

yakalayıp

catching

kendilerine

themselves

çeki düzen verip onların da daha rekabetçi

get organized and make them more competitive

olmaya çalışmasına da vesile oldu. Bence

It also contributed to his/her efforts to become. I think.

o yüzden hani güzel bir gelişmeydi

That's why it was a nice development.

bu. Diğer güzel bir gelişme

this. Another nice development

bence Türkiye

I think Turkey.

15 hatta

15 even

20 yıldır neredeyse Avrupa Birliği'nin

For almost 20 years, the European Union's

araştırma çerçeve

research framework

programlarının üyesi. Bu da çok

member of programs. This is very

kıymetli. Yani Avrupa'daki araştırmacılardan

valuable. That is, from researchers in Europe

fon almak açısından projeciyle

in terms of receiving funding with the project manager

yazmak, işbirliği yapmak açısından bir farkımız yok.

There is no difference between us in terms of writing and collaborating.

Benim de kendi laboratuvarım için aldığım

I also bought for my own laboratory.

fonların çoğunluğu

the majority of the funds

buralardan geldi.

It came from here.

Dolayısıyla hani bulunduğumuz yer itibariyle

Therefore, based on our current location...

önemli dezavantajlarımız

important disadvantages

bir de internet ve bilgi yarışımın

I also have an internet and trivia competition.

bu kadar kolay olması da

it's so easy to be like this

eskiden olan yer

the place that used to be there

dezavantajlarını, nerede bulunduğun çok önemliydi.

The disadvantages, where you are located was very important.

Yani Silikon Vadisi kendi başına çok daha

So Silicon Valley is much more on its own.

büyük bir şeydi belki.

It was maybe a big thing.

Veya Cambridge Üniversitesi'nin

Or the University of Cambridge.

Kevendish Laboratuvarı dediğiniz zaman bütün fizik biliminin

When you say Cavendish Laboratory, the entire field of physics

%50'si belki o net

"Maybe it's 50% of that."

tarafında dönüyordu. Ama şimdi çok daha

It was turning on its side. But now much more

bütün dünyaya yayıldı. Biz Türkiye

It spread all over the world. We are Turkey.

olarak yani hem bu bir fırsattır

as it is, this is both an opportunity

ama bir yandan da dışında kalmak da çok kolay.

But on the other hand, it's also very easy to remain outside.

Evet.

Yes.

Yani iyi takip edip dışında kalmamız

So it means that we should follow closely and stay out of it.

lazım. Yapay Ayzaka tarafında

Necessary. On the artificial Ayzaka side.

bilmiyorum. Çok iyi bu alanlarda araştırma

I don't know. Research is very good in these areas.

yapan, güncel gelişmeleri takip eden

active, following current developments

çok insan var. Hem akademik

There are many people. Both academic.

camiada hem start-up

in the community both start-up

yani yeni

that is new

firma kuran insanlar, bu alanlarda

people who establish companies, in these fields

iş yapmaya çalışan insanlar da

people who are trying to work

çok. Bunlarla ilgili

a lot. Regarding these.

yatırım çevreleri de

investment circles also

oluşmuş durumda.

it has formed.

Yani bence kaçırmış değiliz ama

So I don't think we've missed it, but...

böyle o hıza yetişmek

catching up with that speed

zorundayız. Gerisinde

We have to. Behind that.

de kalmamalıyız. Hakikaten şimdi

We shouldn't stay. Really now.

yapay zeka şeyleri devrimleri oldu. Şimdi

There have been revolutions in artificial intelligence. Now

mesela robotik devrimi tam olamadı.

For example, the robotic revolution has not been fully realized.

Yani robotlar

So robots.

neler olabilir diye bilim kurgu filmlerinde

what could happen in science fiction movies

30 senedir, 40 senedir izliyoruz ama

We've been watching for 30 years, for 40 years, but...

yani henüz evimizde bir robot yok.

So we don't have a robot in our house yet.

Robot taksiler

Robot taxis

yavaş yavaş işte

slowly, here it is

denemeleri yapılıyor. Otonom sürüş yapan

Tests are being conducted. The one driving autonomously.

araçlar. Hani yavaş yavaş

vehicles. You know, slowly.

bir açıdan da daha demokratik bir dünyaya

to a more democratic world from one perspective

gidiyoruz. Yani herkesin şoförü olacak.

We are going. That means he will be everyone's driver.

İşte efendim evinde bir hizmetçisi

Here you go, sir, a servant in your home.

herkesin sekreterinin olduğu

everyone has a secretary

bir dünyaya doğru gidiyoruz.

We are moving towards a world.

Bence. Hani

I think. You know.

yapay zeka işte bu

this is artificial intelligence

asistan problemini çözüyor

The assistant is solving the problem.

gibi büyük oranda. Otonom

like a large extent. Autonomous

araçlar da geliyor. İşte evde de bir tane robot olsa

The vehicles are coming too. If only there was a robot at home.

o da süpürge olarak yavaş yavaş girmeye başladı

it also started to slowly come in as a broom

eve ama daha gelişmişini hayal

home but imagine a more advanced one

ediyor insanlar. Ama oralarda

People are doing it. But over there...

mesela bu donanım teknolojileri,

for example, this hardware technology,

kısmı çok kıymetli. Oralarda

The part is very valuable. Over there.

treni kaçırmamamız lazım bence.

I think we need to not miss the train.

Çok güzel.

Very beautiful.

Apple'ın ürününden

From Apple's product.

bahsetmiş olduk. Son olarak şu da

we have mentioned. Lastly, this too

bana biraz trajik komik geliyor.

It seems a bit tragically funny to me.

Ürünün fiyatı biraz

The price of the product is a bit.

yani hani orta sınıflar

I mean, you know, the middle classes.

için Amerika'da yaşayanlar ve

for those living in America and

bizim için zaten biraz çok.

It's already a bit too much for us.

Bu eleştiriliyor. Niye bu kadar

This is being criticized. Why so much?

çok diye de şey tartışmalar

There are many discussions about this.

var. Gerçekten bu kadar çok mu?

Is there really this much?

Yoksa Apple market stratejisi olarak

Or is it as part of Apple's market strategy?

bunu beliriyor. Barana satıyorlar söyleyeyim size.

This is being determined. They are selling it to Baran, let me tell you.

Öyle mi? Fiyat

Is that so? The price.

üç bin dört yüz doksan dokuz dolar. Bu çok

four thousand four hundred ninety-nine dollars. This is a lot.

ilginç bir pazarlama stratejisi.

An interesting marketing strategy.

Üç bin beş yüz değil, üç bin dört yüz doksan dokuz

Not three thousand five hundred, but three thousand four hundred ninety-nine.

demek. Buna da güldüm ben yani

So, I laughed at this too.

hani olaylar nereye gelmiş hala

Where have the events come to now?

bir dolar için kalbimi sıkılıyorsunuz.

You are squeezing my heart for a dollar.

Yok bence benim bildiğim kadarıyla yani

No, I don't think so, as far as I know.

zararına sattığı ilk ürün

the first product he sold at a loss

iPad olmuş Apple'ın bu da ikinci ürün.

This is the iPad, Apple's second product.

İçindeki

Inside you

yani zaten hani şeyi bir kenara bırakın.

So just set that thing aside.

Bunun geliştirilmesi için harcanan milyar dolarları.

The billions of dollars spent on its development.

Şu anki hani

What about the current one?

maliyetinin de altına

below its cost

olduğunu düşünüyorum. Ne kadar çok teknoloji

I think it is. The more technology there is.

olduğunu hani meraklılar böyle

You know how curious people are like that.

gidip bakabilirler. iFixit diye bir tane

They can go and take a look. There is one called iFixit.

site var mesela orada açıyor. Daha ilk

For example, there is a site that opens there. Very first.

yirmi dört saat içinde alıp bir tanesini parçaladılar.

They took it within twenty-four hours and broke one of them.

İçinde neler varmış? Ne

What's inside? What?

teknolojiler varmış? Merak eden girsin

There are technologies? Those who are curious can enter.

bir baksın. Tek tek

Let him take a look. One by one.

toplarsan zaten herhalde muhtemelen böyle

If you gather it, probably it will be like this anyway.

bir araba parasına gelir de

It costs as much as a car.

şey

thing

neler olduğunu görünce insan daha çok

When you see what is happening, a person feels more.

etkileniyor bence. Ne kadar büyük

I think it's being affected. How big?

bir entegrasyon olduğunu. Dolayısıyla

that it is an integration. Therefore

fiyat evet yani çok pahalı ama

the price yes means very expensive but

yani eee çok

I mean, uh, a lot.

karmaşık bir sistem çünkü. Çok

It's a complex system because. Very

güzel oldu bu bitiriş. Meraklısına bilim

This ending was beautiful. Science for those who are curious.

programına son merak eden

last curious about the program

içine girip bakabilir diye adres de vermiş

They also provided an address in case you want to go inside and take a look.

olduk. Çok çok

We became. Very very.

teşekkürler. Desteğiniz için. Ben teşekkür

Thank you. For your support. Thank you.

ederim. Her zaman. Sağ olun.

I will. Always. Thank you.

Teşekkür ederiz.

Thank you.