#9 Mars'taki Su Katmanı

İNTRO

INTRO

Herkese merhabalar.

Hello everyone.

Haftalık bilimsel gelişmeleri aktardığımız Evrekan'ın yeni bölümüne hepiniz hoş geldiniz.

Welcome to the new episode of Evreka, where we present weekly scientific developments.

Ben Hüseyin Atala.

I am Hüseyin Atala.

Bugün haftanın önemli bilimsel gelişmeleriyle sizleri buluşturuyoruz.

Today, we are bringing you the significant scientific developments of the week.

Evet, ilk haberimiz Emre'den gelecek.

Yes, our first news will come from Emre.

Emre, seni dinliyoruz.

Emre, we are listening to you.

NASA'dan bazı bilim insanları Jüpiter'in uydusu Europa ve Saturn'un uydusu Enceladus'un buzlu yüzeylerinin hemen altında yaşam belirtilerinin özellikle amino asitlerin bulunabileceğini ortaya koydu.

Some scientists from NASA have revealed that there may be signs of life, particularly the presence of amino acids, just beneath the icy surfaces of Jupiter's moon Europa and Saturn's moon Enceladus.

Bu uydular yüzeylerinin altında okyanuslara sahip oldukları ve bu okyanusların yaşam için uygun koşullara sahip olabileceği düşünüldüğü için dünya dışı yaşam arayışında önemli adaylar.

These moons are important candidates in the search for extraterrestrial life because it is believed that they have oceans beneath their surfaces and that these oceans may have conditions suitable for life.

Uyduların yüzeylerindeki yoğun radyasyona rağmen organik moleküllerin özellikle çatlaklar veya çarpma bölgeleri gibi daha az bozulmuş alanlarda hayatta kalabileceği düşünülüyor.

It is believed that organic molecules can survive despite the intense radiation on the surfaces of the satellites, especially in less disturbed areas such as cracks or impact sites.

Bu ortamları simüle eden bilim insanları amino asitlerin beklenenden daha yavaş bozulabileceğini keşfetti.

Scientists simulating these environments discovered that amino acids may break down more slowly than expected.

Bu da potansiyel yaşam belirtilerini yüzeye yakın noktalarda tespit etmeyi kolaylaştırıyor.

This also makes it easier to detect potential signs of life at locations close to the surface.

Kim bilir yakın gelecekte belki de dünya dışı bir yaşam formunu tespit edeceğiz.

Who knows, perhaps in the near future we will detect an extraterrestrial life form.

Evet Emre, teşekkür ederiz.

Yes Emre, thank you.

Bugün iki tane uzay haberimiz var. İlkini sen sundun.

Today we have two space news stories. You presented the first one.

Dünya dışı yaşam her zaman hepimizin ilgisini çekmiştir.

Extraterrestrial life has always fascinated all of us.

Bununla alakalı bilim adamları simülasyonlarla gerekse nesnel verilerle bir şeyler bulmaya çalışıyorlar.

Scientists are trying to find something related to this using simulations as well as objective data.

Umarım dünya dışı yaşama dair daha fazla bilgi ediniriz ve bu çalışmalar bizlerin önünü açarak belki de dünya dışı bir kolonizasyon için bize öncülük eder.

I hope we learn more about extraterrestrial life and that this research paves the way for us, perhaps leading to extraterrestrial colonization.

Bir sonraki haberimiz Seda'dan geliyor. Evet Seda seni dinliyoruz.

Our next news is coming from Seda. Yes, Seda, we are listening to you.

Kaliforniya Üniversitesi'nde geliştirilen yeni bir beyin bilgisayar arayüzü beyin sinyallerini %97'ye varan doğrulukla konuşmaya çeviriyor.

A new brain-computer interface developed at the University of California translates brain signals into speech with up to 97% accuracy.

Araştırmacılar ailesi nedeniyle ciddi konuşma sırrınları yaşayan bir adamın beynine sensörleri yerleştirdiler.

Researchers implanted sensors in the brain of a man who experienced serious speech disorders due to his family.

Bu sensörler sayesinde adam sistem aktif hale getirildikten sadece birkaç dakika sonra düşüncelerini bir bilgisayar aracılığıyla iletebildi.

Thanks to these sensors, the man was able to communicate his thoughts through a computer just a few minutes after the system was activated.

Ailesi aynı zamanda Lugerik hastalığı olarak da bilinir ve zamanla kişinin hareket etmem, konuşmam,

The family is also known as Lugerik disease and over time it causes the person to be unable to move or speak.

kaslarını kontrol etme yeteneğini kaybetmesine de neden olur.

It also causes a loss of the ability to control your muscles.

Bu yeni teknoloji felç veya ailesi gibi nörolojik durumlar nedeniyle konuşmayan insanlara yardımcı olmayı amaçlıyor.

This new technology aims to assist people who cannot speak due to neurological conditions such as paralysis or familial reasons.

Teknoloji kişi konuşmaya çalıştığında beyin sinyallerini algılayarak bu sinyalleri metne dönüştürüyor ve bu metin sinyalleri yüksek sesle okunabiliyor.

Technology detects brain signals when a person tries to speak, converts these signals into text, and this text can be read aloud.

Bu çalışmaya ailesi hastası olan Casey Harrell adında bir adam katıldı.

A man named Casey Harrell, who has a sick family member, participated in this study.

Kollarını ve bacaklarını hareket etmekte zorlanıyordu ve Casey'nin konuşması güçlükle anlaşılıyordu.

He was having difficulty moving his arms and legs, and Casey's speech was hard to understand.

Temmuz 2023'te doktorlar Casey'nin beynine konuşmayla ilgili olan beyin bölgesinden sinyalleri okuyabilen özel bir cihaz yerleştirdi.

In July 2023, doctors implanted a special device in Casey's brain that can read signals from the brain area related to speech.

Casey konuşmaya çalıştığında cihaz onun kaslarını hareket ettirme çabalarını yakalıyor, bunları ekranda kelimelere dönüştürüyor.

When Casey tries to speak, the device captures his muscle movement efforts and converts them into words on the screen.

Sistem sadece 30 dakika eğitim aldıktan sonra Casey'nin konuşmasını doğru bir şekilde anlayabildim.

After just 30 minutes of training, the system was able to understand Casey's speech accurately.

İlk başta 50 kelimeyi neredeyse mükemmel bir doğrulukla tanımlayabiliyordum.

At first, I could describe 50 words with almost perfect accuracy.

Daha fazla eğitimden sonra 125.000 kelimeyi %94'e alabiliyordum.

After more training, I was able to achieve 125,000 words at 94%.

Çalışma, Casey'nin cihazı 32 hafta boyunca toplamda 248 saatten fazla süreyle kullanıldığı, bu sayede yüz yüze ve video sohbet yoluyla iletişim kurabildiğini de gösterdi.

The study showed that Casey used the device for a total of over 248 hours over 32 weeks, which allowed him to communicate through face-to-face and video chats.

Araştırmacılar, bu teknolojinin gelecekte konuşma zorluğu yaşayan daha birçok insana yardımcı olabileceğini ve onlarla başkalarıyla iletişim kurma, bağ kurma şansı verebileceğini umuyorlar.

Researchers hope that this technology can help many more people who face speech difficulties in the future and give them a chance to communicate and connect with others.

Teşekkür ederiz Seda, güzel haberin için.

Thank you, Seda, for your nice news.

Sinir sistemimizin çeşitli hastalıkları var.

There are various diseases of our nervous system.

Bu hastalıklar yeri geliyor, konuşmamızı yeri geliyor, duymamızı yeri geliyor, diğer bütün motor fonksiyonlarımızı etkileyebiliyor.

These diseases can affect our speech at times, our hearing at times, and all our other motor functions at times.

Bu çalışmada Casey gerçekten önemli bir gelişme kaydetmiş.

In this study, Casey has made a really significant breakthrough.

Nasıl bir gelişme kaydetmiş?

What kind of progress has been made?

Yeniden iletişim kurma olanağı sağlamış.

It has provided the opportunity to reconnect.

Yeniden düzgün bir şekilde iletişim kurmaya başlamış.

They have started to communicate properly again.

ALS gibi çeşitli motor fonksiyon bozukluğu yaratan, çeşitli konuşma güçlüğü yaratan hastalıklarda bu çalışma yeni bir çığır açabilir, yeni gelişmelere tanık olabiliriz.

This study could open a new frontier in diseases that cause various motor function disorders like ALS and various speech difficulties; we may witness new developments.

Umarım daha da ilerler.

I hope it progresses further.

Daha da gelişmiş halini daha ulaşılabilir bir şekilde bütün konuşma zorluğu çeken insanlar da kullanabiliriz.

We can also use a more advanced version in a more accessible way for all people who experience speech difficulties.

Evet Emre bir sonraki haberimiz senden geliyor, seni dinliyoruz.

Yes, Emre, our next news comes from you, we are listening to you.

Stanford Üniversitesi'nden araştırmacılar binaları yangınlardan korumak için yeni bir sprey jel geliştirdi.

Researchers from Stanford University have developed a new spray gel to protect buildings from fires.

Haberin detaylarına geçmeden önce şu bilgiyi aklımıza tutsak fena olmaz.

Before we move on to the details of the news, it wouldn't hurt to keep this information in mind.

Hidrojel suyu hapsedebilen bir maddeyken, aerojel son derece hafif ve ısıya dayanıklı bir madde.

While hydrogel is a substance that can trap water, aerogel is an extremely light and heat-resistant material.

Bu geliştirilen yeni jel,

This newly developed gel,

su bazlı bir hidrojel olarak uygulanıyor ve yangına maruz kaldığında aerojele dönüşüyor.

It is applied as a water-based hydrogel and transforms into an aerogel when exposed to fire.

Mevcut yangın geciktiricilerden farklı olarak bu jel 4,5 kat daha uzun süre dayanabiliyor.

Unlike existing fire retardants, this gel can last 4.5 times longer.

Öyle ki var olan jeller bir tahta parçasını 90 saniye kadar ateşten koruyabilirken yeni jel tam 7 dakika boyunca koruyabiliyor.

So much so that while the existing gels can protect a piece of wood from fire for about 90 seconds, the new gel can protect it for a full 7 minutes.

Yeni jelin önemli artılarından bir diğeri de çevre dostu ve insan sağlığına zararsız olması.

Another significant advantage of the new gel is that it is environmentally friendly and harmless to human health.

Kullanımdan sonra da kolayca temizlenebiliyor.

It can be easily cleaned after use.

Bu da diğer bir artı.

This is another plus.

Bu yeni jelin daha da geliştirilip yaygınlaşması gelecekte yangınlardan korunma konusunda devrim yaratabilir.

The further development and widespread use of this new gel could revolutionize fire protection in the future.

Özellikle binaları ve diyar yapıları uzun süreli koruyarak yangınların yayılmasını önleyebilir.

Especially by preserving buildings and regional structures for a long time, it can prevent the spread of fires.

Deprem, sel, yangın bunlar hayatın gerçeği bunlar maalesef çevremizde olan gelişen afetler.

Earthquakes, floods, fires—these are the realities of life; unfortunately, these are the growing disasters happening around us.

Tabi ki koruma önlemleri olarak ilk önceliğimiz kaynaklı önlem.

Of course, our first priority as protective measures is preventive action.

Fakat bu her zaman mümkün olmuyor.

However, this is not always possible.

Bundan dolayı da bir sürü afete kurban gidiyoruz.

For this reason, we are falling victim to many disasters.

Afetlerin üzerimizdeki bu olumsuz tesirini azaltmak için bazen de ikincil önlemler gerekiyor.

Sometimes secondary measures are also needed to reduce the negative impact of disasters on us.

Mesela bu buluş gibi.

For example, like this invention.

Bu buluş hem daha dayanıklı hem de daha sürdürülebilir olmasından ötürü gerçekten büyük bir önem taşıyor.

This invention is of great importance due to being both more durable and more sustainable.

Umarım bu ve bu gibi buluşları çevremizde daha fazla daha sık görürüz.

I hope we see more of these inventions around us more often.

Gerçekten önemli bir gelişme olmuş.

There has been a really important development.

Evet Seda bir sonraki haberimiz senden. Yine uzayla ilgili galiba seni dinliyoruz.

Yes Seda, our next news is from you. I think we're listening to you again about space.

Mars'taki depremler ve meteor çarpmaları yer altında yayınlanıyor.

Earthquakes and meteor impacts on Mars are being broadcast underground.

Yer altında yayılan dalgaları oluşturuyor.

It creates the waves that spread underground.

Bilim insanları insay tarayıcı tarafından tespit edilen bu dalgaları kullanarak Mars'ın yüzeyinin altını incelediler.

Scientists studied the underground surface of Mars using the waves detected by the insay rover.

11 ile 20 kilometre derinlikte çatlaklar ve boşluklarla dolu bir su katmanı buldular.

They found a layer of water filled with cracks and voids at a depth of 11 to 20 kilometers.

Bu Mars'ın 3 milyar yıl önce yüzeyinde sahip olduğu sanılandan daha fazla.

This is more than what was believed to be on the surface of Mars 3 billion years ago.

Bu suya ulaşmak zor olsa da burada hayat olma ihtimali bulunabiliyor.

Although it is difficult to reach this water, there is a possibility of life here.

NASA'nın insay tarayıcı verileri Mars'ta büyük bir miktarda yer altında.

NASA's InSight lander data shows a large amount of underground material on Mars.

Bu su tüm gezegenin 1 ile 2 kilometre derinlikte kaplayabilir.

This water can cover a depth of 1 to 2 kilometers across the entire planet.

Ancak bu su yerin 11,5 ile 20 kilometre derinliğinde kaya çatlakları ve gözeneklerde bulunuyor.

However, this water is found in rock fractures and pores at a depth of 11.5 to 20 kilometers below the ground.

Bu nedenle bir Mars kolonisi için bu suya ulaşmak çok zor olur.

For this reason, it would be very difficult to access this water for a Mars colony.

Bu keşif Mars'ın geçmişi ve 3 milyar yıl önce okyanusları varken ikliminin nasıl olduğu hakkında ipucuları veriyor.

This discovery provides clues about Mars' past and what its climate was like when it had oceans 3 billion years ago.

Ayrıca bu suya ulaşılabilirse Mars'ta yaşam olabileceği bir yer olarak da görülüyor.

Additionally, if this water can be reached, it is seen as a place where life could exist on Mars.

Bu çalışma bilim insanları için çok önemli.

This study is very important for scientists.

Bu çalışma bilim insanlarının insay tarayıcından gelen sesmek verileri analiz etmek için matematiksel bir model kullanmalarıyla yapıldı.

This study was conducted using a mathematical model by scientists to analyze the data coming from the insay scanner.

Bu model dünyadaki yer altı suyu ve petrol rezervlerini haritalanmak için kullanılan modellere benziyor.

This model is similar to the models used for mapping underground water and oil reserves in the world.

Sonuç olarak verilerin en iyi açıklaması derin bir tabakada çatlak kayalarının sıvı suyla dolu olduğu şeklinde yapıldı.

As a result, the best explanation of the data was made in the form of cracked rocks in a deep layer filled with liquid water.

Bu bulgu Mars'taki suyun uzaya kaçmak yerine gezegenin kabuğuna sızdığı fikrini destekliyor.

This finding supports the idea that water on Mars has seeped into the planet's crust instead of escaping into space.

2018'den 2020'ye kadar çalışan InSight misyonu Mars'ın iç yapısı hakkında kabuğunun kalınlığı, çekirdeğinin bedeni ve mahtunun sıcaklığı gibi birçok bilgi de sağladı.

The InSight mission, which operated from 2018 to 2020, provided many insights about Mars' internal structure, such as the thickness of its crust, the size of its core, and the temperature of its mantle.

Önceden bilim insanları yüzeye yakın bu suya olabileceğini düşünüyordu.

Previously, scientists thought that this water could be close to the surface.

Fakat yeni bulgular suyun çok daha derinlerde ve daha bol olduğunu gösteriyor.

However, new findings indicate that water is much deeper and more abundant.

Uzaydaki canlılık hakkında yeni yeni bilgilere erişiyoruz.

We are gradually accessing new information about life in space.

Bugün bunu gördük.

We saw this today.

İki tane haberimiz aslında bununla alakalı diyebiliriz.

We can say that we actually have two pieces of news related to this.

Mars'ın derinliklerinde bulunan bu su gerçekten ileride bir kolonizasyon çalışması olursa bizim için çok işimize yarayacak gibi görünüyor.

The water found deep within Mars seems to be very useful for us if there is a colonization effort in the future.

Fakat bu suyun çıkarılması çok zor.

However, extracting this water is very difficult.

Umarım sondaj teknolojileri gelişir ve bu suya erişimimiz kolaylaşır.

I hope drilling technologies improve and our access to water becomes easier.

Evet bu bölümümüzün sonuna geldik.

Yes, we have reached the end of this section.

Umarım gelecek hafta tekrar görüşürüz.

I hope to see you again next week.

Kendinize iyi bakın, hoşça kalın, bilimle kalın.

Take care of yourself, goodbye, stay with science.